Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Σύσταση για σύσταση του Συμβουλίου σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ»

[COM(2020) 746 final]

(2021/C 123/03)

Εισηγήτρια:

η κ. Judith VORBACH

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 27.11.2020
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Οικονομική και Νομισματική Ένωση, οικονομική και κοινωνική συνοχή
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	14.12.2020
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	27.1.2021
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	557
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	234/1/8

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η ΕΕ βιώνει τη βαθύτερη ύφεση της ιστορίας της. Με την αβεβαιότητα να κυριαρχεί, πρέπει να είμαστε έτοιμοι να πάρουμε γενναίες αποφάσεις. Η πανδημική κρίση είναι επίσης πολύ πιθανό να επιδεινώσει τις ανισορροπίες και τις ανισότητες. Υπό αυτό το πρίσμα, η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τις συστάσεις της Επιτροπής. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει μια προσέγγιση οικονομικής πολιτικής για τη στήριξη της ανάκαμψης, την αύξηση των επενδύσεων, την περαιτέρω ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς, τη διασφάλιση δίκαιων συνθηκών εργασίας και την εμβάθυνση της ΟΝΕ. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ενεργά τη δέσμη μέτρων Next Generation EU και ζητεί επιτακτικά τη σύναψη των απαραίτητων συμφωνιών το συντομότερο δυνατόν.

1.2.

Η ανάκαμψη μπορεί να επιτευχθεί μόνον εφόσον συνοδεύεται από οικονομική και κοινωνική αναδιάρθρωση. Η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης είναι καίριας σημασίας για τη σταθεροποίηση της ζήτησης. Οι δημοσιονομικοί κανόνες θα πρέπει να στραφούν προς μια οικονομική διακυβέρνηση που θα είναι περισσότερο προσανατολισμένη προς την ευημερία, συμπεριλαμβανομένου ενός χρυσού κανόνα, και δεν θα πρέπει να επανενεργοποιηθούν μέχρι να μειωθεί σημαντικά η ανεργία. Ο αντίκτυπος της κρίσης στην ανισότητα και την κοινωνικοοικονομική ανασφάλεια θα πρέπει να εξεταστεί πιο προσεκτικά. Θα πρέπει να βελτιωθούν τόσο το επιχειρηματικό κλίμα όσο και το κοινωνικό περιβάλλον. Απαιτείται ενισχυμένη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και της κοινωνίας των πολιτών στη διαμόρφωση της κλιματικής πολιτικής και των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, καθώς και μια αποφασιστική μεταρρύθμιση των φορολογικών πολιτικών για την αντιμετώπιση των οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών προκλήσεων. Η Τραπεζική Ένωση και η Ένωση Κεφαλαιαγορών πρέπει να ολοκληρωθούν, ενώ παράλληλα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στη σταθερότητα των χρηματοπιστωτικών αγορών.

2.   Γενικό πλαίσιο

Η Επιτροπή συνιστά στα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ να αναλάβουν δράση ούτως ώστε:

2.1.

να εξασφαλίσουν μια πολιτική που στηρίζει την ανάκαμψη: οι δημοσιονομικές πολιτικές θα πρέπει να παραμείνουν υποστηρικτικές καθ’ όλη τη διάρκεια του 2021· όταν το επιτρέψουν οι συνθήκες, να καταργήσουν σταδιακά τη στήριξη κατά τρόπο που μετριάζει τον κοινωνικό αντίκτυπο και τον αντίκτυπο της κρίσης στην αγορά εργασίας και να διασφαλίσουν τη βιωσιμότητα του χρέους· να βελτιώσουν τη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών, σε συνδυασμό με την καλύτερη εστίαση των δημόσιων δαπανών στις ανάγκες ανάκαμψης και ανθεκτικότητας·

2.2.

να εφαρμόσουν μεταρρυθμίσεις που ενισχύουν την παραγωγικότητα και την απασχόληση, και να αυξήσουν τις επενδύσεις ώστε να στηρίξουν μια ανάκαμψη που συνάδει με τη δίκαιη και χωρίς αποκλεισμούς πράσινη και ψηφιακή μετάβαση· να ολοκληρώσουν περαιτέρω την ενιαία αγορά· να εξασφαλίσουν αποτελεσματικές ενεργητικές πολιτικές για την αγορά εργασίας, να προωθήσουν δίκαιες συνθήκες εργασίας και να διασφαλίσουν την αποτελεσματική συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων στη χάραξη πολιτικής· να αντιμετωπίσουν τις φορολογικές προκλήσεις που προκύπτουν από την ψηφιοποίηση, να καταπολεμήσουν τον επιθετικό φορολογικό σχεδιασμό και να στηρίξουν την τιμολόγηση του άνθρακα και την περιβαλλοντική φορολογία·

2.3.

να ενισχύσουν τα εθνικά θεσμικά πλαίσια· να επισπεύσουν τις μεταρρυθμίσεις για την αντιμετώπιση των εμποδίων στις επενδύσεις προκειμένου να διασφαλίσουν τη χρήση των κονδυλίων της ΕΕ, να ενισχύσουν την αποτελεσματικότητα της διοίκησης, να μειώσουν τον διοικητικό φόρτο για τις επιχειρήσεις και να θεσπίσουν αποτελεσματικά πλαίσια για την καταπολέμηση της απάτης, της διαφθοράς και της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες· να ενισχύσουν την αποτελεσματικότητα των πλαισίων αφερεγγυότητας, να εξαλείψουν τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα και να κατανείμουν αποτελεσματικά τα κεφάλαια·

2.4.

να διασφαλίσουν τη μακροοικονομική σταθερότητα· να διατηρήσουν πιστωτικούς διαύλους προς την οικονομία και μέτρα για τη στήριξη βιώσιμων επιχειρήσεων· να τηρούν υγιείς τραπεζικούς ισολογισμούς, μεταξύ άλλων, συνεχίζοντας να αντιμετωπίζουν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια·

2.5.

να σημειώσουν πρόοδο όσον αφορά την εμβάθυνση της ΟΝΕ για την αύξηση της ανθεκτικότητας· αυτό θα συμβάλει στην ενίσχυση του διεθνούς ρόλου του ευρώ και στην προώθηση των οικονομικών συμφερόντων της Ευρώπης σε παγκόσμιο επίπεδο.

3.   Γενικές παρατηρήσεις

3.1.

Οι δυσοίωνες προοπτικές των εαρινών οικονομικών προβλέψεων για το 2020, σύμφωνα με τις οποίες, το 2020 «η ΕΕ εισήλθε στη βαθύτερη οικονομική ύφεση της ιστορίας της», επιβεβαιώθηκαν. Η κρίση λόγω της πανδημίας COVID-19 προκάλεσε σειρά μεγάλων κλυδωνισμών τόσο στη ζήτηση όσο και στην προσφορά που είχαν ως συνέπεια μια αναμενόμενη μείωση του ΑΕΠ κατά 7,8 % το 2020. Η κατάσταση της αγοράς εργασίας έχει επίσης επιδεινωθεί, μολονότι χάρη σε φιλόδοξα μέτρα πολιτικής —όπως τα συστήματα μειωμένου ωραρίου εργασίας—, η οικονομική ύφεση δεν αποτυπώνεται πλήρως στα ποσοστά ανεργίας. Ωστόσο, σημειώνεται μείωση των συνολικών ωρών εργασίας και συρρίκνωση των ποσοστών δραστηριότητας, διότι οι αποθαρρυμένοι εργαζόμενοι έχουν εγκαταλείψει την αγορά εργασίας.

3.2.

Η ανάκαμψη για το 2021 προβλέπεται να είναι χαμηλότερη από το αναμενόμενο. Βιώνουμε καιρούς μεγάλης αβεβαιότητας. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι πρέπει να αναμένουμε πολλούς σοβαρούς κινδύνους όπως η διπλή ύφεση, η μαζική ανεργία, οι πτωχεύσεις, η χρηματοπιστωτική αστάθεια, ο αποπληθωρισμός και οι επιπτώσεις της αβεβαιότητας στην ίδια την κατανάλωση και τις επενδύσεις. Η πανδημική κρίση είναι επίσης πολύ πιθανόν να επιδεινώσει υφιστάμενα προβλήματα, όπως, για παράδειγμα, το χαμηλό επίπεδο επενδύσεων, οι διευρυνόμενες αποκλίσεις μεταξύ των κρατών μελών και των περιφερειών, οι κοινωνικές ανισότητες και οι πολιτικές ταραχές. Επιπλέον, οι εξελίξεις του 2021 θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε αρνητικές μακροπρόθεσμες επιπτώσεις, ενώ η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης θα εξακολουθήσει να αποτελεί επείγον ζήτημα.

3.3.

Υπό αυτό το πρίσμα, η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τη δέσμη συστάσεων της Επιτροπής. Στις εν λόγω συστάσεις αντικατοπτρίζονται πολλές από τις παρατηρήσεις που διατυπώθηκαν στην πρόσθετη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα Οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ (2020) (1). Επιπλέον, η ανάκαμψη μπορεί να επιτευχθεί μόνον εφόσον συνοδεύεται από αναδιάρθρωση της οικονομίας και της κοινωνίας μας για την πραγμάτωση μιας καλύτερα ενοποιημένης, πιο δημοκρατικής και κοινωνικά πιο ανεπτυγμένης Ένωσης. Το 2021, βασικό μέλημα των υπεύθυνων χάραξης των οικονομικών πολιτικών θα είναι η δημιουργία ενός ευνοϊκού περιβάλλοντος για την βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη. Επομένως, είναι πολύ σημαντική η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης.

3.4.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει σθεναρά μια ισχυρή απάντηση σε ενωσιακό επίπεδο για την καταπολέμηση της κρίσης, συμπεριλαμβανομένου του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Για τη διασφάλιση ταχείας και αποτελεσματικής ανάκαμψης, υπάρχει επείγουσα ανάγκη για αλληλεγγύη. Οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, οι εργαζόμενοι και η κοινωνία των πολιτών χρειάζονται πόρους για να αντιμετωπίσουν την κρίση. Συνεπώς, δεν πρέπει ούτε να αμφισβητείται το σχέδιο ανάκαμψης ούτε να καθυστερεί η υλοποίησή του. Θα πρέπει να συναφθούν όλες οι απαραίτητες συμφωνίες το συντομότερο δυνατόν.

4.   Ειδικές παρατηρήσεις

4.1.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της αναφορικά με τη σύσταση της Επιτροπής για εξασφάλιση ενός προσανατολισμού πολιτικής που στηρίζει την ανάκαμψη. Η υπερβολικά πρώιμη κατάργηση των μέτρων στήριξης θα μπορούσε να υπονομεύσει την ικανότητα των μέτρων της ΕΕ να αντιμετωπίσουν την κρίση. Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να εφαρμόσουν τα αναγκαία μέτρα, ανεξαρτήτως του επιπέδου του τρέχοντος χρέους τους. Ο καλύτερος τρόπος διασφάλισης βιώσιμων δημόσιων οικονομικών είναι η διαφύλαξη βιώσιμης ανάπτυξης χωρίς αποκλεισμούς. Η στήριξη της παραγωγικότητας θα μπορούσε να επιταχύνει τη μείωση του ελλείμματος τα επόμενα χρόνια (2). Για την αποφυγή της επιστροφής σε παλιούς δημοσιονομικούς κανόνες και για τη διαχείριση της μετάβασης προς ένα μοντέλο οικονομικής διακυβέρνησης προσανατολισμένο στην ευημερία (3), η ΕΟΚΕ ζητεί επιτακτικά τη συνέχιση της διαδικασίας αναθεώρησης το συντομότερο δυνατόν. Οι εκσυγχρονισμένοι δημοσιονομικοί κανόνες δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να τεθούν σε ισχύ προτού τα ποσοστά ανεργίας μειωθούν σημαντικά.

4.2.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τη σύσταση της Επιτροπής για ενίσχυση του επιπέδου ιδιωτικών και δημόσιων επενδύσεων. Προκειμένου να επιτύχει ανάκαμψη σε βραχυπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα, να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητά της, να παραμείνει μια παγκόσμια οικονομική δύναμη και να διαφυλάξει μια κοινωνική και περιβαλλοντική βάση για την ευημερία των μελλοντικών γενεών, η ΕΕ πρέπει επειγόντως να στραφεί προς βιώσιμες και πράσινες επενδύσεις, επενδύσεις στις υποδομές και την υγειονομική περίθαλψη και/ή επενδύσεις που συνεπάγονται αύξηση της παραγωγικότητας. Επιπλέον, οι δαπάνες για την επανεκπαίδευση των εργαζομένων θα πρέπει να θεωρούνται επένδυση. Η ΕΟΚΕ παραπέμπει στη σύστασή της για υιοθέτηση ενός «χρυσού κανόνα».

4.3.

Η πανδημία εντείνει τις ανισότητες και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Πολλές γυναίκες, μετανάστες, άτομα με αναπηρία και νέοι επωμίζονται το μεγαλύτερο βάρος της κρίσης. Όσοι ήταν ήδη ευάλωτοι πριν από την κρίση ενδέχεται να πληγούν περισσότερο. Ωστόσο, πολλοί εργαζόμενοι με ποιοτικές θέσεις απασχόλησης αισθάνονται επίσης ότι κινδυνεύουν από επιδείνωση των συνθηκών εργασίας τους, μείωση του εισοδήματός τους ή ανεργία. Η ΕΟΚΕ ζητεί η καταπολέμηση των ανισοτήτων να καταστεί προτεραιότητα στο πλαίσιο όλων των προβλεπόμενων μέτρων ανάκαμψης. Ο αντίκτυπος της κρίσης στον κοινωνικό αποκλεισμό, αλλά και την αυξανόμενη κοινωνικοοικονομική ανασφάλεια, η οποία πλήττει ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού, πρέπει να εξεταστούν πιο προσεκτικά. Τα οφέλη της ανάκαμψης θα πρέπει να κατανεμηθούν ισότιμα. Η εν λόγω ισότιμη κατανομή είναι, επίσης, πολύ σημαντική για την ενίσχυση της εμπιστοσύνης και τη σταθεροποίηση της ζήτησης.

4.4.

Η περαιτέρω ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς θα πρέπει να εξακολουθήσει να αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα. Η εν λόγω ολοκλήρωση περιλαμβάνει και την εφαρμογή των αρχών του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Η ενίσχυση των επιχειρήσεων και του κοινωνικού περιβάλλοντος πρέπει να συμβαδίζουν. Η ΕΟΚΕ παραπέμπει στο έγγραφο εργασίας της Επιτροπής με θέμα Delivering on the UN’s Sustainable Development Goals (Επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ), όπου επισημαίνεται ότι οι ΣΒΑ θα διατηρήσουν την ΕΕ εστιασμένη σε μια βιώσιμη πορεία ανάπτυξης συμβατή με τα όρια του πλανήτη, στην ευημερία, στην εξάλειψη των αποκλεισμών και στην ισότητα. Με αυτόν τον τρόπο, αναγνωρίζεται ότι μια οικονομία πρέπει να λειτουργεί προς όφελος των ανθρώπων και του πλανήτη. Στις βασικές πρωτοβουλίες για μια πιο κοινωνική Ευρώπη συμπεριλαμβάνονται —μεταξύ πολλών άλλων— μια πρόταση οδηγίας για επαρκείς κατώτατους μισθούς και ένα σχέδιο δράσης για την υλοποίηση του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Η ΕΟΚΕ έχει επίσης εγκρίνει γνωμοδοτήσεις με θέματα «Για μία ευρωπαϊκή οδηγία πλαίσιο σχετικά με τη θέσπιση ελάχιστου εισοδήματος» (4) και «Κοινά ελάχιστα πρότυπα στον τομέα της ασφάλισης ανεργίας» (5).

4.5.

Επιπλέον, η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τις συστάσεις της Επιτροπής για την αγορά εργασίας, συμπεριλαμβανομένης της εξασφάλισης δίκαιων συνθηκών εργασίας, της διασφάλισης της συμμετοχής των κοινωνικών εταίρων στη χάραξη πολιτικών και της ενίσχυσης του κοινωνικού διαλόγου και των συλλογικών διαπραγματεύσεων. Η ΕΟΚΕ ζητεί τη θέσπιση υψηλότερων προτύπων για τη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και της κοινωνίας των πολιτών στη διαμόρφωση της κλιματικής πολιτικής. Οι διαρθρωτικές αλλαγές για τη διασφάλιση μιας οικονομίας μηδενικών ανθρακούχων εκπομπών θα μπορούσαν να υποστηρίζονται από έναν κοινωνικό διάλογο μεταξύ των ενδιαφερόμενων περιφερειών και κοινωνικών εταίρων, προκειμένου να διαφυλαχθούν οι κοινωνικές πτυχές. Επιπλέον, θα είναι πολύ σημαντικό να διασφαλιστεί η συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στην εκπόνηση και υλοποίηση των εθνικών σχεδίων για τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, ο οποίος θα παρακολουθείται στο πλαίσιο της διαδικασίας του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου.

4.6.

Επίσης, απαιτείται η διαμόρφωση αποτελεσματικών πλαισίων για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, του επιθετικού φορολογικού σχεδιασμού, της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητας και της διαφθοράς. Η ΕΟΚΕ ζητεί αποφασιστικές μεταρρυθμίσεις των φορολογικών πολιτικών για την αντιμετώπιση των οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών προκλήσεων. Οι εν λόγω μεταρρυθμίσεις περιλαμβάνουν τη μετατόπιση της φορολογικής επιβάρυνσης προς φορολογικές βάσεις που είναι λιγότερο επιζήμιες για την προσφορά εργασίας, λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη τον σχετικό διανεμητικό αντίκτυπο και αποφεύγοντας τις αρνητικές επιδράσεις. Η ΕΟΚΕ ζητεί, επίσης, την επείγουσα ανάληψη δράσης για την ψηφοφορία με ειδική πλειοψηφία, σύμφωνα με τους όρους που έχει προτείνει στις προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της (6). Θα πρέπει να διερευνηθούν η έννοια της ελάχιστης αποτελεσματικής φορολόγησης εταιρικών κερδών και η πιθανή εφαρμογή της. Τέλος, η ΕΟΚΕ ζητεί να σημειωθεί ουσιαστική πρόοδος ως προς την εισαγωγή νέων ίδιων πόρων, όπως υποδεικνύεται στο σχέδιο ανάκαμψης.

4.7.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Επιτροπή για το ότι η Τραπεζική Ένωση και η Ένωση Κεφαλαιαγορών θα πρέπει να ολοκληρωθούν, καθώς και ότι η σταθερότητα της χρηματοπιστωτικής αγοράς αποτελεί προτεραιότητα. Στον τραπεζικό τομέα, οι πληρωμές μερισμάτων είναι επί του παρόντος περιορισμένες, κυρίως σε εθελοντική βάση. Θα πρέπει να εξεταστεί η δυνατότητα συνέχισης αυτών των περιορισμών και η επανεισαγωγή της πλήρους αναστολής των πληρωμών κατά την περίοδο ανάκαμψης για τις τράπεζες που επωφελούνται από διάφορα μέτρα δημόσιας στήριξης. Με αυτόν τον τρόπο, θα ήταν δυνατή η μείωση της αστάθειας στις χρηματοπιστωτικές αγορές και η βελτίωση των αναμενόμενων αποδόσεων των τραπεζών.

---

(1)  ΕΕ C 10 της 11.1. 2021, σ. 79.

(2)  Η Εθνική Τράπεζα του Βελγίου εκτιμά ότι το έκτακτο έλλειμμα του 2020, το οποίο συνδέεται με την κρίση, θα οδηγήσει πιθανότατα σε έκτακτη μείωση του ΑΕγχΠ κατά 4,6 %.

(3)  ΕΕ C 429 της 11.12.2020, σ. 227.

(4)  ΕΕ C 190 της 5.6.2019, σ.1.

(5)  ΕΕ C 97 της 24.3.2020, σ. 32.

(6)  ΕΕ C 353 της 18.10.2019, σ. 90, ΕΕ C 364 της 28.10.2020, σ. 29.