ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Βρυξέλλες, 7.6.2019
COM(2019) 274 final
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ
σχετικά με την κατάσταση που επικρατεί όσον αφορά την κοινή αλιευτική πολιτική και τη διαβούλευση για τις αλιευτικές δυνατότητες το 2020
{SWD(2019) 205 final}
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ
σχετικά με την κατάσταση που επικρατεί όσον αφορά την κοινή αλιευτική πολιτική και τη διαβούλευση για τις αλιευτικές δυνατότητες το 2020
1.Εισαγωγή
Στην παρούσα ανακοίνωση γίνεται επισκόπηση της κατάστασης που επικρατεί όσον αφορά την κοινή αλιευτική πολιτική (ΚΑΠ) και περιλαμβάνονται οι κύριες κατευθύνσεις βάσει των οποίων διαμορφώθηκαν οι προτάσεις της Επιτροπής για τις αλιευτικές δυνατότητες το 2020.
Πρωταρχικός στόχος της διαχείρισης της αλιείας στο πλαίσιο της ΚΑΠ είναι να διασφαλιστούν υψηλές μακροπρόθεσμες αλιευτικές αποδόσεις (Fmsy) για όλα τα αποθέματα ιχθύων το αργότερο μέχρι το 2020. Η επίτευξη του στόχου αυτού θα συμβάλει επίσης στην επίτευξη της καλής περιβαλλοντικής κατάστασης των ευρωπαϊκών θαλασσών έως το 2020 1 και στην ελαχιστοποίηση των αρνητικών επιπτώσεων των αλιευτικών δραστηριοτήτων στα θαλάσσια οικοσυστήματα.
2.Πρόοδος ως προς την εφαρμογή της ΚΑΠ
2.1.Πρόοδος προς την επίτευξη του δείκτη Fmsy
Στον Βόρειο Ατλαντικό και τις παρακείμενες περιοχές, οι πιέσεις που ασκούνται στα αποθέματα ιχθύων (F/Fmsy) παρουσιάζουν συνολικά πτωτική τάση για την περίοδο 2003-2017, ενώ η μέση θνησιμότητα λόγω αλιείας έχει σταθεροποιηθεί περίπου στο 1,0. Ο δείκτης F/Fmsy για τη Μεσόγειο Θάλασσα και τον Εύξεινο Πόντο παρέμεινε στο 2,2, ήτοι η εκμετάλλευση παραμένει υψηλότερη από τον στόχο Fmsy.
Τα TAC είναι ένα από τα σημαντικότερα εργαλεία διαχείρισης της αλιείας. Στον Βόρειο Ατλαντικό και τις παρακείμενες περιοχές, η Επιτροπή για το 2019 πρότεινε TAC σύμφωνα με ή κατώτερα από τον δείκτη Fmsy για το σύνολο των 76 TAC για τα οποία υπήρχε διαθέσιμη γνωμοδότηση Fmsy. Τούτο δεν ήταν εφικτό για 5 TAC για τα οποία το Διεθνές Συμβούλιο για την Εξερεύνηση των Θαλασσών (ICES) είχε συστήσει μηδενικό TAC, ώστε να αποφευχθεί περιοριστική ποσόστωση, η οποία θα μπορούσε να προκαλέσει σοβαρές κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις, συνεπώς αποφασίστηκε να διατηρηθούν τα TAC παρεμπιπτόντων αλιευμάτων σε χαμηλά επίπεδα. Το Συμβούλιο όρισε 59 TAC σύμφωνα με τον δείκτη Fmsy, αριθμός που αντιστοιχεί σε 3 επιπρόσθετα TAC σε σύγκριση με το 2018.
Το 95 % των αναμενόμενων εκφορτώσεων στη Βαλτική Θάλασσα προέρχονται από TAC που έχουν καθοριστεί σύμφωνα με τον δείκτη Fmsy και το 4% από TAC βάσει της προληπτικής γνωμοδότησης. Ποσοστό 99,7 % των αναμενόμενων εκφορτώσεων (όσον αφορά αποθέματα που αξιολογήθηκαν με βάση τον δείκτη Fmsy και τα οποία τελούν υπό την αποκλειστική διαχείριση της ΕΕ) στη Βόρεια Θάλασσα, στο Skagerrak και στο Kattegat προέρχονται από TAC που καθορίστηκαν σύμφωνα με τον δείκτη Fmsy· στα Βορειοδυτικά και Νοτιοδυτικά Ύδατα το ποσοστό αυτό είναι 94 % και 90 % αντίστοιχα.
Όσον αφορά τα αποθέματα βαθέων υδάτων, τον Νοέμβριο του 2018 ορίστηκαν αλιευτικές δυνατότητες για τα έτη 2019 και 2020. Οι δυνατότητες αυτές αντιστοιχούν σε λιγότερο από 1 % των συνολικών εκφορτώσεων στην ΕΕ. Οι αξιολογήσεις για όλα τα αποθέματα βαθέων υδάτων είναι περιορισμένες. Οι σχετικές αποφάσεις του Συμβουλίου για τις αλιευτικές δυνατότητες αποθεμάτων βαθέων υδάτων βασίζονται, πλέον, περισσότερο στις επιστημονικές γνωμοδοτήσεις σε σχέση με τα προηγούμενα έτη.
Όσον αφορά τα αποθέματα που υπόκεινται σε διαβουλεύσεις μεταξύ των παράκτιων κρατών, 2 μόνο το TAC του 2019 για το προσφυγάκι ευθυγραμμιζόταν με τη μακροχρόνια στρατηγική διαχείρισης για το συγκεκριμένο απόθεμα και με τη γνωμοδότηση του ICES για τον δείκτη Fmsy. Οι διαπραγματεύσεις ΕΕ-Νορβηγίας είχαν λιγότερο φιλόδοξα αποτελέσματα όσον αφορά τη διατήρηση, καθώς μόλις 9 από τα 17 TAC καθορίστηκαν σύμφωνα με τον δείκτη Fmsy —λιγότερα σε σχέση με το 2018.
Στη Μεσόγειο Θάλασσα, 35 εκ των 40 αποθεμάτων που αξιολογήθηκαν έτυχαν εκμετάλλευσης πέραν των βιώσιμων επιπέδων το 2017, ενώ η αλιεία ήταν, κατά μέσο όρο, 2,2 φορές υψηλότερη από τον αντίστοιχο δείκτη Fmsy. Όπως φαίνεται από πρόσφατα δεδομένα, το μέσο ποσοστό F/FMSY ακολουθεί πτωτική πορεία από το 2011. Πρόκειται για εξέλιξη που ίσως υποδεικνύει μικρή βελτίωση όσον αφορά την εκμετάλλευση 3 . Στον Εύξεινο Πόντο, 6 εκ των 8 αποθεμάτων που αξιολογήθηκαν εξακολουθούν να υπεραλιεύονται, με εξαίρεση την παπαλίνα και το γαστερόποδο.
2.2.Τάσεις βιομάζας
Στον Βόρειο Ατλαντικό και τις παρακείμενες περιοχές, ο αριθμός των αποθεμάτων εντός ασφαλών βιολογικών ορίων σχεδόν διπλασιάστηκε, από 15 το 2003 σε 29 το 2017 (αύξηση 2 % σε σύγκριση με το 2016), με τη μεγαλύτερη αύξηση να παρατηρείται στον Βισκαϊκό Κόλπο και στα Ιβηρικά Ύδατα —από 2 σε 8 αποθέματα εντός ασφαλών βιολογικών ορίων. Ο συνολικός όγκος βιομάζας εξακολουθεί να αναπτύσσεται θετικά και έχει αυξηθεί κατά 36 % περίπου.
Στη Μεσόγειο Θάλασσα και τον Εύξεινο Πόντο, η βιομάζα αποθέματος αναπαραγωγής δεν παρουσίασε σημαντική αύξηση το 2016 σε σχέση με το 2003. Στον Εύξεινο Πόντο, το απόθεμα καλκανιού παρουσιάζει αυξητική τάση όσον αφορά τη βιομάζα, ενώ η υπεραλίευσή του υποχωρεί.
2.3.Η κατάσταση του στόλου της ΕΕ
Η ικανότητα του στόλου της ΕΕ συνέχισε να μειώνεται. Τον Δεκέμβριο του 2018 το μητρώο αλιευτικού στόλου της ΕΕ (συμπεριλαμβανομένων των εξόχως απόκεντρων περιοχών) περιλάμβανε 81 644 σκάφη με ολική χωρητικότητα (GT) 1 533 180 και συνολική ισχύ 6 075 634 κιλοβάτ (kW). Πρόκειται για μείωση κατά 1,32 % σε σχέση με το προηγούμενο έτος όσον αφορά τον αριθμό σκαφών, κατά 2,46 % σε GT και κατά 2,61 % σε kW. Ωστόσο, πολλά από τα τμήματα του στόλου (190 εκ των 255 τμημάτων που αξιολογήθηκαν) εξακολουθούν να μην συνάδουν με τις αλιευτικές τους δυνατότητες.
Πάντως, οι οικονομικές επιδόσεις του στόλου της ΕΕ εξακολούθησαν να σημειώνουν πρωτοφανή αύξηση με καθαρά κέρδη ύψους 1,3 δισ. EUR το 2017. Η συνέχιση των βελτιώσεων ήταν κυρίως αποτέλεσμα των υψηλών μέσων τιμών των ιχθύων (μικρότερες εκφορτωθείσες ποσότητες με μεγαλύτερη αξία) και των συνεχιζόμενων χαμηλών τιμών των καυσίμων. Στη βελτίωση των επιδόσεων συνέβαλαν επίσης η καλύτερη κατάσταση ορισμένων σημαντικών αποθεμάτων σε συνδυασμό με την τεχνολογική πρόοδο. Για το 2018 και το 2019 αναμένονται παρόμοια αποτελέσματα, αν και δεν υπάρχουν ακόμη διαθέσιμα στοιχεία, παρά την ελαφρά αύξηση της τιμής των καυσίμων.
Θετική οικονομική τάση παρατηρείται σε στόλους που αλιεύουν αποθέματα τα οποία τυγχάνουν βιώσιμης εκμετάλλευσης (π.χ. εγκλεφίνος, ζαγκέτα και ευρωπαϊκή χωματίδα στη Θάλασσα της Ιρλανδίας, ρέγγες, μερλούκιος του Βορρά, γλώσσα στην Ανατολική και Δυτική Μάγχη, πεσκαντρίτσα στον Βισκαϊκό Κόλπο), οι οποίοι τείνουν να βελτιώνουν την κερδοφορία και τους μισθούς τους. Αντιθέτως, οι στόλοι που αλιεύουν αποθέματα τα οποία τυγχάνουν υπεραλίευσης τείνουν να καταγράφουν χαμηλότερες οικονομικές επιδόσεις.
Η απασχόληση στον στόλο της ΕΕ σε μονάδες ισοδύναμων πλήρους απασχόλησης (ΙΠΑ) σημειώνει ετήσια πτώση 1,3 % κατά μέσο όρο από το 2008, εν μέρει λόγω της μείωσης της ικανότητας του αλιευτικού στόλου. Ωστόσο, ο μέσος μισθός ανά ΙΠΑ 4 , σημειώνει ετήσια αύξηση 2,7 % κατά μέσο όρο. Ο μέσος ετήσιος μισθός ανά ΙΠΑ ανέρχεται σε 24 800 EUR. Η αυξητική τάση στην απασχόληση δείχνει να σταθεροποιείται για ορισμένους στόλους στη Βόρεια Θάλασσα και τον Ατλαντικό, σε αντίθεση με άλλες περιοχές.
Σημαντική εξέλιξη στη βελτίωση των συνθηκών εργασίας στον στόλο της ΕΕ αποτελεί η επιτυχής μεταφορά της σύμβασης αριθ. 188 της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας για την εργασία στον τομέα της αλιείας στο δίκαιο της ΕΕ, 5 όπως συμφωνήθηκε από τους κοινωνικούς εταίρους της ΕΕ. Τα κράτη μέλη πρέπει να συμμορφωθούν με τους νέους κανόνες έως την 15η Νοεμβρίου 2019. Πρόσφατα, η Επιτροπή κάλεσε εκ νέου τα κράτη μέλη να επικυρώσουν τη διεθνή σύμβαση του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού για τα πρότυπα εκπαίδευσης, έκδοσης πιστοποιητικών και τήρησης φυλακών για το πλήρωμα των αλιευτικών σκαφών (μέχρι τούδε έχει επικυρωθεί από μόλις 10 κράτη μέλη) 6 .
2.4.Πρόοδος στην αποκεντρωµένη διαχείριση της αλιείας
2.4.1.Πολυετή σχέδια
Τα πολυετή σχέδια είναι συναποφασιζόμενες πράξεις που παρέχουν, μεταξύ άλλων, το χρονοδιάγραμμα της υλοποίησης του στόχου ΜΒΑ και ορισμένα εργαλεία ευελιξίας για τη διαχείριση της αλιείας.
Η πρόσφατη έγκριση του πολυετούς σχεδίου για τα βενθοπελαγικά αποθέματα στα Δυτικά Ύδατα αποτελεί σημαντική εξέλιξη στην εφαρμογή της ΚΑΠ ως κεντρικό εργαλείο διαχείρισης της αλιείας. Το σχέδιο αυτό αναμένεται ότι θα συμβάλει μακροπρόθεσμα στη διασφάλιση της βιώσιμης αλιείας και ολοκληρώνει τη σειρά πολυετών σχεδίων για τη Βόρεια Θάλασσα και τη Βαλτική Θάλασσα. Φέτος η Επιτροπή θα υποβάλει έκθεση για την υλοποίηση του πολυετούς σχεδίου για τη Βαλτική.
Άλλο επίτευγμα αποτελεί η έγκριση, το 2019, του πρώτου πολυετούς σχεδίου για τη Μεσόγειο Θάλασσα. Αυτό αφορά την αλιεία βενθοπελαγικών αποθεμάτων στη Δυτική Μεσόγειο, ορίζει υποχρεωτική μείωση της αλιευτικής προσπάθειας κατά 10 %, η οποία θα τεθεί σε εφαρμογή από την 1η Ιανουαρίου 2020, και προβλέπει ότι ο δείκτης Fmsy θα πρέπει να επιτευχθεί έως το 2025 το αργότερο. Αντιθέτως, δεν συντελέστηκε πρόοδος όσον αφορά το πολυετές σχέδιο για τα μικρά πελαγικά είδη στην Αδριατική.
2.4.2.Κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις που εγκρίθηκαν στο πλαίσιο της περιφερειοποίησης
Οι περιφερειακές ομάδες διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στη σταδιακή εφαρμογή της υποχρέωσης εκφόρτωσης με την υποβολή κοινών συστάσεων στην Επιτροπή. Βάσει των συστάσεων αυτών, η Επιτροπή ενέκρινε τέσσερα 4 (νέα) σχέδια απορρίψεων πριν από τα τέλη του 2018.
Αφενός απαιτήθηκε περισσότερος χρόνος για την εκπόνηση κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων μεταφοράς κοινών συστάσεων για τα μέτρα διατήρησης στους τόπους του δικτύου Natura 2000 και σε άλλες προστατευόμενες περιοχές, σύμφωνα με το άρθρο 11 (κανονισμός 1380/2013), και αφετέρου οι πράξεις αυτές καλύπτουν μόνο ορισμένες περιοχές της Βόρειας Θάλασσας και της Βαλτικής Θάλασσας. Φέτος αναμένονται επιπρόσθετες κοινές συστάσεις, όμως είναι αναγκαίο να σημειωθεί περαιτέρω πρόοδος.
2.4.3.Συμμετοχή εμπλεκόμενων παραγόντων
Τα γνωμοδοτικά συμβούλια, ως κύριες οργανώσεις ενδιαφερόμενων μερών που συστάθηκαν στο πλαίσιο της ΚΑΠ, διαδραματίζουν σημαντικότερο ρόλο στη διαδικασία περιφερειοποίησης. Το 2018 τα 10 υφιστάμενα γνωμοδοτικά συμβούλια υπέβαλαν 73 συστάσεις στην Επιτροπή, έναντι 64 το 2017. Παραδείγματα για τη συμβολή των συστάσεών τους παρέχονται στο έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής που συνοδεύει την παρούσα ανακοίνωση.
2.5.Η υποχρέωση εκφόρτωσης
Η υποχρέωση εκφόρτωσης τέθηκε σε πλήρη εφαρμογή την 1η Ιανουαρίου 2019. Η Επιτροπή παρέλαβε εκθέσεις από 18 κράτη μέλη και την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Ελέγχου της Αλιείας (ΕΥΕΑ), καθώς και επιστολές από 5 γνωμοδοτικά συμβούλια σχετικά με την εφαρμογή της υποχρέωσης εκφόρτωσης το 2018. Φαίνεται ότι τα ενδιαφερόμενα μέρη αναγνωρίζουν πόσο σημαντική είναι η τήρηση των ίδιων κανόνων από όλους για την επιτυχημένη εφαρμογή της υποχρέωσης εκφόρτωσης. Εντούτοις, παρατηρείται ελλιπής υποβολή εκθέσεων αναφορικά με τις απορρίψεις, γεγονός που προκαλεί διαφορές στους υπολογισμούς των απορρίψεων. Η Επιτροπή παραμένει αποφασισμένη να αντιμετωπίσει τις εν λόγω αδυναμίες σε συνεργασία με τα κράτη μέλη και τα γνωμοδοτικά συμβούλια.
Το 2018, όλες οι περιφερειακές ομάδες αναζήτησαν τρόπους αντιμετώπισης ενδεχόμενων καταστάσεων περιοριστικής ποσόστωσης. Τα κράτη μέλη, η Επιτροπή και άλλοι ενδιαφερόμενοι συνεργάστηκαν για την εξεύρεση δυνητικών λύσεων, οι οποίες θα δοκιμαστούν εντός του 2019. Ενδεικτικά αναφέρονται οι δεσμεύσεις ορισμένων κρατών μελών να ανταλλάξουν ορισμένες ποσοστώσεις ή οι συμφωνίες σχετικά με TAC παρεμπιπτόντων αλιευμάτων και μόνο, συνοδευόμενες από μέτρα μείωσης των παρεμπιπτόντων αλιευμάτων. Η Επιτροπή θα ζητήσει από την ΕΤΟΕΑ να αξιολογήσει τα μέτρα που προτείνουν τα κράτη μέλη για τον περαιτέρω περιορισμό των απορρίψεων και θα παρακολουθεί τα μέτρα αυτά από άποψη ελέγχου.
Γενικά ο αριθμός των προγραμμάτων που χρηματοδοτούνται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας (ΕΤΘΑ) έχει αυξηθεί. Τα κράτη μέλη έχουν διοχετεύσει 40 εκατ. EUR από τη στήριξη του ΕΤΘΑ (από συνολικό δεσμευμένο ποσό ύψους 89 εκατ. EUR, δηλαδή αύξηση σε σχέση με την προβλεπόμενη δυνητική δέσμευση των 49 εκατ. EUR 7 ) για την εφαρμογή της υποχρέωσης εκφόρτωσης 8 . Ωστόσο, η συνολική στήριξη εξακολουθεί να είναι χαμηλή, καθώς έχουν δεσμευτεί 89 εκατ. EUR από το συνολικό κονδύλι 1,5 δισ. EUR που διατίθεται στο πλαίσιο της προτεραιότητας αριθ. 1 της Ένωσης 9 .
Όσον αφορά τις εμπορικές διεξόδους για ανεπιθύμητα αλιεύματα, οι επιχειρήσεις ανέφεραν ότι οι βιομηχανικές (ήτοι μη διατροφικές) χρήσεις δεν συνιστούν επαρκή διέξοδο για ιχθύες οι οποίοι δεν διαθέτουν το απαιτούμενο μέγεθος. Οι μικρές ποσότητες που εκφορτώνονται και η έλλειψη προβλεψιμότητας, σε συνδυασμό με τα δυσανάλογα υλικοτεχνικά έξοδα της συλλογής, καθιστούν τα αλιεύματα αυτά ακατάλληλα για το επιχειρηματικό μοντέλο των μη διατροφικών βιομηχανιών. Εναλλακτικές διέξοδοι για τα τρόφιμα είναι εφικτές μόνον υπό την προϋπόθεση ότι δεν παρέχουν κίνητρο αγοράς ή οφέλη για επιχειρήσεις της αλυσίδας εφοδιασμού. Εξακολουθούν να εξετάζονται εναλλακτικές διέξοδοι, όπως είναι οι δωρεές σε τράπεζες τροφίμων.
Όσον αφορά τον έλεγχο και την επιβολή, η συμμόρφωση προς την υποχρέωση εκφόρτωσης εξακολουθεί να είναι ανεπαρκής. Τα κράτη μέλη είναι υπεύθυνα για τη διασφάλιση του ελέγχου, της επιβολής και της επιθεώρησης όλων των δραστηριοτήτων που σχετίζονται με την ΚΑΠ, περιλαμβανομένης της υποχρέωσης εκφόρτωσης. Από τους ελέγχους της Επιτροπής και από άλλες πρωτοβουλίες της ΕΥΕΑ υποδεικνύεται γενική έλλειψη συμμόρφωσης, στην οποία προστίθενται δυσκολίες στον αποτελεσματικό έλεγχο της υποχρέωσης εκφόρτωσης με τα συμβατικά μέσα ελέγχου. Χρήσιμα θα μπορούσαν να αποδειχτούν καινοτόμα εργαλεία βασισμένα σε συστήματα ηλεκτρονικής παρακολούθησης εξ αποστάσεως (REM), όπως περιγράφεται στην πρόταση της Επιτροπής για ένα νέο σύστημα ελέγχου της αλιείας 10 . Επιπλέον, τον Ιανουάριο του 2019 τέθηκαν σε ισχύ νέα ειδικά προγράμματα ελέγχου και επιθεώρησης 11 , τα οποία καλύπτουν όλους τους τύπους αλιείας που υπόκεινται στην υποχρέωση εκφόρτωσης. Η Επιτροπή θα συνεχίσει να παρακολουθεί προσεχτικά την ορθή εφαρμογή και επιβολή της υποχρέωσης εκφόρτωσης από τα κράτη μέλη και να προάγει τη χρήση συστημάτων ηλεκτρονικής παρακολούθησης εξ αποστάσεως (REM) 12 .
2.6.Ειδικές προσπάθειες για την αντιμετώπιση της κατάστασης στη Μεσόγειο και στον Εύξεινο Πόντο
Η ΕΕ έχει κάνει σημαντικά βήματα για τη βελτίωση της κατάστασης των αποθεμάτων στη Μεσόγειο και τον Εύξεινο Πόντο, τόσο μεμονωμένα όσο και με τους διεθνείς εταίρους της.
Σε επίπεδο ΕΕ, σημαντική πρόοδος αναμένεται εντός του 2019, με την υλοποίηση του πολυετούς σχεδίου για τα βενθοπελαγικά αποθέματα στη Δυτική Μεσόγειο και την επανεξέταση των υφιστάμενων εθνικών σχεδίων διαχείρισης από την ΕΤΟΕΑ, ώστε να εξασφαλιστεί συμμόρφωση προς τους στόχους της ΚΑΠ.
Σε διεθνές επίπεδο, λαμβάνοντας υπόψη ότι τα περισσότερα αποθέματα ιχθύων στην περιοχή είναι κοινά, η ΕΕ έχει καταβάλει μεγάλες προσπάθειες για την προαγωγή της πολυμερούς συνεργασίας στο πλαίσιο των αρμόδιων περιφερειακών οργανώσεων διαχείρισης της αλιείας (ΠΟΔΑ), της Γενικής Επιτροπής Αλιείας για τη Μεσόγειο και τον Εύξεινο Πόντο (ΓΕΑΜ) και της Διεθνούς Επιτροπής για τη Διατήρηση των Θυννοειδών του Ατλαντικού (ICCAT). Με την έγκριση της Διακήρυξης MedFish4Ever (Μάρτιος 2017) 13 και της Διακήρυξης της Σόφιας (Ιούνιος 2018), έχει καταρτιστεί ένα αναλυτικό σχέδιο εργασίας για την αποκατάσταση των αποθεμάτων ιχθύων τόσο στη Μεσόγειο, σε στενή συνεργασία με τη Σύμβαση της Βαρκελώνης, όσο και στον Εύξεινο Πόντο για την προστασία του οικολογικού και οικονομικού πλούτου της περιοχής και για τη βιώσιμη ανάπτυξη της ιχθυοκαλλιέργειας για την επόμενη δεκαετία. Το σχέδιο αυτό συμπληρώνεται από το περιφερειακό σχέδιο δράσης για τη βιώσιμη αλιεία μικρής κλίμακα (Σεπτέμβριος 2018) 14 .
Το 2018, η ΓΕΑΜ ενέκρινε 11 συστάσεις 15 που είχαν προταθεί από την ΕΕ. Περαιτέρω προσπάθειες θα απαιτηθούν το 2019 για την ενίσχυση των εν λόγω δράσεων. Ώθηση στην κατεύθυνση αυτή αναμένεται να δώσει η διάσκεψη υψηλού επιπέδου που θα διεξαχθεί τον Ιούνιο στο Μαρόκο για την αξιολόγηση της προόδου που έχει συντελεστεί στην υλοποίηση της Διακήρυξης Medfish4Ever.
Η ICCAT ενέκρινε το πολυετές σχέδιο διαχείρισης για τον τόνο, που αποτέλεσε πρωτοβουλία της ΕΕ, τώρα που τα αποθέματα έχουν πλέον αποκατασταθεί χάρη στη δεκαετή εφαρμογή μέτρων αποκατάστασης. Το σχέδιο διευκολύνει την πρόσβαση σκαφών παράκτιας αλιείας (τα οποία παρέμεναν αποκλεισμένα από την αλιεία εδώ και περισσότερο από δέκα έτη) και ενισχύει τα μέτρα ελέγχου με στόχο την περαιτέρω βελτίωση της ιχνηλασιμότητας, ιδίως στην περίπτωση του ζωντανού τόνου ιχθυοτροφείου. Λόγω της ανησυχητικής κατάστασης των αποθεμάτων, και κατ’ εντολήν της ΕΕ, η ICCAT ενέκρινε σχέδιο αποκατάστασης για τον ξιφία της Μεσογείου, το οποίο ισχύει έως το 2031.
2.7.Διεθνής διακυβέρνηση των ωκεανών
Από τότε που εγκρίθηκε το θεματολόγιο για τη διακυβέρνηση των ωκεανών το 2016, 16 και οι 50 δράσεις του θεματολογίου υλοποιούνται με επιτυχία, 17 ενώ ορισμένες εξ αυτών έχουν ήδη ολοκληρωθεί.
Στα σημαντικότερα επιτεύγματα για τη βελτίωση του πλαισίου διεθνούς διακυβέρνησης των ωκεανών περιλαμβάνονται η έγκριση των προαιρετικών κατευθυντήριων γραμμών του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) για τη σήμανση των αλιευτικών εργαλείων (Ιούλιος 2018) 18 και η υπογραφή της συμφωνίας για την αποτροπή της ανεξέλεγκτης αλιείας στην ανοικτή θάλασσα στον Κεντρικό Αρκτικό Ωκεανό (Οκτώβριος 2018) 19 . Η ΕΕ είχε πρωταγωνιστικό ρόλο καθ’ όλη τη διάρκεια των εν λόγω διαδικασιών.
Η ΕΕ προάγει τις αρχές της ΚΑΠ στις συνεργασίες της με χώρες-εταίρους και με περιφερειακές οργανώσεις διαχείρισης της αλιείας (ΠΟΔΑ). Έχει υπογράψει/επιτύχει συμφωνία για εταιρικές σχέσεις για τους ωκεανούς με την Κίνα (Ιούνιος 2018) 20 και τον Καναδά. 21 Δυνάμει των συμφωνιών σύμπραξης βιώσιμης αλιείας, οι στόλοι της ΕΕ έχουν πρόσβαση στις περιοχές αλιείας 11 χωρών-εταίρων υπό ελεγχόμενες και βιώσιμες συνθήκες. Η διαρθρωτική στήριξη που παρέχεται μέσω των εν λόγω συμφωνιών ενισχύει τη διακυβέρνηση της αλιείας στις χώρες αυτές, μεταξύ άλλων, με τη στήριξη των επιστημονικών και ελεγκτικών ικανοτήτων καθώς και του τομέα της παραδοσιακής αλιείας. Η ΕΕ εξακολουθεί να διαδραματίζει εξέχοντα ρόλο στις ΠΟΔΑ, 22 οι οποίες είναι σημαντικά εργαλεία διακυβέρνησης για την προώθηση της βιωσιμότητας των αποθεμάτων και της οικοσυστημικής προσέγγισης, για τη στήριξη αξιόπιστων επιστημονικών γνωμοδοτήσεων, για την έγκριση συναφών μέτρων παρακολούθησης, ελέγχου και επιτήρησης, για την υποστήριξη τακτικών αξιολογήσεων των επιδόσεων και για την καταπολέμηση της παράνομης, λαθραίας και άναρχης (ΠΛΑ) αλιείας. Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή θα προτείνει και θα προασπιστεί θέσεις της ΕΕ οι οποίες διασφαλίζουν ότι η διαχείριση των σχετικών αποθεμάτων αντιστοιχεί στον στόχο του δείκτη Fmsy.
Τον Ιανουάριο του 2019, η Επιτροπή ήρε την κίτρινη κάρτα για την ΠΛΑ αλιεία ως προς την Ταϊλάνδη, καθώς η χώρα αυτή αναβάθμισε τη διακυβέρνηση της αλιείας σύμφωνα με τις διεθνείς δεσμεύσεις της. Το πληροφορικό σύστημα (CATCH) ξεκίνησε τον Μάιο του 2019 με στόχο την ενίσχυση της αποτελεσματικής εφαρμογής του συστήματος πιστοποίησης αλιευμάτων ΠΛΑ της ΕΕ.
Για την αντιμετώπιση του προβλήματος των θαλάσσιων απορριμμάτων , η ΕΕ εξέδωσε την οδηγία για τα πλαστικά μιας χρήσης και την οδηγία για τις λιμενικές εγκαταστάσεις παραλαβής. Στο πλαίσιο αυτό, η πρόταση της Επιτροπής για ένα νέο σύστημα ελέγχου της αλιείας προβλέπει την καθιέρωση ενός πανευρωπαϊκού υποχρεωτικού ψηφιακού συστήματος κοινοποίησης για τυχόν απώλειες αλιευτικού εξοπλισμού .
3.Προτάσεις για τις αλιευτικές δυνατότητες το 2020
Το 2020 θα είναι το πρώτο έτος κατά το οποίο η διαχείριση όλων των αποθεμάτων θα γίνεται σύμφωνα με τον στόχο της μέγιστης βιώσιμης απόδοσης, κατά τα οριζόμενα στον βασικό κανονισμό 23 . Επίσης, θα είναι η πρώτη φορά που τα περισσότερα αποθέματα που καλύπτονται από τον κανονισμό για τις αλιευτικές δυνατότητες εντάσσονται σε πολυετή σχέδια. Σε περίπτωση αποχώρησης του ΗΒ από την ΕΕ χωρίς συμφωνία στις 31 Οκτωβρίου 2019 ή νωρίτερα, όπως συμφωνήθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, 24 η ΕΕ και το ΗΒ θα πρέπει να διαβουλευτούν σχετικά με την από κοινού διαχείριση των κοινών αποθεμάτων τους.
3.1.Γενικοί στόχοι των προτάσεων για τις αλιευτικές δυνατότητες το 2020
Κύριος στόχος των προτάσεων της Επιτροπής είναι έως το 2020 να έχει επιτευχθεί η μέγιστη βιώσιμη απόδοση (Fmsy) για όλα τα αποθέματα που αξιολογούνται με βάση τον δείκτη Fmsy. Στόχος των προτάσεων θα συνεχίσει επίσης να είναι η αναζήτηση λύσεων που διευκολύνουν την αποτελεσματική εφαρμογή της υποχρέωσης εκφόρτωσης.
Αν και η κακή κατάσταση ορισμένων αποθεμάτων οφείλεται και σε περιβαλλοντικούς παράγοντες (όπως η ρύπανση και η υποβάθμιση της ποιότητας των υδάτων), οι οποίοι χρήζουν χωριστής εξέτασης, εξακολουθεί να είναι αναγκαίος ο περιορισμός της αλιευτικής πίεσης στα αποθέματα αυτά.
3.2.Βασικές ενέργειες για τον καθορισμό των επόμενων αλιευτικών δυνατοτήτων
Οι προτάσεις της Επιτροπής για τις αλιευτικές δυνατότητες θα βασιστούν στις επιστημονικές γνωμοδοτήσεις του ICES, οι οποίες εκδίδονται τμηματικά. Η Επιτροπή προτίθεται να καλύψει όσο το δυνατόν περισσότερα αποθέματα στις αρχικές της προτάσεις. Ωστόσο, επειδή το ICES εκδίδει τις γνωμοδοτήσεις του στα τέλη του έτους, από τον Οκτώβριο έως τον Δεκέμβριο, η πρόταση για τη Βόρεια θάλασσα και τον Ατλαντικό θα συνεχίσει να περιέχει αλιευτικές δυνατότητες με την ένδειξη pro memoria (pm) όσον αφορά τα αποθέματα με καθυστερημένες γνωμοδοτήσεις.
Η Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη και τα ενδιαφερόμενα μέρη να ξεκινήσουν εγκαίρως τις εργασίες τους, με βάση τις επιστημονικές γνωμοδοτήσεις που είναι διαθέσιμες στο κοινό, και να μην αναμένουν τις προτάσεις της Επιτροπής. Τα ενδιαφερόμενα μέρη θα έχουν επίσης την ευκαιρία να υποβάλουν στην Επιτροπή συστάσεις σχετικά με τις αλιευτικές δυνατότητες μέσω των αντίστοιχων γνωμοδοτικών συμβουλίων και των κρατών μελών.
Λαμβάνοντας υπόψη τις ανωτέρω διαβουλεύσεις, η Επιτροπή θα καταρτίσει τρεις προτάσεις: 1 για τη Βαλτική Θάλασσα (τον Αύγουστο), 1 για τη Μεσόγειο και τον Εύξεινο Πόντο (τον Σεπτέμβριο) και 1 τον Ατλαντικό και τη Βόρεια Θάλασσα (τον Οκτώβριο). Οι προτάσεις αυτές θα συζητηθούν σε χωριστές συνόδους του Συμβουλίου —στη σύνοδο του Οκτωβρίου για τη Βαλτική Θάλασσα και του Δεκεμβρίου για τις δύο άλλες προτάσεις.
Οι επιπτώσεις της αποχώρησης του ΗΒ στον καθορισμό των αλιευτικών δυνατοτήτων θα εξεταστούν υπό το πρίσμα των τελευταίων εξελίξεων.
3.3. Καθορισμός των αλιευτικών δυνατοτήτων για διαφορετικές θαλάσσιες λεκάνες
Οι αλιευτικές δυνατότητες στη Βαλτική και τη Βόρεια Θάλασσα και στα Δυτικά Ύδατα θα καθοριστούν βάσει των συναφών πολυετών προγραμμάτων που καθορίζουν το εύρος τιμών θνησιμότητας λόγω αλιείας με βάση τον δείκτη Fmsy και συνεπώς προσφέρουν έναν βαθμό ευελιξίας υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Το ICES καλείται να παρέχει γνωμοδοτήσεις οι οποίες καθιστούν εφικτή την αξιολόγηση της ανάγκης και της δυνατότητας χρήσης της εν λόγω ευελιξίας. Το άνω εύρος των τιμών Fmsy μπορεί να χρησιμοποιηθεί για προτάσεις TAC μόνον εφόσον, βάσει επιστημονικών γνωμοδοτήσεων, ο καθορισμός αλιευτικών δυνατοτήτων σύμφωνα με τα εύρη Fmsy κρίνεται απαραίτητος είτε για την επίτευξη των στόχων που θέτουν τα συναφή πολυετή σχέδια στην περίπτωση της μεικτής αλιείας, είτε προκειμένου να αποφευχθεί η πρόκληση σοβαρής ζημίας σε απόθεμα εξαιτίας της δυναμικής των αποθεμάτων εντός ενός συγκεκριμένου είδους ή μεταξύ ειδών, ή προκειμένου να περιοριστούν οι μεγάλες ετήσιες διακυμάνσεις.
Στο πλαίσιο της πλήρους εφαρμογής της υποχρέωσης εκφόρτωσης, η Επιτροπή προτίθεται να προτείνει αλιευτικές δυνατότητες για τη Βαλτική, τα Δυτικά Ύδατα και τη Βόρεια Θάλασσα, σύμφωνα με τη γνωμοδότηση περί αλιευμάτων του ICES, αφαιρώντας ταυτόχρονα τα δικαιώματα de minimis ή τα δικαιώματα υψηλής επιβιωσιμότητας, ανάλογα με την περίπτωση.
Προκειμένου να συνεχίσει να διευκολύνει την πλήρη εφαρμογή της υποχρέωσης εκφόρτωσης, είναι σημαντικό να αξιοποιήσει όλα τα εργαλεία που διαθέτει, μεταξύ άλλων και τυχόν γνωμοδοτήσεις του ICES σχετικά με την προσέγγιση με βάση μικτούς τύπους αλιείας, κατά περίπτωση. Στο πλαίσιο αυτό, θα αξιολογηθεί η πρόοδος των κρατών μελών αναφορικά με τα μέτρα μείωσης των παρεμπιπτόντων αλιευμάτων (δέσμευση που έχει αναληφθεί από τα συναφή κράτη μέλη στο πλαίσιο των λύσεων του 2019 για τα 5 αποθέματα για τα οποία δεν υπάρχει γνωμοδότηση σχετικά με τα TAC).
Όσον αφορά τα αποθέματα που αξιολογούνται βάσει του δείκτη Fmsy και αποτελούν αντικείμενο διαβουλεύσεων με χώρες εκτός ΕΕ, η Επιτροπή θα επιδιώξει την επίτευξη συμφωνίας που συνάδει με τις στρατηγικές μακροχρόνιας διαχείρισης και τις γνωμοδοτήσεις σχετικά με τον δείκτη Fmsy.
Για αποθέματα η διαχείριση των οποίων γίνεται μέσω των ΠΟΔΑ, η Επιτροπή θα καθορίσει αλιευτικές δυνατότητες βασισμένες στις αποφάσεις των ΠΟΔΑ.
Σύμφωνα με τα πρόσφατα εγκριθέντα πολυετή σχέδια για τη Δυτική Μεσόγειο Θάλασσα, το Συμβούλιο θα ορίσει για το 2020 μέγιστη επιτρεπόμενη αλιευτική προσπάθεια μειωμένη κατά 10% σε σύγκριση με την τιμή αναφοράς, η οποία θα βασίζεται σε δεδομένα που θα παράσχουν τα κράτη μέλη. Βάσει των διαθέσιμων επιστημονικών γνωμοδοτήσεων, οι αλιευτικές δυνατότητες για τη Μεσόγειο Θάλασσα θα περιλαμβάνουν επίσης μέτρα της ΓΕΑΜ που βρίσκονται ήδη σε ισχύ (μικρά πελαγικά είδη και χέλι) και άλλα μέτρα που πρόκειται να ληφθούν στο πλαίσιο ετήσιων συναντήσεων κατά τη διάρκεια του 2019.
Το αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων για τον καθορισμό ενός περιφερειακού (ΓΕΑΜ) μόνιμου συστήματος κατανομής των ποσοστώσεων για το καλκάνι του Εύξεινου Πόντου θα μεταφερθεί στις αλιευτικές δυνατότητες. Η Επιτροπή θα προτείνει εκ νέου αυτόνομες ποσοστώσεις για την παπαλίνα.
4.Συμπέρασμα
Εξακολουθεί να σημειώνεται πρόοδος ως προς την εφαρμογή της ΚΑΠ, καθώς η αλιευτική πίεση στον Βόρειο Ατλαντικό και τις παρακείμενες περιοχές εξακολουθεί να μειώνεται και ο αριθμός των TAC που έχουν καθοριστεί σύμφωνα με τον δείκτη Fmsy αυξάνεται περαιτέρω. Τα υγιή αποθέματα οδηγούν σε καλύτερες οικονομικές επιδόσεις του στόλου της ΕΕ, ο οποίος το 2017 σημείωσε πρωτοφανή κέρδη.
Πολλά αποθέματα εξακολουθούν να υπεραλιεύονται και/ή να βρίσκονται εκτός ασφαλών βιολογικών ορίων και είναι σαφές ότι όλοι οι φορείς θα πρέπει να εντατικοποιήσουν τις προσπάθειες για την επίτευξη των στόχων της ΚΑΠ, καθώς το 2020 είναι το πρώτο έτος κατά το οποίο η διαχείριση όλων των αποθεμάτων με αξιολόγηση Fmsy θα πρέπει να γίνεται σύμφωνα με τον δείκτη Fmsy.
Η κατάσταση στη Μεσόγειο και στον Εύξεινο Πόντο παραμένει ανησυχητική. Απαιτούνται περαιτέρω συντονισμένες προσπάθειες για την επίτευξη του στόχου Fmsy για το 2020 στο πλαίσιο της στρατηγικής της ΓΕΑΜ και της υπουργικής διακήρυξης της Σόφιας του 2018. Η Επιτροπή θα συνεργαστεί στενά με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη για την έγκαιρη υλοποίηση του πολυετούς σχεδίου για τη Δυτική Μεσόγειο.
Ο αποτελεσματικός έλεγχος και επιβολή της υποχρέωσης εκφόρτωσης είναι εξέχουσας σημασίας. Προς συμπλήρωση των προσπαθειών των κρατών μελών, η Επιτροπή θα συνεχίσει να συνεργάζεται στενά με τους συννομοθέτες προκειμένου να επιτευχθεί, το ταχύτερο δυνατόν, συμφωνία επί της πρότασης για ένα αναθεωρημένο σύστημα ελέγχου της αλιείας.
Προβλεπόμενο χρονοδιάγραμμα εργασιών 25
|
Πότε |
Περιγραφή |
|
Μάιος/Ιούνιος/Οκτώβριος |
Γνωμοδότηση του ICES σχετικά με τα αποθέματα |
|
Ιούνιος–Σεπτέμβριος |
Δημόσια διαβούλευση σχετικά με την ανακοίνωση |
|
Τέλη Αυγούστου |
Έγκριση των προτάσεων για τις αλιευτικές δυνατότητες στη Βαλτική Θάλασσα από την Επιτροπή |
|
Μέσα Σεπτεμβρίου |
Έγκριση της πρότασης για τις αλιευτικές δυνατότητες στη Μεσόγειο Θάλασσα και τον Εύξεινο Πόντο από την Επιτροπή |
|
Οκτώβριος |
Σύνοδος του Συμβουλίου για τις αλιευτικές δυνατότητες στη Βαλτική Θάλασσα |
|
Τέλη Οκτωβρίου |
Έγκριση της πρότασης για τις αλιευτικές δυνατότητες στον Ατλαντικό/τη Βόρεια Θάλασσα από την Επιτροπή |
|
Δεκέμβριος |
Σύνοδος του Συμβουλίου για την πρόταση σχετικά με τις αλιευτικές δυνατότητες στον Ατλαντικό/τη Βόρεια Θάλασσα Σύνοδος του Συμβουλίου για την πρόταση σχετικά τις αλιευτικές δυνατότητες στη Μεσόγειο Θάλασσα και τον Εύξεινο Πόντο. |