17.11.2015   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 383/91

Εισηγητής: κ.

Gintaras MORKIS

Συνεισηγητής: κ.

Cristian PÎRVULESCU

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ) εγκαινίασαν δημόσια συζήτηση για τη νέα ευρωπαϊκή πολιτική γειτονίας (ΕΠΓ). Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) επιδοκιμάζει αυτή την επανεξέταση της ΕΠΓ, την οποία θεωρεί επίκαιρη και καθοριστικής σημασίας.

1.2.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει πως η ισχύουσα ΕΠΓ δεν αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα στη γειτονιά της ΕΕ και έχει συναντήσει πολυάριθμες προκλήσεις που δεν αντιμετωπίστηκαν επαρκώς. Απαιτούνται ριζικές αλλαγές στον μηχανισμό και τα μέσα της ΕΠΓ.

1.3.

Οι χώρες της ΕΠΓ έχουν διαφορετικές προτεραιότητες στην εξωτερική τους πολιτική και διαφορετικές φιλοδοξίες για τη σχέση τους με την ΕΕ. Η ΕΟΚΕ τονίζει κατά συνέπεια την ανάγκη εφαρμογής των αρχών της διαφοροποίησης και της ευελιξίας. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει πως το νότιο και το ανατολικό γεωγραφικό φάσμα της ΕΠΓ θα πρέπει να διατηρηθεί, αλλά οι πολιτικές σχέσεων θα πρέπει να αναπτυχθούν και να βελτιωθούν. Ορισμένες από τις σημερινές χώρες της ΕΠΓ θα πρέπει να θεωρούνται πραγματικοί εταίροι της ΕΕ, ενώ άλλες θα πρέπει να θεωρούνται γείτονες. Ταυτόχρονα, η ΕΟΚΕ τονίζει πως η αποδοχή των δημοκρατικών αξιών και ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων θα πρέπει να εφαρμόζονται σε όλα τα κράτη, καθώς η διαφορετική αντιμετώπιση θα αποθάρρυνε τις άλλες χώρες ΕΠΓ.

1.4.

Στο κοινό έγγραφο διαβούλευσης με θέμα «Προς μια νέα πολιτική γειτονίας», η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έθεσε πολλά ερωτήματα. Ωστόσο, στην παρούσα γνωμοδότηση η ΕΟΚΕ θα επικεντρωθεί στα σημαντικότερα εξ αυτών: στις θέσεις της κοινωνίας των πολιτών, τόσο της ΕΕ όσο των κρατών εταίρων.

1.5.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις πρόσφατες διαβουλεύσεις με τους νότιους εταίρους που πραγματοποιήθηκαν στη Βαρκελώνη, την άτυπη υπουργική σύνοδο για το μέλλον της ΕΠΓ (Βαρκελώνη, 13 Απριλίου 2015), όπου οι συμμετέχοντες επανέλαβαν την πρόθεσή τους να συνεργαστούν για τη δημιουργία ενός χώρου ευημερίας και καλής γειτονίας στη Μεσόγειο, και την κοινή δήλωση της συνόδου της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης (ΑΕΣ) (Ρίγα, 21—22 Μαΐου 2015), όπου οι συμμετέχοντες ανανέωσαν τη δέσμευσή τους να ενισχύσουν περαιτέρω τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες, καθώς και να συνεχίσουν να προστατεύουν τις αρχές και τους κανόνες του διεθνούς δικαίου. Είναι σημαντικό η ΕΕ να παραμείνει προσηλωμένη στην υποστήριξη της εδαφικής ακεραιότητας, καθώς και της ανεξαρτησίας και της εθνικής κυριαρχίας όλων των εταίρων της.

1.6.

Η ΕΟΚΕ συνιστά η νέα ΕΠΓ να επικεντρώνεται σε δραστηριότητες που αποσκοπούν στην ενίσχυση της ασφάλειας των ατόμων και της σταθερότητας στις γειτονικές χώρες της ΕΕ, καθώς και σε δραστηριότητες που δημιουργούν καλύτερες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες —και ευημερία— στις χώρες εταίρους της ΕΠΓ. Το κύριο μέλημα της ανανεωμένης ΕΠΓ θα πρέπει να είναι η κατοχύρωση της ασφάλειας των ατόμων και η εγγύηση της δυνατότητάς τους να ζήσουν αξιοπρεπώς και με ευημερία στη χώρα τους, χωρίς βία, καταπίεση και φτώχεια. Η ΕΠΓ θα πρέπει να συμμετέχει ενεργά σε μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης και δράσεις για την ανάκαμψη από συγκρούσεις.

1.7.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει πως η βελτίωση της απασχόλησης, μια βιώσιμη και ανοιχτή λειτουργική οικονομία, η προσέλκυση ξένων επενδύσεων, οι αποτελεσματικές και προσιτές δημόσιες υπηρεσίες και η κοινωνική προστασία παρέχουν τη βάση για σταθερότητα, ασφάλεια και εκδημοκρατισμό. Παράλληλα με τις δύο κύριες πρωτοβουλίες που περιλαμβάνουν τους κύριους μοχλούς για την περαιτέρω ενσωμάτωση των χωρών ΕΠΓ στην ΕΕ, ήτοι την ελευθέρωση του εμπορίου [η οποία συνίσταται πρωτίστως σε συμφωνίες σύνδεσης (ΣΣ) και σφαιρικές και σε βάθος συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών (DCFTA)] και τη διευκόλυνση της κινητικότητας και των θεωρήσεων (ή την ελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων για ορισμένες χώρες), η ΕΟΚΕ θεωρεί την εκπαίδευση και την επαγγελματική κατάρτιση (ιδίως των νέων) ως την τρίτη πρωτοβουλία μείζονος σημασίας στο πλαίσιο της νέας ΕΠΓ.

1.8.

Η ΕΟΚΕ συνιστά η ΕΠΓ να μην αποσυνδεθεί από την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ) και από την Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας (ΚΠΑΑ). Ταυτόχρονα, κατά την αξιολόγηση των ενδιαφερόντων και των αντιδράσεων των φορέων πέρα από τον χώρο της ΕΠΓ, η ΕΕ θα πρέπει να επιδείξει αποφασιστική στάση, μεριμνώντας ώστε κανείς να μην επιβάλλει τη βούλησή του σε ανεξάρτητα κράτη, ούτε να ορίζει το θεματολόγιο ή τους στόχους της ΕΕ και των χωρών ΕΠΓ.

1.9.

Η ΕΕ θα πρέπει να συνεργαστεί στενότερα με άλλους διεθνείς οργανισμούς, όπως το ΝΑΤΟ και ο ΟΗΕ, για την υπεράσπιση της κυριαρχίας, της ανεξαρτησίας και της εδαφικής ακεραιότητας όλων των χωρών ΕΠΓ. Απαιτείται καλύτερη διπλωματία και επικοινωνία εκτός του χώρου ΕΠΓ (ιδίως με την κοινωνία των πολιτών), ως μηχανισμός πρόληψης συγκρούσεων και προκειμένου να δημιουργηθούν αμοιβαία επωφελείς σχέσεις που θα οδηγήσουν στην οικονομική πρόοδο και τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης.

1.10.

Η ΕΟΚΕ ζητεί τη διαχείριση της κινητικότητας και της μετανάστευσης μέσω της προώθησης της αλληλεγγύης των κρατών μελών, στο πλαίσιο σφαιρικής προσέγγισης της ΕΕ. Οι εταιρικές σχέσεις με τις χώρες ΕΠΓ και με τρίτες χώρες αποτελούν σημαντικά εργαλεία για την αντιμετώπιση των σημαντικών προκλήσεων τις οποίες καλείται να χειρισθεί αυτή η πολιτική. Η ΕΕ θα πρέπει να ενεργήσει γρήγορα και κατά τρόπο συντονισμένο για την επίλυση της ανθρωπιστικής κατάστασης στη Μεσόγειο.

1.11.

Η ΕΟΚΕ τονίζει πως η διευκόλυνση και η ελευθέρωση των θεωρήσεων παραμένει ζωτικής σημασίας πρωτοβουλία από τη σκοπιά των εταίρων στην ΕΠΓ. Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τις διαπραγματεύσεις για συμφωνία επανεισδοχής με το Μαρόκο και την έναρξη διαπραγματεύσεων για συμφωνία διευκόλυνσης των θεωρήσεων. Προσβλέπει στις διαπραγματεύσεις για συμφωνίες διευκόλυνσης θεωρήσεων και επανεισδοχής με την Τυνησία και την Ιορδανία. Οι συμφωνίες ελευθέρωσης (με τη Μολδαβία) και διευκόλυνσης των θεωρήσεων (με την Ουκρανία, την Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν και τη Γεωργία) θα πρέπει να εφαρμοστούν πλήρως και να αποτελέσουν επιτυχημένα παραδείγματα για όλες τις χώρες ΕΠΓ.

1.12.

Η ΕΟΚΕ συνιστά την περαιτέρω ενίσχυση του ρόλου της κοινωνίας των πολιτών κατά τρεις κύριους τρόπους: μέσω της χειραφέτησης της κοινωνίας των πολιτών, που θα της επιτρέψει να υποστηρίξει καλύτερα τις διαδικασίες σταθεροποίησης και εκδημοκρατισμού, μέσω της ενίσχυσης της συμμετοχής των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών σε δεσμεύσεις και δραστηριότητες που σχετίζονται με την ΕΠΓ και, τέλος, μέσω της καλύτερης χρήσης της εμπειρογνωμοσύνης και των πόρων της ευρωπαϊκής κοινωνίας των πολιτών για τη στήριξη της ανάπτυξης της κοινωνίας των πολιτών στις χώρες ΕΠΓ.

1.13.

Η ΕΟΚΕ ζητεί να αναγνωριστεί πλήρως η συμμόρφωση με τα θεμελιώδη ανθρώπινα και κοινωνικά δικαιώματα, και ιδίως την ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι και το δικαίωμα στη συλλογική διαπραγμάτευση. Ο κοινωνικός διάλογος θα πρέπει επίσης να ενθαρρυνθεί τόσο στην ανατολική όσο και στη νότια διάσταση της ΕΠΓ. Η ΕΟΚΕ ζητεί τον σεβασμό της ανεξαρτησίας των κοινωνικών εταίρων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών.

1.14.

Η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία της ενθάρρυνσης των πολιτιστικών (καθώς και των οικονομικών και πολιτικών) θεσμών για την οικοδόμηση διαλόγου και συναίνεσης. Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, η σταθεροποίηση και ο εκδημοκρατισμός των χωρών ΕΠΓ εξαρτάται από τη βιωσιμότητα των πολιτιστικών και θρησκευτικών μοντέλων, που πρέπει να χαρακτηρίζονται από ανεκτικότητα και να μην είναι περιοριστικά.

1.15.

Η ΕΟΚΕ συνιστά η ΕΕ να στείλει σαφές μήνυμα στους πολίτες της ΕΠΓ, που θα αναφέρει πως η πολιτική αυτή είναι για τους πολίτες, την ασφάλειά τους και την ευημερία τους. Η συνταύτιση σε επίπεδο κοινωνίας των πολιτών θα πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα σε όλη την ΕΕ. Η αναθεώρηση της ΕΠΓ πρέπει να ενθαρρύνει τη βελτίωση της επικοινωνίας σχετικά με τα ενδιαφέροντα και τις αξίες της ΕΕ, τόσο εντός της ΕΕ όσο και στις χώρες εταίρους.

2.1.

Η ΕΕ χρειάζεται συνεργάσιμους γείτονες για να αισθάνεται η ίδια ασφαλής και ευημερούσα. Ο φιλόδοξος στόχος της ΕΠΓ συνίστατο στην ενθάρρυνση των γειτονικών χωρών να υλοποιήσουν πολιτικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις, σε αντάλλαγμα για την πρόσβασή τους στις αγορές της ΕΕ, τη μεγαλύτερη κινητικότητα και τη χρηματοπιστωτική στήριξη. Οι αυξημένες προκλήσεις ασφαλείας και γεωπολιτικές συγκρούσεις στη γειτονιά της ΕΕ ανέδειξαν περαιτέρω τη σημασία μιας σταθερής, δημοκρατικής και ευημερούσας γειτονιάς.

2.2.

Οι δραματικές αλλαγές στις γειτονικές χώρες της ΕΕ αποτελούν επίσης απειλή για τις χώρες της ΕΕ. Η υλοποίηση της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης (ΑΕΣ) προκάλεσε την επιθετική πολιτική της Ρωσίας όχι μόνο απέναντι στους γείτονες της ΕΕ, αλλά και απέναντι σε κράτη μέλη της ΕΕ — και ειδικότερα τις σκανδιναβικές χώρες και τις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Οι βίαιες συγκρούσεις στη Συρία, στο Ιράκ και στη Λιβύη οδήγησαν σε ανθρωπιστική κρίση και σε κίνδυνο τρομοκρατίας, που ενδέχεται να διαχυθεί στην ΕΕ.

2.3.

Η ΕΕ πρέπει να αναγνωρίσει τον ρόλο και την επιρροή της στις χώρες ΕΠΓ και τις γειτονικές τους χώρες, που συνέβαλαν στις πολιτικές και κοινωνικές αναταραχές και παγίωσαν το ενδιαφέρον ορισμένων φορέων πέρα από τα σύνορα των χωρών ΕΠΓ. Η Αραβική Άνοιξη και οι συνέπειές της, καθώς και η κρίση στην Ουκρανία, πρέπει να θεωρούνται αποδείξεις του σημαντικού αντικτύπου της ΕΕ στις κοινωνικές και πολιτικές διεργασίες. Η ΕΕ έχει συμβάλει στην ευαισθητοποίηση των πολιτών και έχει αυξήσει τις προσδοκίες τους από τις κυβερνήσεις τους. Η ΕΕ, τουλάχιστον εν μέρει, έχει εγείρει τις δυνάμεις των πολιτών που οδηγούν σε πολιτικές δραστηριότητες.

2.4.

Ταυτόχρονα, η ΕΠΓ είχε ορισμένες απογοητευτικές στιγμές, τόσο στην ΕΕ όσο και στις χώρες ΕΠΓ. Κατά συνέπεια, απαιτούνται δραστικές αλλαγές για την αναθεώρηση της ΕΠΓ και των μηχανισμών της, που πρέπει να βασίζονται στις αρχές της διαφοροποίησης και της ευελιξίας. Το νότιο και το ανατολικό γεωγραφικό φάσμα της ΕΠΓ θα πρέπει να διατηρηθεί, αλλά οι πολιτικές σχέσεων θα πρέπει να αναπτυχθούν και να βελτιωθούν. Η ΕΠΓ πρέπει να ενθαρρύνει όλες τις γειτονικές χώρες να καταστούν πραγματικοί εταίροι διαλόγου και συνεργασίας.

3.1.1.

Η ΕΟΚΕ παρατηρεί πως η βελτίωση των σχέσεων μεταξύ της ΕΕ και των χωρών ΕΠΓ θα εξαρτηθεί από τέσσερις παράγοντες: σταθερότητα, διαφάνεια, κανόνες της ελεύθερης αγοράς και μακροπρόθεσμη στρατηγική. Η αναθεωρημένη ΕΠΓ θα πρέπει να επικεντρώνεται στη δημιουργία συνθηκών διατηρήσιμης οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης στις χώρες ΕΠΓ. Η βελτίωση της απασχόλησης και μια ανοιχτή λειτουργική οικονομία δημιουργούν υψηλή προστιθέμενη αξία για την κοινωνία στο σύνολό της, παρέχοντας έτσι τη βάση για σταθερότητα, ασφάλεια και εκδημοκρατισμό. Η ΕΕ θα πρέπει να επικεντρωθεί περισσότερο στην καλύτερη χρηματοδότηση μέσων υποστήριξης σε οικονομικές προσαρμογές που απαιτούνται για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, σε πρωτοβουλίες για βιώσιμες επιχειρηματικές επενδύσεις και σε προσαρμογές της οικονομικής παραγωγής που αποσκοπούν στη δημιουργία ποιοτικότερης απασχόλησης. Θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην οικονομική χειραφέτηση των νέων, των γυναικών και των περιθωριοποιημένων ομάδων. Οι πρωτοβουλίες για την οικονομική ανάπτυξη και την απασχόληση πρέπει να χρηματοδοτούνται επαρκώς και να συνοδεύονται από ειδικά προσαρμοσμένα προγράμματα. Η υλοποίηση αυτών των προγραμμάτων θα μπορούσε να βασίζεται σε ορθές πρακτικές του προγράμματος «Πρωτοβουλία για την κοινωνική συνοχή» που σχετίζεται με το σύμφωνο σταθερότητας για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη (1).

3.1.2.

Η εκπαίδευση και η επαγγελματική κατάρτιση αποτελούν την καλύτερη μακροπρόθεσμη επένδυση για την οικονομική ανάπτυξη και τη βιώσιμη ασφάλεια. Η ΕΕ θα πρέπει να εξετάσει τις δυνατότητες επέκτασης των προγραμμάτων Erasmus+ ώστε να επιτραπεί η αύξηση της συμμετοχής των χωρών ΕΑΠ. Αυτά τα προγράμματα αποτελούν τον καλύτερο μηχανισμό ανταλλαγής ακαδημαϊκών και επαγγελματικών δεξιοτήτων μεταξύ της ΕΕ και των πιο προηγμένων εταίρων ΕΠΓ. Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρώτη διεθνή προκήρυξη του προγράμματος Erasmus+ που εγκαινιάστηκε τον Οκτώβριο του 2014 και ενθαρρύνει την ΕΕ να διευρύνει τις δυνατότητες συμμετοχής των χωρών ΕΠΓ και να ενισχύσει τη χρηματοδότηση άλλων μέσων εκπαίδευσης και επαγγελματικής κατάρτισης.

3.1.3.

Η ΕΕ θα πρέπει να επιδιώξει την ολοκλήρωση χώρου ελεύθερων συναλλαγών μεταξύ της ΕΕ και όλων των χωρών ΕΠΓ. Αυτό αποτελεί θεμελιώδους σημασίας μέσο για την ενίσχυση της διατηρήσιμης οικονομικής και κοινωνικής ευημερίας. Η ΕΕ θα πρέπει να επιδιώξει επίσης την ενεργότερη ενσωμάτωση των εταίρων ΕΠΓ στην ενιαία αγορά της ΕΕ, ιδίως μέσω της θέσπισης DCFTA, μόλις πληρούνται οι απαιτούμενες προϋποθέσεις. Οι χώρες ΕΠΓ που δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στην περαιτέρω ενσωμάτωση μπορούν να επικεντρωθούν στη διαδικασία σύναψης ΣΣ/DCFTA, ενώ οι υπόλοιπες μπορούν να συμμετέχουν σε εναλλακτικές πλατφόρμες (όπως η Ευρωπαϊκή Ενεργειακή Ένωση κ.λπ.) Ωστόσο, οι ΣΣ/DCFTA δεν πρέπει να θεωρούνται αυτοσκοπός ή μονόδρομος. Η αξία τους θα πρέπει να αξιολογείται σε συνάρτηση με τον θετικό τους αντίκτυπο στη διατηρήσιμη οικονομική ανάπτυξη, την καινοτομία, τη σταθερή απασχόληση και την ενίσχυση της δημοσιονομικής ικανότητας των χωρών ΕΠΓ.

3.1.4.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την έναρξη της «Διευκόλυνσης DCFTA υπέρ των ΜΜΕ» της ΕΕ, η οποία αποσκοπεί στη στήριξη ΜΜΕ από τη Γεωργία, τη Μολδαβία και την Ουκρανία, ώστε να μπορέσουν να αξιοποιήσουν τις νέες εμπορικές ευκαιρίες που προκύπτουν από τις DCFTA και να επιτύχουν υψηλότερες προδιαγραφές ποιότητας σύμφωνα με τις βέλτιστες πρακτικές της ΕΕ. Στο 3ο επιχειρηματικό φόρουμ ΑΕΣ (Ρίγα, 21 Μαΐου 2015) τονίσθηκε πως, για την άντληση ουσιαστικού οφέλους από τις ΣΣ/DCFTA, απαιτούνται επιπλέον μέσα που θα επιτρέψουν στις επιχειρήσεις να μεταμορφωθούν και να προσαρμοστούν σε υψηλότερες προδιαγραφές. Πρότεινε επίσης την καλύτερη προώθηση των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και του εμπορίου στην περιοχή.

3.1.5.

Η νέα ΕΠΓ θα πρέπει να καταστήσει την υποστήριξη της μεταρρύθμισης της δημόσιας διοίκησης, της δικαιοσύνης, του τομέα της ασφάλειας, της νομοθεσίας και των κανονισμών και της αποτελεσματικής υλοποίησης της νομοθεσίας μία από τις πιο προβεβλημένες δραστηριότητές της. Οι θετικές τάσεις, όπως οι αυξανόμενες επενδύσεις στις χώρες ΕΠΓ και η ενισχυμένη συνεργασία μεταξύ επιχειρήσεων της ΕΕ και της ΕΠΓ, απαιτούν ορατή πρόοδο στην καταπολέμηση της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος στις γειτονικές περιοχές της ΕΕ. Όλες οι γειτονικές χώρες της ΕΕ βρίσκονται αντιμέτωπες με εκτεταμένη διαφθορά. Παρά τις προσπάθειες που καταβάλλονται για τον περιορισμό της, η διαφθορά συνεχίζεται και διαπερνά όλα τα στρώματα της δημόσιας και της ιδιωτικής ζωής. Η ΕΕ θα πρέπει επομένως, στο πλαίσιο των χρηματοδοτικών της προγραμμάτων, να βελτιώσει τις προϋποθέσεις για τη λήψη αξιόπιστων μέτρων κατά της διαφθοράς και την καθιέρωση ενός ισχυρού μηχανισμού παρακολούθησης της εφαρμογής τους. Η ίδια προσοχή θα πρέπει να δοθεί και στην ενίσχυση της αποτελεσματικότητας, της βιωσιμότητας και της προσβασιμότητας των κοινωνικών υπηρεσιών και των υπηρεσιών παιδείας και υγείας στις χώρες ΕΠΓ, καθώς πρόκειται για υπηρεσίες ζωτικής σημασίας για την ποιότητα ζωής και την ασφάλεια των κατοίκων αυτών των χωρών.

3.2.1.

Η σταθερότητα και η ανθρώπινη ασφάλεια θα πρέπει να αποτελέσουν τον βασικότερο στόχο της ΕΠΓ. Η ΕΟΚΕ πιστεύει πως μια ασφαλής και ευημερούσα γειτονιά είναι δυνατή μόνο με τη σημαντική ενίσχυση της ανθρώπινης ασφάλειας στην περιοχή. Η ποιότητα της διακυβέρνησης και ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η απουσία εγκληματικότητας και σωματικού κινδύνου, η χωρίς αποκλεισμούς οικονομική ανάπτυξη και η κοινωνική και περιβαλλοντική προστασία αποτελούν παράγοντες που καθορίζουν τη μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη σταθερότητα της περιοχής. Η αστάθεια στη γειτονιά της ΕΕ και η έλλειψη αξιοπιστίας του μοντέλου και των μηχανισμών της ΕΠΓ δεν πρέπει να οδηγήσει σε υποχώρηση ή άρνηση όσον αφορά τις δεσμεύσεις της ΕΕ. Τα προγράμματα και τα μέσα σταθερότητας και αποτροπής συγκρούσεων πρέπει να συγκαταλέγονται στις ύψιστες προτεραιότητες της ΕΠΓ.

3.2.2.

Η ΕΕ θα πρέπει να συνεργαστεί στενότερα με άλλους διεθνείς οργανισμούς, όπως το ΝΑΤΟ και ο ΟΗΕ, για την υπεράσπιση της κυριαρχίας, της ανεξαρτησίας και της εδαφικής ακεραιότητας όλων των χωρών ΕΠΓ. Απαιτείται καλύτερη διπλωματία και επικοινωνία εκτός του χώρου ΕΠΓ (ιδίως με την κοινωνία των πολιτών), ως μηχανισμός πρόληψης συγκρούσεων και προκειμένου να δημιουργηθούν αμοιβαία επωφελείς σχέσεις που θα οδηγήσουν σε οικονομική πρόοδο και βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης.

3.2.3.

Η ΕΠΓ επιτελεί ζωτικής σημασίας ρόλο στην πρόληψη της ριζοσπαστικοποίησης και την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και του οργανωμένου εγκλήματος. Πέρα από την ανάληψη αναγκαίων και αναλογικών μέτρων για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, η ΕΕ πρέπει να χρησιμοποιήσει τους υφιστάμενους μηχανισμούς της ΕΠΓ για την αντιμετώπιση των διαρθρωτικών αιτίων της εξάπλωσής της. Απαιτούνται επενδύσεις στην εκπαίδευση και στις οικονομικές ευκαιρίες, καθώς και μέτρα βελτίωσης της διακυβέρνησης (2).

3.2.4.

Η νέα ΕΠΓ θα πρέπει να αναφέρεται στην εναρμόνιση της «σκληρής» και της «ήπιας» δύναμης. Η ΕΠΓ δεν πρέπει να αποσυνδεθεί από την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ) και από την Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας (ΚΠΑΑ). Η τρέχουσα αναθεώρηση της ΕΠΓ πρέπει να συνδέεται στενά με την αναθεωρημένη στρατηγική ασφαλείας της ΕΕ.

3.2.5.

Το ζήτημα των «γειτόνων των γειτόνων» έχει τεράστια σημασία. Κανείς δεν μπορεί να επιβάλει τη θέλησή του σε ανεξάρτητα κράτη ούτε να υπαγορεύσει το θεματολόγιο και τους στόχους της ΕΕ και των χωρών ΕΠΓ. Η ΕΟΚΕ τονίζει πως θα ήταν χρησιμότερη η συμμετοχή της Ρωσίας στις προσπάθειες για τη δημιουργία σταθερών, δημοκρατικών και οικονομικά προηγμένων χωρών, παρά η σύγκρουση με τις χώρες ΕΠΓ που επιδιώκουν περαιτέρω ολοκλήρωση με την ΕΕ.

3.3.

3.3.1.

Η διευκόλυνση χορήγησης θεωρήσεων παραμένει πρωτοβουλία ιδιαίτερης σημασίας από τη σκοπιά των εταίρων στην ΕΠΓ. Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τις διαπραγματεύσεις για τη σύναψη συμφωνίας επανεισδοχής με το Μαρόκο (ξεκίνησαν τον Ιανουάριο του τρέχοντος έτους) και την έναρξη διαπραγματεύσεων για τη σύναψη συμφωνίας διευκόλυνσης των θεωρήσεων. Προσβλέπει δε στις διαπραγματεύσεις για συμφωνίες διευκόλυνσης θεωρήσεων και επανεισδοχής με την Τυνησία και την Ιορδανία. Οι συμφωνίες ελευθέρωσης (με τη Μολδαβία) και απλούστευσης του καθεστώτος έκδοσης θεωρήσεων (με την Ουκρανία, την Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν και τη Γεωργία) πρέπει να εφαρμοστούν πλήρως και να αποτελέσουν παραδείγματα προς μίμηση για όλες τις χώρες της ΕΠΓ. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι συμφωνίες ελευθέρωσης έκδοσης θεωρήσεων με την Ουκρανία και τη Γεωργία αποτελούν ισχυρό κίνητρο για τις χώρες αυτές να ενσωματωθούν ταχύτερα στην ΕΕ. Εντούτοις, η εφαρμογή τους πρέπει να υποστηριχθεί περισσότερο διεθνώς για λόγους κατοχύρωσης της εδαφικής τους ακεραιότητας και αποτελεσματικού ελέγχου των συνόρων τους.

3.3.2.

Η ΕΠΓ πρέπει να αποτελέσει μέρος της ευρύτερης προσέγγισης των ζητημάτων της μετανάστευσης και της κινητικότητας. Είναι δε σημαντικό να ενισχύσει η ΕΕ τη μετανάστευση, προς όφελος της απασχόλησης και της εκπαίδευσης, μέσω νόμιμων, ελαστικών και διαφανών διαδικασιών (3).

3.3.3.

Σε απάντηση στα πρόσφατα γεγονότα που οδήγησαν στην αύξηση των μεταναστευτικών ροών από τη Βόρεια Αφρική —και οι οποίες είχαν ως τραγική κατάληξη την απώλεια πολλών ανθρώπινων ζωών—, η ΕΕ πρέπει να σπεύσει να προστατεύσει τις ζωές όσων επιδιώκουν να φθάσουν στα εδάφη της. Οφείλει να συνεργαστεί πιο σοβαρά και επισταμένα με τις χώρες που σχετίζονται με αυτές τις μεταναστευτικές ροές, ως χώρες είτε προέλευσης είτε διέλευσης των μεταναστών.

3.3.4.

Η ΕΕ πρέπει να συνάψει συμφωνίες με τρίτες χώρες, ιδίως τις γειτονικές, τις χώρες προέλευσης και διέλευσης των μεταναστών, συνεκτιμώντας τις ιδιαίτερες συνθήκες καθεμίας εξ αυτών. Πρέπει να τεθούν προτεραιότητες σε αυτές τις συμπράξεις κυκλοφορίας με γνώμονα τους παράγοντες που επιδρούν στην οικονομική μετανάστευση και κινητικότητα. Επιβάλλεται δε να δοθεί έμφαση στην οργάνωση της νόμιμης μετανάστευσης και της πολιτικής χορήγησης θεωρήσεων, στην αναγνώριση των προσόντων, στην εκπαιδευτική κινητικότητα, στα δικαιώματα κοινωνικής ασφάλισης, καθώς και στη συμβολή της μετανάστευσης και της κινητικότητας στην ανάπτυξη (4). Προτεραιότητα επίσης πρέπει να αποτελέσει η αναδιάρθρωση της Frontex και ο μετασχηματισμός της σε ένα σώμα συνοριοφυλάκων που θα υποστηρίζει το έργο των κρατών μελών και το οποίο θα λογοδοτεί για τη δραστηριότητά του βάσει ενός αποτελεσματικότερου και τυποποιημένου καθεστώτος (5).

3.4.

3.4.1.

Η ΕΠΓ πρέπει να αναδιαμορφωθεί έτσι ώστε να εφαρμόζεται πιο ελαστικά η αρχή της διαφοροποίησης με γνώμονα τη γεωγραφία (και εντός των περιφερειών), τις επιδιώξεις των χωρών της ΕΠΓ, τις πολιτικές ελευθερίες του ατόμου, τα ανθρώπινα δικαιώματα, τις διοικητικές ικανότητες της εκάστοτε αρχής, καθώς και τις ανάγκες ασφάλειας. Πάντως, χωρίς να απεμπολείται η εν λόγω αρχή της διαφοροποίησης, όλες οι χώρες-εταίροι οφείλουν να επιδεικνύουν σεβασμό προς τα θεμελιώδη δικαιώματα και το κράτος δικαίου. Η αποδοχή των δημοκρατικών αξιών και ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων πρέπει να εφαρμόζονται εξίσου σε όλα τα κράτη, καθώς η διαφορετική αντιμετώπιση θα αποθάρρυνε τις άλλες χώρες της ΕΠΓ.

3.4.2.

Η ΕΕ εξακολουθεί να ενδιαφέρεται για την αρχή της αιρεσιμότητας και να επιδιώκει την τήρησή της. Από την πλευρά της, η ΕΟΚΕ δίνει έμφαση στις προαναφερθείσες αρχές (διαφοροποίηση και αιρεσιμότητα) στις σχέσεις της με τις χώρες εταίρους (6). Ταυτόχρονα, ευελπιστεί ότι μια προσέγγιση τύπου «λιγότερα έναντι λιγότερων» δεν θα πλήξει τις δυνατότητες της εκάστοτε χώρας να εφαρμόσει μεταρρυθμίσεις με τον δικό της ρυθμό και σύμφωνα με τις δυνατότητές της απορρόφησης μεταναστών. Όταν οι εθνικές κυβερνήσεις στις χώρες της ΕΠΓ αποφεύγουν να χρησιμοποιούν αρκετά τα μέσα της ΕΠΓ, η ΕΕ πρέπει να ασκεί «ήπια» επιρροή στην κοινωνία πολιτών αυτών των χωρών.

3.4.3.

Μολονότι η ΕΠΓ είναι διαφορετική από την πολιτική διεύρυνσης, ένα ευρωπαϊκό κράτος έχει δικαίωμα να υποβάλει αίτημα προσχώρησης στην ΕΕ, εφόσον ικανοποιεί τα κριτήρια και τις προϋποθέσεις εισδοχής του άρθρου 49 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εάν η ΕΠΓ αποτελέσει το ερέθισμα για ένα ευρωπαϊκό κράτος να ικανοποιήσει τα κριτήρια της Κοπεγχάγης, αυτή η έκβαση —βάσει της προσέγγισης «περισσότερα έναντι περισσοτέρων»— είναι ευπρόσδεκτη.

4.1.1.

Πρέπει να αξιολογηθεί εκ νέου και να επεκταθεί η αποστολή της κοινωνίας πολιτών στην ανάπτυξη της ΕΠΓ. Από την πλευρά της, η ΕΟΚΕ έχει χαρακτηρίσει τις δραστηριότητες της κοινωνίας πολιτών, το καθεστώς των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτισμικά δικαιώματα και την προστασία των θρησκευτικών ελευθεριών βασικά κριτήρια για τη στάθμιση του είδους διακυβέρνησης μιας χώρας (7). Η συνταύτιση σε επίπεδο κοινωνίας πολιτών πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα σε όλη την ΕΕ. Συνεργατικά μέσα όπως το Φόρουμ της Κοινωνίας των Πολιτών της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης (EaP Civil Society Forum) πρέπει να ενισχυθούν και να επεκταθούν.

4.1.2.

Η μεταρρύθμιση πρέπει να γίνει προς τρεις κύριες κατευθύνσεις: α) μέσω της ενίσχυσης της κοινωνίας πολιτών, που θα της επιτρέψει να υποστηρίξει καλύτερα τις διαδικασίες σταθεροποίησης και εκδημοκρατισμού· β) μέσω της ενθάρρυνσης της συμμετοχής των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών σε δεσμεύσεις και δραστηριότητες που σχετίζονται με την ΕΠΓ· και γ) μέσω της καλύτερης χρήσης της εμπειρογνωμοσύνης και των πόρων της κοινωνίας πολιτών στην ΕΕ για τη στήριξη της ανάπτυξης της αντίστοιχης κοινωνίας στις χώρες ΕΠΓ.

4.1.3.

Όπως καταδείχθηκε κατά τη μεταβατική περίοδο στη δημοκρατία στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, η κοινωνία πολιτών αποτελεί καθοριστικό παράγοντα στη διαδικασία δημιουργίας συνθηκών σταθερότητας και εκδημοκρατισμού. Με τη βοήθεια των μέσων της ΕΠΓ, η τελευταία μπορεί να διαθέσει περισσότερους πόρους στην αναβάθμιση της οργανωτικής ικανότητας της κοινωνίας πολιτών και στη συμπερίληψή της στη διαδικασία της δημόσιας διοίκησης (8). Σημαντική πτυχή αυτού είναι η προαγωγή του κοινωνικού διαλόγου και της θεσμοποιημένης δημόσιας διαβούλευσης, καθότι διευκολύνουν την επίτευξη συναίνεσης και δημοκρατικής προόδου (9).

4.1.4.

Πρέπει η ΕΕ να συμπεριλάβει στις διμερείς συμφωνίες ρήτρες για την προστασία των δημοκρατικών ελευθεριών και των ατομικών δικαιωμάτων· ακόμη όμως σημαντικότερο, ως προς την εφαρμογή τους, κατά την ΕΟΚΕ είναι η συμπερίληψη στα κριτήρια αξιολόγησης του τρόπου διακυβέρνησης της εκάστοτε χώρας συγκριτικών δεικτών σχετικών με την αντιμετώπιση της κοινωνίας πολιτών (νομοθετικό πλαίσιο, ανάπτυξη διοικητικών ικανοτήτων, διάλογος κ.λπ.), τα ανθρώπινα, οικονομικά, κοινωνικά και πολιτισμικά δικαιώματα (10).

4.1.5.

Η ΕΟΚΕ ζητά την πιο ενεργό συμμετοχή της κοινωνίας πολιτών στην κατάρτιση, εφαρμογή και εποπτεία των συμφωνιών της ΕΕ με τις χώρες της ΕΠΓ (11). Στις εκθέσεις προόδου που εκπονούνται για την καθεμία εξ αυτών δεν πρέπει να αποτυπώνονται μόνο τα επίσημα κυβερνητικά δεδομένα και θέσεις, αλλά πρέπει να συνεκτιμάται η ευρύτερη συμβολή των κυβερνητικών και μη παραγόντων. Άποψη της ΕΟΚΕ είναι ότι η κοινωνία πολιτών, τόσο στην ΕΕ όσο και στις χώρες-εταίρους, οφείλει να συμμετέχει σε μια προ των διαπραγματεύσεων αξιολόγηση των επιπτώσεων στην αειφορία, οι δε μηχανισμοί της κοινωνίας πολιτών πρέπει να ενταχθούν στις σφαιρικές και σε βάθος συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών (12).

4.1.6.

Τα μέσα της ΕΠΓ πρέπει να είναι ευπρόσιτα στις οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών τόσο στα κράτη μέλη της ΕΕ όσο και σε αυτά της ΕΠΓ. Επίσης, πρέπει να προάγεται μέσω αυτών ο διάλογος, το πνεύμα υπευθυνότητας και η ανταλλαγή ιδεών. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι οι κοινωνικοί εταίροι, οι οργανώσεις τις κοινωνίας πολιτών και οι Οικονομικές και Κοινωνικές Επιτροπές των κρατών μελών επιτελούν καθοριστική λειτουργία στην ανταλλαγή γνώσεων και εμπειριών, τη διάδοση πληροφοριών, τη συγκριτική ανάλυση, τη μεταφορά τεχνογνωσίας και διοικητικών πόρων (13).

4.2.1.

Επανειλημμένα η ΕΟΚΕ έχει υπογραμμίσει τη σημασία του κοινωνικού διαλόγου για την προαγωγή της οικονομικής ανάπτυξης και του εκδημοκρατισμού. Επίσης, έχει αναδείξει τη γενική επιτυχία της ΕΠΓ (14). Ο κοινωνικός διάλογος στις χώρες της ΕΠΓ πρέπει επίσης να ενθαρρυνθεί τόσο προς ανατολάς όσο και προς νότον. Επ’ αυτού, η ΕΟΚΕ ζητεί τον σεβασμό της ανεξαρτησίας των κοινωνικών εταίρων και των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών. Πρόκειται δε για ένα από τα θεμελιώδη ανθρώπινα και κοινωνικά δικαιώματα, όπως αυτά ορίζονται από τις διεθνείς και ευρωπαϊκές οργανώσεις (15).

4.2.2.

Η ΕΟΚΕ ζητεί να αναγνωριστεί πλήρως η συμμόρφωση με τα θεμελιώδη ανθρώπινα και κοινωνικά δικαιώματα, και ιδίως η ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι και το δικαίωμα στη συλλογική διαπραγμάτευση. Καλεί δε τις εν λόγω χώρες να καταβάλουν την απαραίτητη προσπάθεια για να ενσωματώσουν τους ενωσιακούς και διεθνείς κανόνες περί κοινωνικού κράτους δικαίου, βάσει του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη του Συμβουλίου της Ευρώπης και της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας. Η συμμόρφωση με αυτούς τους κανόνες πρέπει να συμπεριληφθεί στα επίσημα κριτήρια βάσει των οποίων καταρτίζονται και αξιολογούνται οι συμφωνίες σύνδεσης (16).

4.2.3.

Παρά την ύπαρξη οργανώσεων εργοδοτών και εργαζομένων στις χώρες της ΕΠΓ, μέχρι στιγμής ο κοινωνικός διάλογος —στοιχείο μεγάλης σημασίας για την επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης και κοινωνικής ειρήνης— δεν είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένος στις χώρες αυτές. Πρέπει να αναπτυχθεί ένα συστηματικό πρόγραμμα με σκοπό την ανταλλαγή, μεταξύ των χωρών της ΕΕ και της ΕΠΓ, δοκιμασμένων λύσεων σε ζητήματα κοινωνικής πολιτικής και πολιτικής απασχόλησης.

4.3.1.

Πρέπει, στα πλαίσια της ΕΠΓ, να καλλιεργηθεί περαιτέρω η αμοιβαία κατανόηση τόσο μεταξύ των χωρών της ΕΠΓ όσο και μεταξύ αυτών και των κρατών μελών της ΕΕ σε ζητήματα πολιτισμού, θρησκευτικού διαλόγου και πολιτισμικής πολυμορφίας. Σε βάθος χρόνου, η σταθεροποίηση και ο εκδημοκρατισμός των χωρών ΕΠΓ εξαρτώνται και από τη βιωσιμότητα των πολιτιστικών και θρησκευτικών μοντέλων, που πρέπει να χαρακτηρίζονται από ανεκτικότητα και να μην είναι περιοριστικά.

4.3.2.

Ιδιαίτερη βαρύτητα έχει η ενθάρρυνση των πολιτιστικών (καθώς και των οικονομικών και πολιτικών) θεσμών για την προαγωγή του διαλόγου και του συναινετικού πνεύματος. Τούτο πρέπει να μετουσιωθεί σε αποτελεσματική, ουσιαστική οικονομική και δικτυακή υποστήριξη του διαπολιτισμικού διαλόγου, της ανεξάρτητης πολιτιστικής παραγωγής και της δημόσιας ανταλλαγής απόψεων. Πρέπει να ενισχυθεί η φωνή και η εικόνα των ανεξάρτητων στοχαστών, καλλιτεχνών και ενεργών πολιτών από τις χώρες της ΕΠΓ, όπως επίσης πρέπει να προαχθεί η παραγωγική αλληλεπίδρασή τους με το εγχώριο και το ευρωπαϊκό κοινό.

4.4.1.

Η αναθεώρηση της ΕΠΓ πρέπει να αποτελέσει κίνητρο για τη βελτίωση της επικοινωνίας σχετικά με τα ενδιαφέροντα και τις αξίες της ΕΕ, τόσο εντός της ΕΕ όσο και στις χώρες εταίρους. Τούτο καθίσταται ιδιαίτερα σημαντικό δεδομένου του ολοένα αυξανόμενου κύματος προπαγάνδας από τρομοκρατικές οργανώσεις και τη Ρωσία (17). Η ΕΕ είναι αναγκασμένη να στείλει σαφές μήνυμα στους πολίτες της ΕΠΓ, όπου να αναφέρει πως η πολιτική αυτή αφορά τους πολίτες, την ασφάλεια και την ευημερία τους. Τούτο προϋποθέτει τη δημιουργία νέων μέσων στα οποία θα έχουν πρόσβαση οι τοπικές αρχές, τα ΜΜΕ και οι ΜΚΟ.

4.4.2.

Τέλος, κρίνεται απαραίτητη η ευαισθητοποίηση του κοινού με σκοπό την αξιολόγηση και την εκτίμηση του βαθμού στον οποίο η ΕΠΓ καλύπτει τις ανάγκες των πολιτών. Η ελευθερία της έκφρασης, των φρονημάτων, των ΜΜΕ και η ασφάλεια της ενημέρωσης στις γειτονικές χώρες της ΕΕ είναι ζητήματα ύψιστης σοβαρότητας. Η διευκόλυνση της πρόσβασης των πολιτών στο διαδίκτυο, τα ελεύθερα και ανεξάρτητα ΜΜΕ, η ερευνητική δημοσιογραφία και οι συνεργατικές πρωτοβουλίες των ΜΜΕ (media twinning) μεταξύ των χωρών της ΕΕ και της ΕΠΓ πρέπει να αποτελέσουν έναν από τους σημαντικότερους στόχους για τη θωράκιση των κοινωνιών έναντι της επιθετικής προπαγάνδας.