29.4.2020   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 141/15


Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Ενίσχυση του κράτους δικαίου εντός της Ένωσης — Στρατηγικό σχέδιο δράσης»

(2020/C 141/04)

Εισηγητής:

ο κ. Franco IACOP (IT/PES), περιφερειακός σύμβουλος Φρίουλι — Ιουλιανής Βενετίας

Έγγραφο αναφοράς:

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Ενίσχυση του κράτους δικαίου εντός της Ένωσης: Στρατηγικό σχέδιο δράσης, COM(2019) 343 final

ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Γενικές παρατηρήσεις

1.

χαιρετίζει την πρόταση της Επιτροπής, η οποία αναγνωρίζει και θεωρεί το κράτος δικαίου ως προϋπόθεση για τη διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και ως θεμελιώδη αξία της ΕΕ, η οποία κατοχυρώνεται από τις Συνθήκες και είναι κοινή στις συνταγματικές παραδόσεις των κρατών μελών. Τονίζει ότι οι πρωτοβουλίες που υποδεικνύει η Επιτροπή για την εμπέδωση των αρχών του κράτους δικαίου, την πρόληψη πιθανών παραβιάσεων των εν λόγω αρχών και την ανάλογη αντίδραση σε περίπτωση μη τήρησης των αρχών αυτών αποτελούν θετικό συμπλήρωμα του ισχύοντος συστήματος·

2.

συμφωνεί ότι ο έλεγχος του σεβασμού του κράτους δικαίου, μολονότι αποτελεί πρωτίστως ευθύνη κάθε κράτους μέλους, αποτελεί κοινή ευθύνη των κρατών μελών και της Ένωσης. Το άρθρο 2 της ΣΕΕ παρέχει μια συγκεκριμένη νομική βάση για την άσκηση αυτού του ελέγχου από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ·

3.

τονίζει, επίσης, ότι σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση του κράτους δικαίου έχουν η κοινωνία των πολιτών και οι τοπικές και περιφερειακές αρχές. Οι τελευταίες αποτελούν βασικό επίπεδο δημοκρατικής νομιμότητας και θα πρέπει να συμβάλλουν στην προώθηση του πνεύματος του κράτους δικαίου και στην παρακολούθηση της τήρησης των αρχών που συνδέονται με αυτό. Οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές μπορούν να συμβάλουν στις δραστηριότητες διάδοσης που προτείνει η Επιτροπή και μπορούν επίσης να λειτουργήσουν ως πηγές πληροφοριών για την παρακολούθηση που προτίθεται να πραγματοποιήσει. Από την πλευρά της, η ΕτΠ μπορεί να διευκολύνει και να συντονίσει τις προσπάθειες των εν λόγω αρχών για την ενίσχυση του κράτους δικαίου. Τούτο είναι δυνατόν να επιτευχθεί π.χ. με τη σύναψη διακομματικών συμφωνιών σε θέματα τοπικής δημοκρατίας που θεωρούνται αδιαπραγμάτευτα και τα οποία θα χρήζουν κοινής υπεράσπισης, όταν θα απειλούνται·

4.

τονίζει ότι ο σεβασμός του κράτους δικαίου πρέπει να διασφαλίζεται προς όφελος όλων, δεδομένου ότι αποτελεί την προϋπόθεση για την άσκηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών που η έννομη τάξη της Ένωσης απονέμει στους ιδιώτες. Η ενίσχυση του κράτους δικαίου στα κράτη μέλη συνεπάγεται την ενίσχυση των δικαιωμάτων που εγγυάται σε κάθε πρόσωπο·

5.

είναι πεπεισμένη ότι ένα ολοκληρωμένο σύστημα προστασίας του κράτους δικαίου απαιτεί τον έλεγχο των κρατών μελών, αλλά και την παρακολούθηση των θεσμικών οργάνων της ΕΕ. Θεωρεί, ως εκ τούτου, ότι το σύστημα της Ένωσης για την παρακολούθηση του σεβασμού του κράτους δικαίου θα πρέπει να συμπληρωθεί από μηχανισμούς εκτός της Ένωσης. Αν και αναγνωρίζει τις νομικές δυσκολίες που πρέπει να ξεπεραστούν, η ΕτΠ επικροτεί, ως εκ τούτου, την πρόθεση της Επιτροπής να αρχίσει εκ νέου τη διαδικασία προσχώρησης της Ένωσης στην Ευρωπαϊκή σύμβαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως απαιτείται από το άρθρο 6 παράγραφος 2 της ΣΕΕ·

6.

επικροτεί τη σαφή ένδειξη στην κοινοποίηση των στοιχείων που χαρακτηρίζουν το κράτος δικαίου, όπως η ανεξαρτησία της δικαστικής εξουσίας, η προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων, η ύπαρξη ενεργού κοινωνίας των πολιτών και η πολυφωνία των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Πρόκειται για ουσιώδη στοιχεία που διασφαλίζουν την αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ των κρατών μελών, την εύρυθμη λειτουργία της Ένωσης, την ειλικρινή συνεργασία μεταξύ αυτής και των κρατών μελών και, κυρίως, τον πλήρη σεβασμό των δικαιωμάτων που παρέχει στους πολίτες το νομικό σύστημα της ΕΕ·

7.

τονίζει ότι ο σεβασμός του κράτους δικαίου, η εγγύηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων και η τήρηση των αρχών της δημοκρατίας συνδέονται στενά και αλληλοεξαρτώνται. Για τους λόγους αυτούς πρέπει να γίνονται σεβαστές, να προστατεύονται και να εμπεδώνονται σε όλα τα επίπεδα της δημόσιας διοίκησης. Ως εκ τούτου, η ΕτΠ καλεί την Επιτροπή να μεριμνήσει έτσι ώστε στους μηχανισμούς προστασίας του κράτους δικαίου —και ιδίως στο σύστημα ετήσιας παρακολούθησης— να συνεκτιμάται δεόντως ο κίνδυνος παραβιάσεων των θεμελιωδών δικαιωμάτων και αποκλίσεων από τις δημοκρατικές αρχές στα κράτη μέλη σε όλα τα επίπεδα της δημόσιας διοίκησης·

8.

υπενθυμίζει στην Επιτροπή ότι, κατά την αξιολόγηση της συμμόρφωσης των κρατών μελών με τις αρχές του κράτους δικαίου, είναι επίσης αναγκαίο να εξετάζονται οι ιδιαιτερότητες και οι νομικές παραδόσεις των εθνικών νομοθεσιών·

9.

υπενθυμίζει ότι οι πολίτες της Ένωσης έχουν το δικαίωμα προσφυγής στα δικαστήρια, τα οποία πρέπει να είναι και να εμφανίζονται ανεξάρτητα. Με την επιφύλαξη της αρμοδιότητας των κρατών μελών να ρυθμίζουν την οργάνωση και τη λειτουργία της δικαστικής εξουσίας, τα πρότυπα αποτελεσματικότητας των κρατικών δικαστικών συστημάτων και οι εγγυήσεις ανεξαρτησίας των δικαστών που εφαρμόζουν το δίκαιο της Ένωσης πρέπει να είναι ισοδύναμα. Η ΕτΠ καλεί την Επιτροπή να συνεχίσει να ασκεί διαρκή έλεγχο για ενδεχόμενες παραβιάσεις της ανεξαρτησίας της δικαστικής εξουσίας·

10.

τονίζει ότι θα πρέπει να ληφθεί μέριμνα έτσι ώστε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ να υπόκεινται στο ίδιο επίπεδο ελέγχου, χωρίς διαφοροποίηση βάσει πρόσθετων κριτηρίων·

11.

τονίζει ότι η ελευθερία και η πολυφωνία των μέσων ενημέρωσης αποτελούν ουσιαστικές συνιστώσες του κράτους δικαίου. Καλεί, ως εκ τούτου, την Επιτροπή να παρακολουθεί διαρκώς τις πιθανές παρεμβάσεις των δημόσιων αρχών στα ΜΜΕ και να παρεμβαίνει με τα μέσα που της παρέχουν οι Συνθήκες όσον αφορά τις παραβιάσεις της ελευθερίας της πληροφόρησης·

12.

επισημαίνει ότι η ανεξάρτητη και επαγγελματική άσκηση της δημοσιογραφίας απειλείται από την ιδιοποίηση δημοσιογραφικού περιεχομένου από ψηφιακές πλατφόρμες χωρίς καταβολή αντιτίμου, καθώς και από την τάση αναζήτησης πληροφοριών και ειδήσεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, χωρίς επαλήθευση και σε πολλές περιπτώσεις χωρίς επιβεβαίωση, συχνά δε εντελώς αβάσιμες και χαλκευμένες·

13.

υπενθυμίζει συνεπώς την ανάγκη να αποφευχθεί η αναίρεση του επαγγελματικού χαρακτήρα της δημοσιογραφίας, να υποστηριχθούν οικονομικά τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης υψηλού επιπέδου, να αξιοποιηθεί η ερευνητική δημοσιογραφία (και να προστατεύονται όσοι την ασκούν), καθώς και να προωθηθούν συστήματα αναφοράς του βάσιμου των ειδήσεων που αποκαλύπτονται μέσω διαδικτυακών πλατφορμών. Η ΕτΠ προτείνει την αξιοποίηση και ενίσχυση των εμπειριών παρακολούθησης των ΜΜΕ που έχει ήδη δρομολογήσει η Επιτροπή·

14.

υπογραμμίζει ότι σοβαρές απειλές κατά του κράτους δικαίου μπορεί να προέρχονται, όχι μόνο από κρατικές αρχές, αλλά και από μεγάλους ιδιωτικούς οικονομικούς φορείς που δραστηριοποιούνται στα ΜΜΕ και στην ψηφιακή οικονομία. Η Επιτροπή δεν μπορεί να αγνοεί τις απειλές κατά της πολυφωνίας των ΜΜΕ, του δικαιώματος διόρθωσης και επαλήθευσης των πληροφοριών, καθώς και της ελεύθερης άσκησης του δικαιώματος ψήφου που ενδέχεται να γεννά η ψηφιακή οικονομία. Ένα ειδικό τμήμα της ετήσιας έκθεσης που προτείνει η Επιτροπή θα μπορούσε να αφιερωθεί στους κινδύνους των παραβιάσεων που διαπράττουν μη κρατικοί φορείς.

Συνεκτίμηση του ψηφίσματος της ΕτΠ της 22ας και 23ης Μαρτίου 2017

15.

ζητεί από την Επιτροπή, κατά την υλοποίηση των προτάσεών της, να λάβει ιδιαιτέρως υπόψη τα κριτήρια που ανέφερε η ΕτΠ στο ψήφισμά της, της 22ας και 23ης Μαρτίου 2017, με θέμα «Το κράτος δικαίου στην ΕΕ από τοπική και περιφερειακή σκοπιά»·

16.

τονίζει ότι ο σεβασμός των αρχών του κράτους δικαίου απαιτεί την αποτελεσματική καταπολέμηση της διαφθοράς καθώς και την ορθή και διαφανή χρήση των πόρων της Ένωσης. Η απάτη στη διαχείριση αυτών των πόρων πρέπει να αναφέρεται γρήγορα στις δικαστικές αρχές και να διώκεται αυστηρά σε όλα τα επίπεδα·

17.

επικροτεί το γεγονός ότι είναι δυνατή η ενίσχυση των αρχών του κράτους δικαίου μέσω διαδικασιών που εξαρτούν την εκταμίευση των κονδυλίων της ΕΕ από την πλήρη συμμόρφωση με τις αρχές αυτές·

18.

τονίζει ότι είναι σημαντικό να αποφευχθεί το ενδεχόμενο οι μηχανισμοί ελέγχου του σεβασμού του κράτους δικαίου να θεωρούνται κυρώσεις για τις κρατικές, περιφερειακές και τοπικές κοινότητες και να υπονομεύουν το αίσθημα των εν λόγω κοινοτήτων ότι ανήκουν στον κοινό ευρωπαϊκό οίκο·

19.

σημειώνει σχετικά ότι η μείωση της χρηματοδότησης από την Ένωση προς τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές θα μπορούσε να αποτελέσει κύρωση που επιβάλλεται σε επίπεδα δημόσιας διοίκησης που δεν ευθύνονται για παραβιάσεις των αρχών του κράτους δικαίου που επικαλείται η Επιτροπή. Επιπλέον, η υποτιθέμενη μείωση των κονδυλίων θα μπορούσε να γίνει αντιληπτή από τους δικαιούχους και, γενικότερα, από τους πολίτες των εμπλεκόμενων κοινοτήτων, ως αδικαιολόγητη κύρωση, εφόσον δεν συνδέεται με συγκεκριμένες παραβιάσεις κατά την υλοποίηση χρηματοδοτούμενων σχεδίων. Τα μέτρα αυτά θα μπορούσαν, συνεπώς, να καταλήξουν σε μια εχθρική στάση απέναντι στα θεσμικά όργανα της ΕΕ·

20.

κατά συνέπεια, θεωρεί ότι η υπό όρους χρηματοδότηση πρέπει να αποτελεί λύση μόνο σε περίπτωση σοβαρών και συστηματικών παραβιάσεων. Στις περιπτώσεις που θα πρέπει να ληφθεί αυτό το μέτρο, οι σοβαρές ευθύνες των αρχών που προκάλεσαν τη μείωση της χρηματοδότησης θα πρέπει να καταστούν σαφείς στην κοινή γνώμη των ενδιαφερόμενων κοινοτήτων·

21.

θεωρεί ωστόσο, ότι οι μηχανισμοί πολιτικού διαλόγου και εποπτείας, οι οποίοι θέτουν τα κράτη μέλη σε ισότιμη βάση και επιτρέπουν την πρόληψη των παραβιάσεων του κράτους δικαίου, αποτελούν προτεραιότητα·

Αξιολογήσεις σχετικά με το σύστημα ετήσιας παρακολούθησης του σεβασμού του κράτους δικαίου

22.

υπενθυμίζει ότι η αρχή της ίσης μεταχείρισης όλων των κρατών μελών αποτελεί προϋπόθεση για ολόκληρη τη διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Έχοντας αυτό υπόψη, η ΕτΠ εκφράζει την ικανοποίησή της για την πρόταση να δημιουργηθεί ένα σύστημα ετήσιας παρακολούθησης που θα καλύπτει όλα τα κράτη μέλη·

23.

τονίζει ότι η παρακολούθηση που διενεργείται σε όλα τα κράτη μέλη καθιστά σαφές ότι ο στόχος της Ένωσης είναι η προάσπιση των κοινών αξιών και όχι η αμφισβήτηση των μοντέλων οργάνωσης των κρατικών θεσμών τα οποία έχουν εκπονήσει τα επιμέρους κράτη μέλη κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων τους. Εξάλλου, ένας οριζόντιος έλεγχος δείχνει ότι σε κάθε κράτος μέλος μπορούν να διαπιστωθούν κατά το μάλλον ή ήττον σημαντικές αποκλίσεις από τις αρχές του κράτους δικαίου·

24.

υπογραμμίζει τη σημασία της εξασφάλισης επαρκούς συμμετοχής των κρατών μελών στη διάρθρωση του συστήματος παρακολούθησης του κράτους δικαίου και της ίδιας της διαδικασίας παρακολούθησης·

25.

επιμένει ότι η εφαρμογή του συστήματος ετήσιας παρακολούθησης θα πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα της νέας Επιτροπής. Ως εκ τούτου, η ΕτΠ καλεί την Επιτροπή να αναλάβει άμεση δράση και να διαθέσει τους αναγκαίους πόρους όσον αφορά τη χρηματοδότηση και το προσωπικό. Εξίσου γρήγορα θα πρέπει να εντοπιστούν στα επιμέρους κράτη μέλη τα σημεία επαφής, τα οποία θα πρέπει να συνεργαστούν με τη συμμετοχή των τοπικών και περιφερειακών αρχών και της κοινωνίας των πολιτών·

26.

υπογραμμίζει τη σημασία ύπαρξης αντικειμενικών και διαφανών παραμέτρων προκειμένου να είναι δυνατή η σωστή παρακολούθηση. Η νομολογία του Δικαστηρίου έχει κεντρική συμβολή στην εκπόνηση αυτών των παραμέτρων. Η ΕτΠ προτείνει την ανάπτυξη των συστημάτων που χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο της αξιολόγησης της δικαιοσύνης, τη χρήση και την τελειοποίηση του καταλόγου των κριτηρίων αξιολόγησης του κράτους δικαίου (Rule of law checklist) που εκπονήθηκε από την Επιτροπή της Βενετίας και, γενικότερα, την αξιοποίηση της πείρας που έχουν συγκεντρώσει τα όργανα του Συμβουλίου της Ευρώπης·

27.

σύμφωνα με το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 25ης Οκτωβρίου 2016, η ΕτΠ τονίζει την ανάγκη συντονισμού και, όπου είναι δυνατόν, ενσωμάτωσης σε έναν ενιαίο μηχανισμό παρακολούθησης των μέσων αξιολόγησης που προβλέπονται ήδη σε επίπεδο Ένωσης για το κράτος δικαίου, τη δημοκρατία και τα θεμελιώδη δικαιώματα·

28.

θεωρεί ότι η παρακολούθηση θα πρέπει οπωσδήποτε να βασίζεται σε ένα σύστημα αναφοράς των πιθανών παραβιάσεων, ανοικτό στις συνεισφορές όσο το δυνατόν περισσότερων θεσμικών φορέων, συμπεριλαμβανομένων των τοπικών και των περιφερειακών αρχών, της πανεπιστημιακής κοινότητας, αλλά και ιδιωτών και της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών·

29.

συμφωνεί ότι το σύστημα παρακολούθησης πρέπει να διατηρηθεί από την Επιτροπή. Ωστόσο, εγείρει το ζήτημα του ρόλου που θα μπορούσε και πρέπει να διαδραματίσει ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ένωσης στο πλαίσιο της ετήσιας παρακολούθησης. Η ΕτΠ καλεί την Επιτροπή να αξιολογήσει κατά πόσον είναι απαραίτητη η τροποποίηση των καθηκόντων του Οργανισμού προκειμένου να αξιοποιηθεί πλήρως το δυναμικό του.

Συγκεκριμένες προτάσεις για τη μεγαλύτερη συμμετοχή της ΕτΠ και των τοπικών και περιφερειακών αρχών στην ενίσχυση του κράτους δικαίου εντός της Ένωσης

30.

προτείνει να ενισχυθεί η συμμετοχή της ΕτΠ, των τοπικών και περιφερειακών αρχών και της κοινωνίας των πολιτών στην προώθηση του σεβασμού του κράτους δικαίου·

31.

σημειώνει ότι η ετήσια εκδήλωση για την προώθηση του κράτους δικαίου, όπως προτείνεται από την Επιτροπή, θα πρέπει να αποτελεί το επιστέγασμα μιας σειράς συναντήσεων που θα πραγματοποιούνται σε περιφερειακό και κρατικό επίπεδο με αποκορύφωμα την κοινή εκδήλωση σε επίπεδο Ένωσης. Επομένως, η ΕτΠ καλεί την Επιτροπή να διοργανώνει, σε συνεργασία με τις τοπικές και περιφερειακές αρχές και τα κράτη μέλη, περιφερειακές συνεδριάσεις σχετικά με το κράτος δικαίου που να προηγούνται της ετήσιας εκδήλωσης και να την προετοιμάζουν·

32.

σημειώνει ότι η ετήσια εκδήλωση δεν θα πρέπει απαραίτητα να διεξάγεται στις Βρυξέλλες· πάντως, μια άλλη ευρωπαϊκή πόλη ή περιοχή θα μπορούσε, εκ περιτροπής, να φιλοξενεί αυτή την εκδήλωση. Ως εκ τούτου, η ΕτΠ προτείνει στην Επιτροπή να ανακηρύσσει κάθε έτος μια «Πόλη του κράτους δικαίου» στην οποία θα πραγματοποιείται η ετήσια εκδήλωση·

33.

θεωρεί ότι θα πρέπει να αυξηθούν σημαντικά τα κονδύλια που προβλέπονται επί του παρόντος για την κοινωνία των πολιτών και τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης στο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο. Μέρος της χρηματοδότησης αυτής θα πρέπει να διατεθεί σε τοπικά μέσα ενημέρωσης·

34.

σημειώνει ότι, εκτός από τα ευρωπαϊκά δικαστικά δίκτυα, οι δραστηριότητες προώθησης και παρακολούθησης που προτείνει η Επιτροπή θα πρέπει επίσης να περιλαμβάνουν και τους δικηγορικούς συλλόγους. Σε τοπικό επίπεδο, ο δικηγόρος θεωρείται το πρώτο εμπόδιο κατά των πιθανών καταχρήσεων και παραβιάσεων του κράτους δικαίου και των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Επιπλέον, οι δικηγορικοί σύλλογοι είναι διάσπαρτοι σε ολόκληρη την επικράτεια της Ένωσης και διαρθρώνονται σε όλα τα επίπεδα της ευρωπαϊκής δημόσιας διοίκησης (τοπικό, περιφερειακό, κρατικό και ενωσιακό)·

35.

τονίζει ότι, στις δραστηριότητες προώθησης και παρακολούθησης που προτείνει η Επιτροπή, θα πρέπει επίσης να συμμετέχουν οι συνήγοροι του πολίτη, οι οποίοι είναι ευρέως διαδεδομένοι σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Οι εν λόγω φορείς εγγύησης θα πρέπει να συμμετέχουν στη συλλογή πληροφοριών, καθώς και σε περιφερειακές συνεδριάσεις και εκδηλώσεις για την προώθηση των αρχών του κράτους δικαίου·

36.

επικροτεί την πρόθεση της Επιτροπής να υποστηρίξει τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα σε θέματα που άπτονται του κράτους δικαίου. Θεωρεί ότι οι σημαντικές συνεισφορές θα πρέπει να απευθύνονται σε ερευνητές που δραστηριοποιούνται σε κράτη μέλη στα οποία οι αρχές του κράτους δικαίου βρίσκονται, λόγω ορισμένων παραμέτρων, περισσότερο εκτεθειμένες σε κίνδυνο. Μέρος της χρηματοδοτούμενης δραστηριότητας θα πρέπει να καλύπτει τη διάδοση αυτών των αρχών στις περιφερειακές και τοπικές κοινότητες, με τη συμμετοχή της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών·

37.

τονίζει ότι, μέσω της διαχείρισης των κονδυλίων της Ένωσης, χιλιάδες τοπικοί υπάλληλοι και φορείς καλούνται να εξοικειωθούν με τους κανόνες και τις στρατηγικές της Ένωσης. Η ΕτΠ θεωρεί ότι οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές που διαχειρίζονται τους πόρους της Ένωσης θα πρέπει να επιμορφώνουν τους υπαλλήλους τους και σε θέματα που σχετίζονται με το κράτος δικαίου·

38.

σημειώνει ότι η ΕτΠ, αξιοποιώντας την πείρα της όσον αφορά τη διάδοση των πολιτικών της ΕΕ και σε συντονισμό με τις υφιστάμενες πρωτοβουλίες, θα μπορούσε να οργανώσει —με την υποστήριξη της Επιτροπής και σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή— εκδηλώσεις για την επιμόρφωση τοπικών υπαλλήλων και φορέων·

39.

ειδικότερα, η ΕτΠ προτείνει να αξιολογηθεί η χρησιμότητα ενός δοκιμαστικού σχεδίου για την εφαρμογή σε μια επιλεγμένη ομάδα τοπικών και περιφερειακών αρχών, ενός καταλόγου κριτηρίων αξιολόγησης του κράτους δικαίου (με βάση τα κριτήρια που έχει αναπτύξει η Επιτροπή της Βενετίας). Εντός των ορίων των διαθέσιμων πόρων του θεσμικού οργάνου, η πρωτοβουλία θα μπορούσε να βασιστεί σε ένα από τα υποδείγματα δικτύου που ήδη υποστηρίζει η ΕτΠ, όπως το Δίκτυο παρακολούθησης της επικουρικότητας ή οι περιφερειακοί κόμβοι. Ένας μικρός αριθμός πόλεων και περιφερειών θα μπορούσε, σε εθελοντική βάση, να ελέγχει τον σεβασμό των αρχών του κράτους δικαίου εκ μέρους των δικών τους αρχών και γραφείων. Η ΕτΠ θα μπορούσε να καταρτίσει κατάλογο παραμέτρων που πρέπει να εφαρμόζονται και να συντονίζονται από τις δραστηριότητες αυτοελέγχου (self-auditing activities) των τοπικών και των περιφερειακών αρχών, στις οποίες θα συμμετέχουν τοπικοί εταίροι, όπως πανεπιστήμια, συνήγοροι του πολίτη, δικηγορικοί σύλλογοι και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.

Συμπεράσματα

40.

Υπό το πρίσμα των ανωτέρω, η ΕτΠ:

καλεί την Επιτροπή να μεριμνήσει έτσι ώστε στους μηχανισμούς για την προστασία του κράτους δικαίου, και ιδίως στο σύστημα ετήσιας παρακολούθησης, να συνεκτιμάται δεόντως ο κίνδυνος παραβιάσεων των θεμελιωδών δικαιωμάτων και αποκλίσεων από τις δημοκρατικές αρχές στα κράτη μέλη, ακόμη και σε περιφερειακό και σε τοπικό επίπεδο·

καλεί την Επιτροπή να συνεχίσει να διενεργεί ελέγχους για ενδεχόμενες παραβιάσεις της ανεξαρτησίας της δικαστικής εξουσίας και πιθανές παρεμβάσεις των δημοσίων αρχών στα μέσα ενημέρωσης·

προτείνει την αξιοποίηση και ενίσχυση των εμπειριών παρακολούθησης των μέσων ενημέρωσης που έχει ήδη δρομολογήσει η Επιτροπή·

ζητεί να αυξηθούν σημαντικά τα κονδύλια που προβλέπονται επί του παρόντος για την κοινωνία των πολιτών και τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης στο πλαίσιο του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου και προτείνει να διατεθεί μέρος της χρηματοδότησης σε τοπικά ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης·

προτείνει να αφιερωθεί ειδικό τμήμα της ετήσιας έκθεσης για το κράτος δικαίου στους κινδύνους παραβιάσεων που διαπράττουν μη κρατικοί φορείς, και δη μεγάλοι ιδιωτικοί οικονομικοί φορείς που δραστηριοποιούνται στην ψηφιακή οικονομία·

ζητεί να δοθεί συνέχεια στην πρόθεση επανεκκίνησης της διαδικασίας προσχώρησης της ΕΕ στην Ευρωπαϊκή σύμβαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων·

ζητεί οι προϋποθέσεις για τη χρηματοδότηση να θεωρούνται ότι θα χρησιμοποιούνται μόνο σε περιπτώσεις σοβαρών και συστηματικών παραβιάσεων και ζητεί να μην υφίστανται αδίκως κυρώσεις οι τοπικές και περιφερειακές αρχές·

καλεί την Επιτροπή να εξετάσει κατά προτεραιότητα την ενεργοποίηση του συστήματος παρακολούθησης για τα κράτη μέλη και να διαθέσει επαρκείς οικονομικούς και ανθρώπινους πόρους για τη δημιουργία αυτού του νέου μέσου·

ζητεί να εφαρμοστούν οι προτάσεις που διατυπώνονται στην παρούσα γνωμοδότηση, προκειμένου να ενισχυθεί η συμμετοχή της ΕτΠ, των τοπικών και περιφερειακών αρχών και της κοινωνίας των πολιτών στην εμπέδωση του πνεύματος σεβασμού του κράτους δικαίου.

Βρυξέλλες, 12 Φεβρουαρίου 2020.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών

Απόστολος ΤΖΙΤΖΙΚΩΣΤΑΣ