ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Βελτίωση της πρόσβασης στις επιστημονικές πληροφορίες: Αύξηση της απόδοσης των δημόσιων επενδύσεων στην έρευνα

1.           Εισαγωγή

Η στρατηγική Ευρώπη 2020 για έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς οικονομία υπογραμμίζει τον κεντρικό ρόλο της γνώσης και της καινοτομίας στην οικονομική μεγέθυνση. Τα αποτελέσματα της έρευνας, συμπεριλαμβανομένων δημοσιεύσεων και συλλογών δεδομένων, πρέπει να κυκλοφορήσουν γρήγορα και ευρύτερα, με χρήση ψηφιακών μέσων. Τούτο επισπεύδει επιστημονικές ανακαλύψεις, παρέχει δυνατότητες για νέες μορφές έρευνας έντασης δεδομένων, και επιτρέπει τη συστηματική αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της έρευνας από τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις και τη βιομηχανία. Για να τονωθεί η επιστημονική και τεχνολογική πρόοδος, η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) πρέπει να επανεξετάσει τις πολιτικές και τις πρακτικές της σχετικά με τη διάδοση των επιστημονικών πληροφοριών και να λάβει τα αναγκαία μέτρα ώστε να βελτιωθεί η πρόσβαση στα αποτελέσματα της δημόσια χρηματοδοτούμενης επιστημονικής έρευνας.

Παράδειγμα : Η χαρτογράφηση του ανθρώπινου γονιδιώματος θα επιτρέψει στους επιστήμονες να σημειώσουν πρόοδο στην αντιμετώπιση σοβαρών ασθενειών όπως ο καρκίνος, η νόσος του Alzheimer και το HIV / AIDS. Εκτιμάται ότι οι επενδύσεις της κυβέρνησης, ύψους 3,8 δισ. δολαρίων, στο πρόγραμμα του ανθρώπινου γονιδιώματος, στο πλαίσιο συντονισμένης από τις ΗΠΑ ερευνητικής προσπάθειας που συμπεριέλαβε μεγάλες ευρωπαϊκές συνεισφορές, είχαν οικονομική απόδοση αξίας 796 δισεκατομμυρίων, δημιούργησαν 310 000 θέσεις εργασίας και δρομολόγησαν την επανάσταση του γονιδιώματος. Πρόκειται για ένα εξαιρετικό παράδειγμα της ισχύος που μπορεί να έχει η ανοιχτή πρόσβαση στις επιστημονικές πληροφορίες .

Στην παρούσα ανακοίνωση καθορίζονται οι ενέργειες που η Επιτροπή προτίθεται να λάβει για να βελτιωθεί η πρόσβαση στις επιστημονικές πληροφορίες και να ενισχυθούν τα οφέλη των δημοσίων επενδύσεων στην έρευνα. Εξηγείται επίσης πώς οι πολιτικές ανοικτής πρόσβασης θα υλοποιηθούν στο πλαίσιο του προγράμματος πλαισίου της ΕΕ για την έρευνα και την καινοτομία (2014-2020), «Ορίζοντας 2020». Η ανακοίνωση συνοδεύεται από σύσταση προς τα κράτη μέλη, με αίτημα τη βελτίωση των πολιτικών και της πρακτικής όσον αφορά την πρόσβαση και τη διαφύλαξη στα κράτη μέλη.

Η πρωτοβουλία αυτή πηγάζει από δύο αμοιβαίως ενισχυόμενα σκέλη πολιτικής. Το πρώτο είναι το Ψηφιακό θεματολόγιο για την Ευρώπη[1], με το οποίο καθορίζεται πολιτική «ανοιχτών δεδομένων» που καλύπτει όλο το φάσμα των πληροφοριών που παράγουν, συλλέγουν ή αναλαμβάνουν οικονομικά οι δημόσιοι φορείς σε ολόκληρη Ευρωπαϊκή Ένωση.[2]. Το άλλο είναι η ανακοίνωση για την ένωση καινοτομίας[3], όπου περιγράφονται οι ενωσιακές πολιτικές και τα προγράμματα για την έρευνα και την καινοτομία.

Τα προτεινόμενα μέτρα βασίζονται σε προηγούμενες εργασίες, ιδίως στην ανακοίνωση του 2007 για τις επιστημονικές πληροφορίες στην ψηφιακή εποχή[4] και τα σχετικά συμπεράσματα του Συμβουλίου, στην ανακοίνωση του 2009 σχετικά με τις υποδομές ΤΠΕ για την ηλ-επιστήμη[5] και την πολιτική στρατηγική που αναπτύχθηκε για τον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας (ΕΧΕ).

Για να βελτιωθεί η πρόσβαση στις επιστημονικές πληροφορίες πρέπει να συνεργαστούν τα κράτη μέλη, οι φορείς χρηματοδότησης της έρευνας, ερευνητές, εκδότες επιστημονικών έργων, τα πανεπιστήμια και οι βιβλιοθήκες τους, καινοτόμες βιομηχανίες, και η κοινωνία στο σύνολό της. Το ευρωπαϊκό σύστημα επιστημονικών πληροφοριών πρέπει να προσαρμοστεί στην ψηφιακή εποχή, έτσι ώστε η «πέμπτη ελευθερία» της ΕΕ - η ελεύθερη κυκλοφορία της γνώσης[6] — να καταστεί πραγματικότητα.

2.           Γιατί ενδιαφέρει την Ευρώπη η καλύτερη πρόσβαση στις επιστημονικές πληροφορίες;

Η σύγχρονη έρευνα βασίζεται σε εκτενή επιστημονικό διάλογο και στις προόδους από τη βελτίωση προηγούμενων εργασιών. Η πληρέστερη και ευρύτερη πρόσβαση σε επιστημονικές δημοσιεύσεις και δεδομένα θα συμβάλουν επομένως ώστε:

– να επιταχυνθεί η καινοτομία (γρηγορότερα στην αγορά = ταχύτερη οικονομική μεγέθυνση)

– να προωθηθεί η συνεργασία και να αποφευχθεί η αλληλεπικάλυψη προσπαθειών (μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα)·

– να αξιοποιηθούν τα προηγούμενα αποτελέσματα της έρευνας (βελτίωση της ποιότητας των αποτελεσμάτων)·

– να εμπλακούν οι πολίτες και η κοινωνία (βελτίωση της διαφάνειας της επιστημονικής διαδικασίας).

Αυτό που διακυβεύεται είναι η ταχύτητα της επιστημονικής προόδου και η απόδοση των επενδύσεων σε Ε&Α, και ιδίως των δημόσια χρηματοδοτούμενων, με τεράστιες δυνατότητες για αύξηση της παραγωγικότητας, της ανταγωνιστικότητας και της μεγέθυνσης. Η ευρεία, οικονομικά προσιτή και εύκολη πρόσβαση στις επιστημονικές πληροφορίες είναι ιδιαίτερα σημαντική για τις καινοτόμες μικρές επιχειρήσεις (μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, ΜΜΕ). Μια πρόσφατη έκθεση[7] καταδεικνύει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι ΜΜΕ της Δανίας όσον αφορά την πρόσβαση σε επιστημονικές πληροφορίες. Η έκθεση δείχνει ότι, χωρίς ταχεία πρόσβαση σε επικαιροποιημένα αποτελέσματα επιστημονικής έρευνας, οι επιχειρήσεις αυτές χρειάζονται κατά μέσο όρο 2,2 χρόνια περισσότερο χρόνο για να αναπτύξουν ή να εισαγάγουν νέα προϊόντα. Η βελτίωση της πρόσβασης σε επιστημονικές πληροφορίες αφορά επίσης την αύξηση του ανοιχτού χαρακτήρα και της διαφάνειας, τα οποία είναι βασικά χαρακτηριστικά της υπεύθυνης έρευνας και καινοτομίας[8], ενώ συμβάλλει στη βελτίωση της χάραξης πολιτικής σε διάφορα πεδία. Η βελτίωση της πρόσβασης, θα οδηγήσει σε ευρύτερη επιστημονική παιδεία των πολιτών που θα μπορούν να ευδοκιμούν στην πολυπλοκότητα του 21ου αιώνα.

Οι συζητήσεις για το επιστημονικό σύστημα διάδοσης εστιαζόταν παραδοσιακά στην πρόσβαση σε επιστημονικές δημοσιεύσεις - περιοδικά και μονογραφίες. Ολοένα σημαντικότερη καθίσταται, ωστόσο, η βελτίωση της πρόσβασης σε ερευνητικά δεδομένα (πειραματικά αποτελέσματα, παρατηρήσεις και πληροφορίες που παράγονται από υπολογιστές) που αποτελούν τη βάση για την ποσοτική ανάλυση στην οποία στηρίζονται πολλές επιστημονικές δημοσιεύσεις[9].

3.           η οπτική της Επιτροπής

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δίνει έμφαση στην ελεύθερη πρόσβαση ως βασικό εργαλείο που φέρνει σε επαφή ανθρώπους και ιδέες, με καταλυτική ενέργεια στην επιστήμη και την καινοτομία. Για να εξασφαλιστεί η οικονομική μεγέθυνση και να αντιμετωπιστούν οι κοινωνικές προκλήσεις του 21ου αιώνα, είναι σημαντικό να βελτιστοποιηθεί η κυκλοφορία και η μεταφορά της επιστημονικής γνώσης μεταξύ των βασικών ενδιαφερόμενων στην ευρωπαϊκή έρευνα - πανεπιστήμια, φορείς χρηματοδότησης, βιβλιοθήκες, καινοτόμες επιχειρήσεις, κυβερνήσεις και φορείς χάραξης πολιτικής, μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ), καθώς και η κοινωνία γενικότερα.

Η οπτική στην οποία βασίζεται η στρατηγική της Επιτροπής σχετικά με τα ανοιχτά δεδομένα και την κυκλοφορία των γνώσεων είναι ότι πληροφορίες για τις οποίες έχει ήδη καταβληθεί πληρωμή από το δημόσιο ταμείο δεν πρέπει να πληρώνονται εκ νέου σε κάθε νέα πρόσβαση ή χρήση, καθώς και ότι από αυτές πρέπει να επωφελούνται πλήρως οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις και οι πολίτες. Αυτό σημαίνει ηλεκτρονική διάθεση των δημόσια χρηματοδοτούμενων επιστημονικών πληροφοριών, χωρίς επιπλέον κόστος, στους ευρωπαίους ερευνητές και τους πολίτες μέσω βιώσιμων ηλ-υποδομών, διασφαλίζοντας επίσης τη μακροπρόθεσμη πρόσβασή τους ώστε να αποφεύγεται απώλεια επιστημονικών πληροφοριών μοναδικής αξίας[10].

Η επιστήμη αλλάζει εκ βάθρων. Υπολογιστικές μέθοδοι και εφαρμογές μηχανής θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην επιστήμη που βασίζεται στα δεδομένα. Η Επιτροπή οραματίζεται ένα μέλλον στο οποίο η υποδομή των δεδομένων καθίσταται αόρατη και όπου οι πληροφορίες γίνονται αφεαυτές υποδομή από την πλευρά του χρήστη.

Η προοπτική αυτή κατά κανένα τρόπο δεν συνεπάγεται ότι οι ερευνητές θα εμποδιστούν να κατοχυρώσουν τις εφευρέσεις τους[11] ή ότι θα θιγεί η προστασία των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας στην ΕΕ.

Η υλοποίηση της προοπτικής αυτής απαιτεί έναν καινοτόμο ευρωπαϊκό τομέα επιστημονικών εκδόσεων που δημιουργεί νέα πεδία προστιθέμενης αξίας, πέρα από τον συνήθη χώρο του και που στηρίζεται στις νέες ευκαιρίες της ψηφιακής εποχής.

4.           Πού βρισκόμαστε;

4.1.        Πρόσβαση σε επιστημονικές δημοσιεύσεις

Οι επιστημονικές δημοσιεύσεις είναι ζωτικής σημασίας για τον επιστημονικό διάλογο και διαδραματίζουν βασικό ρόλο στην επαγγελματική σταδιοδρομία των επιστημόνων.

Οι επιστημονικές δημοσιεύσεις είναι επίσης κερδοφόρα επιχείρηση, ιδίως στην Ευρώπη. Οι ευρωπαίοι εκδότες αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 50% των άρθρων που δημοσιεύονται σε παγκόσμιο επίπεδο στο επιστημονικό, τεχνικό και ιατρικό πεδίο. Έχουν προσαρμοστεί γρήγορα στην ψηφιακή εποχή, χρησιμοποιώντας νέα εργαλεία για να επιταχύνουν τη διαδικασία παραγωγής και διάδοσης, βελτιώνοντας την δυνατότητα αναζήτησης του περιεχομένου και εγκαθιστώντας εφαρμογές με βάση το υποκείμενο ανεπεξέργαστο κείμενο και τα δεδομένα.

Αυξανόμενες τιμές περιοδικών - οι προϋπολογισμοί των βιβλιοθηκών υπό πίεση

Κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες, η συνδρομή σε επιστημονικά περιοδικά (έντυπα και ηλεκτρονικά) έχει αυξηθεί με σταθερό ετήσιο ρυθμό περίπου 3,5% πάνω από τον πληθωρισμό[12]. Η αύξηση αυτή μπορεί εν μέρει να εξηγηθεί από την αύξηση του αριθμού των δημοσιευμένων επιστημονικών άρθρων. Οι αυξανόμενες τιμές ασκούν πιέσεις στους προϋπολογισμούς των πανεπιστημιακών βιβλιοθηκών και των ερευνητικών ιδρυμάτων, στο μεγαλύτερο δηλαδή μέρος των συνδρομητών στα επιστημονικά περιοδικά.

Ανοιχτή πρόσβαση

Λαμβάνοντας υπόψη τις αυξανόμενες τιμές των περιοδικών, στην επιστημονική κοινότητα διατυπώθηκαν εκκλήσεις ώστε να κινηθεί προς την ανοιχτή πρόσβαση, ένα μοντέλο το οποίο παρέχει πρόσβαση, χρήση και δωρεάν περαιτέρω χρήση για τους αναγνώστες στο διαδίκτυο. Υπάρχουν δύο βασικά μοντέλα :

«Χρυσή» ανοιχτή πρόσβαση (εκδοτική δραστηριότητα ανοικτής πρόσβασης): Η πληρωμή των εξόδων δημοσίευσης μετατίθεται, από τους αναγνώστες (μέσω των συνδρομών) στους δημιουργούς. Τα έξοδα αυτά βαρύνουν συνήθως το πανεπιστήμιο ή το ερευνητικό ινστιτούτο με το οποίο ο ερευνητής είναι συνδεδεμένος, ή τον οργανισμό χρηματοδότησης που υποστηρίζει τη έρευνα.

«Πράσινη» ανοιχτή πρόσβαση (αυτο-αρχειοθέτηση): το δημοσιευμένο άρθρο ή το χειρόγραφο της τελικής αξιολόγησης από ομότιμους αρχειοθετείται από τον ερευνητή σε επιγραμμικό αποθετήριο πριν, μετά ή παράλληλα με τη δημοσίευσή του. Η πρόσβαση σε αυτό το άρθρο συχνά καθυστερεί («περίοδος εμπάργκο») κατ’ αίτηση του εκδότη, έτσι ώστε οι συνδρομητές να διατηρούν ένα πρόσθετο όφελος.[13].

Ένας αυξανόμενος αριθμός οργανισμών χρηματοδότησης της έρευνας και πανεπιστημίων σε όλο τον κόσμο ζητούν από τους ερευνητές την παροχή ανοιχτής πρόσβασης σε δημόσια χρηματοδοτούμενα ερευνητικά αποτελέσματα[14]. Πολλοί εκδότες έχουν αντιδράσει σε θεσμικές εντολές, επιτρέποντας την αυτοαρχειοθέτηση των χειρογράφων που γίνονται αποδεκτά για δημοσίευση[15]. Σήμερα, περίπου το 20% όλων των επιστημονικών άρθρων είναι διαθέσιμα σε μορφή ανοιχτής πρόσβασης, το 60% από τα οποία ακολουθούν το «πράσινο» μοντέλο[16]. Ορισμένοι εκδότες προσφέρουν «υβριδικά περιοδικά» που δεν περιέχουν μόνο άρθρα για τα οποία ο συγγραφέας έχει καταβάλει τέλος δημοσίευσης (και στα οποία ο αναγνώστης μπορεί να έχει δωρεάν πρόσβαση), αλλά και άρθρα διαθέσιμα μόνο σε συνδρομητές ή σε βάση χρέωσης ανά θέαση.

Οι πολιτικές ανοιχτής πρόσβασης δεν θίγουν την ελευθερία του συγγραφέα να επιλέξει αν θα δημοσιεύσει ή όχι. Επίσης, δεν παρεμβαίνουν στην κατοχύρωση ευρεσιτεχνίας ή σε άλλες μορφές εμπορικής εκμετάλλευσης. Η απόφαση σχετικά με την κατοχύρωση ευρεσιτεχνίας και την εμπορική εκμετάλλευση ερευνητικών αποτελεσμάτων συνήθως λαμβάνεται πριν από τη δημοσίευση. Το ερώτημα για ανοιχτή πρόσβαση σε άρθρα περιοδικών τίθεται μόνο αν και όταν ο ερευνητής αποφασίζει να δημοσιεύσει.

4.2.        Πρόσβαση σε ερευνητικά δεδομένα

Έως τώρα, τα αποτελέσματα της επιστημονικής έρευνας διαδίδονταν ουσιαστικά με την δημοσίευση άρθρων. Δεν υπάρχει καθιερωμένη πρακτική για τη δημοσίευση των υποκείμενων δεδομένων της έρευνας. Σύμφωνα με έρευνες που διεξήχθησαν από το έργο PARSE-Insight[17], μόνο το 25% των ερευνητών ανταλλάσσουν ανοιχτά τα δεδομένα της έρευνάς τους, το 11% τα διαθέτει σε ερευνητές εντός του κλάδου της έρευνας, ενώ το 58% τα διαθέτουν μόνο στο πλαίσιο της συγκεκριμένης ερευνητικής ομάδας τους.

Ως αποτέλεσμα, πολλά από τα δημόσια χρηματοδοτούμενα ερευνητικά αποτελέσματα, υπό μορφή δεδομένων δεν είναι ευρύτερα διαθέσιμα σε άλλους προς επαλήθευση ή αξιοποίηση· τούτο καθιστά τις επενδύσεις στην έρευνα σε μεγάλο βαθμό αναποτελεσματικές.

Ορισμένοι φορείς χρηματοδότησης της έρευνας έχουν ως εκ τούτου αρχίσει να απαιτούν οι ερευνητές να καταθέτουν τα στοιχεία της έρευνας σε κατάλληλη υποδομή δεδομένων, η πρακτική αυτή δεν έχει όμως ακόμη διαδοθεί ευρύτερα.

Όταν τα ερευνητικά δεδομένα καθίστανται διαθέσιμα, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι ευρωπαϊκοί και εθνικοί κανόνες προστασίας των δεδομένων, καθώς και μελήματα όσον αφορά το εμπορικό απόρρητο ή την εθνική ασφάλεια.

4.3.        Διαφύλαξη των επιστημονικών πληροφοριών

Υπάρχουν σημαντικά οικονομικά και κοινωνικά οφέλη που θα προκύψουν από τη μακροπρόθεσμη διαφύλαξη πληροφοριών, γνώσεων και τεχνογνωσίας προς χρήση από τις μελλοντικές γενιές. Ο οργανισμός JISC του Ηνωμένου Βασιλείου για τη χρηματοδότηση της έρευνας πραγματοποίησε ανάλυση κόστους/οφέλους για τη διαφύλαξη των ερευνητικών δεδομένων. Διαπίστωσε ότι οι προσπάθειες για διαφύλαξη οδήγησε σε τετραπλάσια απόδοση όσον αφορά την εξοικονόμηση δαπανών.[18].

Τα κράτη μέλη βρίσκονται σε διαδικασία τροποποίησης της νομοθεσίας τους όσον αφορά την κατάθεση ψηφιακού υλικού.[19].

Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί επίσης στη διαφύλαξη επιστημονικού λογισμικού και μοντέλων ώστε να είναι δυνατή η περαιτέρω χρήση και η αναπαραγωγή των πληροφοριών. Προς τούτο μπορούν να συμβάλουν τα ανοιχτά πρότυπα, μορφότυποι και λύσεις λογισμικού ανοιχτής πηγής.

4.4.        Το διεθνές πλαίσιο

Η κίνηση προς την ανοιχτή πρόσβαση είναι παγκόσμια τάση. Περισσότερα από 200 πανεπιστημιακά ιδρύματα ή οργανισμοί χρηματοδότησης της έρευνας σε όλο τον κόσμο απαιτούν σήμερα ανοιχτή πρόσβαση για τις δημοσιεύσεις[20]. Η Ευρωπαϊκή ομοσπονδία των εθνικών ακαδημιών επιστημών και ανθρωπιστικών σπουδών ενέκρινε πρόσφατα μια δήλωση σχετικά με την «Ανοιχτή επιστήμη στον 21ο αιώνα», καλώντας σε «ανοιχτή ανταλλαγή των αποτελεσμάτων και εργαλείων της έρευνας»[21]. Η προσβασιμότητα των ερευνητικών δεδομένων συζητείται επίσης σε διάφορα διεθνή φόρα, συμπεριλαμβανομένου του ΟΟΣΑ και της UNESCO[22].

5.           Ποια είναι τα εμπόδια για την αλλαγή;

Το διαδίκτυο έχει μεγάλες δυνατότητες για βελτίωση της πρόσβασης σε επιστημονικές πληροφορίες, δεν έχει όμως ακόμη αξιοποιηθεί πλήρως.

Βασικό ζήτημα που επηρεάζει την πρόσβαση και τη διαφύλαξη επιστημονικών πληροφοριών είναι το επίπεδο των επενδύσεων στο σύστημα επιστημονικής διάδοσης. Το οικονομικό και κοινωνικό δυναμικό για καλύτερη πρόσβαση σε επιστημονικές πληροφορίες δεν θα υλοποιηθεί εάν είναι ανεπαρκείς οι προϋπολογισμοί για την πρόσβαση και διαφύλαξη πληροφοριών.

Ένα άλλο πρόβλημα είναι ότι η δράση των διαφόρων κρατών μελών είναι άνιση και, με ορισμένες εξαιρέσεις, ασυντόνιστη. Εφόσον καταβληθούν συντονισμένες προσπάθειες, με βάση τον ορισμό και την ανταλλαγή ορθής πρακτικής, θα μπορούσαν να επιτευχθούν οικονομίες κλίμακας και βελτίωση της αποτελεσματικότητας.

5.1.        Εμπόδια που δυσχεραίνουν τη μετάβαση στην ανοιχτή πρόσβαση σε επιστημονικές δημοσιεύσεις

Εκφράζονται φόβοι ότι η πάρα πολύ γρήγορη κίνηση προς την ανοιχτή πρόσβαση ενδέχεται να αποσταθεροποιήσει τον τομέα των επιστημονικών εκδόσεων και, κατά συνέπεια, το σύστημα των επιστημονικών πληροφοριών. Κατά τη μεταστροφή προς την ανοιχτή πρόσβαση πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η διαδικασία επιλογής, αναθεώρησης και δημοσίευσης άρθρων συνεπάγεται κόστος. Αυτό μπορεί να γίνει με διάθεση πόρων για εκδοτική δραστηριότητα ανοικτής πρόσβασης («Χρυσή» ανοιχτή πρόσβαση) και με την εξασφάλιση ότι οι ερευνητές που αυτοαρχειοθετούν («Πράσινη» ανοιχτή πρόσβαση) πληρούν τις απαιτήσεις των χρηματοδοτών, ακόμη και όταν συμφωνούν με περιόδους εμπάργκο, κατά τις οποίες οι εκδότες μπορούν να παράγουν έσοδα μέσω συνδρομών.

Η μετάβαση προς την ανοιχτή πρόσβαση πρέπει να είναι συντονισμένη και διαφανής. Στην περίπτωση του «χρυσού» μοντέλου, κάθε αύξηση των δαπανών πρέπει να συνοδεύεται από ανάλογη μείωση του κόστους συνδρομής. Πρέπει επίσης να αναπτυχθούν μηχανισμοί για να περιοριστούν οι αμοιβές «Χρυσής» ανοιχτής πρόσβασης μεσομακροπρόθεσμα. Μερικά πανεπιστήμια [23] και οργανισμοί χρηματοδότησης της έρευνας [24] πειραματίζονται σήμερα με αυτά τα θέματα.

Όσον αφορά το «Πράσινο» μοντέλο, κάποιοι ερευνητές μπορεί να επιλέξουν να μην τηρήσουν τις εντολές ανοιχτής πρόσβασης μέσω αυτοαρχειοθέτησης, επειδή δεν διαθέτουν τις απαραίτητες πληροφορίες ή υποδομές. Ενδέχεται επίσης να φοβούνται τις συμβατικές διαφωνίες με τους εκδότες[25]. Επιπλέον, οι πολιτικές για την ανοιχτή πρόσβαση συχνά δεν επιβάλλονται με την απαιτούμενη σταθερότητα [26].

5.2.        Εμπόδια που δυσχεραίνουν την πρόσβαση, χρήση και περαιτέρω χρήση ερευνητικών δεδομένων

Η έλλειψη οργάνωσης και σαφήνειας όσον αφορά τις ευθύνες για τη βελτίωση της πρόσβασης και χρήσης επιστημονικών δεδομένων συνιστούν σημαντικά εμπόδια για την αλλαγή. Οι ηλ-υποδομές και οι θεματικές υποδομές δεδομένων για αποθήκευση και παροχή πρόσβασης σε δεδομένα εμφανίζονται τώρα με ταχύ ρυθμό σε όλο τον κόσμο, συχνά όμως απουσιάζουν τα μοντέλα χρηματοδότησης για τη διασφάλιση μακροπρόθεσμης πρόσβασης. Επιπλέον, η διαλειτουργικότητα μεταξύ χωρών και κλάδων εξακολουθεί να αποτελεί πρόβλημα.

Πολλοί ερευνητές και καινοτόμες επιχειρήσεις δεν είναι πρόθυμοι να μοιραστούν αυτά που θεωρούν ότι είναι «δικά τους» στοιχεία και ανησυχούν ότι από τις προσπάθειές τους θα ωφεληθούν αδικαιολόγητα τρίτοι. Οι ερευνητές, εξάλλου, μπορεί να μην επιθυμούν να επενδύσουν χρόνο σε πρακτικές λεπτομέρειες της κατάθεσης των δεδομένων τους[27]. Δεν έχουν ακόμα εγκατασταθεί συστηματικοί μηχανισμοί ανταμοιβής και αναγνώρισης για την ανταλλαγή δεδομένων, όπως μηχανισμοί παραπομπών και μετρήσεις του δείκτη απήχησης των δεδομένων[28].

5.3.        Εμπόδια για μακροπρόθεσμη διαφύλαξη

Η έλλειψη οικονομικών και οργανωτικών προτύπων αποτελεί σημαντικό πρόβλημα σε αυτό το πεδίο. Οι δομές στήριξης της διαφύλαξης δημιουργήθηκαν συχνά για συγκεκριμένα έργα, με χρονικά περιορισμένη χρηματοδότηση. Η χρηματοδότηση είναι βραχύβια, αποσπασματική και δεν παρέχει μακροπρόθεσμες λύσεις.

Τα τεχνικά προβλήματα για τη διαφύλαξη μεγάλων όγκων δεδομένων παραμένουν άλυτα, ιδίως σε πεδία όπως η αστρονομία και οι γεωεπιστήμες που μελετούν συνεχώς μεταβαλλόμενες συνθήκες.

Οι εθνικοί κανόνες και πρακτικές για τη νομίμως απαιτούμενη κατάθεση δεδομένων προσαρμόζονται πλέον ώστε να περιλαμβάνουν και ψηφιακό υλικό, αλλά το καλυπτόμενο υλικό διαφέρει μεταξύ των κρατών μελών. Στη σύσταση της Επιτροπής του 2011 για την ψηφιοποίηση και την ψηφιακή διαφύλαξη[29] επισημαίνονται συγκεκριμένα πεδία που πρέπει να αντιμετωπιστούν.

6.           Δράση σε ευρωπαϊκό επίπεδο

6.1.        Τι έχει πράξει έως τώρα η Επιτροπή

6.1.1.     Ανάπτυξη πολιτικής

Για να δρέψει η Ευρώπη τα οφέλη της ευρύτερης πρόσβασης στα επιστημονικά αποτελέσματα της έρευνας, απαιτούνται σαφείς πολιτικές - τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Τα συμπεράσματα του Συμβουλίου του 2007 σχετικά με τις επιστημονικές πληροφορίες στην ψηφιακή εποχή ορίζουν μια σειρά από μέτρα των κρατών μελών, με ημερομηνίες-στόχους, όμως η πρόοδος ήταν άνιση[30]. Κατά συνέπεια πρέπει να συσταθεί στα κράτη μέλη ένα επικαιροποιημένο σύνολο δράσεων για βελτίωση της πρόσβασης και διαφύλαξη των επιστημονικών πληροφοριών.

6.1.2.     Εφαρμογή ανοικτής πρόσβασης στη χρηματοδότηση της κοινοτικής έρευνας

Ως σημαντικός φορέας χρηματοδότησης της έρευνας, η Επιτροπή έχει δώσει το παράδειγμα επιβάλλοντας ορισμένους όρους στους δικαιούχους των επιχορηγήσεών της στο πεδίο της έρευνας. Μετά την ανακοίνωσή της του 2007 για τις επιστημονικές πληροφορίες στην ψηφιακή εποχή, η Επιτροπή συγκρότησε ένα πιλοτικό πρόγραμμα για την ανοικτή πρόσβαση σε δημοσιεύσεις που προκύπτουν από έργα του έβδομου προγράμματος πλαισίου (7οΠΠ).[31]. Το σύστημα αυτό, που δρομολογήθηκε το 2008 καλύπτει το 20% του προϋπολογισμού του 7ου ΠΠ και εκτείνεται σε διάφορα θεματικά πεδία. Οι αποδέκτες των επιδοτήσεων πρέπει να φροντίζουν την αυτοαρχειοθέτηση και να καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να διασφαλίζεται ανοιχτή πρόσβαση στα άρθρα, εντός έξι ή δώδεκα μηνών ύστερα από τη δημοσίευσή τους, ανάλογα με το ερευνητικό πεδίο. Η απαίτηση αυτή αφορά τα άρθρα, αλλά όχι τα υποκείμενα δεδομένα τους[32].

Από μια έρευνα του Μαΐου 2011[33] σχετικά με έργα που καλύπτονται από το πιλοτικό πρόγραμμα προέκυψε ότι οι περισσότεροι από όσους απάντησαν θεωρούν την αυτοαρχειοθέτηση εύκολη ή πολύ εύκολη από άποψη ανθρώπινου δυναμικού και χρόνου. Τα τρία τέταρτα των ερωτηθέντων που εξέφρασαν γνώμη συμφωνούν, ή συμφωνούν απολύτως με εντολή ανοιχτής πρόσβασης για δεδομένα στο ερευνητικό πεδίο τους, υπό την προϋπόθεση ότι όλες οι σχετικές πτυχές (π.χ. δεοντολογία, απόρρητο, διανοητική ιδιοκτησία) συνεκτιμώνται και αντιμετωπίζονται..

6.1.3.     Διασφάλιση διαλειτουργικότητας σε επίπεδο ΕΕ

Τα τελευταία χρόνια, η Επιτροπή υποστήριξε την ανάπτυξη των ηλ-υποδομών για την επιστήμη, συμπεριλαμβανομένων των υποδομών επιστημονικών δεδομένων, μέτρων για να καταστούν περισσότερο διαλειτουργικές οι εθνικές υποδομές, καθώς και των προπαρασκευαστικών σταδίων για τη δημιουργία βιώσιμων ευρωπαϊκών θεματικών υποδομές δεδομένων που προσδιορίζονται στο χάρτη πορείας του ESFRI.[34] Από την αρχή του 7ου ΠΠ, η Επιτροπή έχει δεσμεύσει πάνω από 150 εκατ. ευρώ σε πρωτοβουλίες για τις υποδομές. Ένα κεντρικό έργο στο πλαίσιο αυτό είναι το OpenAIRE[35], μια ηλ-υποδομή για την κατάθεση και πρόσβαση σε άρθρα αξιολογημένα από ομότιμους και σε σύνολα δεδομένων που έχουν προκύψει από έργα ενωσιακής χρηματοδότησης.

6.2.        Ποια είναι τα επόμενα στάδια;

6.2.1.     Συνεργασία με τα κράτη μέλη

Παράλληλα με την παρούσα ανακοίνωση, η Επιτροπή εξέδωσε σύσταση προς τα κράτη μέλη σχετικά με την πρόσβαση και τη διαφύλαξη επιστημονικών πληροφοριών. Η Επιτροπή θα συνεργαστεί με τα εθνικά σημεία αναφοράς, που ορίζονται από κάθε κράτος μέλος, για να καταρτίσουν κοινές αρχές και πρότυπα.

6.2.2.     Παραδειγματική δράση: Ανοιχτή πρόσβαση στο «Ορίζοντας 2020»

Στο «Ορίζοντας 2020», τόσο τα «Πράσινα» όσο και τα «Χρυσά» μοντέλα θεωρούνται έγκυρες προσεγγίσεις για την επίτευξη ανοιχτής πρόσβασης. Από όλα τα έργα θα ζητηθεί να καταθέσουν άμεσα την ηλεκτρονική έκδοση των εκδόσεών τους (τελική έκδοση ή χειρόγραφο αξιολογημένο από ομότιμους) σε κάποιο αρχείο, σε μηχαναγνώσιμη μορφή. Αυτό μπορεί να γίνει χρησιμοποιώντας το «χρυσό» μοντέλο (η ανοιχτή πρόσβαση σε δημοσιευμένη έκδοση είναι άμεση), ή το «πράσινο» μοντέλο. Στην περίπτωση αυτή, η Επιτροπή θα επιτρέψει περίοδο εμπάργκο το πολύ έξι μηνών, εκτός από τις κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες, όπου το μέγιστο χρονικό διάστημα θα είναι δώδεκα μήνες (λόγω μακρύτερης «ημιζωής» των εκδόσεων) [36].

Η επιλεξιμότητα των δαπανών δημοσίευσης «χρυσής» ανοιχτής πρόσβασης θα διατηρηθεί στο «Ορίζοντας 2020». Η Επιτροπή θα εξετάσει επίσης κατά πόσον και υπό ποιες συνθήκες τα τέλη δημοσίευσης ανοιχτής πρόσβασης θα μπορούν να επιστραφούν έπειτα από τη λήξη της συμφωνίας επιχορήγησης.

Η Επιτροπή ενθαρρύνει τους συγγραφείς να διατηρούν τα πνευματικά τους δικαιώματα και να χορηγούν άδειες σε εκδότες, σύμφωνα με τους κανόνες που ισχύουν στα κράτη μέλη.

Επιπλέον, η Επιτροπή θα δημιουργήσει ένα πιλοτικό πρόγραμμα για την ανοιχτή πρόσβαση και την περαιτέρω χρήση δεδομένων της έρευνας που παράγονται από έργα σε επιλεγμένα πεδία του Horizon 2020. Η Επιτροπή θα ενθαρρύνει επίσης, κατά περίπτωση, τη δημοσίευση κωδίκων λογισμικού που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή ή επεξεργασία των δεδομένων. Κατά το σχεδιασμό και την υλοποίηση του πιλοτικού έργου, η Επιτροπή θα λάβει υπόψη τυχόν περιορισμούς για την ανοιχτή πρόσβαση των δεδομένων της έρευνας, που μπορεί να αφορούν την ιδιωτική ζωή, την εθνική ασφάλεια ή δεδομένα, τεχνογνωσία και γνώσεις που αποτελούν εισροή σε έργα. Γενικά, το πιλοτικό πρόγραμμα δεν θα ισχύει για έργα όπου η προσβασιμότητα στα ερευνητικά δεδομένα θα αντέβαινε στον πρωταρχικό στόχο τους.

Η επιγραμμική πρόσβαση σε επιστημονικές πληροφορίες που προκύπτουν από έργα ενωσιακής χρηματοδότησης θα βελτιωθεί περαιτέρω, με βάση την υποδομή OpenAIRE, και τα εθνικά γραφεία ανοιχτής πρόσβασής της.

Στους ερευνητές και τα ακαδημαϊκά ιδρύματα θα δοθούν οδηγίες σχετικά με το πώς να συμμορφωθούν με την υποχρέωση παροχής ανοιχτής πρόσβασης.

Όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση για τα ανοιχτά δεδομένα, η Επιτροπή θα αρχίσει τη λειτουργία μιας ηλ-υποδομής που θα καταστήσει εύκολα προσβάσιμες και χρησιμοποιήσιμες τις εκδόσεις της Επιτροπής και των δεδομένων της έρευνας, καθώς και εκείνες των άλλων ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων και οργανισμών. Παράλληλα, θα προσδιοριστούν και θα προωθηθούν οι ορισμοί μεταδεδομένων με μεγάλο δυναμικό περαιτέρω χρήσης.

6.2.3.     Συνεργασία με τους ενδιαφερόμενους φορείς

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα συνεχίσει το διάλογο και την παρακολούθηση του αντίκτυπου των πολιτικών της για την ανοιχτή πρόσβαση σε όλες τις ενδιαφερόμενες ομάδες για ανοιχτή πρόσβαση σε δημοσιεύματα και δεδομένα, καθώς και για ψηφιακή διαφύλαξη. Στους ενδιαφερόμενους περιλαμβάνονται ακαδημαϊκά ιδρύματα, ερευνητικά κέντρα και οι βιβλιοθήκες τους, επιστημονικοί εκδότες, επιχειρήσεις συμπεριλαμβανομένων των ΜΜΕ, ερευνητές, φορείς χάραξης πολιτικής και κυβερνήσεις, οργανώσεις πολιτών και ΜΚΟ.

6.2.4.     Χρηματοδότηση υποδομών και σχετικών έργων για υπεύθυνη έρευνα και καινοτομία

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα συνεχίσει να χρηματοδοτεί έργα που αφορούν την ανοιχτή πρόσβαση. Το 2012-2013, η Επιτροπή θα δαπανήσει 45 εκατ. ευρώ για υποδομές δεδομένων [37] και για έρευνα σε θέματα ψηφιακής διαφύλαξης. Η χρηματοδότηση θα συνεχιστεί στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζοντας 2020»[38].

Κατά την ίδια περίοδο η Επιτροπή θα στηρίξει τον πειραματισμό με νέους τρόπους χειρισμού των επιστημονικών πληροφοριών (π.χ. νέες μέθοδοι αξιολόγησης από ομότιμους και τρόποι μέτρησης του αντίκτυπου των άρθρων).

6.2.5.     Συντονισμός πέρα από την ΕΕ

Πέρα από την ΕΕ, η Επιτροπή θα συνεχίσει να εργάζεται με τους διεθνείς εταίρους της και με τις επιστημονικές κοινότητες για προώθηση της ανοιχτής πρόσβασης. Η δράση της ΕΕ για την ανοιχτή πρόσβαση μπορεί να εμπνεύσει τρίτες χώρες και ενδιαφερόμενους τρίτων χωρών ώστε να αναπτύξουν τις δικές τους πολιτικές. Ένας ειδικός τομέας στον οποίο πολιτική της ΕΚ θα ωφελήσει την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα είναι η διαλειτουργικότητα και η βιωσιμότητα των υποδομών δεδομένων[39].

7.           Συμπέρασμα

Η ευρεία, δίκαιη, βιώσιμη και εύκολη πρόσβαση σε δημόσια χρηματοδοτούμενες επιστημονικές πληροφορίες και η βιώσιμη διατήρησή τους για περαιτέρω χρήση μπορούν να συμβάλουν σημαντικά στην οικονομική μεγέθυνση της Ευρώπης και να την βοηθήσουν στην αντιμετώπιση των κοινωνικών προκλήσεων που θέτει ο 21ος αιώνας.

Στην παρούσα ανακοίνωση η Επιτροπή καθορίζει μέτρα ώστε να εξασφαλιστεί ότι τα αποτελέσματα της δημόσια χρηματοδοτούμενης έρευνας στην Ευρώπη είναι απολύτως προσβάσιμα στις επιχειρήσεις τους ερευνητές, και τους πολίτες. Ορισμένα από τα μέτρα αυτά πρέπει να εφαρμοστούν από τα κράτη μέλη, ενώ άλλα θα υλοποιηθούν από την Επιτροπή.

Η Επιτροπή καλεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να υποστηρίξουν το στόχο της ανοιχτής πρόσβασης σε επιστημονικές πληροφορίες αναλαμβάνοντας τον ρόλο τους στη λήψη των αναγκαίων πολιτικών και στην υποστήριξη των προγραμματισμένων έργων και υποδομών.

Πρόσβαση και διαφύλαξη επιστημονικών πληροφοριών: βασικά μέτρα

Μέτρα πολιτικής

– Σύσταση προς τα κράτη μέλη σχετικά με την πρόσβαση και τη διαφύλαξη επιστημονικών πληροφοριών, 2012.

– Εργασία με τα εθνικά σημεία αναφοράς που έχουν οριστεί από τα κράτη μέλη να καταρτίσουν κοινές αρχές και πρότυπα, από το 2013.

– Εργασία με τα εθνικά σημεία αναφοράς για την διάρθρωση και την παρακολούθηση της προόδου όσον αφορά την πρόσβαση και τη διάδοση, από το 2013.

Ανοιχτή πρόσβαση στα αποτελέσματα της χρηματοδοτούμενης από την ΕΕ έρευνας

– Καθιέρωση ανοιχτής πρόσβασης σε επιστημονικές δημοσιεύσεις ως γενική αρχή στο πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» και δημιουργία προϋποθέσεων για βέλτιστη συμμόρφωση, από το 2014.

– Διατήρηση της δυνατότητας επιστροφής των τελών δημοσίευσης ανοιχτής πρόσβασης ως μέρος του προγράμματος «Ορίζοντας 2020», από το 2014.

– Παροχή του πλαισίου και ενθάρρυνση της ανοιχτής πρόσβασης σε ερευνητικά δεδομένα στο «Ορίζοντας 2020», λαμβάνοντας υπόψη τυχόν απαιτούμενους περιορισμούς για την προστασία της διανοητικής ιδιοκτησίας ή νόμιμων εμπορικών συμφερόντων, από το 2014.

Χρηματοδότηση για υποδομές και έργα

– Συνέχιση της χρηματοδότησης σχετικών έργων στο «Ορίζοντας 2020», από το 2014.

– Παροχή 45 εκατ. ευρώ για υποδομές που υποστηρίζουν την ανοιχτή πρόσβαση σε ερευνητικά άρθρα και δεδομένα, καθώς και για έρευνα για την ψηφιακή διαφύλαξη, 2012-2013.

Συντονισμός πέρα από την ΕΕ

– Προώθηση ανοιχτών πολιτικών πρόσβασης και διαλειτουργικότητας των υποδομών δεδομένων με τους διεθνείς εταίρους.

Στόχοι:

– Έως το 2014 θα έχουν συσταθεί σε όλα τα κράτη μέλη σε όλα τα επίπεδα οι πολιτικές για την ανοιχτή πρόσβαση σε επιστημονικά άρθρα και δεδομένα.

– Έως το 2016 θα έχει αυξηθεί το μερίδιο των δημόσια χρηματοδοτούμενων επιστημονικών άρθρων που διατίθενται σε όλη την ΕΕ στο πλαίσιο της ανοιχτής πρόσβασης, από 20% σε 60%.

– Το 100% των επιστημονικών δημοσιεύσεων που προκύπτουν από το Horizon 2020 θα είναι διαθέσιμο στο πλαίσιο ανοιχτής πρόσβασης.

[1]               COM(2010)245 τελικό/2.

[2]               Βλ. δέσμη μέτρων για τα «ανοιχτά δεδομένα» που εγκρίθηκε στις 12 Δεκεμβρίου 2011, COM(2011) 882.

[3]               COM(2010) 546 τελικό.

[4]               COM(2007) 56 τελικό.

[5]               COM(2009) 108 τελικό.

[6]               Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 20ής Μαΐου 2008, έγγρ. 7652/1/08.

[7]               http://www.fi.dk/publikationer/2011/adgang-til-forskningsresultater-og-teknisk-information-i-danmark.

[8]               Βλ. Sutcliffe, ‘A report on Responsible Research and Innovation’.

[9]               Βλ. ‘Riding the Wave: How Europe can gain from the rising tide of scientific data’, High Level Expert Group on Scientific Data, Οκτώβριος 2010.

[10]             Ανακοίνωση της Επιτροπής «Υποδομες ΤΠΕ για την ηλ-επιστημη», της 5.3.2009, COM(2009) 108 τελικό.

[11]             Η κατοχύρωση συνιστά αποτελεσματικό τρόπο για διάδοση της γνώσης σε πλαίσιο ανοιχτής πρόσβασης.

[12]             http://www.arl.org/bm~doc/arlstat09.pdf.

[13]             Το μοντέλο αυτό επιτρέπει ορισμένες παραλλαγές. Η διάρκεια της περιόδου εμπάργκο και η έκδοση που μπορεί να αρχειοθετηθεί σε διαφορετικές χρονικές στιγμές διαφέρουν, π.χ. ανάλογα με τις συμφωνίες μεταξύ εκδοτών και συγγραφέων Τα επιγραμμικά αποθετήρια διευθύνονται είτε από πανεπιστημιακά ιδρύματα ή από οργανισμούς χρηματοδότησης, είτε οργανώνονται έτσι ώστε να καλύπτουν ειδικά θέματα.

[14]             Βλ. το μητρώο ROARMAP: http://roarmap.eprints.org/.

[15]             Περίπου 57 % των εκδοτών επιτρέπουν κατά κανόνα την αυτοαρχειοθέτηση των αποδεκτών χειρογράφων, βλ. http://www.sherpa.ac.uk/romeo.

[16]             Björk et al., Open Access to Scientific Journal Literature: Situation 2009, διατίθεται στο www.plosone.org/article/info:doi/10.1371/journal.pone.0011273.

[17]             Έργο «Permanent access to the records of science», συγχρηματοδοτούμενο από την ΕΕ βάσει του 7ου ΠΠ, www.parse-insight.eu.

[18]             http://ie-repository.jisc.ac.uk/279/2/JISC_data_sharing_finalreport.pdf.

[19]             Έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής που συνοδεύει την ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με την ψηφιοποίηση και την επιγραμμική προσβασιμότητα πολιτιστικού υλικού και την ψηφιακή διαφύλαξη, SEC(2011) 1274 τελικό.

[20]             http://roarmap.eprints.org/.

[21]             http://cordis.europa.eu/fp7/ict/e-infrastructure/docs/allea_declaration.pdf.

[22]             http://www.oecd.org/dataoecd/9/61/38500813.pdf. http://unesdoc.unesco.org/images/0021/002158/215863e.pdf.

[23]             Βλ. το ταμείο COPE , http://www.oacompact.org/.

[24]             Βλ. το «Sponsoring consortium for open access publishing in particle physics», www.scoap3.org.

[25]             Βλ. την έκθεση «PEER Behavioural Research: Authors and Users vis-à-vis Journals and Repositories, final report», σ. 51 κ.επ., διατίθεται στο: www.peerproject.eu.

[26]             Βλ. την έκθεση PEER, ό.π., σ. VI.

[27]             Έκθεση «To share or not to share: Publication and Quality Assurance of Research Data Outputs», διατίθεται στο: http://eprints.ecs.soton.ac.uk.

[28]             Εμφανίζονται ορισμένες πρωτοβουλίες, όπως η datacite.org.

[29]             Ανακοίνωση της 27.10.2011, COM (2011) 7579 τελικό.

[30]             Βλ. την έκθεση «National Open Access and Preservation policies in Europe», 2011, http://ec.europa.eu/research/science-society/document_library/pdf_06/open-access-report-2011_en.pdf.

[31]             Πιλοτική δράση για την ανοιχτή πρόσβαση στο 7οΠΠ, http://ec.europa.eu/research/science-society/index.cfm?fuseaction=public.topic&id=73

[32]             Ωστόσο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (ERC) κρίνει ότι είναι απαραίτητο τα υποκείμενα δεδομένα δημοσιεύσεων που έχουν υποβληθεί σε ομότιμη κρίση να κατατίθενται αμέσως μετά τη δημοσίευση και, σε κάθε περίπτωση, όχι αργότερα από 6 μήνες ύστερα από την ημερομηνία δημοσίευσης (δήλωση του επιστημονικού συμβουλίου του ERC για την ανοιχτή πρόσβαση).

[33]             Έρευνα για την ανοιχτή πρόσβαση στο 7οΠΠ, http://ec.europa.eu/research/science-society/document_library/pdf_06/report-rocard-on-science-education_en.pdf

[34]             European Strategy Forum for Research Infrastructures (ευρωπαϊκό φόρουμ ερευνητικών υποδομών) (http://ec.europa.eu/research/infrastructures/index_en.cfm?pg=esfri)

[35]             Χρηματοδότηση από το 7οΠΠ, http://www.openaire.eu/.

[36]             Οι μέγιστες περίοδοι εμπάργκο θα καθορίζονται στο υπόδειγμα συμφωνίας επιχορήγησης για το «Ορίζοντας 2020». Η Επιτροπή θα παρακολουθεί και θα αξιολογεί την εφαρμογή τους στο πλαίσιο της συνολικής πολιτικής ανοικτής θα τις επανεξετάζει σε περίπτωση συγκεκριμένων προβλημάτων, ιδίως όσον αφορά τις κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες.

[37]             Πρόκειται για δημόσια χρηματοδοτούμενες υποδομές που παρέχονται για δραστηριότητες μη οικονομικού χαρακτήρα, όπως η καθαρή διάδοση γνώσεων.

[38]             Βλ. πρόταση της ΕΕ για το ειδικό πρόγραμμα Horizon 2020 (COM(2011)811 τελικό). Με την επιφύλαξη της έγκρισης της νομικής βάσης του Horizon 2020 και της τελικής απόφασης για το πολυετές χρηματοικονομικό πλαίσιο 2014-2020.

[39]             Βλ. επίσης την επικείμενη ανακοίνωση «Ενίσχυση και εστίαση της ευρωπαϊκής διεθνούς συνεργασίας στην έρευνα και την καινοτομία: στρατηγική προσέγγιση».