Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για το Ευρωπαϊκό έτος των πολιτών (2013)»

Στις 21 Σεπτεμβρίου 2011 και σύμφωνα με το άρθρο 21, παράγραφος 1 της Συνθήκης για την Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), το Συμβούλιο αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής σχετικά με την:

«Πρόταση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για το ευρωπαϊκό έτος των πολιτών (2013)»

Το ειδικευμένο τμήμα «Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών της ΕΟΚΕ, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 29 Φεβρουαρίου 2012.

Κατά την 479η σύνοδο ολομέλειάς της, της 28ης και 29ης Μαρτίου 2012 (συνεδρίαση της 28ης Μαρτίου 2012), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 137 ψήφους υπέρ, 3 κατά και 11 αποχές.

«Η κοινωνία των πολιτών είναι ένα από τα μέσα που μας επιτρέπει να εκφράσουμε πλήρως τον ανθρωπισμό μας»

1.1 Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτίθεται να ανακηρύξει το 2013 «Ευρωπαϊκό έτος των πολιτών» (1). Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υπογραμμίζει τον κεντρικό ρόλο που διαδραματίζουν οι πολίτες για τη διασφάλιση του μέλλοντος της Ευρώπης και της ολοκλήρωσής της και στηρίζει πολλές από τις σκέψεις που αναπτύσσονται στην πρόταση της Επιτροπής. Η ΕΟΚΕ έχει ήδη εκπονήσει με τους εταίρους της σημαντικές προπαρασκευαστικές εργασίες με σκοπό να συμβάλει στην επιτυχία του Ευρωπαϊκού Έτους των Πολιτών. Οι εργασίες αυτές θα εξειδικευτούν περισσότερο.

1.2 Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για τις ελλείψεις που παρουσιάζει η σημερινή πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το Ευρωπαϊκό Έτος 2013Στην πρότασή της η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν ανταποκρίθηκε στο αίτημα των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών να αφιερωθεί το έτος αυτό στην ιδιότητα του ενεργού πολίτη, ούτε στην έκκληση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να δώσει ιδιαίτερη έμφαση στα νέα δικαιώματα των πολιτών που απορρέουν από την εφαρμογή της Συνθήκης της Λισαβόνας. Η ΕΟΚΕ προτείνει μία σειρά προσθηκών και ειδικών τροποποιήσεων χάρη στις οποίες το έτος αυτό θα προσαρμοστεί περισσότερο στις ανάγκες των πολιτών προκειμένου να αποτελέσει επιτυχή εμπειρία.

1.3 Οι μεγάλες προκλήσεις του μέλλοντος που αντιμετωπίζουν η Ευρώπη και οι πολίτες της επιβάλλουν τον καθορισμό προτεραιοτήτων για το θεματικό ευρωπαϊκό έτος. Το χαμηλό επίπεδο εμπιστοσύνης των πολιτών προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, το γεγονός ότι δεν πιστεύουν ότι έχουν τη δυνατότητα να επηρεάσουν τις αποφάσεις της ΕΕ, η απάθεια και η ελλειμματική συμμετοχή στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, προσβάλλουν σοβαρά το ευρωπαϊκό ιδεώδες και βλάπτουν την ποιότητα των αποφάσεων και τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη της Ένωσης.

1.4 Βασικός στόχος του θεματικού έτους πρέπει να είναι η ενεργός συμμετοχή του πολίτη στα κοινά. Το έτος αυτό πρέπει να προαγάγει την ιδιότητα ενημερωμένων και ενεργών πολιτών, χωρίς αποκλεισμούς, στη διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και στην πολιτική και κοινωνική ζωή. Η ΕΟΚΕ συνιστά να διευκρινιστεί η νομική βάση του ευρωπαϊκού έτους και προτείνει τον ακόλουθο τίτλο: «Ευρωπαϊκό Έτος για την ενεργό συμμετοχή των πολιτών στα κοινά».

1.5 Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι η έννοια της ιδιότητας του ενεργού πολίτη περικλείει θεμελιώδεις αξίες της δημοκρατίας αλλά και της ΕΕ, καθώς και τη συζήτηση για τον σεβασμό των πολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων και υποχρεώσεων των πολιτών και την ενίσχυση της ταύτισής τους με την ΕΕ. Το ευρωπαϊκό αυτό έτος πρέπει να δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην πολυμορφία των αναγκών της κοινωνίας και στην καταπολέμηση των διακρίσεων και των ανισοτήτων, και να εστιάζεται ιδιαίτερα στα θέματα που αφορούν τις γυναίκες και τα άτομα με αναπηρία.

1.6 Τα διοικητικά και θεσμικά όργανα, τόσο του ευρωπαϊκού όσο και του εθνικού επιπέδου οφείλουν να εργαστούν χωρίς καθυστέρηση για την επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί. Η διαδικασία αυτή πρέπει να εξελίσσεται στα πλαίσια στενού διαλόγου με την κοινωνία των πολιτών σε όλα τα στάδια και σε όλα τα επίπεδα (τοπικό, εθνικό, ευρωπαϊκό) της διαδικασίας λήψης αποφάσεων.

1.7 Σε αυτό το πλαίσιο είναι σκόπιμο να προαχθεί η κινητικότητα ως ενδιάμεσος στόχος.

1.8 Πρέπει να επανεξεταστεί ο προϋπολογισμός που διατίθεται για το Ευρωπαϊκό Έτος και τη συμμετοχή σε αυτό. Οι πιστώσεις πρέπει να είναι κατάλληλες, σταθερές και ανάλογες της σημασίας του στόχου, έχοντας συνείδηση ότι ένα έλλειμμα δημοκρατίας μπορεί να αποβεί πολύ ακριβό. Ο περιορισμός της χρηματοδότησης (από σχεδόν 17 εκατομμύρια ευρώ, το 2010 σε περίπου 1 εκατομμύριο ευρώ για το 2013) δεν επιτρέπει την εξέταση σημαντικών θεμάτων.

1.9 Προκειμένου να συνεχιστούν οι ορθές πρακτικές και να διασφαλιστεί το μέγιστο δυνατό άνοιγμα και ο μέγιστος συντονισμός των δράσεων, οι Ευρωπαϊκές οργανώσεις και τα δίκτυα που μετέχουν στην ομάδα συνδέσμου και οι λοιποί εταίροι, με τη στήριξη της ΕΟΚΕ, καθιέρωσαν μία συμμαχία για την εφαρμογή του θεματικού έτους, η οποία είναι έτοιμη να αναλάβει καίριο ρόλο στην υλοποίηση του έτους αλλά και στην επεξεργασία συμπληρωματικών συστάσεων. Η ΕΟΚΕ δεσμεύεται να αναπτύξει και να εφαρμόσει ένα εκτενές πρόγραμμα συμμετοχής, διαφάνειας και καινοτομίας, το οποίο να καταδεικνύει στην κοινωνία αλλά και στα θεσμικά όργανα της ΕΕ τα πλεονεκτήματα που προσφέρει η συμμετοχή του κοινωνικού συνόλου λειτουργώντας ταυτόχρονα ως πειραματικό σχέδιο για άλλες πρωτοβουλίες.

2. Πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται η γνωμοδότηση

2.1 Το έτος 2013 θα αποτελέσει την 20ή επέτειο της θέσπισης της ιθαγένειας της Ένωσης μέσω της συνθήκης του Μάαστριχτ. Η συνθήκη της Λισαβόνας (άρθρα 10, παράγραφος 3 και 11 της ΣΕΕ) παρέχει διάφορα νέα δικαιώματα στην κοινωνία των πολιτών: Αξίζει να αναφερθεί ιδιαίτερα η υποχρέωση όλων των θεσμικών οργάνων της ΕΕ να προαγάγουν τη δημοκρατική συμμετοχή στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, τόσο σε ατομικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών (2). Δυστυχώς, τα δικαιώματα αυτά έχουν προς το παρόν ελάχιστο αντίκτυπο στην κοινωνία.

2.2 Ανταποκρινόμενη μερικώς στην έκκληση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε να ανακηρυχτεί το 2012 σε «Ευρωπαϊκό Έτος των πολιτών». Ωστόσο, επικεντρώνει τις προτάσεις της σε ειδικές νομικές πτυχές που καλύπτουν ελάχιστο μόνο μέρος της έννοιας της ιδιότητας του πολίτη. Η ιδιότητα του πολίτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συνιστά ένα από τα αποτελεσματικότερα εργαλεία για τη διαμόρφωση κοινής ευρωπαϊκής συνείδησης. Η δημοκρατία, η ελευθερία, το κράτος δικαίου, η ισότητα και τα ανθρώπινα δικαιώματα αποτελούν θεμελιώδεις αξίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (άρθρο 2 της ΣΕΕ) (3). Οι αξίες αυτές έχουν ιδιαίτερη σημασία για την ενίσχυση της δημοκρατικής διαδικασίας, της συνειδητοποίησης της ιδιότητας του πολίτη και του αισθήματος των πολιτών ότι ανήκουν στην ΕΕ, ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσης όπως αυτή που διανύουμε και σε περιόδους ενδεχόμενων αλλαγών. Δυστυχώς, στην πρόταση της Επιτροπής, δεν αποδίδεται η απαραίτητη σημασία στις αξίες αυτές.

2.3 Σε πρόσφατη έρευνα του ευρωβαρόμετρου, μόνο το 43 % των ερωτηθέντων απάντησαν ότι γνωρίζουν τι σημαίνει η ιδιότητα του ευρωπαίου πολίτη και το 32 % δήλωσαν ότι είναι καλά έως πολύ καλά ενημερωμένοι σχετικά με τα δικαιώματά τους ως πολίτες της ΕΕ (4). Το 2009, μόλις το 43 % (5) των πολιτών που είχαν τη νόμιμη ηλικία συμμετείχαν στις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, που αντιπροσωπεύει ποσοστό πολύ χαμηλότερο από το αντίστοιχο ποσοστό συμμετοχής στις εθνικές εκλογές (περίπου 67 %) (6). Μόλις το 30 % των πολιτών πιστεύουν ότι μπορούν να επηρεάσουν προσωπικά τις διαδικασίες της ΕΕ και το ποσοστό αυτό μειώνεται συνεχώς (7). Όπως δείχνει η έρευνα του ευρωβαρόμετρου του 2009, οι ερωτηθέντες θεωρούν ότι βασική προτεραιότητα για την καλύτερη διασφάλιση των δικαιωμάτων των πολιτών είναι η βελτίωση του διαλόγου με τα θεσμικά όργανα της ΕΕ (37 %) (8). Προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι ήδη σε γνωμοδοτήσεις που εξέδωσε το 1992 και το 1993, η ΕΟΚΕ είχε αναφέρει την ανάγκη της συμμετοχής των πολιτών, τα προβλήματα νομιμότητας, την αγωγή του πολίτη, την ενημέρωση των πολιτών και την αυτοπεποίθησή τους, την εξάλειψη του δημοκρατικού ελλείμματος κλπ (9).

2.4 Οι ελλείψεις στις νομοθετικές ρυθμίσεις της ΕΕ, η μη τήρησή τους, αντικείμενο πολλών κριτικών, η απροθυμία των οργάνων της ΕΕ να δρομολογήσουν ουσιαστικό διάλογο, αποτελούν επίσης καθόλου αμελητέες προκλήσεις για την ΕΕ. Για παράδειγμα, μία ειδική μελέτη που διενέργησε το Ευρωβαρόμετρο το 2011 αποκαλύπτει ότι μόλις το ένα τρίτο των πολιτών της ΕΕ, ή και ακόμη λιγότεροι, δηλώνουν εντελώς ή μερικώς ικανοποιημένοι από την αποτελεσματικότητα της διοίκησης της ΕΕ, την προθυμία της να προσφέρει υπηρεσίες στους πολίτες και τη διαφάνεια, ενώ άλλοι δηλώνουν ότι είναι δυσαρεστημένοι, κυρίως όσον αφορά τη διαφάνεια, ή ότι δεν έχουν γνώμη για το θέμα (10).

2.5 Τα στοιχεία αυτά καταδεικνύουν το χάσμα που χωρίζει τους πολίτες από τα διοικητικά όργανα της ΕΕ, αποτελούν ένδειξη του χαμηλού βαθμού συμμετοχής στη λειτουργία τους (11) και δημιουργούν μάλιστα σε ορισμένους αμφιβολίες ως προς την νομιμότητα των αποφάσεών τους συνολικά, ακόμη και ως προς τη σημασία της επιρροής που ασκεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στα κράτη που πλήττονται από την κρίση. Το αποτέλεσμα είναι πάντως μία λιγότερο αποτελεσματική, λιγότερο ενωμένη και λιγότερο ισχυρή Ευρωπαϊκή Ένωση. Για τον λόγο αυτόν είναι σκόπιμο να αξιοποιηθεί το Ευρωπαϊκό Έτος 2013 ώστε να τεθούν τα θέματα αυτά στην ημερήσια διάταξη και, με τη συνδρομή των πολιτών, να βελτιωθεί η κατάσταση αισθητά και να συζητηθεί η μελλοντική εξέλιξη της ιδιότητας του ευρωπαίου πολίτη.

Βασική ιδέα και ονομασία του Ευρωπαϊκού Έτους

3.1 Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την ιδέα να συνδεθεί το Ευρωπαϊκό Έτος 2013 με το θέμα της ιδιότητας του πολίτη. Θεωρεί ότι το έτος αυτό θα πρέπει να επικεντρώνεται στην ευθυγράμμιση των πολιτικών της ΕΕ με τις αξίες, τα ενδιαφέροντα και τις ανάγκες των πολιτών. Το Έτος θα πρέπει επομένως να στοχεύει στην ενημερωμένη συμμετοχή όλων των πολιτών της ΕΕ στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, σε όλα τα επίπεδα και σε όλα τα στάδια της λήψης αποφάσεων, στην ενεργό συμμετοχή των πολιτών γενικά, καθώς και στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής συνείδησης και της ιδιότητας του ευρωπαίου πολίτη, την ειρήνη, την ελευθερία, το κράτος δικαίου, την ισότητα, την αλληλεγγύη και τον σεβασμό των δικαιωμάτων του ανθρώπου.

3.2 Η ΕΟΚΕ συνιστά να διατυπωθεί ο τίτλος του Ευρωπαϊκού Έτους ως εξής: «Ευρωπαϊκό Έτος για την ενεργό συμμετοχή των πολιτών στα κοινά» (12).

3.3 Η πρόταση απόφασης με την παρούσα μορφή της (13) παρέχει υπερβολική σημασία στην ελευθερία μετακίνησης των προσώπων και στα δικαιώματα που πρέπει να απολαύουν σε διασυνοριακό επίπεδο. Το ποσοστό των μετακινούμενων πολιτών παραμένει χαμηλό, ενώ σε ορισμένες χώρες, ιδιαίτερα στην Ρουμανία και τη Βουλγαρία, η κινητικότητα δυσχεραίνεται πάρα πολύ, παρά το γεγονός ότι τα κράτη αυτά ανταποκρίνονται στα κριτήρια του Σένγκεν. Το έτος 2006 είχε ανακηρυχθεί «Ευρωπαϊκό έτος της κινητικότητας των εργαζομένων».

3.4 Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής περιορίζει την ιδιότητα του πολίτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε έναν ορισμένο αριθμό παραμέτρων νομικού χαρακτήρα, ενώ η ιδιότητα αυτή καλύπτει ένα πολύ ευρύτερο φάσμα πτυχών. Η ιδιότητα του πολίτη περικλείει διάφορες διαστάσεις όπως την πολιτική, αστική, οικονομική και κοινωνική (14) αλλά και πολιτισμική διάσταση.

3.5 Η ΕΟΚΕ στηρίζει την πρόταση που διατυπώνεται στο έγγραφο της Επιτροπής να βελτιωθεί ο διάλογος και η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των θεσμικών οργάνων και των πολιτών της ΕΕ, αλλά θεωρεί ότι πρέπει να διαδραματίζουν καίριο ρόλο η συμμετοχική δημοκρατία και η ενεργός συμμετοχή στα κοινά. Είναι σκόπιμο να εφαρμοστούν πλήρως τα νέα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις σχετικά με τον τομέα αυτόν, όπως θεσπίζονται στη Συνθήκη της Λισαβόνας (15), στα οποία το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συνιστά να δοθεί έμφαση το 2013 (16). Είναι απαραίτητο να διασφαλιστεί χωρίς καθυστέρηση ένας ανοιχτός και διαφανής διάλογος μεταξύ των πολιτών και των διοικητικών οργάνων σε όλα τα επίπεδα.

3.6 Η ΕΟΚΕ συνιστά να προστεθούν στην πρόταση απόφασης σαφείς και ακριβείς αναφορές σε όλες τις διατάξεις που αφορούν τη δημοκρατία και τη συμμετοχή όπως διατυπώνονται στη Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΕΕ) και στη Συνθήκη για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), και ιδιαίτερα το άρθρο 11 της ΣΕΕ και το άρθρο 15 της ΣΛΕΕ, καθώς επίσης το προοίμιο και τα άρθρα 1, 3.2, 6 και 10 της ΣΕΕ (17).

Το άρθρο 1 παράγραφος 2 της ΣΕΕ ορίζει τα εξής: «Η παρούσα Συνθήκη διανοίγει νέα φάση στη διαδικασία μιας διαρκώς στενότερης ένωσης των λαών της Ευρώπης, στην οποία οι αποφάσεις λαμβάνονται όσο το δυνατόν πιο ανοικτά και όσο το δυνατόν εγγύτερα στους πολίτες (18)».

3.7 Είναι απαραίτητο να διευρυνθεί η νομική βάση του θεματικού έτους, έτσι ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι που περιγράφονται ανωτέρω και να αντικατοπτρίζονται όλες οι πτυχές της ιδιότητας του πολίτη και να διασφαλίζεται η λειτουργία και η ανάπτυξή της σε όλους τους τομείς πολιτικής.

3.8 Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι κάθε κράτος μέλος έχει μερίδιο ευθύνης όσον αφορά τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων της ΕΕ, όπως φαίνεται για παράδειγμα από την απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Γερμανίας και από τον όρο «ευθύνη για την ένταξη» που χρησιμοποιεί (19).

3.9 Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να τονίσει την αρχή της ισότητας των πολιτών που καθιερώνεται με το άρθρο 9 της ΣΕΕ (20). Ως εκ τούτου, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Έτους 2013, ζητεί να δοθεί προσοχή σε ομάδες πολιτών που υφίστανται διακρίσεις. Θα πρέπει να ληφθούν συγκεκριμένα μέτρα που να διασφαλίζουν σε όλους τους πολίτες αντίστοιχες ευκαιρίες προκειμένου να ασκούν τα δικαιώματα συμμετοχής και τα οικονομικά, κοινωνικά και άλλα δικαιώματα, ανεξάρτητα από την καταγωγή και την ιθαγένειά τους, την ηλικία, την αναπηρία, την κατάσταση της υγείας τους, τον πλούτο, τις θρησκευτικές πεποιθήσεις, την οικογενειακή κατάσταση ή άλλα τέτοιου είδους χαρακτηριστικά. Είναι αναγκαίο να εξασφαλιστεί η πλήρης ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών (21). Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στην καταπολέμηση αντιδημοκρατικών και ριζοσπαστικών ιδεολογιών και δραστηριοτήτων.

3.10 Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει επίσης την εξωτερική διάσταση της ιδιότητας του ενεργού πολίτη. Κατά την υλοποίηση του έτους, χρήσιμη θα ήταν η συνεργασία με τις γειτονικές χώρες της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ καλεί την ΕΕ, στο πλαίσιο μιας συνεκτικής προσέγγισης, να τηρήσει τις θεμελιώδεις αρχές και αξίες στις εξωτερικές της σχέσεις (22), να ενισχύσει τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στην διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής της και να αρχίσει την προετοιμασία του έτους 2015, για το οποίο η ΕΟΚΕ προτείνει να αφιερωθεί στην αναπτυξιακή συνεργασία.

3.11 Η ΕΟΚΕ στηρίζει την ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων ως μία από τις ενδιάμεσες προτεραιότητες (23), όπως και η Επιτροπή η οποία, στην πρότασή της, εξέφρασε την αποφασιστικότητά της να εξαλείψει τους εναπομένοντες φραγμούς που εντοπίστηκαν (24), προκειμένου να μπορέσουν όλοι οι πολίτες της ΕΕ, χωρίς διακρίσεις, να ασκούν ελεύθερα τα δικαιώματά τους. Παράλληλα, εφιστά την προσοχή σε συγκεκριμένες δράσεις και πρακτικές που παράγουν μακροπρόθεσμα θετικά αποτελέσματα. Μέσω αυτών, θα μπορούσαν να διαμορφώνονται ή να επεκτείνονται προγράμματα και μέσα προώθησης, να αναπτύσσονται και να εφαρμόζονται νέες κανονιστικές πράξεις ή να ελέγχονται αυστηρότερα και να διώκονται παραβιάσεις του δικαίου της ΕΕ.

3.12 Στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Έτους 2013, είναι απαραίτητο να δοθεί σημασία στην εφαρμογή του δικαιώματος των πολιτών να λαμβάνουν βοήθεια από τις διπλωματικές και προξενικές αντιπροσωπείες σε άλλα κράτη μέλη, όταν βρίσκονται σε τρίτη χώρα.

3.13 Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι είναι σκόπιμο να εξεταστεί η κινητικότητα των προσώπων και στο πλαίσιο των δημογραφικών εξελίξεων καθώς και να αναγνωρίζεται η θετική επίδρασή τους στην απασχολησιμότητα και την ανταγωνιστικότητα. Ενθαρρύνει την ανάπτυξη, τη χρήση και το σεβασμό της ευρωπαϊκής νομοθεσίας σε πολλούς τομείς, π.χ. όσον αφορά τα δικαιώματα των καταναλωτών, την κυκλοφορία των αγαθών, υπηρεσιών και κεφαλαίων, την υγειονομική περίθαλψη, την εκπαίδευση, το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι στις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σε περίπτωση διαμονής σε άλλο κράτος μέλος της ΕΕ, τις γλωσσικές, διαπολιτισμικές και κοινωνικές δεξιότητες και άλλα κοινωνικά και οικονομικά δικαιώματα και διασφαλίσεις. Η κινητικότητα των προσώπων σημαίνει, επομένως, να επιτρέπεται στους πολίτες να απολαμβάνουν τα πλεονεκτήματα της ενιαίας αγοράς και να συμβάλλουν στην επίτευξη των αναπτυξιακών στόχων της στρατηγικής Ευρώπη 2020.

3.14 Η οργανωτική πτυχή του Ευρωπαϊκού Έτους 2013 πρέπει να συνάδει με τους στόχους και τις αξίες που προβάλλει. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι οι διεργασίες σχεδιασμού και εφαρμογής του εν λόγω έτους πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο ανοικτές, με τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων φορέων, σε όλα τα επίπεδα και σε όλα τα στάδια, συμπεριλαμβανομένης και της δικής της συμμετοχής, της συμμετοχής της Επιτροπής των Περιφερειών, των εκπροσώπων των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών (ΟΚΠ), ιδίως των κοινωνικών εταίρων καθώς και των εθνικών και τοπικών διοικητικών φορέων.

3.15 Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι είναι σκόπιμο να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στη συνεργασία με τα σχολεία και τα πανεπιστήμια και τις δραστηριότητές τους. Κάθε κράτος μέλος πρέπει να συνειδητοποιήσει τον ρόλο του και να αναπτύξει εκπαιδευτικά προγράμματα για σχολεία και πανεπιστήμια που να μπορούν να λάβουν τη στήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

3.16 Για την διοργάνωση της διαβούλευσης με την κοινωνία των πολιτών, είναι απαραίτητο να αναπτυχθεί συγκεκριμένη μεθοδολογία καθώς και φυλλάδιο ή εγχειρίδιο καλών πρακτικών.

3.17 Είναι σκόπιμο να αξιοποιηθούν πλήρως οι ευκαιρίες που προσφέρουν οι σύγχρονες τεχνολογίες, και ιδιαίτερα τα κοινωνικά δίκτυα και άλλα μέσα το περιεχόμενο των οποίων καθορίζεται από τις συνεισφορές των χρηστών, ιδίως με την εισαγωγή ενός εργαλείου διαβούλευσης στις ιστοσελίδες όλων των θεσμικών οργάνων της ΕΕ.

3.18 Ακόμη, η ΕΟΚΕ ζητεί να υπάρξει διαφανής και αποτελεσματικός συντονισμός του Ευρωπαϊκού Έτους 2013 σε όλα τα επίπεδα και μεταξύ όλων των συμμετεχόντων φορέων, μεταξύ άλλων αξιοποιώντας πλήρως το δυναμικό των συντονιστικών επιτροπών με τη δημιουργία αποτελεσματικών μηχανισμών ανταλλαγής εμπειριών σε εθνικό επίπεδο.

3.19 Βασιζόμενη στην επιτυχία των προηγούμενων εμπειριών κατά τα προηγούμενα Ευρωπαϊκά έτη, η ΕΟΚΕ εξέφρασε τη στήριξή της στη δημιουργία από τις ευρωπαϊκές οργανώσεις και τα δίκτυα που μετέχουν στην Ομάδα συνδέσμου της ΕΟΚΕ και λοιπούς εταίρους, ενός εκτεταμένου και ανοιχτού συνασπισμού οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών που θα συμβάλει στη διοργάνωση του θεματικού έτους, καθώς και την πρόθεσή της να συνεργαστεί με αυτόν τον συνασπισμό. Από την πλευρά της, η ΕΟΚΕ προτίθεται να συστήσει ομάδα συντονισμού για την παρακολούθηση της προόδου του έτους και προκειμένου να συμβάλει στην επιτυχία του. Προς τούτο, θα πρέπει επίσης να καθιερωθεί στενή συνεργασία μεταξύ του συνασπισμού της κοινωνίας των πολιτών και της ομάδας συντονισμού της ΕΟΚΕ.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι με τους εταίρους της σε επίπεδο ΕΕ και κρατών μελών μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά μέσω του έργου παρακολούθησης, συνεργασίας και εμψύχωσης που στοχεύει τους φορείς της κοινωνίας των πολιτών, οι οποίοι θα αναδειχθούν σε συναρμόδιοι για την υλοποίηση του θεματικού έτους. Συνεπώς, η συμμετοχή είναι ανοιχτή σε αυτή τη μοναδική εμπειρία συνεργασίας της ΕΟΚΕ με στόχο την οικοδόμηση συναίνεσης των πολιτών.

3.20 Η ΕΟΚΕ ζητεί να διαμορφωθούν και να εφαρμοστούν ειδικά μέτρα προκειμένου να διασφαλιστεί η σύνδεση μεταξύ των διαφόρων θεματικών ετών και της διάρκειας των αποτελεσμάτων της εκδήλωσης. Όσον αφορά το περιεχόμενο, η ΕΟΚΕ συνιστά τη διασύνδεση των ευρωπαϊκών ετών 2010 έως 2013 (25) και των επόμενων, ιδίως του έτους 2014 που θα είναι αφιερωμένο στην οικογένεια.

3.21 Οι φορείς χάραξης πολιτικής σε συνεργασία με την κοινωνία οφείλουν να διοργανώσουν ενημερωτικές εκστρατείες αλλά και να αναπτύξουν συγκεκριμένες δράσεις και πρακτικές. Είναι απαραίτητο να αξιολογηθούν και να τροποποιηθούν οι προτεινόμενες δράσεις που διατυπώνονται στο άρθρο 3 της υπό εξέταση πρότασης σύμφωνα με τις συστάσεις της παρούσας γνωμοδότησης, με κύριο στόχο την πλήρη εφαρμογή των άρθρων 10 και 11 της ΣΕΕ.

Η συμμετοχή της κοινωνίας και η νομιμοποίηση των αποφάσεων

4.1 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι, ως έχει, η πρόταση δεν θα προωθήσει την αίσθηση του ανήκειν στην ΕΕ. Θεωρεί ότι η πρόταση δεν θέτει τα απαραίτητα θεμέλια, προκειμένου να επιτευχθούν απτά αποτελέσματα στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Έτους 2013 έτσι ώστε να μειωθεί το χάσμα μεταξύ της κοινωνίας των πολιτών και των φορέων χάραξης πολιτικής, όσον αφορά τη συμμετοχή των πολιτών, ή να αυξηθεί σημαντικά το κύρος των οργάνων της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ, στο πλαίσιο του θεματικού έτους, προτείνει την θέσπιση ενός νέου προγράμματος για την προαγωγή και τη δημιουργία μηχανισμών και για την ανάπτυξη και την υιοθέτηση των νομικών πράξεων στον τομέα αυτό.

4.2 Η ΕΟΚΕ τονίζει, ειδικότερα, ότι η Επιτροπή πρέπει να υποβάλει συγκεκριμένες προτάσεις, ιδίως λευκά βιβλία, σχετικά με την πλήρη εφαρμογή των άρθρων 10 και 11 της ΣΕΕ. Η θέσπιση της πρωτοβουλίας των ευρωπαίων πολιτών (άρθρο 11 παράγραφος 4 της ΣΕΕ) και άλλοι μηχανισμοί που έχουν θεσπιστεί μέχρι στιγμής, δεν επαρκούν για να εξασφαλιστεί η πλήρης συμμετοχή της κοινωνίας. Χρειάζεται πλέον να δρομολογηθεί η συζήτηση σχετικά με τους πιθανούς τρόπους για τη συμπλήρωσή τους (26).

4.3 Θα πρέπει επίσης να καταβληθούν προσπάθειες για τη συμπλήρωση των υφιστάμενων μηχανισμών διαλόγου και συμμετοχής, για τη συλλογή ορθών πρακτικών (27) και για τη βελτίωση της συνεργασίας μεταξύ των οργάνων της ΕΕ καθώς και μεταξύ επιπέδου ΕΕ και εθνικών φορέων που εμπλέκονται σε ευρωπαϊκά θέματα (συμπεριλαμβανομένων των κυβερνήσεων και των εθνικών κοινοβουλίων) και κοινωνίας των πολιτών (για να αναφέρουμε κάποια παραδείγματα φορέων), έτσι ώστε η λήψη αποφάσεων να είναι το ίδιο ανοιχτή και όσο γίνεται πιο διαφανής.

4.4 Παρά τη δράση αυτή, η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη της ΕΕ να βελτιώσουν επίσης τους μηχανισμούς συμμετοχής των πολιτών σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, με τη σύνδεση του κοινού στο διάλογο και με την διαμόρφωση δεικτών απόδοσης ως προς τους επιδιωκόμενους στόχους.

4.5 Ακόμη, πρέπει να ενθαρρυνθεί στην Ευρώπη «ένας διάλογος με τους πολίτες». Συγκεκριμένα, θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι κάθε πολίτης αντιλαμβάνεται το εύρος των θεμάτων που εξετάζονται και να κατανοεί πότε και πώς μπορεί να συμμετέχει στη λήψη αποφάσεων. Επίσης, είναι απαραίτητο να ενισχυθεί και να ενθαρρυνθεί η θέσπιση (28) ευρωπαϊκού χώρου μέσων ενημέρωσης, τα διδάγματα (29) και ο πολιτισμός του.

4.6 Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι λειτουργεί ως γέφυρα μεταξύ των θεσμικών οργάνων και της κοινωνίας των πολιτών (30). Ενόψει του Ευρωπαϊκού Έτους 2013, η ΕΟΚΕ δεσμεύεται να αναπτύξει και να εφαρμόσει ένα εκτενές πρόγραμμα συμμετοχής, διαφάνειας και καινοτομίας, το οποίο να καταδεικνύει στην κοινωνία αλλά και στα θεσμικά όργανα της ΕΕ τα πλεονεκτήματα που προσφέρει η συμμετοχή του κοινωνικού συνόλου λειτουργώντας ταυτόχρονα ως πειραματικό σχέδιο για άλλες πρωτοβουλίες.

Προηγούμενες πρωτοβουλίες και αξιολόγηση του θεματικού έτους

4.7 Σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις, η ΕΟΚΕ υπερασπίζει σθεναρά και με συνέπεια τις αξίες και τους στόχους που επισημαίνονται στην παρούσα γνωμοδότηση, κυρίως με την ενημέρωση και τη συμμετοχή των πολιτών, την αγωγή του πολίτη, την προστασία και την ανάπτυξη των δικαιωμάτων όλων των πολιτών (31).

4.8 Η ΕΟΚΕ συνιστά να συμπεριληφθούν στο σχέδιο δράσης, καθώς και να στηριχθούν με άλλα μέσα, οι δράσεις που σχετίζονται με την κινητικότητα που έχει συστήσει σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις, ιδίως όσον αφορά την ιδιαίτερη ενθάρρυνση της κινητικότητας των νέων, τη βελτίωση της πρόσβασης στην εκπαίδευση ή την ίδια την εκπαίδευση και την εξειδικευμένη κατάρτιση στην κινητικότητα, τη βελτίωση της πρόσβασης στην δια βίου κατάρτιση, καθώς και να αναληφθεί δράση για την άρση των εμποδίων που προκαλούνται από τα εκπαιδευτικά συστήματα, τις ελλείψεις στη γλωσσομάθεια, τα θέματα της υγειονομικής περίθαλψης, την κοινωνική ασφάλιση, την πρόσβαση στη στέγαση ή άλλα ζητήματα| (32). Η ΕΟΚΕ συνιστά επίσης να εξεταστούν και οι λιγότερο ευχάριστες πτυχές που συνδέονται με την κινητικότητα, όπως η διάσπαση της οικογένειας, ο κίνδυνος της απώλειας της πολιτιστικής ιδιαιτερότητας, καθώς και οι κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις στον τόπο προέλευσης.

4.9 Είναι σκόπιμο να προβληθεί η υπόδειξη ότι κάθε κράτος μέλος πρέπει να καταρτίσει εγχειρίδιο για τα δικαιώματα των πολιτών άλλων χωρών της ΕΕ που διαμένουν στην επικράτειά του και να υποχρεώνεται να τους προσφέρει και άλλες εύκολα προσβάσιμες πηγές πληροφοριών (33). Θα πρέπει να τονιστούν όλα τα σημεία της γνωμοδότησης της ΕΟΚΕ σχετικά με την προώθηση της ενεργού συμμετοχής του ευρωπαίου πολίτη στα κοινά (34).

4.10 Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι πρέπει να καταρτιστεί έκθεση παρακολούθησης σχετικά με την ιθαγένεια της Ένωσης καθώς και σχέδιο δράσης για τους τρόπους εξάλειψης των φραγμών που εμποδίζουν τους πολίτες ασκήσουν τα δικαιώματά τους. Συνεπώς, προτείνει ότι η συμμετοχή των πολιτών πρέπει να αποτελέσει την κορυφαία προτεραιότητα. Πιστεύει ότι μια τέτοια πρωτοβουλία θα έχει ως αποτέλεσμα την μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση και τη συμμετοχή των πολιτών στις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που θα πραγματοποιηθούν την άνοιξη του 2014 και στις εκλογές που θα ακολουθήσουν.

4.11 Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στην ασυνέπεια των πολιτικών που αναπτύσσονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή: ενώ διατυπώνεται η βούληση να τονιστεί η κινητικότητα, από την άλλη πλευρά, κατά τη διάρκεια της νέας δημοσιονομικής περιόδου, προβλέπονται σημαντικές αλλαγές στο πρόγραμμα Νεολαία σε Δράση, οι οποίες θα οδηγήσουν σε διαμετρικά αντίθετο αποτέλεσμα και θα αποδυναμώσουν στους νέους την αίσθηση ότι ανήκουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την ιδέα του πολίτη και του ευρωπαίου.

4.12 Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι πρέπει να αξιολογηθούν λεπτομερώς τα αποτελέσματα του Ευρωπαϊκού Έτους 2013 και να συλλεχθούν και να μελετηθούν οι απόψεις που εξέφρασαν οι πολίτες με την ευκαιρία αυτή. Τα συμπεράσματα αυτά θα πρέπει να ληφθούν υπόψη στην περαιτέρω ανάπτυξη των πολιτικών της ΕΕ που αφορούν το ζήτημα της ιθαγένειας. Από την πλευρά της, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή εξετάζει τη δυνατότητα επεξεργασίας γνωμοδότησης που θα περιλαμβάνει συγκεκριμένους δείκτες και κατευθυντήριες γραμμές για τη συνέχεια που πρέπει να δοθεί στο εν λόγω ζήτημα.

4.13 Η ΕΟΚΕ συνιστά να διερευνηθεί η δυνατότητα σύστασης ειδικής διακομματικής ομάδας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η οποία θα ενθαρρύνει τη διοργανική συνεργασία μεταξύ άλλων με την ΕΟΚΕ όσον αφορά το σχεδιασμό και την υλοποίηση του έτους.

4.14 Η ΕΟΚΕ ζητεί, στο πλαίσιο των προετοιμασιών για το Ευρωπαϊκό Έτος 2013, να διατεθούν οι κατάλληλοι πόροι στις υπηρεσίες της Επιτροπής που χειρίζονται τα θέματα της συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών και της ενίσχυσής της, καθώς και να διευρυνθεί το πεδίο εφαρμογής και να ενισχυθεί η σημασία και ο συντονισμός τους. Ζητά να εξεταστεί εάν πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή και στην προώθηση και το συντονισμό του εθελοντισμού.

4.15 Λόγω της περιορισμένης προβολής και αποτελεσματικότητας, φαίνεται αμφίβολη η σκοπιμότητα να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση σε πηγές πληροφόρησης όπως η Europe Direct, η πύλη “Votre Europe” ή Solvit. Η Europeana και EURES θα μπορούσαν επίσης να περιλαμβάνονται στον κατάλογο. Ωστόσο, τα όργανα της ΕΕ μπορούν να έχουν μόνο μεσολαβητικό ρόλο, δεδομένου ότι στο επίκεντρο πρέπει να βρίσκονται κατά κύριο λόγο οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Εν πάση περιπτώσει, η ενημέρωση πρέπει να απευθύνεται στο κοινό-στόχο, μέσω σύγχρονων και καινοτόμων διαύλων, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης κοινωνικών και άλλων δικτύων.

4.16 Η ΕΟΚΕ συνιστά να διατεθεί για το Ευρωπαϊκό Έτος 2013 επαρκής και κατάλληλος προϋπολογισμός. Το προβλεπόμενο κονδύλιο ύψους 1 εκατομμυρίου ευρώ δεν επαρκεί για την επίτευξη τόσο σημαντικών στόχων. Το Ευρωπαϊκό Έτος 2011 διέθετε προϋπολογισμό 11 εκατ. ευρώ (35) εάν συμπεριληφθούν και οι προετοιμασίες που έγιναν το 2010, ενώ ο προϋπολογισμός για το Ευρωπαϊκό Έτος 2010 ανήρχετο σε 17 εκατ. ευρώ (36). Επιπλέον, για το Ευρωπαϊκό Έτος 2013 προβλέπεται να χορηγηθούν πόροι από τον προϋπολογισμό και από το πρόγραμμα της Γενικής Διεύθυνσης Επικοινωνία· όμως, δεν πρόκειται για πρόσθετη χρηματοδότηση (37). Δυστυχώς, σε αυτό το ποσό, δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη για την συγχρηματοδότηση πρωτοβουλιών των πολιτών και των οργανώσεων των πολιτών (38). Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι 0,2 λεπτά κατά μέσο όρο ανά πολίτη της ΕΕ δεν επαρκούν για την υλοποίηση των δράσεων που ζητούνται στην παρούσα γνωμοδότηση, ακόμη και αν όλες οι προτεινόμενες δράσεις και πρωτοβουλίες δεν απαιτούν σημαντικούς πόρους. Εν πάση περιπτώσει, θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις πρωτοβουλίες που δεν λαμβάνουν επαρκή χρηματοδότηση.

4.17 Η ΕΟΚΕ συνιστά να διαγραφεί η διάταξη σύμφωνα με την οποία η χρηματοδότηση «σε γενικές γραμμές θα λάβει τη μορφή άμεσης αγοράς αγαθών και υπηρεσιών βάσει ισχυουσών συμβάσεων πλαισίων» (39), διότι οδηγεί κατ' ουσία, σε μεγάλες δαπάνες για διαφημιστικές εκστρατείες οι οποίες, λόγω του σχεδιασμού τους από εταιρείες δημοσίων σχέσεων, δεν είναι διαχρονικές και μπορεί να προκαλέσουν και αρνητικές επιπτώσεις ή να μην έχουν μεγάλη επιτυχία σε πολλά κράτη μέλη, επειδή διαμορφώνονται σύμφωνα με ένα ενιαίο πρότυπο. Η χρηματοδότηση πρέπει να επιβλέπεται κατά το δυνατόν, σε εθνικό και τοπικό επίπεδο, από τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που είναι οι κύριοι συντελεστές του Ευρωπαϊκού Έτους. Ένας τρόπος είναι να διατεθούν οι πόροι μέσω των αντιπροσωπειών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στα κράτη μέλη.

4.18 Θα πρέπει να ληφθούν υπόψη τα αποτελέσματα του Ευρωπαϊκού Έτους 2013 και τα διδάγματα που θα συναφθούν με την παροχή χρηματοδοτικών μέσων όπως το μελλοντικό πρόγραμμα χρηματοδότησης «Ευρώπη για τους Πολίτες» και άλλα. Ταυτόχρονα, είναι αναγκαίο να δοθούν περαιτέρω πληροφορίες για την πιθανή οικονομική βοήθεια υπέρ της προώθησης της ευρωπαϊκής ιθαγένειας (40), να εξασφαλιστεί επαρκές επίπεδο χρηματοδότησης για την επίτευξη αυτών των στόχων και να αναληφθεί η ανανέωση του προγράμματος επιχορηγήσεων για τη συμμετοχή ή το δομημένο διάλογο σχετικά με ευρωπαϊκά θέματα σε επίπεδο κρατών μελών ή της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η δράση αυτή θα αποτελέσει επίσης την συνέχιση των παλαιότερων προγραμμάτων που έχουν σχεδιαστεί για να ενθαρρυνθεί η ενεργός συμμετοχή των πολιτών της ΕΕ και η αίσθησή τους ότι ανήκουν σε αυτήν (41). Πρέπει να προβλεφθεί και η εθελοντική εργασία έτσι ώστε να καλυφθεί η πτυχή της συγχρηματοδότησης.

4.19 Η ΕΟΚΕ συνιστά επίσης να υιοθετηθεί μια καινοτόμος προσέγγιση στο σχεδιασμό, τη διαχείριση και τη χρήση των χρηματοδοτικών πόρων σε επίπεδο ΕΕ και σε άλλα επίπεδα, ιδιαίτερα όσον αφορά τη συμμετοχή των πολιτών στην κατανομή του προϋπολογισμού, και τούτο στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Έτους.

Βρυξέλλες, 28 Μαρτίου 2012

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(2) ΣΕΕ - C 83, 30.3.2010. Το άρθρο 10, παράγραφος 3 της ΣΕΕ ορίζει τα εξής: Κάθε πολίτης έχει το δικαίωμα να συμμετέχει στον δημοκρατικό βίο της Ένωσης. Οι αποφάσεις λαμβάνονται όσο το δυνατόν πιο ανοιχτά και εγγύτερα στους πολίτες. Εξάλλου, το άρθρο 11 της ΣΕΕ ορίζει τα εξής:

(4) Έρευνα του έκτακτου Ευρωβαρόμετρου 294 «Ιθαγένεια ΕΕ», δημοσίευση τον Οκτώβριο 2010

(6) Eurostat, Συμμετοχή στις εθνικές εκλογές της ΕΕ

(7) Τακτικό ευρωβαρόμετρο 75, δημοσίευση τον Αύγουστο 2011

(8) Βλ. τακτικό ευρωβαρόμετρο 72, φθινόπωρο 2009, 2ος τόμος. Το 2011, οι ερωτηθέντες χαρακτήρισαν τα ακόλουθα ως βασικές προτεραιότητες (με βάση προκαθορισμένο κατάλογο): Το δικαίωμα ελεύθερης μετακίνησης και διαμονής στην ΕΕ (48 %), την ορθή διοίκηση των θεσμικών οργάνων της ΕΕ (33 %), το δικαίωμα υποβολής καταγγελιών στον Ευρωπαίο Διαμεσολαβητή (32 %), την πρόσβαση στα έγγραφα της ΕΕ(21 %), τη συμμετοχή στις ευρωπαϊκές εκλογές για τους πολίτες που κατοικούν σε άλλο κράτος μέλος (21 %), το δικαίωμα υποβολής αιτήματος πολιτών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (20 %) και τη δυνατότητα υποβολής νομοθετικών προτάσεων μέσω της πρωτοβουλίας πολιτών (19 %). Βλ.: Ειδική έκδοση του ευρωβαρόμετρου/κύμα 75.1, δημοσίευση τον Απρίλιο 2011

(9) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Περισσότερη δημοκρατία για την Ευρώπη και τα θεσμικά όργανά της· καλύτερη πληροφόρηση για τους πολίτες και τους κοινωνικούς παράγοντεςè ο ρόλος του διαμεσολαβητή στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο», ΕΕ C 352/63 της 30ής Δεκεμβρίου 1993

(10) Ειδική έκδοση του ευρωβαρόμετρου/κύμα 75.1, δημοσίευση τον Απρίλιο 2011

(12) Τα κράτη μέλη στα οποία κατά παράδοση η έννοια της ιδιότητας του πολίτη ερμηνεύεται ως ενεργός συμμετοχή στα κοινά, μπορούν να χρησιμοποιήσουν τον σύντομο τίτλο.

(16) Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 15ης Δεκεμβρίου 2010 (2009/2161(INI)).

(21) Βλ. συγκεκριμένα τον φάκελο REX/307, με εισηγήτρια την κ. Sharma και την έκθεση του Ευρωβαρόμετρου: Eurobaromètre flash 294, που δημοσιεύθηκε τον Οκτώβριο 2010. Οι ομάδες που δεν κατανοούν πλήρως τη σημασία της ευρωπαϊκής ιθαγένειας είναι οι γυναίκες και οι χειρώνακτες.

(27) Βλ. επίσης τη Διάσκεψη των ΔΜΚΟ, CONF/PLE(2009)CODE1, 2009.

(31) Βλ. προαναφερθείσες γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ στην παρούσα γνωμοδότηση.

(33) «Citoyenneté européenne – Mobilité transfrontalière, Rapport complet, étude qualitative, réalisation: TNS Qual+, Αύγουστος 2010.

(38) Ομάδα συνδέσμου της ΕΟΚΕ, “Η ευρωπαϊκή ιθαγένεια δεν περιορίζεται στα δικαιώματα!” Ανοιχτή επιστολή στους ευρωβουλευτές – Πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να οριστεί το 2013 Ευρωπαϊκό Έτος των πολιτών»

(41) Έκθεση σχετικά με την πρόοδο για την επίτευξη πραγματικής ιθαγένειας της ΕΕ 2007-2010, COM(2010) 602 final, Βρυξέλλες, 27 Οκτωβρίου 2010.