15.11.2012   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 351/42


Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή: Άρση των εμποδίων στη φορολογία διασυνοριακών κληρονομιών εντός της ΕΕ»

COM(2011) 864 final

2012/C 351/09

Εισηγητής: ο κ. FARRUGIA

Στις 15 Δεκεμβρίου 2011, και σύμφωνα με το άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα την:

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή: Άρση των εμποδίων στη φορολογία διασυνοριακών κληρονομιών εντός της ΕΕ

COM(2011) 864 final

Το ειδικευμένο τμήμα «Οικονομική και Νομισματική Ένωση, Οικονομική και Κοινωνική Συνοχή», στο οποίο ανατέθηκαν οι σχετικές προπαρασκευαστικές εργασίες, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 4 Σεπτεμβρίου 2012.

Κατά την 483η σύνοδο ολομέλειας της 18ης και 19ης Σεπτεμβρίου 2012 (συνεδρίαση της 18ης Σεπτεμβρίου 2012), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 135 ψήφους υπέρ, 1 κατά και 11 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1

Οι πολίτες ενός κράτους μέλους της ΕΕ που κληρονομούν περιουσιακά στοιχεία προερχόμενα από άλλα κράτη μέλη της ΕΕ συχνά καλούνται να καταβάλουν τον σχετικό φόρο σε δύο ή και περισσότερα κράτη μέλη (διπλή ή πολλαπλή φορολογία) και υφίστανται φορολογικές διακρίσεις. Το αποτέλεσμα είναι να προκύπτουν αναίτια προσκόμματα για τους πολίτες και να παρακωλύεται η προσπάθεια επίτευξης των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Προκειμένου να αντιμετωπιστούν αυτά τα προβλήματα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσιοποίησε εντός του 2011 σχετική ανακοίνωση και μια συνοδευτική σύσταση.

1.2

Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της άρσης της διπλής ή πολλαπλής φορολογίας που συνοδεύεται από αρνητικές διακρίσεις, επιδοκιμάζει την επιλογή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να σεβαστεί την εθνική κυριαρχία των κρατών μελών σε θέματα φορολογίας, αλλά παράλληλα ζητά να υπάρξει καλύτερη διασύνδεση των εθνικών φορολογικών συστημάτων.

1.3

Ωστόσο, κατά την ΕΟΚΕ, η προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την επίτευξη του απώτερου σκοπού της μπορεί να γίνει ακόμα πιο αποτελεσματική εφόσον:

εισηγηθεί και εφαρμόσει πρακτικούς μηχανισμούς, χάρη στους οποίους – εντός εύλογου χρονικού πλαισίου – θα επιτευχθεί η δραστική διασύνδεση των εθνικών φορολογικών συστημάτων ως προς τους φόρους κληρονομίας και θα ενθαρρύνονται τα κράτη μέλη να εγκαθιδρύουν και να εφαρμόζουν πιο αποτελεσματικούς και ελαστικούς μηχανισμούς απαλλαγής από τη διπλή ή πολλαπλή φορολογία·

τεθούν σε εφαρμογή νομοθετικοί μηχανισμοί για την ουσιαστική κατάργηση της διπλής ή πολλαπλής επιβολής φόρου κληρονομίας στους πολίτες της ΕΕ·

δεν περιοριστεί στα ζητήματα φορολογίας πέραν των εθνικών συνόρων, εξετάζοντας τις ενδεχόμενες στρεβλώσεις που προκαλούν οι αποκλίσεις στον τρόπο υπολογισμού της βάσης του φόρου κληρονομίας από την εκάστοτε εθνική φορολογική αρχή, θέτοντας κοινές εφαρμοστέες αρχές ανά την ΕΕ με γνώμονα τον δίκαιο υπολογισμό της καθαρής αξίας ενεργητικού των περιουσιακών στοιχείων και τη διασφάλιση της συνέχειας της λειτουργίας της επιχείρησης·

προκριθούν έμπρακτα πιο αποτελεσματικά, δραστικά και φιλικά προς τον πολίτη φορολογικά συστήματα, τα οποία θα επιβαρύνουν στο ελάχιστο τους φορολογούμενους·

μελετηθούν οι παράμετροι που άπτονται της συνολικής επιβολής φόρου κληρονομίας πέραν των εθνικών συνόρων και οι οποίες θίγουν τα συμφέροντα των πολιτών της ΕΕ·

σταθμιστεί η δυνατότητα απλοποίησης της φορολογίας κληρονομίας πέραν των εθνικών συνόρων μέσω ενός συστήματος μοναδικής φορολόγησης σε έναν τόπο, ο οποίος θα εξαρτάται από τον τόπο όπου βρίσκεται το περιουσιακό στοιχείο.

1.4

Το Παρατηρητήριο Φορολογίας της ΕΕ – τη σύσταση του οποίου, υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, είχε εισηγηθεί η ΕΟΚΕ σε γνωμοδοτήσεις (1) της με θέμα την πολλαπλή και διαφορετική φορολογία – θα μπορούσε να αποτελέσει τον δίαυλο για την εφαρμογή των ανωτέρω συστάσεων.

2.   Περιεχόμενο και ιστορικό πλαίσιο της πρότασης

2.1

Οι πολίτες της ΕΕ που κληρονομούν περιουσιακά στοιχεία από το εξωτερικό καλούνται συχνά να καταβάλουν φόρους σε πάνω από ένα κράτος μέλος (πολλαπλή φορολογία). Συν τοις άλλοις, αρκετά κράτη μέλη επιβάλλουν βαρύτερο φόρο κληρονομίας όταν αυτή προέρχεται από την αλλοδαπή (διακριτική φορολογία). Σε αυτές τις περιπτώσεις παρεμβάλλονται ενίοτε αναίτια προσκόμματα στους πολίτες που καθίστανται κληρονόμοι. Πιο συγκεκριμένα, υπάρχουν μικρές επιχειρήσεις οι οποίες δυσκολεύονται να ολοκληρώσουν τη μεταφορά κυριότητας μετά τον θάνατο των ιδιοκτητών τους.

2.2

Μολονότι υφίστανται ήδη ένδικα μέσα για την προστασία των πολιτών από τη διακριτική φορολογία, συχνά δεν χρησιμοποιούνται λόγω του σχετικού απαγορευτικού κόστους. Ωστόσο, απουσιάζουν τα ένδικα μέσα για την προστασία των πολιτών από την πολλαπλή φορολογία, λόγω του δικαιώματος αρκετών κρατών μελών να επιβάλλουν φόρους (2).

2.3

Αυτά συμβαίνουν παράλληλα με την άνοδο από τα 3 στα 12,3 εκατομμύρια του αριθμού των πολιτών της ΕΕ που μετακινήθηκαν από το ένα κράτος μέλος στο άλλο μεταξύ των ετών 2005 και 2010, καθώς και με την αύξηση των ιδιοκτητών ακινήτων σε άλλα κράτη μέλη κατά 50 % μεταξύ των ετών 2002 και 2010 (3). Σημαντική αύξηση έχει σημειωθεί και στις υπερεθνικές επενδύσεις χαρτοφυλακίου. Μολονότι ο κάθε πολίτης συχνά πλήττεται σημαντικά από την πολλαπλή ή διακριτική επιβολή φόρου κληρονομίας, τα έσοδα των κρατών μελών από την είσπραξη αυτών των φόρων αντιστοιχούν σε λιγότερο από το 0,5 % των συνολικών τους φορολογικών εσόδων και ακόμα λιγότερα είναι αυτά που αναλογούν στις περιπτώσεις από την αλλοδαπή.

2.4

Η κατάσταση αυτή συνιστά σοβαρό πρόσκομμα για την ελεύθερη κυκλοφορία ατόμων και κεφαλαίου εντός της Ενιαίας Αγοράς και ως εκ τούτου βλάπτει τους στόχους της στρατηγικής «Ευρώπη 2020»· εξάλλου, αντίκειται σαφώς στα δικαιώματα του πολίτη της ΕΕ.

2.5

Στην προσπάθειά της να δώσει λύση σε αυτά τα προβλήματα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μέσω της ανακοίνωσης και της σύστασης που εξέδωσε, επιδιώκει τα εξής:

Τα προβλήματα που σχετίζονται με φόρους κληρονομίας από την αλλοδαπή θα επιλύονται χωρίς την εναρμόνιση των φορολογικών συστημάτων των κρατών μελών.

Η πολλαπλή φορολογία θα αντιμετωπίζεται χάρη στην αποτελεσματικότερη αλληλεπίδραση των εθνικών φορολογικών μηχανισμών μέσω ενός συστήματος απαλλαγής από φόρους που έχουν καταβληθεί σε άλλες χώρες, το οποίο θα εφαρμόζεται στα διάφορα κράτη μέλη που θα επικαλούνται φορολογικά δικαιώματα.

Σε περίπτωση ακίνητης περιουσίας, το κράτος μέλος στο οποίο βρίσκεται το περιουσιακό στοιχείο θα ασκεί κατά προτεραιότητα το δικαίωμα της επιβολής φόρου, τα δε υπόλοιπα εμπλεκόμενα κράτη μέλη θα χορηγούν φοροαπαλλαγή.

Στην περίπτωση κινητών περιουσιακών στοιχείων που συνδέονται με ένα μόνιμο ίδρυμα σε κράτος μέλος, το εν λόγω κράτος μέλος θα ασκεί κατά προτεραιότητα το δικαίωμα της επιβολής φόρου, τα δε υπόλοιπα εμπλεκόμενα κράτη μέλη θα χορηγούν φοροαπαλλαγή, σεβόμενα τη φορολόγηση που θα έχει επιβληθεί στο πρώτο κράτος μέλος.

Η χώρα του αποθανόντος θα ασκεί κατά προτίμηση το δικαίωμα της επιβολής φόρου έναντι της χώρας προέλευσης του κληρονόμου, η οποία θα προσμετρά την καταβολή του φόρου στη χώρα του αποθανόντος.

Σε περιπτώσεις που ο αποθανών ή ο κληρονόμος έχουν σχέσεις με περισσότερες από μία χώρες, η διαφορά θα διευθετείται με κριτήρια τον τόπο κατοικίας, τον τόπο συνήθους διαμονής και την εθνικότητα.,

Σε σχετικό έγγραφο εργασίας της (4), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναλύει τα ζητήματα φορολογικών διακρίσεων με σκοπό την ενημέρωση των πολιτών και τα κράτη μέλη για τα στοιχεία που πρέπει να διέπουν τη φορολογία κληρονομίας χωρίς διακρίσεις, δίδοντας παραδείγματα από τη νομολογία και δίνοντας τους, έτσι, τη δυνατότητα να κάνουν χρήση των ένδικων μέσων.

3.   Γενικές παρατηρήσεις

3.1

Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της επίλυσης του προβλήματος της πολλαπλής και διακριτικής φορολογίας με σκοπό την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των πολιτών και την προαγωγή της Ενιαίας Αγοράς. Πρόκειται για μια θέση που το όργανο έχει υπογραμμίσει σε αρκετές γνωμοδοτήσεις του, στις οποίες προτείνει αφενός μεν την άρση της επιβολής πολλαπλών και διαφορετικών φόρων στους πολίτες, αφετέρου δε την περαιτέρω διοικητική απλοποίηση σε περιπτώσεις που υπερβαίνουν τα εθνικά σύνορα (5).

3.2

Ως απόρροια αυτού, η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με θέμα την «Άρση των εμποδίων στη φορολογία διασυνοριακών κληρονομιών εντός της ΕΕ» καθότι σε αυτή:

αναγνωρίζονται τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν κυρίως οι πολίτες και οι μικρές επιχειρήσεις, χωρίς ωστόσο να έχουν αντίστοιχη σημασία για τα δημοσιονομικά του εκάστοτε κράτους·

προτείνονται τρόποι με τους οποίους τα κράτη μέλη θα χορηγούν φοροαπαλλαγή σε περιπτώσεις πολλαπλής φορολογίας και

παρέχεται χρήσιμη ενημέρωση για την κατάργηση των διακρίσεων που εισάγει η φορολογία.

3.3

Επίσης, η ΕΟΚΕ επικροτεί την επιλογή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να σεβαστεί την εθνική κυριαρχία των κρατών μελών σε θέματα φορολογίας και παράλληλα τα συμβουλεύει να επιδιώξουν την καλύτερη διασύνδεση των φορολογικών συστημάτων τους, αίροντας τη διακριτική φορολογία.

4.   Ειδικές παρατηρήσεις

4.1

Ωστόσο, κατά την ΕΟΚΕ, η προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την επίτευξη του απώτερου σκοπού της μπορεί να γίνει ακόμα πιο αποτελεσματική με τις ακόλουθες ενέργειες:

Να επιλεγούν και να τεθούν σε εφαρμογή νομοθετικοί μηχανισμοί για την ουσιαστική κατάργηση των διακρίσεων που εισάγει η επιβολή φόρου κληρονομίας στους πολίτες της ΕΕ· τούτο δεν θα πρέπει να θεωρείται ότι υπονομεύει την εθνική κυριαρχία των κρατών μελών σε θέματα φορολογίας, αλλά μόνο ως θεμελιώδης αξία του δικαιώματος των πολιτών της ΕΕ στην ιδιοκτησία περιουσιακών στοιχείων πέραν των συνόρων ενός κράτους μέλους.

Να προταθούν και να εφαρμοστούν πρακτικοί μηχανισμοί για την επίτευξη, εντός εύλογου χρονικού διαστήματος, της δραστικής διασύνδεσης των εθνικών φορολογικών συστημάτων. Η επιλογή της απλής πραγματοποίησης συστάσεων προς μεμονωμένα κράτη μέλη στην πράξη ενδεχομένως να μην είναι πολύ αποτελεσματική. Επίσης αναγνωρίζεται ότι θα ήταν θεμιτό, όπως προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, να ενθαρρυνθεί το κάθε κράτος μέλος, ξεχωριστά και σύντομα, να ενεργοποιεί τους μηχανισμούς απαλλαγής από την πολλαπλή φορολογία αποτελεσματικότερα και με μεγαλύτερη ελαστικότητα· παράλληλα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα εποπτεύσει την πρόοδο σε μια τριετή περίοδο με την προοπτική να υιοθετήσει μια πιο δραστική στάση, εκδίδοντας, εάν χρειαστεί, σχετική οδηγία.

Εάν, μακροπρόθεσμα και σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, το οποίο δεν θα περιορίζεται στα θέματα φορολογίας πέραν των εθνικών συνόρων, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διευρύνει το πεδίο δράσης της σε ζητήματα φόρου κληρονομίας, έτσι ώστε αυτό να εμπερικλείει τις δυνητικές στρεβλώσεις που προκαλούν οι αποκλίσεις στον τρόπο υπολογισμού της βάσης του φόρου κληρονομίας από την εκάστοτε εθνική φορολογική αρχή· τούτο δε με σεβασμό πάντα στην εθνική κυριαρχία των κρατών μελών σε θέματα φορολογίας – ιδίως ως προς τον καθορισμό των φορολογικών συντελεστών –, αλλά και με γνώμονα κοινές αρχές που θα διέπουν τον καθορισμό της βάσης του φόρου κληρονομίας ανά τα κράτη μέλη της ΕΕ. Ιδανικά, αυτός ο καθορισμός θα γίνεται με κριτήρια τον δίκαιο υπολογισμό της καθαρής αξίας ενεργητικού των περιουσιακών στοιχείων και τη διασφάλιση της συνέχισης της λειτουργίας της επιχείρησης.

Μελετώντας το εύρος και τις προεκτάσεις περιπτώσεων της μη πολλαπλής φορολογίας με τη βοήθεια προηγμένων οικονομικών μέσων· μια προοπτική για την οποία η ΕΟΚΕ προσβλέπει στις πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και σε περαιτέρω διαβουλεύσεις με αυτήν.

Να προκριθούν, έμπρακτα, πιο αποτελεσματικά, δραστικά και φιλικά προς τον πολίτη φορολογικά συστήματα, τα οποία θα λειτουργούν εγκαίρως και ουσιαστικά, με δεδομένες ιδίως τις συχνά χρονοβόρες και περίπλοκες διαδικασίες για τη ρύθμιση ζητημάτων φόρου κληρονομίας· στόχος δε είναι τα συστήματα αυτά να επιβαρύνουν στο ελάχιστο τους φορολογούμενους.

Να εξεταστούν ο βαθμός στον οποίο οι πολίτες της ΕΕ ταλαιπωρούνται συνολικά κατά τη διευθέτηση ζητημάτων φόρου κληρονομίας πέραν των συνόρων, οι προεκτάσεις τους, καθώς και οι δυνατές λύσεις.

Να σταθμιστεί η δυνατότητα απλοποίησης των μεθόδων επιβολής φόρου κληρονομίας μέσω ενός συστήματος μοναδικής φορολόγησης σε έναν τόπο, ο οποίος θα καθορίζεται με βάση τον τόπο όπου βρίσκεται το υπό εξέταση περιουσιακό στοιχείο.

4.2

Επίσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα μπορούσε να εξετάσει το ενδεχόμενο αυτά τα καθήκοντα να συμπεριληφθούν στις αρμοδιότητες του Παρατηρητηρίου Φορολογίας της ΕΕ, τη σύσταση του οποίου – υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής – είχε εισηγηθεί η ΕΟΚΕ σε γνωμοδοτήσεις της με θέμα την πολλαπλή και διακριτική φορολογία (6). Το Παρατηρητήριο θα μπορούσε να συμβάλλει, σε μόνιμη βάση, στην αποτελεσματικότερη επίλυση ζητημάτων φόρου κληρονομίας μέσω έρευνας και μελετών και να αποτελεί δίαυλο παροχής συμβουλών, συνεργασίας και συναίνεσης των διαφόρων εθνικών φορολογικών αρχών.

Βρυξέλλες, 18 Σεπτεμβρίου 2012

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON


(1)  Βλ., μεταξύ άλλων, τις γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ με θέμα την «Πρόταση οδηγίας του Συμβουλίου σχετικά με την εφαρμογή της κοινής ενοποιημένης φορολογικής βάσης για τις εταιρείες (ΚΕΒΦΕ)», ΕΕ C 24, της 28/01/2012, σ. 63, την «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή - Κατάργηση των διασυνοριακών φορολογικών εμποδίων για τους πολίτες της ΕΕ», ΕΕ C 318, της 29/10/2011, σ. 95, καθώς και τη «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή - Διπλή φορολόγηση στην ενιαία αγορά», ΕΕ C 181, 21.6.2012, σελ.. 40 (ECO/304).

(2)  Βλ. υπόθεση Block (C-67/08).

(3)  μελέτη της εταιρείας Copenhagen Economics με θέμα "Inheritance Taxes in EU Member States and Possible Mechanisms to Resolve problems of Double Inheritance Taxation in the EU" («Φόροι κληρονομίας στα κράτη μέλη της ΕΕ και πιθανοί μηχανισμοί επίλυσης προβλημάτων διπλής επιβολής φόρου κληρονομίας στην ΕΕ»), Αύγουστος 2010.

(4)  SEC(2011) 1488.

(5)  Βλ. υποσημείωση 1.

(6)  Βλ. υποσημείωση 1.