ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Βρυξέλλες, 16.6.2020
COM(2020) 248 final
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ
Προς μια πιο βιώσιμη αλιεία στην ΕΕ: τρέχουσα κατάσταση και κατευθύνσεις για το 2021
{SWD(2020) 112 final}
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ
Προς μια πιο βιώσιμη αλιεία στην ΕΕ: τρέχουσα κατάσταση και κατευθύνσεις για το 2021
1.Εισαγωγή
Στην παρούσα ανακοίνωση γίνεται επισκόπηση της προόδου που σημειώθηκε στην επίτευξη βιώσιμης αλιείας από τους στόλους της ΕΕ και εξετάζονται οι κοινωνικοοικονομικές επιδόσεις του στόλου της ΕΕ, η ισορροπία μεταξύ της αλιευτικής ικανότητας και των αλιευτικών δυνατοτήτων και η εφαρμογή της υποχρέωσης εκφόρτωσης. Η παρούσα ανακοίνωση θα πρέπει να ερμηνεύεται σε συνδυασμό με τις πληροφορίες που παρέχονται στο συνοδευτικό έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής.
Επιπλέον, η παρούσα ανακοίνωση περιλαμβάνει τις κύριες κατευθύνσεις βάσει των οποίων θα διαμορφωθούν οι προτάσεις της Επιτροπής για τις αλιευτικές δυνατότητες για το 2021. Τα κράτη μέλη, τα γνωμοδοτικά συμβούλια, τα ενδιαφερόμενα μέρη και το κοινό καλούνται να μελετήσουν τις κατευθύνσεις πολιτικής που περιέχονται στην παρούσα ανακοίνωση και να υποβάλουν σχόλια στην Επιτροπή έως την 31η Αυγούστου 2020.
2.Πρόοδος προς την επίτευξη του δείκτη Fmsy 1
Στον βορειοανατολικό Ατλαντικό, οι πιέσεις που ασκούνται στα αποθέματα ιχθύων από την αλιεία μειώθηκαν σταθερά το διάστημα μεταξύ 2003 και 2018. Ενώ η διάμεση θνησιμότητα λόγω αλιείας ήταν πάνω από 1,5 φορές υψηλότερη από τη θνησιμότητα λόγω αλιείας στη μέγιστη βιώσιμη απόδοση (Fmsy) στις αρχές της δεκαετίας του 2000, πλέον έχει σταθεροποιηθεί περίπου στο 1,0. Αυτό σημαίνει ότι η αλιεία έχει γίνει σταθερά πιο βιώσιμη. Σημαίνει επίσης ότι ο στόχος της μέγιστης βιώσιμης απόδοσης (ΜΒΑ) έχει επιτευχθεί σε μεγάλο βαθμό, παρότι πρέπει ακόμα να αντιμετωπιστούν ορισμένες προκλήσεις.
Τα συνολικά επιτρεπόμενα αλιεύματα (TAC) είναι ένα από τα σημαντικότερα εργαλεία διαχείρισης της κοινής αλιευτικής πολιτικής. Στον βορειοανατολικό Ατλαντικό και στις παρακείμενες περιοχές, η Επιτροπή πρότεινε για το 2020 TAC σύμφωνα με ή κατώτερα από ένα βιώσιμο επίπεδο (ως προς τη θνησιμότητα λόγω αλιείας – Fmsy) για το σύνολο των 78 TAC για τα οποία υπήρχε διαθέσιμη γνωμοδότηση Fmsy, εκτός από 6 περιπτώσεις για τις οποίες το Διεθνές Συμβούλιο για την Εξερεύνηση των Θαλασσών (ICES) είχε συστήσει μηδενικά αλιεύματα. Σε αυτές τις περιπτώσεις, αποφασίστηκε να καθοριστούν χαμηλά επίπεδα TAC μόνο για τα παρεμπίπτοντα αλιεύματα, έτσι ώστε να μπορούν να αποκατασταθούν τα εξαντλημένα αποθέματα, χωρίς να διακοπεί πρόωρα η σημαντική εμπορική αλιεία ή να αποτραπούν οι επιστήμονες από τη συλλογή επιστημονικών δεδομένων.
Επιπλέον, τα περιφερειακά πολυετή σχέδια για τη Βαλτική Θάλασσα 2 , τη Βόρεια Θάλασσα 3 και τα Δυτικά Ύδατα 4 απέδειξαν την αξία τους, παρέχοντας την αναγκαία ευελιξία στον καθορισμό των αλιευτικών δυνατοτήτων και δίνοντας ταυτόχρονα τη δυνατότητα να καθοριστούν τα επίπεδα αλιείας εντός του εύρους MBA. Σε ορισμένες αυστηρά οριοθετημένες περιπτώσεις, τα εν λόγω σχέδια έδωσαν τη δυνατότητα να καθοριστούν TAC στο ανώτατο εύρος ΜΒΑ, μετριάζοντας ως εκ τούτου τις μειώσεις υγιών αποθεμάτων. Αυτό συνέβη με τον μερλούκιο του Νότου και του Βορρά. Ταυτόχρονα, τα πολυετή σχέδια ήταν καθοριστικής σημασίας για τον καθορισμό TAC στο κατώτατο εύρος ΜΒΑ για ορισμένα αποθέματα που δεν ήταν σε καλή κατάσταση.
Το Συμβούλιο καθόρισε 62 από τα 78 TAC σύμφωνα με τον δείκτη Fmsy. Ως εκ τούτου, αναμένεται ότι το 2020 πάνω από το 99 % των εκφορτώσεων στη Βαλτική Θάλασσα, στη Βόρεια Θάλασσα και στον Ατλαντικό που τελούν υπό την αποκλειστική διαχείριση της ΕΕ θα προέρχονται από τύπους αλιείας που αποτελούν αντικείμενο βιώσιμης διαχείρισης.
Όσον για 11 αποθέματα στον βορειοανατολικό Ατλαντικό, τα οποία τελούν υπό κοινή διαχείριση με χώρες εκτός ΕΕ, επιβεβαιώνεται η θετική συνολική τάση η οποία παρατηρούνταν στα ύδατα της ΕΕ μέχρι το 2014, με τη διάμεση τιμή του δείκτη F/Fmsy να ακολουθεί στενά την τιμή για τα ύδατα της ΕΕ. Μετά το 2014, ωστόσο, ο δείκτης δείχνει αυξανόμενο αριθμό αποθεμάτων που αποτέλεσαν αντικείμενο εκμετάλλευσης σε επίπεδα άνω του δείκτη Fmsy 5 .
Πέρα από τον καθορισμό TAC, το 2019 το Συμβούλιο υιοθέτησε διορθωτικά μέτρα στο πλαίσιο των πολυετών σχεδίων ώστε να καταστεί δυνατή η αποκατάσταση ορισμένων αποθεμάτων ιχθύων: του γάδου και του νταουκιού Ατλαντικού στην Κελτική Θάλασσα και του γάδου στην ανατολική Βαλτική Θάλασσα. Στο πλαίσιο των διαβουλεύσεων ΕΕ – Νορβηγίας συμφωνήθηκαν επίσης διορθωτικά μέτρα για τον γάδο στη Βόρεια Θάλασσα, καθώς και για τον γάδο στο Skagerrak και στο Kattegat. Για τα εν λόγω αποθέματα, τα οποία βρίσκονται σε ιδιαίτερα δύσκολη κατάσταση, στο επίκεντρο της διαχείρισης βρίσκεται πλέον η αποκατάσταση της βιομάζας. Ως εκ τούτου, εφαρμόστηκαν έκτακτα προστατευτικά μέτρα για να ελαχιστοποιηθούν τα αλιεύματά τους στους κυριότερους εμπορικούς τύπους αλιείας (με τη χρήση πιο επιλεκτικών εργαλείων) και να διασφαλιστεί η ορθή κατανόηση των αλιευτικών πρακτικών κατά τη διεξαγωγή δραστηριοτήτων πλήρως τεκμηριωμένης αλιείας.
Ωστόσο, παρά τη χρησιμότητα των εν λόγω διορθωτικών μέτρων, η Επιτροπή θα προτιμούσε να καθοριστούν τα TAC για τον γάδο στην Κελτική Θάλασσα σε πιο συντηρητικά επίπεδα για το 2020, προκειμένου να διασφαλιστεί η ταχύτερη αποκατάσταση του αποθέματος γάδου στην Κελτική Θάλασσα σύμφωνα με τους στόχους του πολυετούς σχεδίου για τα Δυτικά Ύδατα.
Ο δείκτης θνησιμότητας λόγω αλιείας (F/Fmsy) για τη Μεσόγειο Θάλασσα και τον Εύξεινο Πόντο παρέμεινε σε πολύ υψηλό επίπεδο για ολόκληρη την περίοδο 2003-2017. Από το 2011 τότε που ο δείκτης F/Fmsy έφτασε στα υψηλότερα επίπεδα στην ιστορία του, η τιμή του F/Fmsy παρέμεινε περίπου στο 2,4. Αυτό δείχνει ότι η εκμετάλλευση των αποθεμάτων γίνεται κατά μέσο όρο σε ποσοστά αρκετά υψηλότερα του στόχου βιωσιμότητας της κοινής αλιευτικής πολιτικής.
2.1.Τάσεις βιομάζας 6
Στον βορειοανατολικό Ατλαντικό η βιομάζα συνέχισε να αυξάνεται από το 2007, και το 2018 ήταν κατά 48 % υψηλότερη από το 2003 7 όσον αφορά τα αποθέματα που αξιολογήθηκαν πλήρως.
Στη Μεσόγειο και στον Εύξεινο Πόντο, η κατάσταση παρέμεινε ουσιαστικά αμετάβλητη από την έναρξη των σειρών δεδομένων το 2003, παρότι από το 2012 ενδέχεται να υπήρξε ελαφρά αύξηση της βιομάζας. Η Επιστημονική, Τεχνική και Οικονομική Επιτροπή Αλιείας (ΕΤΟΕΑ) επισημαίνει, ωστόσο, ότι υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα γύρω από αυτόν τον δείκτη.
Παρά τις σημαντικές βελτιώσεις ως προς τη μείωση της αλιευτικής πίεσης στον βορειοανατολικό Ατλαντικό και την αύξηση της βιομάζας, εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις. Ορισμένα αποθέματα συνεχίζουν να υπεραλιεύονται και/ή να βρίσκονται εκτός ασφαλών βιολογικών ορίων, και είναι σαφές ότι χρειάζεται περισσότερη προσπάθεια για να επανέλθουν αυτά τα αποθέματα σε βιώσιμα επίπεδα. Όσον αφορά τη Μεσόγειο και τον Εύξεινο Πόντο, είναι επίσης σαφές ότι πρέπει να συνεχιστούν οι δυναμικές προσπάθειες διατήρησης, ιδίως με την υλοποίηση του πολυετούς σχεδίου για τη δυτική Μεσόγειο και τις πολλές δράσεις που αναλαμβάνονται για την υλοποίηση της διακήρυξης MedFish4Ever και της διακήρυξης της Σόφιας, όπως το πολυετές σχέδιο της Γενικής Επιτροπής Αλιείας για τη Μεσόγειο (ΓΕΑΜ) για τη βενθοπελαγική αλιεία στην Αδριατική το οποίο εγκρίθηκε το 2019.
2.2.Η κατάσταση του στόλου της ΕΕ 8
Ο αριθμός σκαφών του στόλου της ΕΕ συνέχισε να μειώνεται. Τον Δεκέμβριο του 2019 το μητρώο αλιευτικού στόλου της ΕΕ (συμπεριλαμβανομένων των εξόχως απόκεντρων περιοχών) περιλάμβανε 81 279 σκάφη, δηλαδή μείωση κατά 365 σκάφη σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος. Η ολική χωρητικότητα (GT) ανήλθε σε 1 521 189, σημειώνοντας μείωση κατά 11 991 GT σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος. Η συνολική ικανότητα σε kW ανήλθε σε 6 047 356 (kW), σημειώνοντας μείωση κατά 428 278 kW σε σύγκριση με τον Δεκέμβριο του 2018. Αν και η ικανότητα του αλιευτικού στόλου της ΕΕ παραμένει συνολικά κάτω από τα ανώτατα όρια αλιευτικής ικανότητας, αυτό πρέπει να τεθεί σε προοπτική, καθώς πολλά από τα τμήματα του στόλου είναι πιθανό να εξακολουθούν να μη συνάδουν με τις διαθέσιμες αλιευτικές δυνατότητες. Τα τελευταία πορίσματα δείχνουν ότι το 2017, 182 εκ των 247 τμημάτων του στόλου που αξιολογήθηκαν δεν συμφωνούσαν με έναν από τους βασικούς βιολογικούς δείκτες (τον δείκτη αειφορικής συγκομιδής).
Οι οικονομικές επιδόσεις του στόλου της ΕΕ συνέχισαν να είναι πολύ καλές με καθαρό κέρδος περίπου 1,4 δισ. EUR και μέσο περιθώριο καθαρού κέρδους 18 % το 2018. Αυτό το επίπεδο κερδοφορίας αποτελεί μεγάλη βελτίωση, δεδομένου ότι ο στόλος της ΕΕ ήταν μόλις οριακά κερδοφόρος το 2008. Οι συνεχείς βελτιώσεις στις επιδόσεις ήταν κυρίως το αποτέλεσμα της καλύτερης κατάστασης ορισμένων σημαντικών αποθεμάτων, των υψηλών μέσων τιμών των ιχθύων (μικρότερες εκφορτωθείσες ποσότητες με μεγαλύτερη αξία) και των συνεχιζόμενων χαμηλών τιμών των καυσίμων.
Αν και δεν υπάρχουν ακόμα διαθέσιμα στοιχεία για το 2019, αναμένεται επίσης πολύ καλό επίπεδο συνολικής κερδοφορίας, με καθαρό κέρδος και μέσο περιθώριο καθαρού κέρδους παρόμοια με εκείνα του 2018. Παρόλα αυτά, εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των διάφορων αλιευτικών περιοχών της ΕΕ, όπου η Βαλτική Θάλασσα, η Μεσόγειος και ο Εύξεινος Πόντος έχουν χαμηλότερα επίπεδα κερδοφορίας. Παρατηρήθηκε θετική οικονομική τάση σε στόλους που αλιεύουν αποθέματα τα οποία αποτελούν αντικείμενο βιώσιμης εκμετάλλευσης (π.χ. πεσκαντρίτσα και ζαγκέτα στη Θάλασσα της Ιρλανδίας, γλώσσα στη Δυτική Μάγχη και ζαγκέτα στη Βόρεια Θάλασσα), οι οποίοι έτειναν να βελτιώνουν την κερδοφορία και τους μισθούς τους. Αντιθέτως, οι στόλοι που αλιεύουν αποθέματα τα οποία υφίστανται υπεραλίευση (όπως ο γάδος στην ανατολική Βαλτική Θάλασσα, ο γάδος στην Κελτική Θάλασσα) έτειναν να καταγράφουν χαμηλότερες οικονομικές επιδόσεις.
Η απασχόληση στον στόλο της ΕΕ σε μονάδες ισοδύναμων πλήρους απασχόλησης (ΙΠΑ) σημειώνει ετήσια πτώση 1,2 % κατά μέσο όρο από το 2008, εν μέρει λόγω της μείωσης της ικανότητας του αλιευτικού στόλου. Ωστόσο, ο μέσος μισθός ανά ΙΠΑ σημειώνει ετήσια αύξηση 2,5 % κατά μέσο όρο. Ο μέσος ετήσιος μισθός ανά ΙΠΑ ανέρχεται σε 25 000 EUR. Η αυξητική τάση στην απασχόληση δείχνει να σταθεροποιείται για ορισμένους στόλους στη Βόρεια Θάλασσα και στον Ατλαντικό, σε αντίθεση με άλλες περιοχές.
Μέχρι στιγμής οι προβλέψεις για τις οικονομικές επιδόσεις του στόλου της ΕΕ το 2020 παραμένουν εξαιρετικά αβέβαιες, λόγω των συνδυασμένων αποτελεσμάτων της μείωσης της ζήτησης και της διαταραχής των αλυσίδων εφοδιασμού ως αποτέλεσμα της κρίσης στον τομέα της υγείας που προκάλεσε η νόσος COVID-19. Ωστόσο, από τις πρώτες ενδείξεις προκύπτει ότι ο τομέας της αλιείας αρχικά πλήγηκε σοβαρά από τη διαταραχή της αγοράς που προκάλεσε η πανδημία COVID-19, καθώς σημειώθηκε αιφνίδια μείωση της ζήτησης. Η μείωση της ζήτησης και η επακόλουθη πτώση των τιμών πρώτης πώλησης ανάγκασαν πολλά σκάφη να παύσουν τη δραστηριότητά τους. Το κλείσιμο του τομέα των ξενοδοχείων, των εστιατορίων και των υπηρεσιών μαζικής εστίασης (HORECA) επηρέασε τα τμήματα του στόλου που αλιεύουν είδη υψηλής αξίας και την παράκτια αλιεία μικρής κλίμακας. Επιπλέον, πλήγηκαν ιδιαίτερα οι αλιευτικοί στόλοι που εξαρτώνται από τις εξαγωγικές αγορές. Εκτός από τα προβλήματα της ζήτησης, τα υγειονομικά μέτρα παρεμπόδισαν ορισμένους τύπους αλιείας.
Από τα μέσα Απριλίου η κατάσταση φαίνεται να βελτιώνεται τόσο για τον τομέα της αλιείας όσο και για τον τομέα της επεξεργασίας των αλιευμάτων 9 . Οι πολύ χαμηλές τιμές των καυσίμων το 2020 μπορούν να συμβάλουν στη μείωση του κόστους λειτουργίας των στόλων της ΕΕ.
Για την αντιμετώπιση αυτής της πρωτοφανούς κατάστασης, η Επιτροπή πρότεινε μια σειρά επειγόντων μέτρων αρωγής, τα οποία εγκρίθηκαν από τους νομοθέτες της ΕΕ. Τα μέτρα αυτά θα συμβάλουν στην προστασία χιλιάδων θέσεων εργασίας στις παράκτιες περιοχές της ΕΕ και στη διατήρηση της επισιτιστικής ασφάλειας. Επεκτείνουν το πεδίο εφαρμογής του Ευρωπαϊκού Ταμείου Θάλασσας και Αλιείας (ΕΤΘΑ) ώστε να επιτραπούν η αντιστάθμιση των οικονομικών απωλειών που προκάλεσε η κρίση στον τομέα της δημόσιας υγείας, η πιο ευέλικτη κατανομή των χρηματοδοτικών πόρων στο πλαίσιο του επιχειρησιακού προγράμματος κάθε κράτους μέλους και μια απλοποιημένη διαδικασία τροποποίησης των επιχειρησιακών προγραμμάτων για την ταχεία θέσπιση των νέων μέτρων. Ένα νέο προσωρινό πλαίσιο για τις κρατικές ενισχύσεις δίνει στα κράτη μέλη τη δυνατότητα να παρέχουν αρωγή υπό μορφή κρατικών ενισχύσεων σε οικονομικούς φορείς που δραστηριοποιούνται στον τομέα της αλιείας και έχουν πληγεί από την κρίση.
Ακόμα κι αν συνολικά η ικανότητα του στόλου της ΕΕ παραμένει κάτω από τα ανώτατα νόμιμα όρια αλιευτικής ικανότητας, ο σημαντικός αριθμός των τμημάτων του στόλου που είναι πιθανό να μη συνάδουν με τις διαθέσιμες αλιευτικές δυνατότητες εξακολουθεί να αποτελεί πηγή ανησυχίας και θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με κατάλληλα μέτρα στα σχέδια δράσης των κρατών μελών.
2.3.Η υποχρέωση εκφόρτωσης 10
Η υποχρέωση εκφόρτωσης του συνόλου των αλιευμάτων άρχισε να ισχύει πλήρως το 2019. Για να αξιολογήσει την πρόοδο σχετικά με την υποχρέωση εκφόρτωσης, η Επιτροπή παρέλαβε εκθέσεις από 18 κράτη μέλη 11 και πέντε γνωμοδοτικά συμβούλια. Χρησιμοποιήθηκαν επίσης άλλες πηγές πληροφοριών, για παράδειγμα το εργαστήριο που διοργάνωσε η Επιτροπή στις 14 Ιουνίου 2019 σχετικά με την εφαρμογή, τον έλεγχο και την επιβολή της υποχρέωσης εκφόρτωσης.
Γενικά, η συμμόρφωση εξακολουθεί να φαίνεται χαμηλή. Τα κράτη μέλη πρέπει να εστιάσουν περισσότερο στον έλεγχο και την επιβολή. Η έλλειψη υποβολής ακριβών στοιχείων από τις περισσότερες χώρες για την ποσότητα ιχθύων που απορρίπτονται στο πλαίσιο επιτρεπόμενων εξαιρέσεων από την υποχρέωση εκφόρτωση, οι πολύ χαμηλές ποσότητες ιχθύων κάτω από τα ελάχιστα μεγέθη που εκφορτώνονται και οι δυσκολίες παρακολούθησης αυτών των αλιευμάτων που αντιμετωπίζουν τα κράτη μέλη εξακολουθούν να αποτελούν μείζονες ανησυχίες. Επίσης λόγω αυτών των αδυναμιών, ο αντίκτυπος της υποχρέωσης εκφόρτωσης στα κράτη μέλη και τον τομέα της αλιείας παραμένει χαμηλός, παρά τις έντονες αρχικές ανησυχίες που εξέφρασαν τα ενδιαφερόμενα μέρη πριν από την πλήρη εφαρμογή της το 2019.
Σημαντικά λιγότερα κράτη μέλη έχουν πραγματοποιήσει ειδικές μελέτες και πιλοτικά έργα για να δοκιμάσουν επιλεκτικά εργαλεία ή στρατηγικές αποφυγής. Το 2019 η εστίαση στράφηκε σε προγράμματα δειγματοληψίας ή οικονομικές μελέτες για τη στήριξη εξαιρέσεων de minimis και εξαιρέσεων για είδη με υψηλά ποσοστά επιβίωσης. Το 2019 οι περιφερειακές ομάδες των κρατών μελών αντιμετώπισαν επιτυχώς ενδεχόμενες καταστάσεις περιοριστικής ποσόστωσης, χρησιμοποιώντας λύσεις που ανέπτυξαν με την Επιτροπή και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη. Ενδεικτικά, ορισμένα κράτη μέλη συμφώνησαν να ανταλλάξουν ποσοστώσεις για να καθορίσουν TAC παρεμπιπτόντων αλιευμάτων και μόνο, συνοδευόμενες από μέτρα μείωσης των παρεμπιπτόντων αλιευμάτων. Ο μηχανισμός ανταλλαγής χρησιμοποιήθηκε επιτυχώς. Ωστόσο, η ΕΤΟΕΑ έκρινε βάσει αξιολόγησης ότι ορισμένα μέτρα μείωσης των παρεμπιπτόντων αλιευμάτων δεν ήταν αρκετά αποτελεσματικά. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή συμπεριέλαβε στην πρότασή της για τις αλιευτικές δυνατότητες ορισμένα εγγενώς συνδεδεμένα διορθωτικά μέτρα 12 για να αντιμετωπίσει αυτό το ζήτημα.
Ο έλεγχος της υποχρέωσης εκφόρτωσης εξακολουθεί να αποτελεί πρόκληση που δεν έχει διευθετηθεί 13 . Τον Φεβρουάριο του 2020 η Επιτροπή άρχισε μια σειρά ελέγχων του τρόπου με τον οποίο επιλεγμένα κράτη μέλη διασφαλίζουν τον έλεγχο και την επιβολή της υποχρέωσης εκφόρτωσης. Σύμφωνα με τα αρχικά πορίσματα των ελέγχων που διενεργήθηκαν μέχρι τώρα, τα εν λόγω κράτη μέλη δεν έχουν θεσπίσει τα απαραίτητα μέτρα, υπάρχουν δε σημαντικές ποσότητες μη τεκμηριωμένων απορρίψεων αλιευμάτων. Τα εν λόγω πορίσματα υποστηρίζονται από διάφορες εκθέσεις, συμπεριλαμβανομένων τριών εκθέσεων αξιολόγησης συμμόρφωσης 14 της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Ελέγχου της Αλιείας (ΕΥΕΑ) σχετικά με την εφαρμογή της υποχρέωσης εκφόρτωσης. Οι εκθέσεις αυτές επιβεβαιώνουν ότι η μη συμμόρφωση με την υποχρέωση εκφόρτωσης ήταν εκτεταμένη σε ορισμένα τμήματα στόλου στη Βόρεια Θάλασσα και στα Βορειοδυτικά Ύδατα για συγκεκριμένους τύπους αλιείας κατά τη διάρκεια της περιόδου αξιολόγησης (2015/2016 έως 2017).
Χρειάζονται συνεχείς προσπάθειες για την αύξηση της επιλεκτικότητας των αλιευτικών εργαλείων και των τεχνικών. Πρέπει να υπάρξει μεγαλύτερη εστίαση στον έλεγχο και την επιβολή της υποχρέωσης εκφόρτωσης, ιδίως με τη χρήση κατάλληλων σύγχρονων εργαλείων ελέγχου, όπως συστήματα ηλεκτρονικής παρακολούθησης εξ αποστάσεως, που είναι τα πιο αποτελεσματικά και οικονομικά αποδοτικά μέσα ελέγχου της υποχρέωσης εκφόρτωσης στη θάλασσα. Η Επιτροπή θα συνεχίσει να συνεργάζεται με τους συννομοθέτες για να επιτευχθεί συμφωνία επί του αναθεωρημένου συστήματος ελέγχου της αλιείας 15 , το οποίο μπορεί να διευκολύνει τη χρήση αυτών των σύγχρονων εργαλείων ελέγχου.
3.Προτάσεις για τις αλιευτικές δυνατότητες το 2021
3.1.Στόχοι των προτάσεων για τις αλιευτικές δυνατότητες το 2021
Από το 2020 η διαχείριση των ιχθυαποθεμάτων πρέπει να γίνεται σύμφωνα με τον στόχο της μέγιστης βιώσιμης απόδοσης. Κύριος στόχος των προτάσεων της Επιτροπής για τα αποθέματα του Ατλαντικού, της Βόρειας Θάλασσας και της Βαλτικής Θάλασσας θα είναι ως εκ τούτου να διατηρηθεί ή να επιτευχθεί η μέγιστη βιώσιμη απόδοση (Fmsy) για τα αποθέματα που έχουν υποβληθεί σε αξιολόγηση της ΜΒΑ 16 . Η Επιτροπή θα εφαρμόσει πλήρως τα σχέδια διαχείρισης. Η Επιτροπή θα προτείνει είτε την τιμή του σημείου ΜΒΑ ή θα χρησιμοποιήσει το εύρος ΜΒΑ που υποδεικνύει το ICES όπου αυτό είναι νομικά δυνατόν στο πλαίσιο πολυετούς σχεδίου. Στις περιπτώσεις όπου το ICES συνιστά να μη λαμβάνονται αλιεύματα από αποθέματα-στόχους, θα δίνεται έμφαση στην αποκατάσταση των εν λόγω αποθεμάτων με διορθωτικά μέτρα στο πλαίσιο των πολυετών σχεδίων. Στόχος των προτάσεων θα συνεχίσει επίσης να είναι η αναζήτηση λύσεων που διευκολύνουν την αποτελεσματική εφαρμογή της υποχρέωσης εκφόρτωσης. Η συνεργασία με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη συνεχίζεται για να διασφαλιστεί ότι τα αποθέματα που καλύπτονται από αυτά τα σχέδια θα υποβληθούν σε πλήρη επιστημονική αξιολόγηση της ΜΒΑ το συντομότερο δυνατόν.
Αν και η κακή κατάσταση ορισμένων αποθεμάτων οφείλεται και σε άλλους ανθρωπογενείς παράγοντες (όπως η κλιματική αλλαγή και η ρύπανση), οι οποίοι χρήζουν εξέτασης, εξακολουθεί να είναι αναγκαίος ο περιορισμός της αλιευτικής πίεσης στα αποθέματα αυτά. Η Επιτροπή, από κοινού με επιστήμονες, εντείνει τις εργασίες για τα αλιευτικά οικοσυστήματα, φιλοδοξώντας να εντάξει τα εν λόγω στοιχεία στη διαχείριση της αλιείας.
Η πρόταση κανονισμού για τις αλιευτικές δυνατότητες για τη Μεσόγειο και τον Εύξεινο Πόντο θα καθορίσει, για την εφαρμογή του πολυετούς σχεδίου για τη δυτική Μεσόγειο το 2021, περαιτέρω προσπάθειες για την επίτευξη μειώσεων υπό το πρίσμα του στόχου του πολυετούς σχεδίου για την επίτευξη του δείκτη Fmsy στην περιοχή το αργότερο έως το 2025 βάσει των διαθέσιμων επιστημονικών γνωμοδοτήσεων. Η πρόταση θα περιλαμβάνει επίσης τα μέτρα της Γενικής Επιτροπής Αλιείας για τη Μεσόγειο (ΓΕΑΜ) που βρίσκονται ήδη σε ισχύ, συμπεριλαμβανομένων των μέτρων που θεσπίστηκαν το 2019, όπως το πολυετές σχέδιο για τα βενθοπελαγικά αποθέματα στην Αδριατική, καθώς και τα μέτρα έκτακτης ανάγκης για τα μικρά πελαγικά είδη στην Αδριατική, τα μέτρα για το χέλι και τα TAC για το καλκάνι στον Εύξεινο Πόντο, καθώς και τις αυτόνομες ποσοστώσεις για την παπαλίνα στην εν λόγω λεκάνη 17 .
3.2.Βασικές ενέργειες για τον καθορισμό των επόμενων αλιευτικών δυνατοτήτων
Οι προτάσεις της Επιτροπής για τις αλιευτικές δυνατότητες θα βασιστούν στις επιστημονικές γνωμοδοτήσεις του ICES για τα αλιεύματα, οι οποίες εκδίδονται τμηματικά. Το ICES θα δημοσιεύσει τη γνωμοδότησή του για τα αλιεύματα τον Μάιο και τον Ιούνιο και θα επικαιροποιήσει μέρος της εν λόγω γνωμοδότησης μετά τις φθινοπωρινές έρευνες στη θάλασσα. Η γνωμοδότηση για τα μεγάλα πελαγικά αποθέματα θα εκδοθεί τον Σεπτέμβριο. Η Επιτροπή προτίθεται να καλύψει όσο το δυνατόν περισσότερα αποθέματα στις αρχικές της προτάσεις. Οι προτάσεις για τις αλιευτικές δυνατότητες θα συνεχίσουν να περιέχουν αλιευτικές δυνατότητες με τη μνεία pro memoria (προς υπόμνηση) για αποθέματα που τελούν υπό διαχείριση με διεθνείς εταίρους, π.χ. με τη Νορβηγία, και για τις περιπτώσεις όπου η επιστημονική γνωμοδότηση εκδίδεται αργότερα μέσα στο έτος.
Η μεταβατική περίοδος που καθορίζεται στη συμφωνία για την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ λήγει στο τέλος του 2020, εκτός αν παραταθεί. Τα αποθέματα για τα οποία η Επιτροπή θα χρειαστεί να διαβουλευτεί με το Ηνωμένο Βασίλειο, καθώς και με το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Νορβηγία, σχετικά με τις αλιευτικές δυνατότητες για το 2021 θα συνοδεύονται επίσης από τη μνεία pro memoria (προς υπόμνηση), εν αναμονή του χρονοδιαγράμματος και του αποτελέσματος των εν λόγω διαβουλεύσεων.
Λόγω της πανδημίας COVID-19, η παροχή επιστημονικών γνωμοδοτήσεων και η συνέχεια στην υποβολή δεδομένων έχουν ήδη επηρεαστεί, και αυτό ενδέχεται να έχει ως αποτέλεσμα διαφορές στο χρονοδιάγραμμα και τη μορφή των γνωμοδοτήσεων, σε σύγκριση με προηγούμενα έτη.
Η Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη και τα ενδιαφερόμενα μέρη να εξετάσουν τις επιστημονικές γνωμοδοτήσεις μόλις δημοσιοποιηθούν 18 . Τα ενδιαφερόμενα μέρη θα έχουν επίσης την ευκαιρία να υποβάλουν στην Επιτροπή συστάσεις σχετικά με τις αλιευτικές δυνατότητες μέσω των αντίστοιχων γνωμοδοτικών συμβουλίων και των κρατών μελών.
Η Επιτροπή, λαμβάνοντας υπόψη αυτές τις διαβουλεύσεις, σκοπεύει να εγκρίνει τέσσερις προτάσεις: για τη Βαλτική Θάλασσα (Αύγουστος), για τη Μεσόγειο και τον Εύξεινο Πόντο (Σεπτέμβριος), για τα αποθέματα βαθέων υδάτων στον βορειοανατολικό Ατλαντικό (Οκτώβριος) και για τον Ατλαντικό και τη Βόρεια Θάλασσα (Οκτώβριος) 19 . Οι προτάσεις θα συζητηθούν σε χωριστές συνόδους του Συμβουλίου —στη σύνοδο του Οκτωβρίου για τη Βαλτική Θάλασσα, του Νοεμβρίου για τα αποθέματα βαθέων υδάτων, τη Μεσόγειο και τον Εύξεινο Πόντο, και του Δεκεμβρίου για τον Ατλαντικό και τη Βόρεια Θάλασσα 20 .
3.3.Καθορισμός των αλιευτικών δυνατοτήτων για διαφορετικές θαλάσσιες λεκάνες
Οι αλιευτικές δυνατότητες για τα αποθέματα που τελούν υπό την αποκλειστική διαχείριση της ΕΕ, στη Βαλτική, στη Βόρεια Θάλασσα και στα Δυτικά Ύδατα, θα βασιστούν στα συναφή πολυετή σχέδια, τα οποία ορίζουν το εύρος τιμών θνησιμότητας λόγω αλιείας με βάση τον δείκτη Fmsy και συνεπώς προσφέρουν έναν βαθμό ευελιξίας υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Το ICES καλείται να παρέχει γνωμοδοτήσεις οι οποίες καθιστούν εφικτή την αξιολόγηση της ανάγκης και της δυνατότητας χρήσης της εν λόγω ευελιξίας. Το ανώτατο εύρος τιμών Fmsy μπορεί να χρησιμοποιηθεί για προτάσεις TAC μόνο για υγιή αποθέματα και μόνον εφόσον στις επιστημονικές γνωμοδοτήσεις κρίνεται απαραίτητο να επιτευχθούν οι στόχοι των πολυετών σχεδίων στην περίπτωση της μεικτής αλιείας, προκειμένου να αποφευχθεί η πρόκληση σοβαρής ζημίας σε απόθεμα εξαιτίας της δυναμικής των αποθεμάτων εντός ενός συγκεκριμένου είδους ή μεταξύ ειδών, ή προκειμένου να περιοριστούν οι μεγάλες ετήσιες διακυμάνσεις.
Στο πλαίσιο της πλήρους εφαρμογής της υποχρέωσης εκφόρτωσης, η Επιτροπή προτίθεται να προτείνει αλιευτικές δυνατότητες για τη Βαλτική, τα Δυτικά Ύδατα και τη Βόρεια Θάλασσα, σύμφωνα με τη γνωμοδότηση του ICES για τα αλιεύματα, αφαιρώντας ταυτόχρονα τα δικαιώματα de minimis ή τα δικαιώματα υψηλής επιβιωσιμότητας, ανάλογα με την περίπτωση.
Προκειμένου να συνεχίσει να διευκολύνει την πλήρη εφαρμογή της υποχρέωσης εκφόρτωσης, είναι σημαντικό να αξιοποιήσει όλα τα εργαλεία μετριασμού που διαθέτει, μεταξύ άλλων και τυχόν γνωμοδοτήσεις του ICES σχετικά με την προσέγγιση με βάση μεικτούς τύπους αλιείας, κατά περίπτωση. Σε αυτό το πλαίσιο, η Επιτροπή θα αξιολογήσει την πρόοδο των κρατών μελών σχετικά με τα μέτρα μείωσης παρεμπιπτόντων αλιευμάτων, ενώ οι σχετικές περιφερειακές ομάδες πρέπει να αναπτύξουν μεσοπρόθεσμα διορθωτικά μέτρα για τα ευάλωτα αποθέματα.
Όσον αφορά τα αποθέματα που αξιολογούνται βάσει του δείκτη Fmsy και αποτελούν αντικείμενο διαβουλεύσεων με χώρες εκτός ΕΕ, η Επιτροπή θα επιδιώξει την επίτευξη συμφωνίας που να συνάδει με τις στρατηγικές μακροχρόνιας διαχείρισης ή, ελλείψει τέτοιων στρατηγικών, με τις γνωμοδοτήσεις σχετικά με τον δείκτη Fmsy. Η ΕΕ θα πρέπει επίσης να συνεχίσει να αναζητά λύσεις για την αποφυγή υπεραλιείας των πελαγικών αποθεμάτων στον βορειοανατολικό Ατλαντικό λόγω της απουσίας ρυθμίσεων καταμερισμού μεταξύ των παράκτιων κρατών.
Για αποθέματα που τελούν υπό τη διαχείριση περιφερειακών οργανώσεων διαχείρισης της αλιείας (ΠΟΔΑ), μεταξύ των οποίων στη Μεσόγειο και στον Εύξεινο Πόντο, η Επιτροπή θα προτείνει αλιευτικές δυνατότητες με βάση τις αποφάσεις των ΠΟΔΑ. Λόγω της πανδημίας COVID-19, μπορεί να αναμένεται ότι το 2020 η ημερήσια διάταξη πολλών συνεδριάσεων των ΠΟΔΑ θα περιορίζεται μόνο στις πιο ουσιαστικές αποφάσεις, λόγω των δυσκολιών οργάνωσης συνεδριάσεων, συμπεριλαμβανομένων των συνεδριάσεων των επιστημονικών επιτροπών που θα επηρεάσουν τις διαθέσιμες επιστημονικές γνωμοδοτήσεις για τους διαχειριστές της αλιείας.
Όσον αφορά τις συμφωνίες σύμπραξης βιώσιμης αλιείας που έχει η ΕΕ με τρίτες χώρες, τα αποθέματα τελούν υπό διαχείριση βάσει συγκεκριμένων επιστημονικών γνωμοδοτήσεων για μεικτές συμφωνίες. Στην περίπτωση των συμφωνιών για την αλιεία τόνου, οι διαθέσιμες αλιευτικές δυνατότητες και οι πρακτικές ακολουθούν τις συστάσεις των ΠΟΔΑ.
Στο πλαίσιο του πολυετούς σχεδίου για τη δυτική Μεσόγειο, για το 2021 το Συμβούλιο θέτει περαιτέρω στόχους μείωσης της αλιευτικής προσπάθειας βάσει των επιστημονικών γνωμοδοτήσεων, λαμβανομένου υπόψη του στόχου του πολυετούς σχεδίου για επίτευξη του δείκτη Fmsy το αργότερο έως το 2025.
Η τρέχουσα διακοπή των αλιευτικών δραστηριοτήτων λόγω της πανδημίας COVID-19 θα μπορούσε να οδηγήσει σε υποχρησιμοποίηση των αλιευτικών ποσοστώσεων σε πολλά κράτη μέλη. Επί του παρόντος δεν είναι ακόμα γνωστό πόσο θα διαρκέσει η περίοδος των μέτρων περιορισμού της κυκλοφορίας και κατά πόσον θα υποχρησιμοποιηθούν οι ποσοστώσεις. Αυτό μπορεί να διαφέρει ανάλογα με τα αποθέματα-στόχους και τις αλιευτικές περιόδους. Η Επιτροπή θα παρακολουθεί πολύ προσεκτικά την πρόοδο της αλιευτικής δραστηριότητας και τον τρόπο χρήσης από τα κράτη μέλη της ρήτρας «ευελιξίας από έτος σε έτος», η οποία τους δίνει τη δυνατότητα να κρατήσουν το 10 % των αχρησιμοποίητων ποσοστώσεών τους το 2020 και να το χρησιμοποιήσουν το 2021. Οποιαδήποτε περαιτέρω ευελιξία θα αξιολογείται λαμβανομένων υπόψη του υφιστάμενου νομικού πλαισίου και των στόχων της κοινής αλιευτικής πολιτικής όπως επιβεβαιώνονται από τις βέλτιστες διαθέσιμες επιστημονικές γνωμοδοτήσεις. Σε κάθε περίπτωση, παραμένει ευθύνη των κρατών μελών να διασφαλίσουν ότι όλα τα αλιεύματα καταλογίζονται στις διαθέσιμες ποσοστώσεις και ότι η τεκμηρίωση όλων των αλιευτικών ταξιδιών είναι λεπτομερής και ακριβής.
4.Συμπέρασμα
Τα υγιή ιχθυαποθέματα εξακολουθούν να οδηγούν σε καλύτερες οικονομικές επιδόσεις του στόλου της ΕΕ, παρότι οι οικονομικές επιδόσεις του στόλου της ΕΕ το 2020 παραμένουν αβέβαιες λόγω των συνδυασμένων επιπτώσεων της κρίσης στον τομέα της υγείας που προκάλεσε η νόσος COVID-19.
Η επαναφορά των αποθεμάτων σε βιώσιμα επίπεδα, με διαχείριση στη μέγιστη βιώσιμη απόδοση έως το 2020 και μετά και εξάλειψη των απορρίψεων, είναι ο πρωταρχικός στόχος της κοινής αλιευτικής πολιτικής και παραμένει προτεραιότητα. Η επίτευξη του στόχου αυτού θα συμβάλει επίσης στην επίτευξη της καλής περιβαλλοντικής κατάστασης των ευρωπαϊκών θαλασσών και στην ελαχιστοποίηση των αρνητικών επιπτώσεων των αλιευτικών δραστηριοτήτων στα θαλάσσια οικοσυστήματα. Αυτό είναι εξίσου σημαντικό για την ανάκαμψη του τομέα της αλιείας. Παρά τις σημαντικές βελτιώσεις στον βορειοανατολικό Ατλαντικό, εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις σε όλες τις θαλάσσιες λεκάνες. Ορισμένα αποθέματα συνεχίζουν να υπεραλιεύονται και/ή να βρίσκονται εκτός ασφαλών βιολογικών ορίων, και είναι σαφές ότι χρειάζεται περισσότερη προσπάθεια από την άποψη αυτή.
Η κατάσταση στη Μεσόγειο και στον Εύξεινο Πόντο παραμένει πηγή ανησυχίας, και χρειάζονται περαιτέρω συντονισμένες προσπάθειες. Η Επιτροπή θα συνεργαστεί στενά με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη για την υλοποίηση του πολυετούς σχεδίου για τη δυτική Μεσόγειο.
Η βιώσιμη αλιεία και οι πιο επιλεκτικές τεχνικές αλιείας είναι συστατικά στοιχεία ενός βιώσιμου συστήματος τροφίμων που προσφέρει αξία στους παραγωγούς και στους καταναλωτές, και αυτές είναι ουσιαστικές απαιτήσεις που πρέπει να εκπληρωθούν αν θέλουμε να προστατεύσουμε και να αποκαταστήσουμε τη βιοποικιλότητα στο φυσικό μας περιβάλλον προς όφελος των μελλοντικών γενιών. Στη στρατηγική για τη βιοποικιλότητα και στη στρατηγική «από το αγρόκτημα στο πιάτο», η Επιτροπή τονίζει την ανάγκη για βιώσιμη αλιεία και αναφέρει συγκεκριμένες δράσεις που πρέπει να αναλάβει η ίδια για να διασφαλίσει την ελαχιστοποίηση των αρνητικών επιπτώσεων των αλιευτικών δραστηριοτήτων στο θαλάσσιο οικοσύστημα.
Η εκπλήρωση του στόχου βιωσιμότητας της κοινής αλιευτικής πολιτικής και ο στόχος της για μείωση της σπάταλης πρακτικής των απορρίψεων αποτελούν μέρος αυτής της προσπάθειας. Το σημαντικό είναι ότι η βιώσιμη αλιεία είναι ο καλύτερος τρόπος να προστατευτούν οι θέσεις εργασίας και το εισόδημα στις αλιευτικές μας κοινότητες και να βοηθηθούν οι τελευταίες να βρουν διέξοδο από την παρούσα κρίση. Τα σημαντικά επιτεύγματα της κοινής αλιευτικής πολιτικής κατά τη διάρκεια της περασμένης δεκαετίας δείχνουν την κατεύθυνση που πρέπει να ακολουθηθεί στο μέλλον.
Τα κράτη μέλη, τα γνωμοδοτικά συμβούλια, τα ενδιαφερόμενα μέρη και το κοινό καλούνται να λάβουν υπόψη τις κατευθύνσεις πολιτικής που περιέχονται στην παρούσα ανακοίνωση και να υποβάλουν σχόλια στην Επιτροπή έως την 31η Αυγούστου 2020.
Προβλεπόμενο χρονοδιάγραμμα εργασιών 21 22
|
Πότε |
Δραστηριότητα |
|
Μάιος/Ιούνιος/Οκτώβριος |
Γνωμοδότηση του ICES σχετικά με τα αποθέματα |
|
Ιούνιος-τέλη Αυγούστου |
Δημόσια διαβούλευση σχετικά με την ανακοίνωση |
|
Τέλη Αυγούστου |
Έγκριση από την Επιτροπή των προτάσεων για τις αλιευτικές δυνατότητες στη Βαλτική Θάλασσα |
|
Μέσα Σεπτεμβρίου |
Έγκριση από την Επιτροπή της πρότασης για τις αλιευτικές δυνατότητες στη Μεσόγειο Θάλασσα και στον Εύξεινο Πόντο |
|
Οκτώβριος |
Σύνοδος του Συμβουλίου για τις αλιευτικές δυνατότητες στη Βαλτική Θάλασσα Έγκριση από την Επιτροπή των αλιευτικών δυνατοτήτων για τα αποθέματα βαθέων υδάτων |
|
Τέλη Οκτωβρίου |
Έγκριση από την Επιτροπή της πρότασης για τις αλιευτικές δυνατότητες στον Ατλαντικό/στη Βόρεια Θάλασσα |
|
Νοέμβριος |
Σύνοδος του Συμβουλίου για την πρόταση σχετικά με τις αλιευτικές δυνατότητες για τα αποθέματα βαθέων υδάτων Σύνοδος του Συμβουλίου για την πρόταση σχετικά τις αλιευτικές δυνατότητες στη Μεσόγειο Θάλασσα και στον Εύξεινο Πόντο 23 |
|
Δεκέμβριος |
Σύνοδος του Συμβουλίου για την πρόταση σχετικά με τις αλιευτικές δυνατότητες στον Ατλαντικό/στη Βόρεια Θάλασσα |