ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Βρυξέλλες, 16.3.2016
COM(2016) 165 final
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ
Πρώτη έκθεση για τη μετεγκατάσταση και την επανεγκατάσταση
1Εισαγωγή
Το 2015, περίπου 880.000 άτομα έφθασαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω της Ελλάδας και της Ιταλίας. Τον Μάιο του 2015, για πρώτη φορά στην ιστορία της ευρωπαϊκής πολιτικής για τη μετανάστευση, η Επιτροπή πρότεινε τη μετεγκατάσταση ατόμων με σαφή ανάγκη διεθνούς προστασίας εντός της ΕΕ, από κράτη μέλη τα οποία βρίσκονται υπό ασφυκτική πίεση σε άλλα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τον Σεπτέμβριο του 2015, το Συμβούλιο εξέδωσε δύο νομικά δεσμευτικές αποφάσεις που καθιέρωσαν ένα προσωρινό και έκτακτο μηχανισμό μετεγκατάστασης 160.000 αιτούντων με σαφή ανάγκη διεθνούς προστασίας από την Ελλάδα και την Ιταλία.
Ταυτόχρονα, με στόχο την αντιμετώπιση της παγκόσμιας μεταναστευτικής κρίσης συνολικά και την επίδειξη αλληλεγγύης με τρίτες χώρες που έχουν εξίσου επηρεαστεί, η Επιτροπή συνέστησε πρόγραμμα της ΕΕ για την επανεγκατάσταση 20.000 ατόμων που χρήζουν διεθνούς προστασίας. Τον Ιούλιο του 2015, τα κράτη μέλη, καθώς και τα συνδεδεμένα με το σύστημα του Δουβλίνου κράτη, συμφώνησαν στην επανεγκατάσταση, εντός δύο ετών, 22.504 ατόμων που χρήζουν διεθνούς προστασίας από τη Μέση Ανατολή, το Κέρας της Αφρικής και τη Βόρεια Αφρική.
Μολονότι οι ροές συνεχίζονται το 2016, μέχρι σήμερα μόνο 937 άτομα έχουν μετεγκατασταθεί από την Ιταλία και την Ελλάδα και μόνο 4.555 έχουν επανεγκατασταθεί. Το μη ικανοποιητικό επίπεδο εφαρμογής αμφότερων των προγραμμάτων οφείλεται σε διάφορους παράγοντες, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγεται η έλλειψη πολιτικής βούλησης των κρατών μελών να εκπληρώσουν πλήρως και εγκαίρως τις νομικές τους υποχρεώσεις ως προς τη μετεγκατάσταση. Μέχρι πρόσφατα, η προσέγγιση της διέλευσης χωρίς διατυπώσεις (wave-through) κατά μήκος της διαδρομής των Δυτικών Βαλκανίων αποτελούσε πρόσθετο εμπόδιο στο πρόγραμμα μετεγκατάστασης δεδομένου ότι οι πλέον επιλέξιμοι αιτούντες συνέχιζαν το ταξίδι τους αντί να μετεγκαθίστανται με οργανωμένο τρόπο. Παράλληλα, τα κράτη μέλη δίσταζαν να προβούν σε επανεγκαταστάσεις όσο συνεχίζονταν οι παράτυπες αφίξεις ατόμων.
Μετά την έκθεση της Επιτροπής
για τον τρόπο αποκατάστασης της τάξης στη διαδρομή Ανατολικής Μεσογείου και Δυτικών Βαλκανίων, καθώς και τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 18ης και 19ης Φεβρουαρίου και της συνόδου των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων της 7ης Μαρτίου
, τα κράτη μέλη συμφώνησαν να υιοθετήσουν μια ευρωπαϊκή προσέγγιση και να τερματίσουν την πολιτική της διέλευσης χωρίς διατυπώσεις. Σημείωσαν επίσης την ανάγκη να συμπαρασταθούν στην Ελλάδα σε αυτή τη δύσκολη στιγμή, λαμβανομένης υπόψη της ιδιαίτερα δυσχερούς κατάστασης στον ανθρωπιστικό τομέα που εξελίσσεται ραγδαία επί τόπου. Εν προκειμένω, και με τις ροές να συνεχίζονται, περισσότεροι από 100.000 μετανάστες θα μπορούσαν να εγκλωβιστούν στην Ελλάδα μέσα σ’ ένα μήνα, σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες (UNHCR). Ως εκ τούτου, ζήτησαν να επιταχυνθεί σημαντικά η εφαρμογή της μετεγκατάστασης προκειμένου να μειωθεί η μεγάλη πίεση που επί του παρόντος ασκείται στην Ελλάδα.
Η παρούσα ανακοίνωση ανταποκρίνεται στην υποχρέωση δυνάμει του άρθρου 12 των δύο αποφάσεων του Συμβουλίου για υποβολή στο Συμβούλιο, κάθε έξι μήνες, έκθεσης σχετικά με την εφαρμογή των αποφάσεων και των χαρτών πορείας για την Ιταλία και την Ελλάδα. Επίσης, ανταποκρίνεται στη δέσμευση της Επιτροπής στο πλαίσιο του χάρτη πορείας «Αποκατάσταση του χώρου Σένγκεν» να υποβάλλει μηνιαίες εκθέσεις για την εφαρμογή της μετεγκατάστασης και της επανεγκατάστασης. Η παρούσα ανακοίνωση συνοψίζει τις προκλήσεις που εντοπίστηκαν και τα διδάγματα που αντλήθηκαν σε αυτούς τους πρώτους μήνες εφαρμογής των προγραμμάτων μετεγκατάστασης και επανεγκατάστασης, και προτείνει συστάσεις και δράσεις βραχυπρόθεσμα για τη βελτίωση του ποσοστού εφαρμογής.
2Μετεγκατάσταση
2.1Νομικό πλαίσιο και χώρες που συμμετέχουν στα προγράμματα μετεγκατάστασης της ΕΕ
Σύμφωνα με τις δύο αποφάσεις του Σεπτεμβρίου 2015, 106.000 αιτούντες άσυλο πρέπει να μετεγκατασταθούν από την Ιταλία και την Ελλάδα έως τον Σεπτέμβριο του 2017. Οι υπόλοιποι 54.000 θα πρέπει να μετεγκατασταθούν από την Ιταλία και την Ελλάδα, εκτός εάν υποβληθεί πρόταση από την Επιτροπή στο Συμβούλιο πριν από την 26η Σεπτεμβρίου 2016 για την προσαρμογή του μηχανισμού μετεγκατάστασης. Επιπλέον, σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 20ης Ιουλίου 2015, τα κράτη μέλη θα πρέπει να δεσμευθούν ακόμη για την κατανομή των υπόλοιπων 7.744 θέσεων σύμφωνα με την πρώτη απόφαση του Συμβουλίου, επί συνόλου 40.000 θέσεων που έχουν συμφωνηθεί. Τα κράτη μέλη έχουν την υποχρέωση να προβούν σε μετεγκατάσταση από την Ιταλία και την Ελλάδα του αριθμού των ατόμων που έχουν κατανεμηθεί σ’ αυτά σύμφωνα με τα παραρτήματα Ι και ΙΙ της απόφασης του Συμβουλίου (ΕΕ) 2015/1601 καθώς και εκείνων που συμφωνήθηκαν στην απόφαση του Συμβουλίου (ΕΕ) 2015/1523, σύμφωνα με τα αριθμητικά στοιχεία που ορίζονται στα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 20ης Ιουλίου 2015. Η υποχρέωση αυτή πρέπει να εκπληρωθεί εντός διετίας.
Σύμφωνα με τις ειδικές τους θέσεις στο πλαίσιο των Πρωτοκόλλων 21 και 22 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιρλανδία δεν δεσμεύονται από την εν λόγω απόφαση, αλλά μπορούν να αποφασίσουν να συμμετάσχουν. Από τις 6 Οκτωβρίου 2015, η Ιρλανδία συμμετέχει σε αμφότερες τις αποφάσεις του Συμβουλίου και ήδη προβαίνει σε μετεγκατάσταση αιτούντων από την Ιταλία και την Ελλάδα. Επιπλέον, οι συνδεδεμένες με το σύστημα του Δουβλίνου χώρες (Ελβετία, Νορβηγία και Λιχτενστάιν) εξέφρασαν το ενδιαφέρον τους για να συμμετάσχουν στο σύστημα μετεγκατάστασης και βρίσκονται στο στάδιο της ολοκλήρωσης των απαραίτητων διμερών ρυθμίσεων με την Ιταλία και την Ελλάδα προκειμένου να αρχίσει η μετεγκατάσταση το συντομότερο δυνατόν. Η Ουγγαρία και η Αυστρία δεν έχουν δεσμευθεί για θέσεις μετεγκατάστασης στο πλαίσιο της απόφασης 2015/1523. Η Ουγγαρία και η Σλοβακία υπέβαλαν προσφυγές ενώπιον του Δικαστηρίου της ΕΕ, για την επανεξέταση της νομιμότητας της δεύτερης απόφασης του Συμβουλίου σχετικά με τη μετεγκατάσταση. Οι προσφυγές αυτές δεν έχουν ανασταλτικό αποτέλεσμα και, ως εκ τούτου, τα κράτη μέλη παραμένουν υποχρεωμένα να προβούν σε μετεγκατάσταση σύμφωνα με την εν λόγω απόφαση.
Η μεταναστευτική πίεση στη Σουηδία και την Αυστρία οδήγησε τα δύο αυτά κράτη μέλη να ζητήσουν την προσωρινή αναστολή των υποχρεώσεων που υπέχουν βάσει των αποφάσεων του Συμβουλίου σχετικά με τη μετεγκατάσταση. Για την αντιμετώπιση αυτών των αιτημάτων, τον Δεκέμβριο του 2015, η Επιτροπή εξέδωσε πρόταση απόφασης του Συμβουλίου σχετικά με την προσωρινή αναστολή των υποχρεώσεων της Σουηδίας δυνάμει αμφότερων των αποφάσεων του Συμβουλίου σχετικά με τη μετεγκατάσταση και τον Φεβρουάριο του 2016 πρόταση εκτελεστικής απόφασης του Συμβουλίου σχετικά με την προσωρινή αναστολή μετεγκατάστασης του 30 % του αριθμού των αιτούντων που πρόκειται να μετεγκατασταθούν από την Αυστρία δυνάμει της απόφασης (ΕΕ) 2015/1601 του Συμβουλίου. Η απόφαση σχετικά με την Αυστρία εγκρίθηκε από το Συμβούλιο στις 10 Μαρτίου 2016. Ως εκ τούτου, για την Αυστρία προβλέπεται αναστολή ενός έτους για τη μετεγκατάσταση 1.065 αιτούντων. Η πρόταση σχετικά με τη Σουηδία εξακολουθεί να αποτελεί αντικείμενο συζήτησης στο Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
2.2Χάρτες πορείας που υποβλήθηκαν από την Ιταλία και την Ελλάδα
Σύμφωνα με το άρθρο 8 των αποφάσεων για μετεγκατάσταση, η Ελλάδα και η Ιταλία έχουν υποβάλει στην Επιτροπή και το Συμβούλιο χάρτες πορείας με μέτρα στον τομέα του ασύλου, της πρώτης υποδοχής και της επιστροφής, τα οποία αποσκοπούν στην ενίσχυση των ικανοτήτων, της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας των συστημάτων τους στους τομείς αυτούς, καθώς και με μέτρα για να εξασφαλιστεί η ορθή εφαρμογή των αποφάσεων σχετικά με τη μετεγκατάσταση. Οι χάρτες πορείας έχουν κοινοποιηθεί σε όλα τα κράτη μέλη και τα συνδεδεμένα με το σύστημα του Δουβλίνου κράτη και συζητήθηκαν στο πλαίσιο της ημερίδας μετεγκατάστασης που διοργανώθηκε από την Επιτροπή στις 21 Σεπτεμβρίου 2015 και του φόρουμ για τη μετεγκατάσταση και την επανεγκατάσταση της 1ης Οκτωβρίου 2015.
Η Επιτροπή υποβάλλει τακτικά εκθέσεις σχετικά με την πρόοδο που έχει επιτευχθεί μέχρι σήμερα τόσο από την Ελλάδα όσο και από την Ιταλία όσον αφορά την εφαρμογή των δράσεων προτεραιότητας στους βασικούς τομείς στους οποίους αναφέρονται οι χάρτες πορείας: την εγκαθίδρυση λειτουργικών κέντρων πρώτης υποδοχής, την εφαρμογή του προγράμματος μετεγκατάστασης, την εξασφάλιση αποτελεσματικής επιστροφής των μεταναστών που δεν δικαιούνται διεθνή προστασία, τη βελτίωση της συνοριακής διαχείρισης και τη δημιουργία επαρκούς και κατάλληλης ικανότητας υποδοχής.
Η Ιταλία έχει δεσμευθεί βάσει του χάρτη πορείας της για τη δημιουργία έξι κέντρων πρώτης υποδοχής, πέντε στη Σικελία και ενός στην Απουλία. Επί του παρόντος, τέσσερα κέντρα υποδοχής έχουν καταστεί λειτουργικά ενώ ένα έχει μετατραπεί σε κόμβο μετεγκατάστασης· το πέμπτο κέντρο πρώτης υποδοχής ανακοινώθηκε από την Ιταλία κατά τη διάρκεια του Συμβουλίου Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων της 10ης Μαρτίου 2016 και η τελική του τοποθεσία θα πρέπει να κοινοποιηθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή το συντομότερο δυνατό. Όπως αναφέρεται στον χάρτη πορείας, τα ιταλικά κέντρα πρώτης υποδοχής συνδέονται στενά με τη διαδικασία μετεγκατάστασης για την οποία έχει αναπτυχθεί τυποποιημένη και αποτελεσματική διαδικασία με την ενεργό συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Υποστήριξης για το Άσυλο (ΕΥΥΑ) στη διαδικασία. Ακόμη, πρέπει να τεθεί σε εφαρμογή διαδικασία για τη μεταφορά ασυνόδευτων ανηλίκων στο πλαίσιο των αποφάσεων για μετεγκατάσταση. Όσον αφορά το δεύτερο επίπεδο στέγασης των αιτούντων άσυλο, οι θέσεις που είναι σήμερα διαθέσιμες ευθυγραμμίζονται με εκείνες που δηλώθηκαν στον χάρτη πορείας. Ωστόσο, ορισμένες βελτιώσεις της αποτελεσματικότητας θα ήταν επιθυμητές, ιδίως με τη θέσπιση περισσότερο οργανωμένης κατανομής των αιτούντων άσυλο σε ολόκληρη την ιταλική επικράτεια. Μολονότι οι θέσεις υποδοχής για τους ασυνόδευτους ανηλίκους είναι διαθέσιμες σύμφωνα με τους χάρτες πορείας, θα πρέπει να διατεθούν επιπλέον θέσεις για να εξασφαλιστεί η ομαλή μετάβαση μεταξύ πρώτου και δεύτερου επιπέδου υποδοχής. Πέραν τούτου, η υποδοχή των ατόμων που πρέπει να επιστρέψουν παραμένει εξαιρετικά περιορισμένη και κάτω από το κατώτατο όριο που δηλώθηκε στον χάρτη πορείας με αποτέλεσμα να δημιουργούνται σημαντικές προκλήσεις για την ταχεία εφαρμογή των επιχειρήσεων επιστροφής. Οι εν εξελίξει εργασίες για τη μεταρρύθμιση του ιταλικού συστήματος ασύλου θα πρέπει να ολοκληρωθούν πριν από το καλοκαίρι με στόχο να αντιμετωπιστούν οι εναπομένουσες ελλείψεις και να εξασφαλιστεί πιο ευέλικτη διαδικασία ασύλου, μεταξύ άλλων και όσον αφορά τη μείωση του κατακερματισμού της ποιότητας της λήψης αποφάσεων σε όλη τη χώρα.
Η Ελλάδα έχει δεσμευθεί βάσει του χάρτη πορείας της για τη δημιουργία πέντε κέντρων πρώτης υποδοχής. Τέσσερα κέντρα υποδοχής λειτουργούν επί του παρόντος και ένα ακόμη πρόκειται να ολοκληρωθεί στη νήσο Κω. Οι διαδικασίες στα κέντρα πρώτης υποδοχής φαίνεται να καθίστανται αποδοτικές και αποτελεσματικές για την καταγραφή μεγάλου αριθμού υπηκόων τρίτων χωρών σε καθημερινή βάση, ενώ ορισμένες περαιτέρω βελτιώσεις στο κεντρικό σύστημα ΤΠ βρίσκονται σε εξέλιξη για την αντιμετώπιση της μεγάλης αύξησης της λήψης δακτυλικών αποτυπωμάτων. Πρέπει να θεσπιστούν συστηματικοί έλεγχοι με τη χρήση βάσεων δεδομένων ασφαλείας και απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες για τον εντοπισμό και τη διασφάλιση της παρακολούθησης των περιπτώσεων απάτης σχετικά με τα έγγραφα. Μολονότι η ενημέρωση και η καταγραφή των υποψηφίων προς μετεγκατάσταση αποτελεί μέρος της προσέγγισης των κέντρων πρώτης υποδοχής στην Ελλάδα, η ελληνική Υπηρεσία Ασύλου και η ΕΥΥΑ είναι παρούσες μόνο σε τρία νησιά. Ενόψει της αιφνίδιας αύξησης των υπηκόων τρίτων χωρών που βρίσκονται στην επικράτειά της, η Ελλάδα ενισχύει τώρα το σύστημα στέγασης με τη συμμετοχή των ενόπλων δυνάμεων και με τη στήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσω χρηματοδότησης και του Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας της ΕΕ (EUPCM). Η ΕΥΥΑ έχει αρχίσει να επεκτείνει τις δραστηριότητές τις για την αύξηση της ικανότητας καταγραφής της Ελλάδας. Όσον αφορά τις επιστροφές, η Ελλάδα αύξησε πρόσφατα τις επανεισδοχές στην Τουρκία. Ωστόσο, η ικανότητα κράτησης παραμένει μάλλον περιορισμένη και πολλά κέντρα κράτησης χρειάζονται ανακαίνιση.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι απαιτείται περαιτέρω πρόοδος από την Ελλάδα όσον αφορά το γενικό σύστημά της για το άσυλο. Τα μέτρα που απαιτούνται στον τομέα αυτό προσδιορίστηκαν από την Επιτροπή στη σύσταση της 10ης Φεβρουαρίου 2016. Η Ελλάδα υπέβαλε σχετική έκθεση στις 4 Μαρτίου. Η Επιτροπή προέβη σε προκαταρκτική αξιολόγηση της απάντησης και θα είναι σε επαφή με τις ελληνικές αρχές προκειμένου να ζητήσει συμπληρωματικές διευκρινίσεις. Η Επιτροπή θα συνεχίσει να παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς την πρόοδο της Ελλάδας και θα διενεργήσει αξιολόγηση για το κατά πόσον συντρέχουν οι συνθήκες που θα επιτρέψουν στα κράτη μέλη την εκ νέου και σταδιακή έναρξη των μεμονωμένων μεταφορών στην Ελλάδα δυνάμει του κανονισμού του Δουβλίνου, πριν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ιουνίου.
Τα παραρτήματα 3 και 4 παρέχουν επισκόπηση της προόδου που έχει σημειωθεί από την Ιταλία και την Ελλάδα ως προς την εφαρμογή των χαρτών πορείας και των μέτρων που πρέπει ακόμη να ληφθούν.
2.3Κύριες τάσεις μετά από πέντε μήνες εφαρμογής των προγραμμάτων μετεγκατάστασης:
Χαμηλός ρυθμός υλοποίησης αλλά διαφαίνονται οι πρώτες ενδείξεις μιας θετικής εξέλιξης: Έως τις 15 Μαρτίου 2016, είχαν μετεγκατασταθεί 937 άτομα (368 από την Ιταλία και 569 από την Ελλάδα). Ωστόσο, η πείρα που αποκτήθηκε κατά τις πρώτες εβδομάδες του Μαρτίου, όταν 287 άτομα (εκ των οποίων τα 241 από την Ελλάδα και μόνο) μετεγκαταστάθηκαν γρήγορα, έδειξε ότι εάν τα κράτη μέλη είναι αποφασισμένα, η μετεγκατάσταση μπορεί να λειτουργήσει.
Όπως φαίνεται στο σχήμα 1 παρακάτω, ο ρυθμός μετεγκατάστασης αυξήθηκε σημαντικά τις πρώτες εβδομάδες του Μαρτίου, αλλά παραμένει ανεπαρκής για την επίτευξη των στόχων των δύο αποφάσεων του Συμβουλίου για τη μετεγκατάσταση, οι οποίες είναι επείγοντα μέτρα που έχουν ως στόχο να απαλλάξουν την Ιταλία και την Ελλάδα από τις σημαντικές πιέσεις που υφίστανται στον χώρο του ασύλου. Δεδομένου ότι οι πιέσεις αυτές είναι έντονες, ιδίως στην Ελλάδα, η ανάγκη για ενισχυμένη δράση καθίσταται ακόμη πιο επιτακτική.
Διάγραμμα 1 - Μεταφορές για λόγους μετεγκατάστασης την περίοδο Οκτωβρίου 2015 - 15 Μαρτίου 2016
Τα κράτη μέλη δήλωσαν σε διάφορα φόρουμ ότι καθιστούν διαθέσιμες 6.884 θέσεις μετεγκατάστασης. Ωστόσο, στις 15 Μαρτίου, ο συνολικός αριθμός δηλώσεων προθυμίας από κράτη μέλη να μεταφέρουν για ταχεία μετεγκατάσταση αιτούντες διεθνή προστασία («επίσημες δεσμεύσεις») ανερχόταν σε 3.723 επίσημες δεσμεύσεις. Το θετικό είναι ότι τα περισσότερα κράτη μέλη έχουν διορίσει αξιωματικούς-συνδέσμους, οι οποίοι διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαδικασία.
Ταχεία αύξηση του αριθμού των αιτούντων: Κατά τους πρώτους πέντε μήνες της εφαρμογής, ο αριθμός των αιτούντων μετεγκατάσταση ήταν χαμηλός (π.χ. περίπου 20 άτομα την ημέρα στην Ελλάδα). Η εξέλιξη αυτή οφειλόταν εν μέρει στην περιορισμένη εμπιστοσύνη των μεταναστών στο πρόγραμμα μετεγκατάστασης.
Ωστόσο, τις πρώτες εβδομάδες του Μαρτίου, ο αριθμός των αιτούντων άσυλο αυξήθηκε σημαντικά (π.χ. 300 άτομα ημερησίως στην Ελλάδα). Εν μέρει αυτό αποτελεί συνέπεια των περιορισμών που επιβλήθηκαν στα σύνορα Ελλάδας-πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, αλλά και των πρόσθετων προσπαθειών για διάδοση πληροφοριών, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης κινητών ομάδων της ΕΥΥΑ εκτός των κέντρων πρώτης υποδοχής για τη μεγιστοποίηση της προβολής. Ωστόσο, παραμένει ο κίνδυνος διαφυγής μόλις το άτομο ενημερωθεί σχετικά με το κράτος μέλος μετεγκατάστασης.
Αύξηση του αριθμού των ιθαγενειών που είναι επιλέξιμες για μετεγκατάσταση αλλά και μεγαλύτερη αβεβαιότητα όσον αφορά τις νέες ιθαγένειες που καλύπτονται δυνητικά από τις αποφάσεις του Συμβουλίου: Η μετεγκατάσταση εφαρμόζεται στις ιθαγένειες με μέσο ποσοστό αναγνώρισης για διεθνή προστασία τουλάχιστον 75%. Οι πληροφορίες αυτές βασίζονται σε στοιχεία της Eurostat οι οποίες επικαιροποιούνται ανά τρίμηνο βάσει των εκθέσεων της Eurostat. Στη συνέχεια, η Επιτροπή ενημερώνει για τις ιθαγένειες που είναι επιλέξιμες για μετεγκατάσταση την EYYA, η οποία ενημερώνει με τη σειρά της τα εθνικά σημεία επαφής. Έτσι, κάθε τέσσερις μήνες μπορούν να προστεθούν ή να αφαιρεθούν ιθαγένειες από τον κατάλογο των ιθαγενειών που είναι επιλέξιμες για μετεγκατάσταση, γεγονός που προκαλεί αβεβαιότητα στους μετανάστες και τους ενδιαφερόμενους φορείς. Με βάση τα τελευταία τριμηνιαία στοιχεία της Eurostat (4ο τρίμηνο του 2015), οι ιθαγένειες που είναι επιλέξιμες για μετεγκατάσταση είναι επί του παρόντος του Μπουρούντι, της Κεντροαφρικανικής Δημοκρατίας, της Ερυθραίας, της Κόστα Ρίκα, του Αγίου Βικεντίου και των Γρεναδίνων, του Μπαχρέιν, του Ιράκ, των Μαλδίβων, της Συρίας και των βρετανικών υπερπόντιων χωρών και εδαφών. Σε σύγκριση με την προηγούμενη τριμηνιαία έκθεση, οι ιθαγένειες της Υεμένης και της Σουαζιλάνδης δεν είναι πλέον επιλέξιμες για μετεγκατάσταση.
Η μετεγκατάσταση των ευάλωτων αιτούντων διεθνή προστασία, συμπεριλαμβανομένων των ασυνόδευτων ανηλίκων, αποδεικνύεται προβληματική: Μόνο ένας πολύ περιορισμένος αριθμός ασυνόδευτων ανηλίκων («ΑΑ») (ένας ή δύο από την Ελλάδα στη Φινλανδία) μετεγκαταστάθηκε, παρά τις αποφάσεις του Συμβουλίου για τη μετεγκατάσταση οι οποίες ζητούν να διεκπεραιώνονται κατά προτεραιότητα οι μετεγκαταστάσεις των ευάλωτων αιτούντων. Οι λόγοι για αυτό είναι ποικίλοι, όπως η απροθυμία των κρατών μελών μετεγκατάστασης να δεχθούν τη μετεγκατάσταση των ΑΑ και η έλλειψη συγκεκριμένων διαδικασιών στην Ιταλία και την Ελλάδα ώστε να επιτρέπεται η μετεγκατάσταση των ΑΑ. Η μετεγκατάσταση των ΑΑ αποτελεί σύνθετη διαδικασία και ορισμένοι μετανάστες, ιδίως Ερυθραίοι στην Ιταλία, ισχυρίσθηκαν ότι είναι ενήλικοι προκειμένου να μην διαχωριστούν από την ομάδα με την οποία έφθασαν. Η Ιταλία και η Ελλάδα καταρτίζουν νέες διαδικασίες προκειμένου να είναι σε θέση να μετεγκαθιστούν γρήγορα τους ΑΑ σύμφωνα με το ύψιστο συμφέρον του παιδιού και την εθνική τους νομοθεσία. Οι ιταλικές αρχές και ο Frontex διαθέτουν εμπειρογνώμονες για την εκτίμηση της ηλικίας των ατόμων αυτών. Πολλές οργανώσεις εντείνουν επίσης τις προσπάθειές τους για την προσφορά κατάλληλων εγκαταστάσεων υποδοχής στην Ελλάδα (π.χ. τα κέντρα της UNICEF για τη στήριξη των παιδιών και της οικογένειας).
Γενικότερα, δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία σχετικά με τον αριθμό των μεταφορών ευάλωτων αιτούντων διεθνή προστασία για λόγους μετεγκατάστασης. Ωστόσο, η πείρα στον τομέα αυτόν δείχνει ότι πολλοί αιτούντες ανήκουν σε αυτή την κατηγορία (π.χ. έγκυες γυναίκες, άτομα με αναπηρία, ηλικιωμένοι). Παρά την έκκληση προς τα κράτη μέλη να διαβιβάζουν στοιχεία σχετικά με το δυναμικό που διαθέτουν για την υποδοχή ιδιαίτερα ευάλωτων ατόμων, σχεδόν κανένα κράτος μέλος δεν έχει αναφέρει οποιοδήποτε αξιόπιστο δυναμικό.
2.4Μέτρα που έχουν ληφθεί από την Επιτροπή και τους οργανισμούς της ΕΕ
Στις 10 Φεβρουαρίου, η Επιτροπή απέστειλε διοικητικές επιστολές στα κράτη μέλη μετεγκατάστασης καλώντας τα να επισπεύσουν την εκτέλεση των αποφάσεων του Συμβουλίου και την αντιμετώπιση πολλών από τα εντοπισθέντα εμπόδια. Απέστειλε επίσης στην Ιταλία και την Ελλάδα παρόμοιες επιστολές με συστάσεις για τη βελτίωση και την επιτάχυνση της διαδικασίας μετεγκατάστασης. Επιπλέον, η Επιτροπή κίνησε διαδικασίες επί παραβάσει κατά της Ιταλίας και της Ελλάδας σχετικά με την εφαρμογή του κανονισμού Eurodac και κατά της Ελλάδας σε σχέση με την οδηγία για τις συνθήκες υποδοχής.
Όπως προβλέπεται στο πλαίσιο του προγράμματος μετεγκατάστασης, η Ιταλία και η Ελλάδα λαμβάνουν χρηματοδότηση μέσω των εθνικών τους προγραμμάτων του Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης (ΤΑΜΕ) (πρόσθετο κατ’ αποκοπή ποσό 500 EUR για κάθε άτομο που μετεγκαθίσταται) προς στήριξη των προσπαθειών τους σχετικά με τη μετεγκατάσταση. Χρηματοδοτική βοήθεια παρέχεται επίσης στα κράτη μέλη μετεγκατάστασης, τα οποία θα λαμβάνουν κατ’ αποκοπή ποσό 6.000 EUR για κάθε άτομο που μετεγκαθίσταται μέσω των εθνικών προγραμμάτων τους του ΤΑΜΕ. Συνολικά 1.040 εκατ. EUR έχουν διατεθεί για τη μετεγκατάσταση 160.000 ατόμων και τα εθνικά προγράμματα του ΤΑΜΕ έχουν αναθεωρηθεί για να περιλάβουν τα ποσά που αντιστοιχούν στα 98.547 άτομα που πρόκειται να μετεγκατασταθούν (για 644,5 εκατ. EUR συνολικά). Τέλος, σημαντική οικονομική στήριξη έχει διατεθεί στο πλαίσιο της βοήθειας έκτακτης ανάγκης από το ΤΑΜΕ για τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης (ΔΟΜ) με σκοπό τη στήριξη της εφαρμογής του μηχανισμού επείγουσας μετεγκατάστασης στην Ελλάδα και την Ιταλία.
Στις 10 Μαρτίου, η Επιτροπή ενέκρινε τροποποιήσεις των προγραμμάτων εργασίας για το 2016, αυξάνοντας τη χρηματοδότηση για βοήθεια έκτακτης ανάγκης στο πλαίσιο του ΤΑΜΕ και του Ταμείου Εσωτερικής Ασφάλειας (ΤΕΑ) με επιπλέον 275.500.000 EUR. Για να καλυφθεί η πρόσθετη χρηματοδότηση έκτακτης ανάγκης, θα χρησιμοποιηθούν κονδύλια του ΤΑΜΕ και του ΤΕΑ που έχουν προβλεφθεί στον προϋπολογισμό της ΕΕ για το 2016, τα οποία δεν έχουν ακόμη κατανεμηθεί. Η αύξηση της χρηματοδότησης έκτακτης ανάγκης ακολουθεί τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 18ης-19ης Φεβρουαρίου, 2016, στα οποία ζητείται να αναληφθεί επειγόντως δράση για την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κατάστασης στην Ελλάδα και κατά μήκος των Δυτικών Βαλκανίων, με χρήση όλων των διαθέσιμων ενωσιακών και εθνικών μέσων για τη βελτίωσή της. Ο αρχικός προϋπολογισμός των 188.980.000 EUR για βοήθεια έκτακτης ανάγκης στο πλαίσιο του ΤΑΜΕ και του ΤΕΑ για το 2016 έχει ήδη ενισχυθεί με επιπλέον 193.500.000 EUR για το ΤΑΜΕ και 82 εκατ. EUR για το ΤΕΑ φθάνοντας σε συνολικό ποσό 464.000.000 EUR για το 2016 για την αντιμετώπιση των πιο επειγουσών αναγκών χρηματοδότησης των κρατών μελών στο πλαίσιο της προσφυγικής κρίσης.
Η Επιτροπή έχει συγκροτήσει ειδική ομάδα για τη Στρατηγική Ενημέρωσης των Μεταναστών (MIS) στην οποία εκπροσωπούνται όλοι οι σχετικοί θεσμικοί παράγοντες, κατόπιν αιτήματος του Συμβουλίου ΔΕΥ για να εξασφαλιστεί ότι οι αιτούντες άσυλο και οι μετανάστες θα λαμβάνουν επαρκείς πληροφορίες. Η ειδική αυτή ομάδα συντονίζει σε διοργανικό επίπεδο τις δραστηριότητες ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένης της παραγωγής περιεχομένου και της διάδοσης πληροφοριακού υλικού, και εγγυάται τη συνοχή των δράσεων αυτών με τη Στρατηγική Ενημέρωσης των Μεταναστών.
Η Επιτροπή έχει συγκροτήσει ειδική ομάδα για τα κέντρα πρώτης υποδοχής η οποία είναι παρούσα επιτόπου μαζί με τον FRONTEX, την ΕΥΥΑ και την Ευρωπόλ.
Εκτός από τη σημαντική ανάπτυξη εμπειρογνωμόνων, συμπεριλαμβανομένων των κινητών ομάδων, η ΕΥΥΑ αναπτύσσει διάφορα εργαλεία για να βοηθήσει στα διάφορα στάδια της μετεγκατάστασης (ενημερωτικά φυλλάδια, πληροφορίες πριν από την αναχώρηση, εργαλείο αντιστοίχισης, εργαλείο για τον εντοπισμό των ευάλωτων περιπτώσεων). Έχει επίσης αναπτυχθεί συγκεκριμένο πρόγραμμα κατάρτισης, συμπεριλαμβανομένων εκπαιδευτικών ενοτήτων προσαρμοσμένων στις ανάγκες των ασυνόδευτων ανηλίκων και των κέντρων πρώτης υποδοχής.
2.5Δράσεις που πρέπει να αναληφθούν από τα κράτη μέλη μετεγκατάστασης
|
Κύρια εμπόδια και προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν
|
|
Ανεπαρκής και περιορισμένος αριθμός επίσημων δεσμεύσεων
|
|
Εσφαλμένη χρήση των προτιμήσεων από τα κράτη μέλη
|
|
Μακρά περίοδος απόκρισης στις αιτήσεις μετεγκατάστασης
|
|
Εμπόδια που σχετίζονται με τους ελέγχους ασφαλείας
|
|
Αδικαιολόγητες απορρίψεις
|
|
Μη παροχή πληροφοριών πριν από την αναχώρηση από το κράτος μέλος μετεγκατάστασης
Ανεπαρκής ανταπόκριση στο αίτημα της ΕΥΥΑ για εμπειρογνώμονες
|
|
|
Ανεπαρκής και περιορισμένος αριθμός δεσμεύσεων: ο αριθμός των δεσμεύσεων σαφώς δεν αρκεί για να καλύψει τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τις αποφάσεις του Συμβουλίου για τις μετεγκαταστάσεις. Ο συνολικός αριθμός των επίσημων δεσμεύσεων ήταν 3.723 στις 15 Μαρτίου 2016, αριθμός που αντιπροσωπεύει το 2,33% των 160.000 μεταφορών για λόγους μετεγκατάστασης που πρέπει να πραγματοποιηθούν. Τρία κράτη μέλη (η Κροατία, η Ουγγαρία και η Σλοβενία) δεν έχουν διαθέσει καμία θέση για μετεγκατάσταση μέχρι στιγμής. Μόνο 18 κράτη μέλη έχουν δεσμευθεί να μετεγκαταστήσουν άτομα από την Ελλάδα και 19 κράτη μέλη από την Ιταλία. Πολλά κράτη μέλη έχουν αναλάβει πολύ περιορισμένες μόνο δεσμεύσεις σε σχέση με τη συνολική τους κατανομή και για περιορισμένο χρονικό διάστημα. Ο χαμηλός αριθμός των δεσμεύσεων επηρεάζει ιδιαίτερα την Ελλάδα. Μετά τους περιορισμούς που επιβλήθηκαν στα σύνορα Ελλάδας-πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, καθίσταται επιτακτική η ανάγκη να αυξηθεί γρήγορα ο αριθμός των δεσμεύσεων, ώστε να μπορέσει να βελτιωθεί η πολύ δύσκολη ανθρωπιστική κατάσταση που επιδεινώνεται ταχέως επιτόπου.
Εσφαλμένη χρήση των προτιμήσεων από τα κράτη μέλη: ο κύριος στόχος των προτιμήσεων είναι να διευκολυνθεί η ένταξη των ατόμων που μετεγκαθίστανται στο κράτος μέλος της μετεγκατάστασης. Ωστόσο, ορισμένα κράτη μέλη έχουν ανακοινώσει μακρείς ή περιοριστικούς καταλόγους προτιμήσεων για το προφίλ των αιτούντων που πρόκειται να μετεγκατασταθούν. Ορισμένα κράτη μέλη μετεγκατάστασης είναι απρόθυμα να δεχθούν αιτήματα μετεγκατάστασης που αφορούν συγκεκριμένες ιθαγένειες, μεμονωμένους αιτούντες ή ασυνόδευτους ανηλίκους, λόγω έλλειψης διερμηνείας, προγραμμάτων ένταξης ή ικανότητας υποδοχής· άλλα δηλώνουν σαφώς ότι δέχονται μόνο οικογένειες. Η πλειονότητα των κρατών μελών χρησιμοποιεί τις προτιμήσεις ως μέσο για να αποκλείει πιθανούς υποψηφίους, και όχι για να καταστήσει δυνατή τη βελτίωση της διαδικασίας αντιστοίχισης με σκοπό την καλύτερη ενσωμάτωση. Οι ιταλικές και ελληνικές αρχές προσπαθούν να ικανοποιούν στο μέτρο του δυνατού τις προτιμήσεις που εκφράζονται (τηρώντας πάντα την αρχή της μη διάκρισης), μολονότι αυτές δεν είναι δεσμευτικές για την Ελλάδα και την Ιταλία. Ορισμένα κράτη μέλη μετεγκατάστασης επικαλέστηκαν το γεγονός ότι δεν λήφθηκαν υπόψη οι προτιμήσεις τους ως λόγο για την απόρριψη αίτησης μετεγκατάστασης, πράγμα που δεν επιτρέπεται βάσει των αποφάσεων του Συμβουλίου.
Μεγάλος χρόνος απόκρισης στις αιτήσεις μετεγκατάστασης: Η γρήγορη απάντηση του κράτους μέλους μετεγκατάστασης είναι ζωτικής σημασίας για να αυξηθεί η αξιοπιστία του προγράμματος μετεγκατάστασης. Ωστόσο, η διαδικασία μετεγκατάστασης γενικότερα υπερβαίνει το χρονικό όριο των δύο μηνών που καθορίζεται στις δύο αποφάσεις του Συμβουλίου για τη μετεγκατάσταση, εν μέρει λόγω έλλειψης γρήγορης απάντησης από τα κράτη μέλη μετεγκατάστασης. Αυτό εμποδίζει το πρόγραμμα μετεγκατάστασης να αποκτήσει τον κανονικό και σταθερό ρυθμό που χρειάζεται για να καταστεί πλήρως λειτουργικό και να ανταποκριθεί στις επείγουσες ανάγκες επιτόπου. Επίσης, καθιστά τη διαχείριση των μεταφορών για λόγους μετεγκατάστασης ακόμη πιο πολύπλοκη δεδομένου ότι η αποδοχή των αιτήσεων και η μεταφορά μεγάλων ομάδων δημιουργεί υλικοτεχνικές προκλήσεις για την Ιταλία, την Ελλάδα και τον ΔΟΜ.
Ο μεγάλος χρόνος απόκρισης διακυβεύει την αποτελεσματικότητα του μηχανισμού μετεγκατάστασης δεδομένου ότι υπονομεύεται η εμπιστοσύνη των μεταναστών που συχνά επιλέγουν το πρόγραμμα για να διαπιστώσουν στη συνέχεια ότι οι υποσχέσεις γρήγορης μεταφοράς που έλαβαν δεν υλοποιούνται, γεγονός που συμβάλλει στον αυξημένο κίνδυνο διαφυγής.
Εμπόδια σχετικά με τους ελέγχους ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένης της ανταλλαγής δεδομένων που αφορούν τα δακτυλικά αποτυπώματα: Ο κύριος λόγος της καθυστερημένης απόκρισης στις αιτήσεις μετεγκατάστασης είναι οι πρόσθετοι έλεγχοι ασφαλείας. Μετά τις επιθέσεις στο Παρίσι τον Νοέμβριο του 2015, ορισμένα κράτη μέλη επιθυμούν να διεξάγουν ελέγχους ασφαλείας των αιτούντων μετεγκατάσταση πριν απαντήσουν στην αίτηση μετεγκατάστασης. Αυτό είναι σύμφωνο με τις αποφάσεις περί μετεγκατάστασης, ωστόσο οι εν λόγω πρόσθετοι έλεγχοι ασφαλείας θα πρέπει να διεξάγονται όσο το δυνατόν ταχύτερα. Τα κύρια θέματα σχετικά με τους ελέγχους ασφαλείας είναι τα εξής:
oΣυστηματικές συνεντεύξεις ασφαλείας. Ορισμένα κράτη μέλη ζητούν συστηματικές συνεντεύξεις για να εκτιμήσουν εάν ο αιτών ενδέχεται να εμπίπτει στους λόγους απόρριψης των αποφάσεων του Συμβουλίου. Αυτό συνδέεται συχνά με την εκτεταμένη εφαρμογή της ρήτρας εξαίρεσης των αποφάσεων του Συμβουλίου η οποία θα πρέπει να ερμηνεύεται αυστηρώς. Η ύπαρξη λόγων απόρριψης πρέπει να προκύπτει κυρίως από τις αιτήσεις μετεγκατάστασης που υποβάλλονται από την Ελλάδα και την Ιταλία, οι οποίες περιλαμβάνουν ειδικά δελτία σχετικά με στοιχεία που προσδιορίστηκαν κατά τη διαδικασία, που ενδεχομένως επισημαίνουν αυτούς τους λόγους απόρριψης·
oΠολλά κράτη μέλη έχουν επανειλημμένως ζητήσει τα δακτυλικά αποτυπώματα των αιτούντων που λαμβάνονται για τους λόγους του κανονισμού EURODAC μέσω του δικτύου DubliNet ως απαραίτητα για τη διεξαγωγή ελέγχων ασφαλείας. Η Επιτροπή έχει ήδη ενημερώσει τα κράτη μέλη ότι αυτό δεν επιτρέπεται στο πλαίσιο του υφιστάμενου νομικού πλαισίου και έχει προτείνει στα κράτη μέλη εναλλακτικές λύσεις για την ανταλλαγή των δακτυλικών αποτυπωμάτων μέσω αστυνομικών διαύλων συνεργασίας.
Η Ελλάδα και η Ιταλία έχουν εντείνει τις προσπάθειές τους για τη διεξαγωγή ελέγχων ασφαλείας τόσο στα κέντρα πρώτης υποδοχής όσο και στην ηπειρωτική χώρα, ανταποκρινόμενες στις σχετικές ανησυχίες του κράτους μέλους μετεγκατάστασης. Οι έλεγχοι αυτοί περιλαμβάνουν αναζήτηση στις εθνικές βάσεις δεδομένων, καθώς και στις ευρωπαϊκές και διεθνείς βάσεις (SIS, SLTD της Ιντερπόλ και VIS) πριν από την αποστολή οποιασδήποτε αίτησης μετεγκατάστασης. Η χωρητικότητα των κέντρων υποδοχής έχει επίσης αυξηθεί ενώ περιλαμβάνουν πρόσθετες συσκευές Eurodac, συσκευές ακτίνων Χ, σταθερή σύνδεση Ιντερνετ και αυξημένη χωρητικότητα εξυπηρετητή. Επιπλέον, η Ιταλία προτίθεται να διορίσει ανταποκριτή ασφαλείας ο οποίος θα βρίσκεται σε στενή επαφή με αξιωματικούς-συνδέσμους για λόγους ασφαλείας. Οι έλεγχοι αυτοί αναμένεται να παρέχουν επαρκείς εγγυήσεις στο κράτος μέλος μετεγκατάστασης και να μειώσουν τον αριθμό των πρόσθετων ελέγχων και των συνεντεύξεων ασφαλείας.
Αδικαιολόγητη απόρριψη αιτήσεων μετεγκατάστασης: Ορισμένα κράτη μέλη έχουν χρησιμοποιήσει μια γενική αναφορά στην εθνική ασφάλεια, τη δημόσια τάξη ή την εφαρμογή των διατάξεων αποκλεισμού της οδηγίας σχετικά με τις απαιτήσεις για την αναγνώριση, για να απορρίπτουν τις αιτήσεις χωρίς να παρέχουν ειδική αιτιολόγηση. Η πρακτική της μη αιτιολόγησης της απόρριψης δεν συνάδει με τις αποφάσεις του Συμβουλίου σχετικά με τη μετεγκατάσταση και είναι αντίθετη προς το πνεύμα της καλόπιστης συνεργασίας.
Έλλειψη προαναχωρησιακής ενημέρωσης από το κράτος μέλος μετεγκατάστασης: η παροχή προαναχωρησιακής ενημέρωσης είναι ζωτικής σημασίας προκειμένου να εξασφαλιστεί η συνεργασία των αιτούντων, καθώς και για την αποφυγή περιπτώσεων διαφυγής και δευτερογενών μετακινήσεων. Πολλοί μετανάστες επιθυμούν να μεταβούν σε συγκεκριμένο κράτος μέλος και είναι προϊδεασμένοι δεδομένου ότι γνωρίζουν λίγα μόνο κράτη μέλη (π.χ. εκείνα στα οποία έχουν συγγενείς ή γνωστούς). Επιπλέον, υπάρχει διαρκής παραπληροφόρηση που διαδίδεται με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ως εκ τούτου, η προαναχωρησιακή ενημέρωση είναι ζωτικής σημασίας, τη στιγμή της κοινοποίησης στον αιτούντα της απόφασης μετεγκατάστασης. Οι ιταλικές και ελληνικές αρχές πρέπει να είναι σε θέση να παρέχουν ποιοτικές και ελκυστικές πληροφορίες για να καθησυχάζουν τους αιτούντες σχετικά με το κράτος μέλος στο οποίο πρόκειται να μεταφερθούν. Οι αξιωματούχοι-σύνδεσμοι διαδραματίζουν καίριο ρόλο με το να απαντούν στα ερωτήματα και τις ανησυχίες των αιτούντων. Ωστόσο, η πλειοψηφία των κρατών μελών μετεγκατάστασης δεν έχει μέχρι σήμερα ετοιμάσει κατάλληλο προαναχωρησιακό ενημερωτικό υλικό. Έτσι είναι δύσκολο να κερδίσει την εμπιστοσύνη των αιτούντων που πρόκειται να μετεγκατασταθούν σε λιγότερο γνωστά κράτη μέλη και να εξασφαλίσει ότι θα ακολουθήσουν τη διαδικασία χωρίς να διαφύγουν.
Ανεπαρκής ανταπόκριση στις προσκλήσεις εμπειρογνωμόνων της ΕΥΥΑ: παρά το γεγονός ότι τα κράτη μέλη προσέφεραν 201 εμπειρογνώμονες στη γενική πρόσκληση της ΕΥΥΑ για 374 εμπειρογνώμονες, η ανταπόκριση είναι ελλιπής για ειδικές προσκλήσεις και τοποθετήσεις στην πράξη. Αυτό δεν είναι αρκετό, δεδομένης της κρίσιμης κατάστασης, ιδίως στην Ελλάδα. Επιπλέον, οι εμπειρογνώμονες έχουν την τάση να είναι διαθέσιμοι για περιορισμένο χρονικό διάστημα γεγονός που μειώνει την αποτελεσματικότητα της τοποθέτησης αφού αποχωρούν όταν καταστούν λειτουργικοί και πρέπει να εκπαιδευτούν καινούριοι. Την 1η Μαρτίου, η ΕΥΥΑ προκήρυξε νέα πρόσκληση 39 εμπειρογνωμόνων για την Ελλάδα· μόνο 12 εμπειρογνώμονες έχουν προσφερθεί. Ενόψει της επιδείνωσης της κατάστασης στην Ελλάδα, στις 9 Μαρτίου δημοσιεύθηκε άλλη μία πρόσκληση για 57 επιπλέον εμπειρογνώμονες.
2.6Ενέργειες που πρέπει να αναλάβει η Ιταλία και η Ελλάδα
|
Βασικά εμπόδια και προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν
|
|
Όλα τα κέντρα πρώτης υποδοχής πρέπει να καταστούν πλήρως λειτουργικά και να συνεχιστεί η εφαρμογή των χαρτών πορείας
Ανεπαρκής ικανότητα υποδοχής και καταγραφής στην Ελλάδα
|
|
Ανεπαρκής ικανότητα συντονισμού
|
|
Ανεπαρκής παρακολούθηση των αιτούντων
|
|
|
Για την Ιταλία και την Ελλάδα
Η Ιταλία και η Ελλάδα πρέπει να καταστήσουν όλα τα κέντρα πρώτης υποδοχής λειτουργικά και να εξακολουθήσουν να εφαρμόζουν τους χάρτες πορείας: Αν και έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος όσον αφορά τη λειτουργία των 4 από τα 5 κέντρα πρώτης υποδοχής που έχουν προγραμματιστεί στην Ελλάδα (παράρτημα 3) και των 4 από τα 6 κέντρα πρώτης υποδοχής που έχουν ανοίξει στην Ιταλία (παράρτημα 4) παρά το σχετικά χαμηλό επίπεδο αφίξεων που αναφέρονται μέχρι σήμερα, θα πρέπει να εξασφαλιστεί ότι όλα τα κέντρα πρώτης υποδοχής θα γίνουν πλήρως λειτουργικά το συντομότερο δυνατόν. Ωστόσο, η ολοκλήρωση της εφαρμογής των κέντρων πρώτης υποδοχής δεν πρέπει να χρησιμοποιηθεί ως πρόσχημα για τον περιορισμό του αριθμού των δεσμεύσεων. Επιπλέον, είναι δυνατή η μετεγκατάσταση ατόμων από περιοχές εκτός των κέντρων πρώτης υποδοχής υπό την προϋπόθεση ότι πληρούνται οι όροι του άρθρου 3 παράγραφος 2 και του άρθρου 5 παράγραφος 9 των αποφάσεων του Συμβουλίου (επιλέξιμη υπηκοότητα, ταυτοποίηση, καταγραφή και λήψη των δακτυλικών αποτυπωμάτων).
Ανεπαρκής ικανότητα συντονισμού: ο αυξανόμενος αριθμός των φορέων που συμμετέχουν στη διαδικασία μετεγκατάστασης και η ανάγκη να επισπευσθεί η καταγραφή των αιτούντων και οι μεταφορές απαιτούν πρόσθετες προσπάθειες συντονισμού καθώς και εποπτεία των δραστηριοτήτων των πολλαπλών ΜΚΟ που παρέχουν πληροφορίες στα κέντρα πρώτης υποδοχής. Η ανάπτυξη των τυποποιημένων διαδικασιών λειτουργίας και των πρωτοκόλλων που βρίσκονται στο στάδιο της προετοιμασίας αναμένεται να βελτιώσουν την κατάσταση.
Ανεπαρκής παρακολούθηση των αιτούντων: η διατήρηση των αιτούντων τακτικώς και επαρκώς ενημερωμένων σχετικά με την πορεία της αίτησής τους είναι ζωτικής σημασίας για να μην διαφεύγουν και για να διαβεβαιώνονται ότι εξακολουθούν να είναι μέρος του προγράμματος μετεγκατάστασης, ιδίως σε περίπτωση καθυστερημένης απάντησης του κράτους μέλους μετεγκατάστασης. Ωστόσο, προς το παρόν, δεν διασφαλίζεται στενή παρακολούθηση.
Για την Ελλάδα
Ανεπαρκής ικανότητα υποδοχής στην Ελλάδα: η διάθεση κατάλληλων εγκαταστάσεων υποδοχής είναι καίριας σημασίας για να αποφεύγεται η διαφυγή και να διατίθεται ο απαιτούμενος χώρος για την κατάλληλη ενημέρωση των μεταναστών σχετικά με τη διαδικασία μετεγκατάστασης. Μετά τη σύνοδο των ηγετών για τις προσφυγικές ροές κατά μήκος της διαδρομής των Δυτικών Βαλκανίων, της 25ης Οκτωβρίου, και σύμφωνα με τον χάρτη πορείας της, η Ελλάδα δεσμεύθηκε να δημιουργήσει 50.000 θέσεις στέγασης για την αντιμετώπιση των αναγκών υποδοχής των αιτούντων άσυλο και των παράτυπων μεταναστών. Μέχρι σήμερα, φαίνεται ότι είναι διαθέσιμες 40.351 θέσεις υποδοχής. Επιπλέον, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες δεν έχει συνάψει όλες τις συμφωνίες που απαιτούνται για να επιτευχθεί ο στόχος των 20.000 θέσεων στο πλαίσιο του προγράμματος ενοικίασης στέγης. Ακόμη, το πρόγραμμα ενοικίασης στέγης είναι καταλληλότερο για τη μεσομακροπρόθεσμη υποδοχή αιτούντων άσυλο και όχι αιτούντων μετεγκατάσταση, λόγω του είδους των καταλυμάτων που παρέχονται και της διασποράς τους. Λόγω του αυξανόμενου αριθμού των αιτούντων που παραμένουν μετέωροι στην Ελλάδα, χρειάζονται επειγόντως ειδικοί χώροι υποδοχής για τους αιτούντες μετεγκατάσταση. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή εξετάζει πιθανές τροποποιήσεις του προγράμματος ενοικίασης στέγης της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες. Επιπλέον, η Επιτροπή θα αρχίσει σύντομα την υλοποίηση του σχεδίου έκτακτης ανάγκης και αντίδρασης, στο πλαίσιο του οποίου θα παρασχεθεί πρόσθετη χρηματοδοτική στήριξη στην Ελλάδα.
Η ικανότητα καταγραφής στην Ελλάδα: ο αυξανόμενος αριθμός μεταναστών που εντάσσονται στο πρόγραμμα μετεγκατάστασης υπερβαίνει κατά πολύ την ικανότητα ημερήσιας καταγραφής της ελληνικής Υπηρεσίας Ασύλου. Προς το παρόν, ο χρόνος που μεσολαβεί από τη στιγμή που ο μετανάστης αποφασίζει να ενταχθεί στο πρόγραμμα μετεγκατάστασης μέχρι την καταχώριση της αίτησης ασύλου είναι περίπου τρεις εβδομάδες. Η Ελλάδα ενισχύει την ικανότητά της με προσωπικό 100 επιπλέον ατόμων που θα προσληφθούν έως τον Ιούνιο. Επιπλέον, η ΕΥΥΑ θέτει σε πιλοτική εφαρμογή ένα νέο σύστημα που θα στηρίξει την ελληνική Υπηρεσία Ασύλου για την καταγραφή περιπτώσεων μετεγκατάστασης απευθείας στα αγγλικά. Σε περίπτωση επιτυχίας, το σύστημα αυτό θα επεκταθεί σε όλα τα περιφερειακά γραφεία ασύλου της Ελλάδας όπου ενδεχομένως πρέπει να καταγραφούν περιπτώσεις μετεγκατάστασης.
2.7Συστάσεις για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που διαπιστώθηκαν
|
Κύριες συστάσεις προς τα κράτη μέλη μετεγκατάστασης
Να αυξήσουν σημαντικά τον αριθμό και τη συχνότητα των δεσμεύσεων
Να απαντούν στις αιτήσεις μετεγκατάστασης από την Ιταλία και την Ελλάδα εντός μιας εβδομάδας μετά την παραλαβή τους
Να επισπεύσουν τους πρόσθετους ελέγχους ασφαλείας ούτως ώστε να διεξάγονται σε διάστημα μιας εβδομάδας και με έμφαση σε δεόντως αιτιολογημένες περιπτώσεις
Να παρέχουν προαναχωρησιακό ενημερωτικό υλικό το οποίο να περιέχει ποιοτικές και ελκυστικές πληροφορίες προς τους αιτούντες σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες της ΕΥΥΑ
Να ανταποκρίνονται άμεσα στις προσκλήσεις εμπειρογνωμόνων της ΕΥΥΑ για τη στήριξη της Ιταλίας, και ιδίως της Ελλάδας, εξασφαλίζοντας μεγαλύτερη συνέχεια στην τοποθέτηση εμπειρογνωμόνων
Κύρια σύσταση προς την Ελλάδα και την Ιταλία
Να αυξηθεί η ικανότητα της ελληνικής Υπηρεσίας Ασύλου, με την υποστήριξη της ΕΥΥΑ, για την καταγραφή των αιτούντων που πρόκειται να μετεγκατασταθούν, ώστε να αντιστοιχεί στη σημαντική αύξηση του αριθμού των επιλέξιμων μεταναστών που ενδιαφέρονται να ενταχθούν στο πρόγραμμα
Να ολοκληρωθεί η πλήρης λειτουργία όλων των κέντρων πρώτης υποδοχής
Να αυξηθούν οι προσπάθειες για τη διεξαγωγή συστηματικών ελέγχων ασφαλείας και τη βελτίωση της ποιότητας των πληροφοριών που παρέχονται στις αιτήσεις μετεγκατάστασης που αποστέλλονται στα κράτη μέλη, και να διοριστεί ανταποκριτής ασφαλείας·
Να βελτιωθεί η ικανότητα συντονισμού με την οριστικοποίηση και υλοποίηση το συντομότερο δυνατόν των τυποποιημένων διαδικασιών λειτουργίας και των πρωτοκόλλων για μετεγκατάσταση
Να αυξηθεί η ικανότητα υποδοχής της Ελλάδας με τη διάθεση των 50.000 θέσεων για τις οποίες έχουν αναληφθεί δεσμεύσεις στο πλαίσιο του χάρτη πορείας το ταχύτερο δυνατόν
Να ολοκληρωθούν, το συντομότερο δυνατόν, οι διαδικασίες για τη διευκόλυνση της μετεγκατάστασης ασυνόδευτων ανηλίκων.
Στο παράρτημα 5 παρατίθεται ιδεώδης ροή εργασιών για τη μετεγκατάσταση, με βάση την πείρα που αποκτήθηκε κατά την πρώτη εβδομάδα του Μαρτίου στην Ελλάδα.
|
2.7.1 Από την πλευρά των κρατών μελών κατανομής
Δράσεις για τη διευθέτηση περιορισμένου αριθμού δεσμεύσεων: Όλα τα κράτη μέλη μετεγκατάστασης θα πρέπει να αυξήσουν τον αριθμό των επίσημων δεσμεύσεων που αναλαμβάνουν μέσω του δικτύου επικοινωνίας DubliNet τηρουμένης της μέγιστης προθεσμίας τριών μηνών που έχει καθοριστεί στις αποφάσεις του Συμβουλίου. Οι δεσμεύσεις αυτές θα πρέπει να συμφωνούν με τις ποσοστώσεις που έχουν κατανεμηθεί στο κράτος μέλος μετεγκατάστασης και να λαμβάνουν πλήρως υπόψη την κατάσταση έκτακτης ανάγκης επιτόπου.
Δράσεις για τη μείωση της εσφαλμένης χρήσης των προτιμήσεων: Τα κράτη μέλη μετεγκατάστασης θα πρέπει να περιορίζουν, στο μέτρο του δυνατού, τις προτιμήσεις που έχουν διατυπωθεί και να τις χρησιμοποιούν μόνο για λόγους καλύτερης ένταξης, και θα πρέπει να είναι σε θέση να υποδεχθούν όλες τις κατηγορίες μεταναστών (οικογένειες, ασυνόδευτους ανηλίκους, μόνους άρρενες αιτούντες)·
Δράσεις για να επιταχυνθεί ο χρόνος απόκρισης σε αιτήματα μετεγκατάστασης: Τα κράτη μέλη μετεγκατάστασης θα πρέπει να δίνουν συνέχεια στις αιτήσεις μετεγκατάστασης εντός μίας εβδομάδας. Υπό την έννοια αυτή, σε σχέση με τους ελέγχους ασφαλείας, ο Frontex θα πρέπει να διενεργεί συστηματικούς ελέγχους ασφαλείας σε 1η γραμμή, συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης στο σύστημα SIS, και θα πρέπει να προβλεφθεί η ενίσχυση του ρόλου της Ευρωπόλ στους ελέγχους σε 2η γραμμή, ενώ η Ιταλία και η Ελλάδα θα πρέπει να συνεχίσουν τις προσπάθειές τους για τη διενέργεια συστηματικών ελέγχων ασφαλείας και τη βελτίωση της ποιότητας των πληροφοριών που παρέχονται στις αιτήσεις μετεγκατάστασης που αποστέλλονται σε κράτη μέλη.
Τα κράτη μέλη μετεγκατάστασης θα πρέπει να επικεντρώνονται σε συμπληρωματικούς ελέγχους και ιδίως να διενεργούν συνεντεύξεις ασφαλείας, σε δεόντως αιτιολογημένες περιπτώσεις, δηλαδή όταν υπάρχουν βάσιμες υποψίες ότι το πρόσωπο ενδέχεται να εμπίπτει σε έναν από τους λόγους απόρριψης. Οι λόγοι πρέπει να κοινοποιούνται το συντομότερο δυνατόν στις ιταλικές και ελληνικές αρχές. Σε κάθε περίπτωση, αυτοί οι πρόσθετοι έλεγχοι, συμπεριλαμβανομένων των συνεντεύξεων, θα πρέπει να διενεργούνται εντός του χρόνου απόκρισης μίας εβδομάδας για να μην καθυστερεί η διαδικασία. Όταν τα κράτη μέλη μετεγκατάστασης έχουν εύλογους λόγους απόρριψης για σκοπούς εθνικής ασφάλειας, δημόσιας τάξης ή κινδύνου αποκλεισμού, οι λόγοι αυτοί θα πρέπει να κοινοποιούνται στην Ιταλία και την Ελλάδα.
Δράσεις για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που συνδέονται με τη μετεγκατάσταση ευάλωτων αιτούντων και ΑΑ (ασυνόδευτων ανηλίκων): Τα κράτη μέλη μετεγκατάστασης θα πρέπει να διαθέσουν, το ταχύτερο δυνατό, θέσεις για ευάλωτα άτομα και ασυνόδευτους ανηλίκους και να αυξήσουν τις ικανότητες υποδοχής γι’ αυτήν την κατηγορία αιτούντων, καθώς και να εξασφαλίζουν την κατάλληλη επιτροπεία.
Δράσεις για την αύξηση της αποδοχής και της εμπιστοσύνης εκ μέρους των μεταναστών στο πρόγραμμα και την αποφυγή αποσύρσεων: Τα κράτη μέλη μετεγκατάστασης θα πρέπει να βελτιώσουν σημαντικά την παροχή πληροφοριών πριν από την αναχώρηση, ιδίως για τα κράτη μέλη που είναι λιγότερο γνωστά στους μετανάστες. Τα κράτη μέλη μετεγκατάστασης θα πρέπει να παράσχουν, το συντομότερο δυνατό, ενημερωτικό υλικό στις αρχές ασύλου της Ελλάδας και της Ιταλίας, καθώς και στην ΕΥΥΑ και τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης (ΔOM) σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες που συνέταξε η ΕΥΥΑ. Οι αξιωματικοί σύνδεσμοι θα πρέπει να διαθέτουν κατάλληλο ενημερωτικό υλικό και να είναι παρόντες κατά τη φάση της κοινοποίησης για να απαντούν στις ερωτήσεις των μεταναστών και να ανταποκρίνονται στις ανησυχίες τους. Οι δραστηριότητες κατάρτισης που σχεδιάζει η ΕΥΥΑ θα πρέπει να προβλέπουν επίσης την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών μεταξύ των κρατών μελών, καθώς και για την ενημέρωση και την οικοδόμηση αμοιβαίας εμπιστοσύνης.
Δράσεις για την αποφυγή δευτερογενών μετακινήσεων μετά τις μεταφορές για λόγους μετεγκατάστασης: Τα κράτη μέλη μετεγκατάστασης θα πρέπει να κάνουν πλήρη χρήση των διαθέσιμων μέσων του κεκτημένου στον τομέα του ασύλου (υποχρεώσεις υποβολής εκθέσεων, παροχή στους αιτούντες διεθνή προστασία μέσων υποδοχής μόνο σε είδος, κράτηση υπό ορισμένες περιστάσεις). Οι μεταφορές στην Ελλάδα βάσει του καθεστώτος του Δουβλίνου θα πρέπει να επαναληφθούν, όταν πληρούνται οι προϋποθέσεις.
Δράσεις για την ενίσχυση της ικανότητας της ΕΥΥΑ να υποστηρίζει την Ιταλία και την Ελλάδα: όλα τα κράτη μέλη θα πρέπει να ανταποκριθούν στην πρόσκληση εμπειρογνωμόνων από την ΕΥΥΑ και να τους αναπτύσσουν με μεγαλύτερη ευελιξία ώστε να καλύπτεται η προθεσμία δύο ετών που προβλέπουν οι αποφάσεις του Συμβουλίου.
2.7.2. Από την πλευρά της Ιταλίας και της Ελλάδας
Δράσεις για την επίσπευση της καταγραφής των αιτούντων: Η Ελλάδα θα πρέπει να οριστικοποιήσει την πρόσληψη 100 επιπλέον υπαλλήλων το συντομότερο δυνατόν, καθώς και να αναβαθμίσει και να αποδεχθεί την ενισχυμένη υποστήριξη της ΕΥΥΑ στη διαδικασία καταγραφής. Ο στόχος θα πρέπει να είναι το να εξασφαλιστεί ότι οι μετανάστες θα μπορούν να καταχωρούν την αίτηση ασύλου τους εντός τριών ημερών από τη στιγμή που εντάσσονται στο πρόγραμμα.
Δράσεις για τη βελτίωση του συντονισμού: Η Ιταλία θα πρέπει να θεσπίσει και να εφαρμόσει πλήρως τις τυποποιημένες διαδικασίες λειτουργίας που ισχύουν για τα κέντρα πρώτης υποδοχής. Η Ιταλία και η Ελλάδα θα πρέπει να ολοκληρώσουν και να εφαρμόσουν πλήρως τα πρωτόκολλα για μετεγκατάσταση σε συνεργασία με όλους τους οικείους ενδιαφερομένους (UNHCR, ΔOM, ΕΥΥΑ, ΜΚΟ και Επιτροπή).
Δράσεις για τη βελτίωση των δυνατοτήτων υποδοχής στην Ελλάδα: Η Ελλάδα θα πρέπει να καταστήσει διαθέσιμες, το συντομότερο δυνατόν, τις 50.000 θέσεις για τις οποίες ανέλαβε δέσμευση στο πλαίσιο του χάρτη πορείας, συμπεριλαμβανομένων των νεοαφιχθέντων μεταναστών. Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες θα πρέπει να συνάψει τις συμφωνίες εφαρμογής, ώστε να επιτευχθεί ο στόχος των 20.000 θέσεων στο πλαίσιο του προγράμματος ενοικίασης στέγης το ταχύτερο δυνατό, και να διασφαλίσει ένα κεντρικό σύστημα στέγασης για τους μετανάστες που συμμετέχουν στο πρόγραμμα μετεγκατάστασης. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό προκειμένου να εξασφαλίζονται αποτελεσματικές μεταφορές στα διάφορα στάδια της διαδικασίας, η καθοδήγηση σε πολιτισμικά θέματα και η μείωση των κινδύνων διαφυγής.
Δράσεις για να επιταχυνθεί ο χρόνος απόκρισης σε αιτήσεις μετεγκατάστασης: Η Ιταλία και η Ελλάδα θα πρέπει να πραγματοποιούν συστηματικούς ελέγχους, περιλαμβανομένης της αναζήτησης στις εθνικές τους βάσεις δεδομένων, καθώς και τις ευρωπαϊκές και τις διεθνείς βάσεις δεδομένων (SIS, βάσεις δεδομένων της Ιντερπόλ και VIS) και να διενεργούν συνεντεύξεις ασφαλείας πριν αποστείλουν την αίτηση μετεγκατάστασης· Η Ιταλία και η Ελλάδα θα πρέπει να υποβάλλουν πλήρη στοιχεία στις αιτήσεις μετεγκατάστασης που αποστέλλονται σε κράτη μέλη μετεγκατάστασης. Η αίτηση μετεγκατάστασης θα πρέπει να περιλαμβάνει 1) τον φάκελλο καταγραφής, 2) πληροφορίες σχετικά με τους ελέγχους ασφαλείας που έχουν διενεργηθεί, 3) τα αποτελέσματα των ελέγχων ασφαλείας, και 4) τα κέντρα πρώτης υποδοχής από τα οποία έχουν διέλθει οι μετανάστες. Η Ιταλία και η Ελλάδα θα πρέπει να ορίσουν ανταποκριτή ασφαλείας επίσης με σκοπό να διευκολύνεται η ανταλλαγή πληροφοριών, συμπεριλαμβανομένων των δακτυλικών αποτυπωμάτων μέσω αστυνομικών διαύλων συνεργασίας. Εμπειρογνώμονες της Επιτροπής και των κρατών μελών θα πρέπει να επικουρούν την Ιταλία και την Ελλάδα στην περαιτέρω ανάπτυξη ζητημάτων που σχετίζονται με την ασφάλεια και να παρέχουν καθοδήγηση σχετικά με τη διατύπωση απορριπτικών απαντήσεων.
Δράσεις για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που συνδέονται με τη μετεγκατάσταση ευάλωτων αιτούντων και ΑΑ (ασυνόδευτων ανηλίκων): Η Ιταλία και η Ελλάδα θα πρέπει να ολοκληρώσουν το συντομότερο δυνατό τις διαδικασίες προκειμένου να διευκολυνθεί η μετεγκατάσταση ασυνόδευτων ανηλίκων προς το ύψιστο συμφέρον τους και να χρησιμοποιηθούν τα διαθέσιμα μέσα της ΕΥΥΑ.
2.7.3 Από την πλευρά της ΕΥΥΑ
Δράσεις για τη μείωση της εσφαλμένης χρήσης των προτιμήσεων: Η ΕΥΥΑ θα πρέπει να ολοκληρώσει την ανάπτυξη ενός μηχανισμού αντιστοίχισης, το συντομότερο δυνατόν και το αργότερο έως τα τέλη του Ιουνίου, για να διευκολυνθεί η επεξεργασία των αιτήσεων μετεγκατάστασης, ιδίως ενόψει την πιθανής αύξησης του αριθμού των αιτήσεων κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Ωστόσο, ο εν λόγω μηχανισμός αντιστοίχισης θα είναι εφικτός και αποτελεσματικός μόνον εάν οι προτιμήσεις που διατυπώνονται είναι αρκετά ευρείες.
Δράση για τη μείωση του χρόνου απόκρισης σε αιτήσεις μετεγκατάστασης: Η ΕΥΥΑ θα πρέπει να συνεχίσει να υποστηρίζει την Ιταλία και να αρχίσει να υποστηρίζει την Ελλάδα στη διεξαγωγή ειδικών συνεντεύξεων για την ανίχνευση πιθανών λόγων αποκλεισμού κατά την καταχώριση των αιτήσεών τους.
Δράσεις για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που συνδέονται με τη μετεγκατάσταση ευάλωτων αιτούντων και ΑΑ (ασυνόδευτων ανηλίκων): Η ΕΥΥΑ θα πρέπει επίσης να εξακολουθήσει να διαδίδει το μέσο εντοπισμού ευάλωτων αιτούντων και να βελτιώσει τη συλλογή δεδομένων σχετικά με τη μετεγκατάσταση των ευπαθών περιπτώσεων. Επιπλέον, η ΕΥΥΑ αναπτύσσει ένα μέσο για τη διενέργεια αξιολόγησης μείζονος συμφέροντος για τα ασυνόδευτα παιδιά που είναι επιλέξιμα για μετεγκατάσταση, το οποίο θα είναι ενδεχομένως χρήσιμο στα κέντρα πρώτης υποδοχής και στα μετέπειτα στάδια.
Δράσεις για την αύξηση της αποδοχής και της εμπιστοσύνης εκ μέρους των μεταναστών στο πρόγραμμα και την αποφυγή αποσύρσεων:
Η ΕΥΥΑ θα πρέπει να αυξήσει την προβολή της στα κέντρα παροχής πληροφοριών (κέντρα πρώτης υποδοχής και ηπειρωτική χώρα). Εμπειρογνώμονες της ΕΥΥΑ θα πρέπει να ταυτοποιούνται σαφώς και να εξοπλίζονται με τα κατάλληλα μέσα. Είναι επίσης σημαντικό να διασφαλιστεί η συνέπεια των πληροφοριών· για παράδειγμα η ΕΥΥΑ μπορεί να παρέχει κατάρτιση διάρκειας μιας ή δύο ημερών σε νεοαφιχθέντες εμπειρογνώμονες σχετικά με τον τρόπο που θα πρέπει να ακολουθούν για τη διάδοση και την παροχή των πληροφοριών στους μετανάστες. Η ΕΥΥΑ θα πρέπει επίσης να χειρίζεται τις προσδοκίες των μεταναστών κατά την παροχή των πληροφοριών αυτών ιδίως όσον αφορά τη διαδικασία, τονίζοντας την έλλειψη επιλογής όσον αφορά το κράτος μέλος μετεγκατάστασης·
Η ΕΥΥΑ και ο ΔΟΜ θα πρέπει να αναβαθμίσουν τον ρόλο τους στην παροχή πληροφοριών πριν από την αναχώρηση και την καθοδήγηση σε πολιτισμικά θέματα από την κοινοποίηση μέχρι την αναχώρησή τους στο κράτος μέλος μετεγκατάστασης. Ένα μέλος του προσωπικού της ΕΥΥΑ και του ΔΟΜ θα μπορούσε να είναι παρόν κατά την κοινοποίηση της απόφασης. Η ΕΥΥΑ θα πρέπει να ενημερώνεται πάραυτα σχετικά με τους αιτούντες άσυλο, οι οποίοι εκφράζουν αμφιβολίες ως προς την αποδοχή της απόφασης. Ειδικές ενημερωτικές συναντήσεις θα μπορούσαν να πραγματοποιούνται από την ΕΥΥΑ και τον αρμόδιο αξιωματικό σύνδεσμο μετά την κοινοποίηση της απόφασης.
Η ΕΥΥΑ θα πρέπει να επισπεύσει τις ενημερωτικές εκστρατείες, συμπεριλαμβανομένων πρόσθετων φυλλαδίων/ενημερωτικών δελτίων, βίντεο, μέσων κοινωνικής δικτύωσης για τη συνεργασία με την Επιτροπή και άλλους ενδιαφερομένους. Τούτο θα είναι ουσιαστικής σημασίας για την αύξηση της εμπιστοσύνης των αιτούντων μετεγκατάσταση και την αντιμετώπιση των υποσχέσεων που τους δίνουν οι παράνομοι διακινητές. Οι δραστηριότητες αυτές θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν α) μια σελίδα στο Facebook ειδικά αφιερωμένη στη μετεγκατάσταση όπου η ΕΥΥΑ και τα κράτη μέλη θα μπορούν να δημοσιεύουν επιτυχημένες περιπτώσεις μετεγκατάστασης, καθώς και γενικότερα μια καλύτερα στοχευμένη παρουσία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όπως μέσω του Twitter και των εφαρμογών για κινητά τηλέφωνα· β) περισσότερα βίντεο όπου οι αιτούντες που έχουν μετεγκατασταθεί επιτυχώς θα μπορούν να περιγράφουν την εμπειρία τους· γ) ενισχυμένη συμμετοχή της κοινότητας μεταναστών στα κράτη μέλη μετεγκατάστασης, ιδίως εκείνων που έχουν μετεγκατασταθεί επιτυχώς.
2.7.4
Επιπλέον, η Επιτροπή θα εξακολουθήσει να υποστηρίζει πλήρως την Ιταλία και την Ελλάδα και θα συνεχίσει:
να συμβάλλει στον καλύτερο συντονισμό μέσω των υφιστάμενων φόρουμ (συναντήσεις μεταξύ αξιωματικών-συνδέσμων, συνεδριάσεις με τα αντίστοιχα εθνικά σημεία επαφής, φόρουμ για τη μετεγκατάσταση και την επανεγκατάσταση και η ομάδα «Friends of Hotspots» (Φίλοι των κέντρων πρώτης υποδοχής), δεδομένου ότι έχουν αποδειχθεί χρήσιμα μέσα συζήτησης για τα νομικά ζητήματα, τις πρακτικές προκλήσεις και τα σημεία συμφόρησης του μηχανισμού μετεγκατάστασης με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, τη δημιουργία δικτύων και τη βελτίωση της αμοιβαίας εμπιστοσύνης, ιδίως, μετά από μια εμπειρία επιτυχημένης μετεγκατάστασης.
να παρακολουθεί την εφαρμογή: η διασφάλιση της πλήρους και ορθής εφαρμογής του κεκτημένου της ΕΕ στον τομέα του ασύλου αποτελεί βασικό στοιχείο της απόκρισης της ΕΕ στη μεταναστευτική κρίση και προτεραιότητα για την Επιτροπή στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος δράσης για τη μετανάστευση.
3Επανεγκατάσταση
3.1Παρούσα κατάσταση
Σύμφωνα με τη σύσταση της Επιτροπής, της 8ης Ιουνίου 2015, σχετικά με ένα ευρωπαϊκό σύστημα επανεγκατάστασης, 27 κράτη μέλη από κοινού με τα συνδεδεμένα κράτη του συστήματος του Δουβλίνου συμφώνησαν, στις 20 Ιουλίου 2015, να επανεγκαταστήσουν, μέσω πολυμερών και εθνικών προγραμμάτων, 22.504 εκτοπισμένα άτομα από χώρες εκτός της ΕΕ τα οποία χρήζουν σαφώς διεθνούς προστασίας εντός δύο ετών. Ενώ ορισμένα κράτη μέλη έχουν συμμετάσχει σε προγράμματα επανεγκατάστασης εδώ και πολλά χρόνια μέσω της UNHCR, αυτή είναι μια πρώτη κοινή προσπάθεια της ΕΕ για επανεγκατάσταση και για ορισμένα κράτη μέλη πρόκειται για την πρώτη εμπειρία τους όσον αφορά την επανεγκατάσταση.
Με βάση τις πληροφορίες που ελήφθησαν από τα συμμετέχοντα κράτη 4.555 άτομα έχουν επανεγκατασταθεί έως τις 15 Μαρτίου 2016 στην Αυστρία, το Βέλγιο, την Τσεχική Δημοκρατία, τη Γαλλία, την Ιρλανδία, την Ιταλία, τις Κάτω Χώρες, το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Νορβηγία, το Λιχτενστάιν και την Ελβετία στο πλαίσιο του συστήματος. Η πλειονότητα των κρατών που συμμετέχουν στο σύστημα δήλωσαν ότι οι προσπάθειες επανεγκατάστασης που καταβάλλουν, αφορούν, κατά κύριο λόγο αλλά όχι αποκλειστικά, Σύρους που διέμεναν στην Ιορδανία, τον Λίβανο και την Τουρκία. Όλα τα πρόσωπα που επανεγκαθίστανται στο πλαίσιο του συστήματος πρέπει να παραπέμπονται στα συμμετέχοντα κράτη από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, η οποία, ως εκ τούτου, παίζει βασικό ρόλο σε αυτή τη διαδικασία.
Το σύστημα υποστηρίζεται από πόρους της ΕΕ· συνολικά, πάνω από 150 εκατ. ευρώ διατέθηκαν στα κράτη μέλη για την εφαρμογή. Πέντε κράτη μέλη – η Φινλανδία, η Γαλλία, η Ιρλανδία, η Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο – έχουν κοινοποιήσει την πρόθεσή τους να επανεγκαταστήσουν έναν σημαντικά μεγαλύτερο αριθμό προσώπων από εκείνον για τον οποίο είχαν δεσμευθεί στο πλαίσιο του συστήματος της 20ής Ιουλίου και διασφαλίζουν την εφαρμογή στο πλαίσιο των εθνικών προγραμμάτων.
Όλα τα κράτη μέλη δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στον έλεγχο ασφαλείας, για τον οποίο είναι τα ίδια υπεύθυνα και ο οποίος μπορεί να πραγματοποιείται σε διάφορα στάδια της διαδικασίας επανεγκατάστασης. Υπάρχει μια ενισχυμένη και καλή συνεργασία με την UNHCR, που θεωρείται απαραίτητος εταίρος στη διαδικασία. Πολλά κράτη μέλη στηρίζονται επίσης στην υλικοτεχνική υποστήριξη του ΔΟΜ κατά τις προαναχωρησιακές διαδικασίες και τις διαδικασίες αναχώρησης.
Μολονότι οι περιοχές προτεραιότητας που συμφωνήθηκαν στο πλαίσιο των συμπερασμάτων της 20ής Ιουλίου 2015 είναι μάλλον ευρείες, τα περισσότερα συμμετέχοντα κράτη αποφάσισαν να επανεγκαταστήσουν άτομα προερχόμενα από τις χώρες που συνορεύουν με τη Συρία.
3.2Προκλήσεις
Σε αντίθεση με τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τα δύο προγράμματα μετεγκατάστασης, οι υποχρεώσεις που ανέλαβαν τα κράτη μέλη στο πλαίσιο του προγράμματος επανεγκατάστασης της 20ής Ιουλίου 2015, βασίζονται σε εθελοντικές δεσμεύσεις. Ενώ το πρόγραμμα αποτελεί σημαντικό ορόσημο σε ό,τι αφορά τις κοινές προσπάθειες της ΕΕ στον τομέα της επανεγκατάστασης, δεν θεσπίζει σαφές πλαίσιο για την επανεγκατάσταση με κοινούς κανόνες και διαδικασίες για τα συμμετέχοντα κράτη, αλλά αποτελεί σε μεγάλο βαθμό συλλογή εθνικών προγραμμάτων και διαδικασιών που εξακολουθούν να βρίσκονται σε προπαρασκευαστικό στάδιο σε ορισμένα κράτη μέλη. Ενώ ορισμένα κράτη μέλη έχουν αναλάβει δέσμευση, σύμφωνα με τα συμπεράσματα της 20ής Ιουλίου, για ολόκληρη την εθνική ποσόστωση επανεγκατάστασης (Κάτω Χώρες), άλλα κράτη έχουν δεσμευτεί για αριθμούς επιπλέον της εθνικής ποσόστωσης (Γαλλία). Εξάλλου, κράτη μέλη όπως η Φινλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο έχουν δεσμευτεί για αριθμούς που αντιπροσωπεύουν μέρος μόνο των δεσμεύσεων επανεγκατάστασης που τους αναλογούν. Επιπλέον, το πρόγραμμα επανεγκατάστασης της 20ής Ιουλίου δεν καθορίζει τα χρονικά διαστήματα εντός των οποίων θα πρέπει να διενεργούνται οι επανεγκαταστάσεις, ούτε τον αριθμό των ατόμων που προβλέπεται να επανεγκατασταθούν εντός ορισμένης προθεσμίας. Ένα τόσο χαλαρά συντονισμένο πλαίσιο οδηγεί σε έλλειψη εποπτείας και σε αποσπασματική πληροφόρηση, ενώ δυσχεραίνει για την Επιτροπή την παρακολούθηση της λειτουργίας του προγράμματος.
Υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά τα αντίστοιχα προγράμματα και πρακτικές επανεγκατάστασης, και συγκεκριμένα τα κριτήρια επιλογής, τη διάρκεια των διαδικασιών, τα προγράμματα προσανατολισμού πριν από την αναχώρηση, τα εργαλεία ενσωμάτωσης, το καθεστώς που χορηγείται στα πρόσωπα που γίνονται δεκτά, τις άδειες διαμονής, καθώς και τον αριθμό των διαθέσιμων θέσεων επανεγκατάστασης.
Τα κράτη μέλη επιλέγουν τους υποψηφίους για επανεγκατάσταση βάσει αποστολών επιλογής ή μετά από εξέταση των φακέλων που τους υποβάλλονται από την UNHCR. Το γεγονός αυτό επηρεάζει τη διάρκεια της διαδικασίας, η οποία μπορεί να διαρκέσει από μερικές εβδομάδες έως δύο έτη μεταξύ της υποβολής της υπόθεσης από την UNHCR μέχρι την άφιξη στη χώρα υποδοχής. Επιπλέον, πολλά κράτη μέλη ανέφεραν το γεγονός ότι υποχρεώθηκαν να καθυστερήσουν την υλοποίηση των σχεδίων επανεγκατάστασης λόγω της αύξησης του αριθμού των αυθόρμητων αφίξεων μεταναστών και αιτούντων άσυλο.
Η έλλειψη ικανότητας υποδοχής και η εξεύρεση επαρκούς στέγασης αναφέρθηκε συχνά ως ιδιαίτερη πρόκληση, ιδίως σε περιπτώσεις επανεγκατάστασης μεγαλύτερων οικογενειών, ή όταν πρόκειται για ιδιαίτερα ευάλωτες περιπτώσεις. Οι άδειες εξόδου από τις τρίτες χώρες αναφέρθηκαν επίσης ως προβληματικές σε ορισμένες περιπτώσεις, με αποτέλεσμα να προκληθούν σημαντικές καθυστερήσεις στη διαδικασία και να πρέπει να προγραμματισθούν εκ νέου οι αφίξεις.
Όπου το προσωπικό των πρεσβειών των κρατών μελών συμμετέχει στη λήψη βιομετρικών στοιχείων ή την έκδοση ταξιδιωτικών εγγράφων για τους υποψηφίους προς επανεγκατάσταση, αναφέρθηκαν επίσης η έλλειψη ικανότητας σε ανθρώπινους πόρους και η ανάγκη για επαρκή κατάρτιση.
Δημιουργία ικανότητας στον τομέα της επανεγκατάστασης: Ενώ ορισμένες χώρες της ΕΕ, όπως για παράδειγμα η Σουηδία, η Δανία, οι Κάτω Χώρες, η Γερμανία και η Φινλανδία, εφαρμόζουν ήδη επί σειρά ετών διαδικασίες επανεγκατάστασης, μέχρι το τέλος του 2017, στο πλαίσιο του νέου ευρωπαϊκού συστήματος, 10 κράτη μέλη αναμένεται να προβούν σε επανεγκατάσταση για πρώτη φορά, αν και κανένα από αυτά δεν έχει ακόμη αρχίσει την εφαρμογή του προγράμματος. Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα εν λόγω κράτη μέλη περιλαμβάνουν τη δημιουργία ικανότητας για τη σύσταση εθνικού μηχανισμού επανεγκατάστασης, την έλλειψη εμπειρίας στη διεξαγωγή αποστολών και την επιλογή υποψηφίων, την παροχή βέλτιστων συνθηκών για την ένταξη των επανεγκαθιστάμενων προσφύγων και την εξασφάλιση δημόσιας στήριξης από το ευρύ κοινό για την επανεγκατάσταση. Πολλά από τα κράτη αυτά έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον να αντλήσουν διδάγματα από την εμπειρογνωμοσύνη, την εμπειρία και τις ορθές πρακτικές σχετικά με τους μηχανισμούς που χρησιμοποιούνται από κράτη μέλη με μακρά παράδοση στην επανεγκατάσταση. Φαίνεται να εστιάζονται ειδικές ανάγκες στη στήριξη και συνδρομή κατά τη διεξαγωγή αποστολών επιλογής, στη διαπραγμάτευση και τον συντονισμό με τις τρίτες χώρες από τις οποίες πραγματοποιείται η επανεγκατάσταση, στη διοργάνωση προαναχωρησιακών πολιτιστικών προγραμμάτων προσανατολισμού, στις ιατρικές εξετάσεις, στις ταξιδιωτικές ρυθμίσεις, καθώς και στη δημιουργία μηχανισμών πρώτης υποδοχής και ένταξης.
3.3Αντιμετώπιση των προκλήσεων
Ανταλλαγή γνώσεων και εμπειρίας και συνεργασία με εταίρους
Είναι σαφές ότι θα πρέπει να ενταθεί η ανταλλαγή πρακτικών και εμπειρίας, ιδίως μεταξύ των κρατών μελών που εφαρμόζουν για πρώτη φορά την επανεγκατάσταση και εκείνων που έχουν μακρά παράδοση στην επανεγκατάσταση. Επιπλέον, θα μπορούσε να εξεταστεί η πρακτική συνεργασία κατά τη διαδικασία επανεγκατάστασης μέσω, για παράδειγμα, κοινής υλικοτεχνικής υποστήριξης, οργάνωσης πτήσεων και ανταλλαγής πληροφοριών σε τοπικό επίπεδο για μεμονωμένες περιπτώσεις.
Για να διευκολυνθούν τέτοιες πρακτικές ανταλλαγές, τα κράτη μέλη θα πρέπει να πραγματοποιούν διμερείς επισκέψεις σε αντίστοιχα προγράμματα επανεγκατάστασης. Καλό παράδειγμα τέτοιας πρακτικής αποτέλεσε η επίσκεψη πρακτικής άσκησης στο ολλανδικό εθνικό πρόγραμμα επανεγκατάστασης, στο περιθώριο του εργαστηρίου των ATCR (ετήσιες τριμερείς διαβουλεύσεις για την επανεγκατάσταση), στις 18 Φεβρουαρίου 2016. Τα κράτη μέλη που διαθέτουν μακρά πείρα στην επανεγκατάσταση θα πρέπει να ενθαρρύνονται να διοργανώνουν τέτοιες επισκέψεις και να καλούν ομολόγους τους από ολόκληρη την ΕΕ, ιδίως από τις χώρες που μόλις αρχίζουν να εφαρμόζουν την επανεγκατάσταση. Οι επισκέψεις αυτές θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν στοιχεία της διαδικασίας άφιξης, όπως η καταγραφή και η εγκατάσταση, καθώς και η συμμετοχή σε αποστολές επιλογής.
Θα μπορούσε επίσης να διερευνηθεί η πρακτική συνεργασία στο πλαίσιο του σχεδίου EU-FRANK που χρηματοδοτείται από την ΕΕ, το οποίο αποσκοπεί στη διευκόλυνση της επανεγκατάστασης και της εισδοχής των προσφύγων μέσω της ανταλλαγής γνώσεων. Το σχέδιο που υλοποιεί ο σουηδικός οργανισμός μετανάστευσης την περίοδο 2016-2020 έχει ως στόχο να προσφέρει επιχειρησιακή στήριξη σε κράτη μέλη για την αύξηση ή την έναρξη προγραμμάτων επανεγκατάστασης και να διευκολύνει την αύξηση της ικανότητάς τους για επανεγκατάσταση και εισδοχή για ανθρωπιστικούς λόγους. Τον Οκτώβριο του 2015, η Εσθονία, η Λετονία, η Λιθουανία και η Πολωνία πραγματοποίησαν εκπαιδευτική επίσκεψη στη Σουηδία. Από τον Απρίλιο, αναμένεται να προσφερθεί στα κράτη μέλη, μέσω συστήματος μαθητείας («buddying»), η ευκαιρία να συμμετέχουν ως παρατηρητές σε δραστηριότητες επανεγκατάστασης άλλων κρατών μελών, όπως επιτόπιες αποστολές επιλογής, προγράμματα πολιτισμικού προσανατολισμού, μεταφορά προσφύγων ή ρυθμίσεις υποδοχής.
Το φόρουμ ανταλλαγής εμπειριών μεταξύ των κρατών επανεγκατάστασης που οργανώνεται από τις ATCR, συμπεριλαμβανομένων των εργαστηρίων του, αποτελεί πολύτιμο εργαλείο. Θα πρέπει να συνεχιστεί η ενθάρρυνση της συμμετοχής νέων κρατών επανεγκατάστασης στις εν λόγω ανταλλαγές.
Τέλος, η Επιτροπή έχει οργανώσει τέσσερα φόρουμ επανεγκατάστασης και μετεγκατάστασης στα οποία συμμετείχαν όλα τα κράτη μέλη, καθώς και η UNHCR και ο ΔΟΜ, και θα εξακολουθήσει να οργανώνει τέτοιες συναντήσεις σε τακτική βάση. Οι συναντήσεις αυτές, καθώς και τα εργαστήρια της ΕΥΥΑ για την επανεγκατάσταση αποτελούν καλές ευκαιρίες ανταλλαγών και μάθησης μεταξύ εθνικών εμπειρογνωμόνων. Η στενότερη συνεργασία στη διαδικασία επανεγκατάστασης με άλλους εταίρους, και συγκεκριμένα την UNHCR, τον ΔΟΜ, την κοινωνία των πολιτών και τοπικές κυβερνήσεις/δήμους, θα μπορούσε επίσης να βοηθήσει στην αντιμετώπιση πολλών προκλήσεων που αντιμετωπίζουν τα κράτη επανεγκατάστασης. Θα μπορούσε ιδίως να διερευνηθεί η συνεργασία με τους δήμους και τις ΜΚΟ για την επίλυση προβλημάτων ικανότητας και ρυθμίσεων υποδοχής, καθώς και μέτρων ένταξης.
Βελτίωση της παρακολούθησης του προγράμματος
Για την αξιοπιστία του προγράμματος είναι σημαντικό να τηρηθούν οι δεσμεύσεις που συμφωνήθηκαν, παρά τις ενδεχόμενες μεταβολές των περιστάσεων στα κράτη μέλη που πλήττονται περισσότερο από τις ροές μεταναστών και προσφύγων. Στο πλαίσιο αυτό, είναι σημαντική η τακτική παρακολούθηση της προόδου και η υποβολή εκθέσεων. Το στοιχείο αυτό, ωστόσο, πρέπει να ενισχυθεί, δεδομένου ότι οι πληροφορίες για την πρόοδο του προγράμματος, μεταξύ άλλων για τους σκοπούς της παρούσας έκθεσης, έχουν συγκεντρωθεί μέσω διαφορετικών διαύλων [περιλαμβανομένου του ερωτηματολογίου που απεστάλη στις 8 Μαρτίου δυνάμει των ρυθμίσεων για την ολοκληρωμένη αντιμετώπιση πολιτικών κρίσεων (IPCR), στο οποίο απάντησαν 17 κράτη], γεγονός που μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα ελλιπείς ή αποσπασματικές πληροφορίες.
Η Eurostat συλλέγει ετήσια δεδομένα για την επανεγκατάσταση και θα συνεχίσει να το πράττει και στο πλαίσιο του παρόντος προγράμματος. Ωστόσο, στην παρούσα κατάσταση χρειάζεται πιο τακτική και λεπτομερής πληροφόρηση σχετικά με την πρόοδο που έχει σημειωθεί. Ως εκ τούτου, η ΕΥΥΑ έχει δρομολογήσει από τον Μάρτιο τη μηνιαία συλλογή δεδομένων για τη μετεγκατάσταση και οι πρώτες πληροφορίες αναμένεται να είναι διαθέσιμες τον Απρίλιο
. Η Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη και τα συνδεδεμένα κράτη να διασφαλίσουν την ομαλή και έγκαιρη συλλογή πληροφοριών. Εάν χρειάζονται πιο επείγουσες ή ειδικές πληροφορίες από τα κράτη επανεγκατάστασης, μπορεί ακόμη να χρησιμοποιηθεί το δίκτυο IPCR.
Σύνδεση με παγκόσμιες προσπάθειες επανεγκατάστασης
Η προσπάθεια της ΕΕ για την επανεγκατάσταση θα πρέπει να διασφαλίζει ότι η Ένωση αναλαμβάνει το μερίδιο που της αναλογεί στην παγκόσμια ευθύνη για παροχή νόμιμων οδών για την προστασία των προσφύγων. Η συνεδρίαση υψηλού επιπέδου της UNHCR για τον επιμερισμό ευθυνών σε παγκόσμιο επίπεδο μέσω διαύλων αποδοχής Συρίων προσφύγων, η οποία θα πραγματοποιηθεί στη Γενεύη στις 30 Μαρτίου 2016, θα αποτελέσει την πρώτη επόμενη ευκαιρία για την ΕΕ και τα κράτη μέλη της να αυξήσουν τη στήριξη και τη συμμετοχή τους σε διεθνείς πρωτοβουλίες με στόχο την αντιμετώπιση παγκόσμιων μεταναστευτικών και προσφυγικών προκλήσεων, και να ασκήσουν πίεση για αύξηση των δεσμεύσεων.
Εφαρμογή του εθελοντικού προγράμματος εισδοχής για ανθρωπιστικούς λόγους με την Τουρκία
Όσον αφορά την εφαρμογή του εθελοντικού προγράμματος εισδοχής για ανθρωπιστικούς λόγους με την Τουρκία και σύμφωνα με τη δήλωση των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων της 7ης Μαρτίου 2016, θα πρέπει να συνεχιστούν οι εργασίες για τη δημιουργία ενός αξιόπιστου προγράμματος. Απαιτούνται συγκεκριμένες πολιτικές δεσμεύσεις από τα κράτη μέλη και τα συνδεδεμένα κράτη που ενδιαφέρονται να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα, ιδίως όσον αφορά τον αριθμό των ατόμων που θα γίνουν δεκτά και το χρονικό πλαίσιο. Επιπλέον, οι προϋποθέσεις για την έναρξη και τη λειτουργία του προγράμματος πρέπει να συμφωνηθούν από όλες τις πλευρές, συμπεριλαμβανομένων των τουρκικών αρχών.
Ένα διαρθρωμένο σύστημα επανεγκατάστασης στην ΕΕ
Με βάση την πείρα από τις εν εξελίξει πρωτοβουλίες επανεγκατάστασης και εισδοχής για ανθρωπιστικούς λόγους, η Επιτροπή θα υποβάλει πρόταση για την επανεγκατάσταση σε επίπεδο ΕΕ με σκοπό τη διαμόρφωση της πολιτικής της ΕΕ όσον αφορά την επανεγκατάσταση. Με τον τρόπο αυτό θα καταστεί δυνατή μια κοινή και πιο συντονισμένη προσέγγιση για την ασφαλή και νόμιμη άφιξη στην ΕΕ ατόμων που χρήζουν προστασίας. Η πρωτοβουλία αυτή θα δώσει επίσης τη δυνατότητα στην ΕΕ να συντονίσει συστηματικότερα τις προσπάθειες μετεγκατάστασης σε ευρωπαϊκό επίπεδο και να αναλάβει το μερίδιο παγκόσμιας ευθύνης που της αναλογεί για την παροχή ασφαλούς καταφυγίου στους πρόσφυγες απ’όλο τον κόσμο.
4Επόμενα βήματα
Λαμβάνοντας υπόψη τις συστάσεις που περιλαμβάνει η παρούσα έκθεση, τα κράτη μέλη θα πρέπει να συνεχίσουν τις προσπάθειες βελτίωσης της εφαρμογής των προγραμμάτων μετεγκατάστασης και επανεγκατάστασης και αντιμετώπισης των εκκρεμών προκλήσεων. Πρέπει επειγόντως να αυξηθεί αισθητά και σταθερά ο ρυθμός μετεγκατάστασης ώστε να ανταποκρίνεται αποτελεσματικά στην επείγουσα ανθρωπιστική κατάσταση επιτόπου.
Στη διαδικασία μετεγκατάστασης συμμετέχουν διάφορα ενδιαφερόμενα μέρη και η πολύ περιορισμένη μέχρι σήμερα εκτέλεση οφείλεται σε διάφορους παράγοντες. Η παρούσα έκθεση καταδεικνύει ότι ενώ υπάρχουν ακόμη προβλήματα προς αντιμετώπιση, η Ιταλία, η Ελλάδα και οι διάφοροι οργανισμοί που εμπλέκονται στη μετεγκατάσταση εντείνουν τις προσπάθειες για να διασφαλίσουν την απρόσκοπτη εκτέλεση του ρόλου τους στη διαδικασία. Ωστόσο, οι προσπάθειες αυτές πρέπει να συνοδεύονται από ανάλογες δεσμεύσεις από τα κράτη μέλη μετεγκατάστασης. Η βούληση των κρατών μελών μετεγκατάστασης να εκπληρώσουν πλήρως τις υποχρεώσεις τους είναι αποφασιστικής σημασίας για την επιτυχία της διαδικασίας μετεγκατάστασης προκειμένου να διασφαλιστεί η επίτευξη του στόχου του προγράμματος για παροχή στήριξης έκτακτης ανάγκης στην Ιταλία και την Ελλάδα ώστε να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν καλύτερα την μαζική εισροή μεταναστών.
Η Επιτροπή υπολόγισε ότι για να καλυφθεί ο αριθμός των δεσμεύσεων που έχουν ήδη αναληφθεί στο πλαίσιο των δύο αποφάσεων του Συμβουλίου για τη μετεγκατάσταση (106.000), κατά τη διάρκεια των 18,5 μηνών που απομένουν θα πρέπει να επιτευχθεί μέσος μηνιαίος ρυθμός μετεγκατάστασης τουλάχιστον 5.679 ατόμων. Αυτό συνεπάγεται κατά μέσο όρο περίπου 187 μεταφορές ημερησίως και διαδικασία μετεγκατάστασης κατ’ ανώτατο όριο δύο εβδομάδων. Η εμπειρία των πρόσφατων μεταφορών για λόγους μετεγκατάστασης στην Πορτογαλία από την Ελλάδα, αποδεικνύει ότι η διαδικασία μετεγκατάστασης μπορεί επίσης να υλοποιηθεί εντός μίας εβδομάδας. Με βάση τον υπολογισμό αυτό, η Επιτροπή εκτιμά ότι τουλάχιστον 6.000 μετεγκαταστάσεις θα πρέπει να ολοκληρωθούν μέχρι την έκδοση της δεύτερης έκθεσής της σχετικά με την επανεγκατάσταση και τη μετεγκατάσταση, στις 16 Απριλίου, και ότι επιταχύνοντας τον ρυθμό, θα πρέπει να ολοκληρωθούν τουλάχιστον 20.000 μετεγκαταστάσεις μέχρι την τρίτη της έκθεση, στις 16 Μαΐου, λόγω της επείγουσας ανθρωπιστικής κατάστασης επιτόπου.
Παράλληλα, για να υπογραμμιστεί η σημασία που αποδίδεται στην αλληλεγγύη προς τις θιγόμενες τρίτες χώρες στην περιοχή και ο ρόλος των νομίμων οδών για τη μετανάστευση, τα κράτη μέλη πρέπει να τηρήσουν τις υποχρεώσεις τους για τις υπόλοιπες 17.949 θέσεις επανεγκατάστασης. Κατά την εναπομένουσα περίοδο, τα κράτη μέλη θα χρειαστεί να επανεγκαθιστούν σε μηνιαία βάση κατά μέσο όρο 855 άτομα που χρήζουν προστασίας.
Σύμφωνα με τη δέσμευσή της στο πλαίσιο του χάρτη πορείας «Αποκατάσταση του χώρου Σένγκεν», η Επιτροπή θα υποβάλλει μηνιαίες εκθέσεις σχετικά με την πρόοδο της εφαρμογής των δεσμεύσεων για τη μετεγκατάσταση και την εmitments.