Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών — Ανακοίνωση με θέμα «Ευρωπαϊκή στρατηγική για τις πλαστικές ύλες σε μια κυκλική οικονομία»

(2018/C 461/05)

Εισηγητής:

André VAN DE NADORT (NL/PES), δήμαρχος Βέστελινγκβερφ

Έγγραφο αναφοράς:

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Ευρωπαϊκή στρατηγική για τις πλαστικές ύλες σε μια κυκλική οικονομία

COM(2018) 28 final

ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Α. Γενικές παρατηρήσεις

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών:

εκφράζει την ικανοποίησή της για την ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με μια ευρωπαϊκή στρατηγική για τις πλαστικές ύλες σε μια κυκλική οικονομία, καθώς και τις προκλήσεις και τις βασικές δράσεις που καθορίστηκαν, και τονίζει ότι πρέπει να τεθούν φιλόδοξοι στόχοι για τη μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία και για την αντιμετώπιση των κοινωνικών και περιβαλλοντικών προκλήσεων και των πρακτικών θεμάτων που αφορούν τις πλαστικές ύλες. Σημειώνει, στο πλαίσιο αυτό, τις νομοθετικές προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη στόχευση των δέκα πλαστικών προϊόντων μίας χρήσης με τη συχνότερη παρουσία στις παραλίες και στις θάλασσες της ΕΕ. Μάλιστα, αυτά τα προϊόντα, σε συνδυασμό με τα εγκαταλελειμμένα αλιευτικά εργαλεία, αντιπροσωπεύουν το 70 % του συνόλου των θαλάσσιων απορριμμάτων·

αναγνωρίζει ότι το πλαστικό —καθότι πρόκειται για εξαιρετικά ανθεκτικό και φτηνό υλικό υψηλής υγιεινής— έχει πολλαπλά οφέλη. Ωστόσο, ανησυχεί βαθύτατα για τα σημερινά χαμηλά ποσοστά συλλογής και ανακύκλωσης των πλαστικών και πιστεύει ότι οι σημερινές πρακτικές αντιμετώπισης αυτού του προβλήματος επικεντρώνονται υπερβολικά σε λύσεις αντιμετώπισης τελικών επιπτώσεων (συλλογή, διαλογή, επεξεργασία)·

τονίζει τον κεντρικό ρόλο και το ενδιαφέρον των τοπικών και περιφερειακών αρχών για την ανάπτυξη και εφαρμογή λύσεων για τα πλαστικά σε μια κυκλική οικονομία. Οι αρμοδιότητες των τοπικών και περιφερειακών αρχών όσον αφορά τη διαχείριση των αποβλήτων και την προστασία του περιβάλλοντος καλύπτουν μεταξύ άλλων την πρόληψη δημιουργίας, τη συλλογή, τη μεταφορά, την ανάκτηση (η οποία συμπεριλαμβάνει τη διαλογή, την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση) αποβλήτων, την αποκομιδή και τον καθαρισμό απορριμμάτων στους δρόμους, στις ακτές, στις λίμνες και στη θάλασσα, την υποστήριξη της αλιείας και του τουρισμού, καθώς και την ενημέρωση των πολιτών ως προς τα απόβλητα, τη ρίψη απορριμμάτων και την ανακύκλωση·

δίνει έμφαση στο μέλλον της ανακύκλωσης των πλαστικών από τοπική και περιφερειακή προοπτική. Αυτό σημαίνει λιγότερα και καλύτερα πλαστικά, καλύτερη συλλογή, καλύτερη ανακύκλωση και καλύτερες αγορές·

πιστεύει ακράδαντα ότι μια καλύτερη συνεργασία και μια προσέγγιση με βάση την αλυσίδα των υλικών μεταξύ όλων των φορέων στην αξιακή αλυσίδα των πλαστικών είναι ουσιαστικής σημασίας για να δοθούν αποτελεσματικές λύσεις. Τα μέτρα θα πρέπει να στοχεύουν όλους τους κρίκους της αξιακής αλυσίδας, συμπεριλαμβανομένων του σχεδιασμού των προϊόντων, καθώς και της παραγωγής, προμήθειας, κατανάλωσης, συλλογής και ανακύκλωσης πλαστικών υλών·

υπογραμμίζει τον ρόλο της καινοτομίας και των επενδύσεων σε κυκλικές λύσεις για την προώθηση των κοινωνικών αλλαγών και των αλλαγών συμπεριφοράς που απαιτούνται για τη μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία ως αποφασιστικό βήμα προς την εφαρμογή των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ σε ενωσιακό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Συνεπώς, ζητεί συνεπώς από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη της ΕΕ, κατά τις διαπραγματεύσεις τους για το επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο, να διερευνήσουν πλήρως τις επιλογές για την αύξηση της ενωσιακής χρηματοδότησης για την κυκλική οικονομία των πλαστικών·

Β. Λιγότερα πλαστικά

Η πρόληψη είναι η πρώτη προτεραιότητα για τη μείωση των πλαστικών αποβλήτων

επισημαίνει ότι η πρόληψη των πλαστικών αποβλήτων πρέπει να αποτελεί την πρώτη προτεραιότητα σύμφωνα με τη γενική ιεράρχηση των αποβλήτων της ΕΕ. Το πλαστικό που δεν καταλήγει ως απόβλητο δεν χρειάζεται διαλογή, επεξεργασία ή αποτέφρωση. Η πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων ξεκινάει από τον περιορισμό της χρήσης των πλαστικών, και μέσω του σχεδιασμού των προϊόντων·

υπενθυμίζει ότι υπάρχουν πολλοί τρόποι για να αποφευχθεί η περιττή χρήση πλαστικών σε προϊόντα μιας χρήσης καθώς και η υπερβολική συσκευασία των προϊόντων. Τα βασικά κριτήρια για τη συσκευασία πρέπει να ενισχυθούν προκειμένου να αποφεύγονται περιττές και υπερβολικές συσκευασίες και να πραγματοποιούνται τακτικοί έλεγχοι για το εάν τα βασικά προϊόντα στην αγορά της ΕΕ πληρούν αυτά τα κριτήρια.

ζητεί να ερευνηθεί περαιτέρω η σχέση μεταξύ συσκευασίας και διατήρησης τροφίμων με βάση τον κύκλο ζωής και τις πιθανές εναλλακτικές προσεγγίσεις όσον αφορά την πρόληψη των αποβλήτων τροφίμων χωρίς τη χρήση (πολύπλοκων) πλαστικών συσκευασιών·

Πρόληψη των απορριμμάτων και της «σούπας πλαστικού» και μείωση των προϊόντων μιας χρήσης

10.

υπογραμμίζει τη μεγάλη ανησυχία σχετικά με τα πλαστικά απορρίμματα: ο καθαρισμός έχει υψηλό κόστος για τις τοπικές και περιφερειακές αρχές και η πρόληψη της δημιουργίας απορριμμάτων, τόσο στη ξηρά όσο και στη θάλασσα, είναι επομένως απαραίτητη·

11.

υποστηρίζει την πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για μια νομοθετική πρόταση σχετικής με τα πλαστικά μίας χρήσης, η οποία προτείνει στόχους που περιορίζουν τη χρήση των συγκεκριμένων πλαστικών, δεδομένου ότι το μεγαλύτερο μέρος των πλαστικών απορριμμάτων στους δρόμους μας προέρχεται από αυτόν τον τύπο. Εν προκειμένω, θεωρεί μεν ότι αποτελούν σημαντικό πρώτο βήμα οι πρόσφατες προτάσεις με έμφαση στα πιο διαδεδομένα προϊόντα μίας χρήσης στις παραλίες και στη θάλασσα, αλλά αναμένει και άλλες φιλόδοξες ενέργειες για την αντιμετώπιση της απόρριψης πλαστικών αντικειμένων —επίσης μίας χρήσης— και στην ξηρά·

12.

αναμένει να τεθούν φιλόδοξοι στόχοι συλλογής για εφαρμογές πλαστικών μίας χρήσης και πλαστικών πακέτων για το σπίτι, οι οποίες θα καλύπτονται από ένα σύστημα διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού (ΔΕΠ)· για παράδειγμα, στην προσπάθεια να περιοριστούν τα απορρίμματα, η πλαστική συσκευασία ποτών θα αποτελεί μέρος της ευθύνης του παραγωγού·

13.

υπογραμμίζει τη συνολική ευθύνη των παραγωγών και των εισαγωγέων για τις αρνητικές επιπτώσεις των προϊόντων τους όταν γίνονται απορρίμματα, και, ως εκ τούτου, οι ίδιοι οφείλουν να αναλαμβάνουν την πλήρη ευθύνη για το κόστος συλλογής και επεξεργασίας των αποβλήτων που παράγονται από τα προϊόντα τους·

14.

υπογραμμίζει τις διάφορες δυσκολίες συγκεκριμένων κοινοτήτων και περιφερειών της ΕΕ, δηλαδή των εξόχως απόκεντρων περιφερειών, των παραποτάμιων κοινοτήτων, των νησιών, των παράκτιων και των λιμενικών κοινοτήτων στην καταπολέμηση των θαλάσσιων απορριμμάτων και τονίζει την ιδιαίτερη σημασία της συμμετοχής των φορέων αυτών των κοινοτήτων προκειμένου να διασφαλιστεί ότι θα ληφθεί υπόψη η γνώμη τους στην αναζήτηση θετικών και πρακτικά εφαρμόσιμων λύσεων·

15.

υποστηρίζει τη διοργάνωση εκστρατειών ευαισθητοποίησης σχετικά με δράσεις απόρριψης και καθαρισμού. Προωθεί τη συμμετοχή των τοπικών και περιφερειακών αρχών σε εκδηλώσεις όπως η εκστρατεία «Ας καθαρίσουμε την Ευρώπη» και η «Ευρωπαϊκή εβδομάδα περιορισμού των απορριμμάτων» και ενθαρρύνει τις τοπικές και περιφερειακές αρχές να δρομολογήσουν πρόσθετες πρωτοβουλίες. Διερευνά δε τις δυνατότητες συμμετοχής εθελοντών μέσω του Ευρωπαϊκού Σώματος Αλληλεγγύης·

16.

υποστηρίζει θερμά, εν προκειμένω, την αρχή που περιλαμβάνεται στην πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τις λιμενικές εγκαταστάσεις παραλαβής για την παράδοση αποβλήτων από πλοία […] [COM(2018) 33]. Σύμφωνα με αυτήν την αρχή, τα τέλη για τη χρήση των λιμενικών εγκαταστάσεων υποδοχής θα μειώνονται εάν ο σχεδιασμός, ο εξοπλισμός και η λειτουργία του πλοίου είναι τέτοιοι ώστε να παράγει μειωμένες ποσότητες αποβλήτων και εφόσον διαχειρίζεται τα απόβλητά του με βιώσιμο και φιλικό προς το περιβάλλον τρόπο·

Πρόληψη των μικροπλαστικών

17.

επισημαίνει ότι τα μικροπλαστικά αποτελούν ένα ολοένα και πιο διαδεδομένο και προβληματικό φαινόμενο, το οποίο σήμερα εμφανίζεται σε σχεδόν οποιοδήποτε μέρος κάθε οικοσυστήματος, συμπεριλαμβανομένης της ανθρώπινης διατροφής. Οι επιπτώσεις των μικροπλαστικών στην υγεία των ζώων και των ανθρώπων καθώς και στα οικοσυστήματα μας είναι ακόμη σε μεγάλο βαθμό άγνωστες·

18.

τάσσεται υπέρ της περαιτέρω διερεύνησης των μεγάλων πηγών και των διαδρομών των μικροπλαστικών, όπως η φθορά των ελαστικών των αυτοκινήτων, τα υφαντουργικά προϊόντα και απορρίμματα, καθώς και της σχέσης μεταξύ της ανακύκλωσης των πλαστικών και των μικροπλαστικών και των επιπτώσεων των μικροπλαστικών στην υγεία των ζώων και των ανθρώπων και στα οικοσυστήματα. Επομένως, τονίζει επίσης την ανάγκη δημιουργίας αξιόπιστης και αποτελεσματικής τεχνολογίας μετρήσεων και διαδικασιών και καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποστηρίξει τις δραστηριότητες έρευνας και ανάπτυξης για το θέμα αυτό·

19.

Ζητεί την απαγόρευση των οξοαποδομήσιμων πλαστικών και των σκοπίμως προστιθεμένων μικροπλαστικών σε όλα τα προϊόντα, στα οποία δεν είναι αναγκαία η χρήση τους για την ανθρώπινη υγεία, όπως προϊόντα περιποίησης του δέρματος και καθαριστικά. Επιπροσθέτως, η ΕτΠ προτρέπει να θεσπιστούν ελάχιστες απαιτήσεις για την ακούσια απελευθέρωση μικροπλαστικών από προϊόντα όπως τα ελαστικά αυτοκινήτων και τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, καθώς και μέτρα για τη μείωση των απωλειών πλαστικών σφαιριδίων·

Γ. Καλύτερα πλαστικά

Καλύτερος σχεδιασμός των πλαστικών υλών

20.

πιστεύει ακράδαντα ότι ο καλύτερος σχεδιασμός των πλαστικών υλών αποτελεί επείγουσα ανάγκη, με τη συνεκτίμηση των δυνατοτήτων μελλοντικής χωριστής συλλογής, διαλογής και ανακύκλωσης πλαστικών και λοιπών πλαστικών προϊόντων, προκειμένου να καταστούν ένα βιώσιμο στοιχείο στην κυκλική οικονομία και υπογραμμίζει την ανάγκη για καινοτομία στον τομέα αυτό·

21.

υπογραμμίζει ότι, σε μια κυκλική οικονομία, δεν πρέπει καταρχήν να δεχόμαστε να διατίθενται στην αγορά της ΕΕ μη ανακυκλώσιμα προϊόντα ή υλικά. Ως εκ τούτου, μέχρι το 2025 όλα τα πλαστικά, τα πλαστικά προϊόντα και οι πλαστικές συσκευασίες που διατίθενται στην αγορά της ΕΕ θα πρέπει τουλάχιστον να είναι ανακυκλώσιμα με οικονομικά αποδοτικό τρόπο. Αυτό απαιτεί επίσης να απομακρυνθούν εντελώς από το πλαστικό και τα πλαστικά προϊόντα μέχρι το 2025 οι περιβαλλοντικά επιβλαβείς και επικίνδυνες ουσίες·

22.

υπογραμμίζει ότι η κυκλική οικονομία είναι επίσης μια οικονομία απαλλαγμένη από ορυκτά καύσιμα. Ως εκ τούτου, απαιτείται ένα άρτιο θεματολόγιο καινοτομίας και υποστήριξη της προσπάθειας διάδοσης σε μεγάλη κλίμακα των απαλλαγμένων από ορυκτές ύλες πλαστικών, έτσι ώστε να μεταβούμε από τα πλαστικά που βασίζονται σε ορυκτές ύλες σε καινοτόμα, βιώσιμα και φιλικά προς το περιβάλλον πλαστικά·

23.

είναι πεπεισμένη ότι πρέπει να περιοριστεί ο αριθμός των διαφόρων πολυμερών, που διατίθενται όταν κατασκευάζονται πλαστικά προϊόντα, σε πολυμερή που να είναι κατάλληλα για τον επιδιωκόμενο σκοπό και εύκολο να διαχωριστούν, να υποστούν διαλογή και να ανακυκλωθούν, ειδικά όσον αφορά τα προϊόντα μίας χρήσης. Ενδείκνυται δε η ανάπτυξη βιομηχανικών προτύπων σε επίπεδο ΕΕ για τις εφαρμογές αυτές·

24.

ζητεί να μελετηθεί περαιτέρω η ανάγκη εναρμόνισης και ο πιθανός περιορισμός των προσθέτων υλών που χρησιμοποιούνται στα πλαστικά για την ενίσχυση και τη βελτίωση των φυσικών ιδιοτήτων των πλαστικών υλών, με σκοπό την περαιτέρω διευκόλυνση και απλούστευση της ανακύκλωσης των πλαστικών υλών και τη χρήση ανακυκλωμένων υλικών. Ενδείκνυται η ανάπτυξη βιομηχανικών προτύπων σε επίπεδο ΕΕ για τις πρόσθετες ύλες στα πλαστικά·

25.

φρονεί επίσης ότι και τα πλαστικά προϊόντα που δεν αποτελούν συσκευασίες είναι δυνατόν να καταλήξουν ως απορρίμματα και, ως εκ τούτου, είναι αναγκαίο να σχεδιάζονται κατά τρόπο ώστε να αποφεύγεται αυτή η κατάληξη. Εκτός αυτού, οι παραγωγοί θα πρέπει να φροντίζουν να έχουν τα απαραίτητα συστήματα για τη διάθεση αυτών των πλαστικών προϊόντων, όταν φτάνουν στο τέλος του κύκλου ζωής τους·

26.

υπενθυμίζει ότι τα προγράμματα ΔΕΠ μπορούν να συντείνουν ουσιωδώς στην προαγωγή του οικολογικού σχεδιασμού, με τη διαφοροποίηση των τελών ανάλογα με το επίπεδο της κυκλικότητας του προϊόντος, συμπεριλαμβανομένων των δυνατοτήτων για επαναχρησιμοποίηση, χωριστή συλλογή, επεξεργασία και ανακύκλωση, και την ποσότητα των ανακυκλωμένων υλικών. Η νομοθεσία για τη ΔΕΠ πρέπει, επομένως, να συμπεριλαμβάνει και την ευθύνη για τον οικολογικό σχεδιασμό. Η εν λόγω νομοθεσία πρέπει επίσης να διαλαμβάνει τα βιομηχανικά πρότυπα σε επίπεδο ΕΕ όσον αφορά τη χρήση πολυμερών και προσθέτων σε προϊόντα μίας χρήσης·

27.

υπογραμμίζει ότι, κατά τις επόμενες δεκαετίες, είναι απαραίτητο να αναπτυχθούν υλικά, τα οποία δεν θα έχουν τις βλαβερές επιπτώσεις των σημερινών πλαστικών υλών στο περιβάλλον και στην ανθρώπινη υγεία και θα μπορούν να αντικαταστήσουν πλήρως την πλαστική ύλη. Η ΕτΠ, ως εκ τούτου, τάσσεται υπέρ των ερευνών και των μέσων που θα ευνοήσουν την έλευση ενός μέλλοντος χωρίς πλαστικές ύλες, αλλά με σύγχρονα νέα υλικά·

Βιοαποδομήσιμα πλαστικά

28.

αναγνωρίζει ότι η σημερινή γενιά βιοαποδομήσιμων πλαστικών δεν αποτελεί απάντηση στο πρόβλημα των πλαστικών απορριμμάτων και της «σούπας πλαστικού» επειδή δεν βιοαποδομούνται στο φυσικό περιβάλλον ή στα συστήματα ύδρευσης·

29.

υπογραμμίζει ότι για τους καταναλωτές το μήνυμα ότι ορισμένα πλαστικά πρέπει να διαχωρίζονται ως πλαστικά και άλλα ως βιολογικά απόβλητα, προκαλεί σύγχυση. Αυτό καθιστά πολύπλοκη την ενημέρωση των καταναλωτών και οδηγεί σε λάθη όσον αφορά τον διαχωρισμό τόσο των συμβατικών πλαστικών όσο και των βιοαποδομήσιμων πλαστικών.

30.

υπογραμμίζει ότι τα βιοαποδομήσιμα πλαστικά που καταλήγουν στη ροή ανακύκλωσης των πλαστικών εμποδίζουν την ανακύκλωση συμβατικών πλαστικών. Συνεπώς, η χρήση βιοαποδομήσιμων πλαστικών πρέπει να περιορίζεται σε εφαρμογές όπου η βιοαποδομησιμότητα έχει συγκεκριμένο σκοπό, π.χ. τη χρήση βιοαποδομήσιμης σακούλας για τη συλλογή βιολογικών αποβλήτων·

31.

τονίζει την ανάγκη για ακριβέστερους ορισμούς και/ή πρότυπα για τις διάφορες μορφές της βιοαποδομησιμότητας. Θα πρέπει να αφορούν την επεξεργασία αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένων των προτύπων για τη λιπασματοποίηση και την αφομοιωσιμότητα, και να λαμβάνεται υπόψη η κοινή πρακτική που ακολουθείται σε ευρωπαϊκές μονάδες επεξεργασίας. Αυτό θα βελτιώσει ή/και θα απλοποιήσει την επισήμανση, θα μειώσει τη δημιουργία απορριμμάτων, θα βελτιώσει τη σωστή διαλογή και θα ενθαρρύνει την καινοτομία στον τομέα των βιοαποδομήσιμων πλαστικών·

32.

τονίζει, ειδικότερα, ότι τα πλαστικά προϊόντα που πωλούνται ως λιπασματοποιήσιμες ύλες θα πρέπει όντως να είναι βιοαποδομήσιμα στο περιβάλλον, χωρίς να χρειάζεται η βιομηχανική λιπασματοποίησή τους. Ένας τέτοιος περιορισμός μπορεί να μειώσει δραστικά τον κίνδυνο διάδοσης των μικροπλαστικών, καθότι υπάρχει το ενδεχόμενο οι καταναλωτές να παραπλανηθούν και να θεωρήσουν ότι οι λιπασματοποιήσιμες πλαστικές ύλες που φέρουν την ισχύουσα επισήμανση μπορούν όντως να διασπώνται στο περιβάλλον χωρίς την ανάγκη περαιτέρω επεξεργασίας·

Δ. Καλύτερη συλλογή

33.

υπογραμμίζει ότι τα αποτελεσματικά συστήματα χωριστής συλλογής πλαστικών απορριμμάτων αποτελούν βασική προϋπόθεση για μια κυκλική οικονομία πλαστικών. Για τον σκοπό αυτό, τα συστήματα συλλογής πρέπει να είναι απλά και λογικά για τους χρήστες τους·

34.

υπογραμμίζει ότι τα υφιστάμενα συστήματα συλλογής στα κράτη μέλη της ΕΕ συνήθως δεν αφορούν πλαστικά που δεν αποτελούν συσκευασίες, τα οποία κατά συνέπεια δεν συλλέγονται χωριστά και καταλήγουν σε χώρους υγειονομικής ταφής ή σε μονάδες αποτέφρωσης ως μέρος των υπολειμμάτων αποβλήτων ή ακόμη και ως (θαλάσσια) απορρίμματα. Αυτό οδηγεί σε περιβαλλοντικές ζημίες, στην απώλεια πολύτιμων ανακυκλώσιμων υλικών και σε σύγχυση μεταξύ των καταναλωτών οι οποίοι δεν καταλαβαίνουν γιατί ορισμένα πλαστικά πρέπει να διαχωρίζονται για ανακύκλωση και άλλα όχι· Καλύτερες ενημερωτικές εκστρατείες και μεγαλύτερη συνέπεια στη λογική της χωριστής συλλογής των αποβλήτων μεταξύ των κρατών μελών θα αυξήσουν τον όγκο της ανακύκλωσης και τη συμμόρφωση των ντόπιων και των τουριστών με τις οδηγίες για διαχωρισμό·

35.

αναγνωρίζει ότι, στις περιπτώσεις κατά τις οποίες η συλλογή πλαστικών και λοιπών πλαστικών προϊόντων βασίζεται στη ΔΕΠ, πρέπει να τεθούν αποτελεσματικοί στόχοι κατά τρόπο ώστε οι παραγωγοί να έχουν κίνητρα να υπερβαίνουν τους στόχους, όποτε αυτό είναι δυνατό·

Αποτελεσματική χωριστή συλλογή πλαστικών

36.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξασφαλίσει τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων φορέων, συμπεριλαμβανομένων όσων δραστηριοποιούνται στον τομέα της πρόληψης και διαχείρισης μη πλαστικών αποβλήτων, με σκοπό τη βελτίωση της χωριστής συλλογής·

37.

τονίζει ότι στα συστήματα συλλογής πρέπει να δοθεί έμφαση στα πλαστικά ως υλικό παρά ως πλαστικό συσκευασίας προϊόντος. Αυτό θα απλοποιήσει σημαντικά την επικοινωνία με τους καταναλωτές και θα οδηγήσει σε αύξηση των ποσοστών συλλογής. Η καλύτερη εναρμόνιση των τοπικών και περιφερειακών αρχών με τα συστήματα ΔΕΠ είναι αναγκαία για την αντιμετώπιση των πλαστικών αποβλήτων, που δεν αποτελούν συσκευασίες, κατά τη διάρκεια του διαλόγου με τους παραγωγούς και τους εισαγωγείς. Αυτό πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη κατά την αναθεώρηση της οδηγίας για τις συσκευασίες και τα απορρίμματα συσκευασίας·

38.

επικροτεί την κατάρτιση κατευθυντήριων γραμμών για τη χωριστή συλλογή και τη διαλογή αποβλήτων και ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξασφαλίσει ότι οι τοπικές και περιφερειακές αρχές θα συμμετέχουν στη διαδικασία προετοιμασίας και διάδοσης των κατευθυντήριων γραμμών, δεδομένου του σημαντικού ρόλου που διαδραματίζουν σε πολλά κράτη μέλη·

39.

τονίζει ότι οι στρατηγικές διαχείρισης τοπικών και περιφερειακών αποβλήτων πρέπει να επικεντρωθούν στην ιεράρχηση των αποβλήτων, δηλαδή στην πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων, όπως για παράδειγμα η χωριστή συλλογή και η ελαχιστοποίηση των υπολειμματικών αποβλήτων. Υπάρχουν πολλά καλά παραδείγματα και θετικές εμπειρίες αυτής της στρατηγικής. Πρέπει να ενθαρρυνθεί η καινοτομία στη χωριστή συλλογή και να υποστηριχθεί έντονα η ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και γνώσεων μεταξύ των τοπικών και περιφερειακών αρχών, π.χ. με μέσα όπως η τεχνική βοήθεια και ανταλλαγή πληροφοριών (TAIEX) μεταξύ ομοτίμων ή το Αστικό θεματολόγιο της ΕΕ·

40.

τονίζει αφενός μεν ότι δεν πρέπει η απαγόρευση που επέβαλε η Κίνα στις εισαγωγές αποβλήτων να προκαλέσει την αύξηση των χωματερών, την (παράνομη) απόρριψη ή την αποτέφρωση αποβλήτων, αφετέρου δε ότι πρέπει να γίνουν επενδύσεις σε σύγχρονες δυνατότητες ανακύκλωσης·

Ευαισθητοποίηση του κοινού και αλλαγή συμπεριφοράς

41.

υπογραμμίζει ότι για την ανάπτυξη επιτυχημένων στρατηγικών διαχείρισης αποβλήτων, τα κράτη μέλη και οι τοπικές και περιφερειακές αρχές πρέπει να γνωρίζουν τους συνδέσμους σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο μεταξύ της υποδομής, της επικοινωνίας και της αντίληψης του κοινού και των μέσων που μπορούν να εφαρμοστούν προκειμένου να υποστηριχθεί η αλλαγή συμπεριφοράς·

42.

τονίζει ότι η ευαισθητοποίηση των πολιτών σχετικά με τη διαχείριση των αποβλήτων είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την εύρυθμη λειτουργία αποτελεσματικών συστημάτων συλλογής. Η ευαισθητοποίηση του κοινού μεταφράζεται στην υποστήριξη της χωριστής συλλογής και της πρόληψης και στη διοργάνωση τοπικών πρωτοβουλιών, αλλά από μόνη της δεν οδηγεί αναγκαστικά σε αλλαγή συμπεριφοράς. Είναι συνεπώς απαραίτητη η καλύτερη κατανόηση των μηχανισμών που μπορούν να συμβάλουν θετικά στην αλλαγή συμπεριφοράς. Ως εκ τούτου, η ΕτΠ τονίζει ότι θα πρέπει να ενθαρρυνθεί η περαιτέρω ανάπτυξη στρατηγικών ενθάρρυνσης της αλλαγής συμπεριφοράς —τόσο με τη βοήθεια κλασικών μέσων, όπως η παροχή κινήτρων ή επιβολή κυρώσεων, όσο και μέσω ρηξικέλευθων μεθόδων— και να υποστηριχθεί ένθερμα η ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και γνώσεων μεταξύ των τοπικών και περιφερειακών αρχών·

43.

ενθαρρύνει όλους τους τοπικούς και περιφερειακούς φορείς να συμβάλουν στην ευρύτερη γνωστοποίηση τα οφελών των ανακυκλωμένων πλαστικών·

Η χρήση εναρμονισμένου συστήματος επιστροφής για τη συσκευασία ποτών θα πρέπει να εξεταστεί σε ευρωπαϊκή κλίμακα

44.

αναγνωρίζει ότι τα συστήματα επιστροφής έχουν αποδείξει ότι χάρη σε αυτά επιτυγχάνονται πολύ υψηλά ποσοστά συλλογής και ανακύκλωση υψηλής ποιότητας, καθώς και ότι είναι πολύ αποτελεσματικά στην πρόληψη των απορριμμάτων και της «σούπας πλαστικού»·

45.

αναγνωρίζει ότι ένας αυξανόμενος αριθμός χωρών της ΕΕ εφαρμόζει συστήματα επιστροφής, προκαλώντας μερικές φορές αρνητικές διασυνοριακές επιπτώσεις σε περιφέρειες με διαφορετικά συστήματα επιστροφής·

46.

προτείνει την υιοθέτηση μιας εναρμονισμένης προσέγγισης σε επίπεδο ΕΕ ή τουλάχιστον τον μέγιστο δυνατό συντονισμό για τα κράτη μέλη που επί του παρόντος εφαρμόζουν συστήματα επιστροφής ή σχεδιάζουν να αναπτύξουν τέτοια προγράμματα στο μέλλον, προκειμένου να αποφευχθούν οι αρνητικές διασυνοριακές επιπτώσεις και να διευκολυνθεί η ελεύθερη κυκλοφορία αγαθών·

Θα πρέπει να αναζητηθούν εναλλακτικές λύσεις στους ποσοτικούς στόχους

47.

επισημαίνει ότι οι στόχοι που αφορούν τη χωριστή συλλογή και την ανακύκλωση πλαστικών σε διάφορες οδηγίες της ΕΕ (οδηγία για τις συσκευασίες και τα απορρίμματα συσκευασίας, οδηγία για τα οχήματα στο τέλος του κύκλου ζωής τους, οδηγία για τα απόβλητα ειδών ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού) είναι ίδιοι για όλα τα κράτη μέλη, αν και οι πραγματικές επιδόσεις των κρατών μελών ενδέχεται να διαφέρουν σημαντικά. Αυτό οδηγεί σε μια κατάσταση όπου ορισμένα κράτη μέλη πρέπει ακόμη να καταβάλουν μεγάλη προσπάθεια, ενώ άλλα έχουν ήδη επιτύχει εύκολα τους στόχους και δεν έχουν κίνητρα να τους υπερβούν·

48.

προτρέπει να επανεξεταστεί ο καθορισμός στόχων στις διάφορες οδηγίες προκειμένου να δημιουργηθούν ισχυρότερα κίνητρα και να ενθαρρυνθεί η υψηλότερη ποιότητα ανακύκλωσης με βάση τις ακόλουθες πιθανές προσεγγίσεις:

—	καθιέρωση πριμοδότησης όταν υπάρχει υπέρβαση των στόχων·

—

επέκταση της οικονομικής ευθύνης των παραγωγών στην ανάληψη του πλήρους κόστους διαχείρισης των αποβλήτων των προϊόντων τους, συμπεριλαμβανομένου του κόστους καθαρισμού των απορριμμάτων ή του κόστους συλλογής και επεξεργασίας των προϊόντων τους που δεν έχουν συλλεγεί χωριστά και εξακολουθούν να καταλήγουν σε υπολειμματικά απόβλητα·

Ε. Καλύτερη ανακύκλωση

Ανάπτυξη τεχνολογιών διαλογής και ανακύκλωσης

49.

υποστηρίζει ένθερμα την έρευνα και την καινοτομία όσον αφορά τις νέες τεχνολογίες διαλογής και ανακύκλωσης, συμπεριλαμβανομένου του αποπολυμερισμού. Αυτό θα μπορούσε, θεωρητικά, να λύσει πολλά από τα τρέχοντα ζητήματα που σχετίζονται με τη διαλογή και την ανακύκλωση πλαστικών·

50.

υπογραμμίζει τις δυνατότητες των περιφερειών και των πόλεων να αναπτύσσουν και να υποστηρίζουν πρωτοβουλίες από τη βάση προς την κορυφή μέσω ζωντανών εργαστηρίων, κόμβων καινοτομίας και άλλων συνεργατικών και καινοτόμων μορφών για την προώθηση του έξυπνου σχεδιασμού και της χρήσης δευτερογενών πρώτων υλών·

51.

υποστηρίζει τις προτεινόμενες πρόσθετες επενδύσεις σε δράσεις προτεραιότητας για την έρευνα και την καινοτομία στο πλαίσιο της στρατηγικής και προσφέρεται να συνεργαστεί με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την κατάρτιση του νέου «Στρατηγικού θεματολογίου έρευνας και καινοτομίας για τις πλαστικές ύλες». Με τη συνεργασία αυτή θα πρέπει να διασφαλίζεται ότι η τοπική και περιφερειακή διάσταση λαμβάνεται υπόψη τόσο στον εντοπισμό των κυριότερων προβλημάτων προς επίλυση όσο και στην κατάλληλη διάδοση των καινοτομιών που παράγονται·

52.

υποστηρίζει τις εργασίες για την ανάπτυξη προτύπων ποιότητας για τα πλαστικά απόβλητα προς διαλογή και τα ανακυκλωμένα πλαστικά·

Η ανάκτηση ενέργειας είναι προτιμότερη από την υγειονομική ταφή

53.

υπενθυμίζει ότι βραχυπρόθεσμα, τα πλαστικά απορρίμματα που δεν μπορούν να ανακυκλωθούν ή τα πλαστικά απόβλητα που περιέχουν επικίνδυνες ουσίες θα πρέπει να υποβάλλονται σε επεξεργασία στις πιο αποτελεσματικές και καθαρότερες μονάδες παραγωγής ενέργειας από απόβλητα στις οποίες η υψηλή περιεκτικότητα σε πλαστικά απόβλητα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρικής ενέργειας·

ΣΤ. Καλύτερες αγορές

Θα πρέπει να ενθαρρυνθεί αποφασιστικά η χρήση νέων προϊόντων από ανακυκλωμένα υλικά

54.

πιστεύει ακράδαντα ότι η ζήτηση για ανακυκλωμένα υλικά από τους τελικούς χρήστες θα πρέπει να ενθαρρυνθεί μέσω οικονομικών κινήτρων που θα δημιουργήσουν μια πραγματική οικονομικά ελκυστική εναλλακτική λύση για τα παρθένα υλικά και τα πλαστικά που παράγονται από ορυκτά καύσιμα, καθώς και με την άρση των φραγμών στην ενιαία αγορά δευτερογενών πρώτων υλών·

55.

υπενθυμίζει ότι εξακολουθούν να υφίστανται επιδοτήσεις για τα ορυκτά καύσιμα, με συνέπεια τα παρθένα πλαστικά να είναι φθηνότερα από τα ανακυκλωμένα ή τα βιολογικά πλαστικά, γεγονός που αποτελεί βασικό οικονομικό φραγμό στην ανάπτυξη μιας κυκλικής οικονομίας για τα πλαστικά. Ως εκ τούτου, επιμένει ότι πρέπει να αρθούν τέτοια λανθασμένα κίνητρα. Επιπλέον, οι παραγωγοί ή οι εισαγωγείς πλαστικών με βάση τα ορυκτά ή πλαστικών προϊόντων θα μπορούσαν να είναι οικονομικά υπεύθυνοι για τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από την τελική επεξεργασία των πλαστικών απορριμμάτων τους·

56.

τονίζει ότι μέχρι το 2025, οι παραγωγοί πλαστικών προϊόντων θα πρέπει να χρησιμοποιούν για την παραγωγή νέων πλαστικών τουλάχιστο 50 % ανακυκλώσιμο υλικό, εκτός εάν νομικοί περιορισμοί στα τελικά προϊόντα απαγορεύουν τη χρήση ανακυκλώσιμων υλικών. Υπογραμμίζει ότι απαιτείται μια προσέγγιση με γνώμονα την αξιακή αλυσίδα για την ευθυγράμμιση των συμφερόντων των παραγωγών, των καταναλωτών, των τοπικών και περιφερειακών αρχών και της βιομηχανίας ανακύκλωσης, προκειμένου να αυξηθεί η ποιότητα της ανακύκλωσης και η ανάκτηση δευτερογενούς υλικού·

57.

στηρίζει, ως εκ τούτου, την πρωτοβουλία της ΕΕ όσον αφορά τις εθελοντικές δεσμεύσεις των επιχειρήσεων και/ή των ενώσεων του τομέα και καλεί τις τοπικές και περιφερειακές αρχές να προβάλουν τις δεσμεύσεις φορέων από τις περιοχές τους, προωθώντας ορθές πρακτικές και ενθαρρύνοντας άλλους να κάνουν το ίδιο. Παράλληλα, ζητεί από τις τοπικές και περιφερειακές αρχές να ελέγχουν κατά πόσο τηρούνται αυτές οι δεσμεύσεις και, εάν χρειάζεται, να επισημαίνουν τις αδυναμίες, έτσι ώστε οι εθελούσιες δεσμεύσεις να μην αποδεικνύονται κενές υποσχέσεις που θα χρησιμοποιούνται μόνο για να προσδίδεται οικολογική επίφαση σε ορισμένα προϊόντα ή κλάδους·

Δημόσιες συμβάσεις

58.

τονίζει τις δυνατότητες που προσφέρουν στις δημόσιες αρχές της ΕΕ οι οικολογικές δημόσιες συμβάσεις στην πρόληψη της απόρριψης πλαστικών αποβλήτων, δεδομένου ότι μπορούν να χρησιμοποιούν την αγοραστική τους δύναμη σε εθελοντική βάση για να επιλέγουν φιλικά προς το περιβάλλον αγαθά, υπηρεσίες και έργα, στοιχείο που αποτελεί επίσης ένα παράδειγμα προς μίμηση από άλλες οργανώσεις. Επομένως, καλεί τις τοπικές και περιφερειακές αρχές να συμβάλουν στη βελτίωση της οικονομίας της ανακύκλωσης πλαστικών υλών μέσω των πολιτικών τους για τις δημόσιες συμβάσεις, απαιτώντας την εφαρμογή αρχών οικολογικού σχεδιασμού και τη χρήση ανακυκλωμένων υλικών στα προϊόντα την προμήθεια των οποίων προκηρύσσουν·

59.

επικροτεί εν προκειμένω τις κατευθυντήριες γραμμές που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και αρκετά κράτη μέλη έχουν αναπτύξει στον τομέα των οικολογικών δημόσιων συμβάσεων, με τη μορφή εθνικών κριτηρίων για τις εν λόγω συμβάσεις (1). Ωστόσο, ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποβάλει λεπτομερέστερα έγγραφα καθοδήγησης που να περιλαμβάνουν πληροφορίες σχετικές με τον τύπο ανακυκλωμένων πλαστικών, τις πιθανές χρήσεις τους και τα περιβαλλοντικά και δυνητικά οικονομικά οφέλη για τις τοπικές και περιφερειακές αρχές να χρησιμοποιούν ανακυκλωμένα πλαστικά·

60.

επισημαίνει ότι το μεγαλύτερο μέρος των πλαστικών που καταλήγει στους ωκεανούς προέρχεται από την Ασία και ότι μόνο το 9 % των πλαστικών ανακυκλώνεται σε παγκόσμιο επίπεδο. Με αυτά κατά νου, η ΕτΠ διαβλέπει μεγάλες δυνατότητες βελτίωσης της βιωσιμότητας και της ιχνηλασιμότητας στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού, μέσω της εφαρμογής της νέας εμπορικής στρατηγικής της ΕΕ με τίτλο «Εμπόριο για όλους». Η εν λόγω πολιτική έχει ως στόχο την αξιοποίηση των εμπορικών συμφωνιών και των προτιμησιακών προγραμμάτων ως μοχλών για την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης σε όλο τον κόσμο. Εν προκειμένω, η ΕτΠ ενστερνίζεται την «Εμβληματική πρωτοβουλία της ΕΕ στον τομέα της ένδυσης» που ανέλαβε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον Μάρτιο του 2017 (2). Υπογραμμίζει δε ότι η προαγωγή τέτοιων πρωτοβουλιών εξαρτάται από την υποστήριξη των τοπικών και περιφερειακών αρχών και ότι θα πρέπει να αποτελέσουν οδηγό για το έργο των τοπικών και περιφερειακών φορέων στο πλαίσιο μιας αποκεντρωμένης αναπτυξιακής συνεργασίας.

Βρυξέλλες, 10 Οκτωβρίου 2018.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών

Karl-Heinz LAMBERTZ

(1) http://ec.europa.eu/environment/gpp/pubs_en.htm

(2) http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//NONSGML+TA+P8-TA-2017-0196+0+DOC+PDF+V0//EL