22.7.2011   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 216/9

1.

Στις 15 Σεπτεμβρίου 2010 η Επιτροπή εξέδωσε πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τα εξωχρηματιστηριακά παράγωγα, τους κεντρικούς αντισυμβαλλομένους και τα αρχεία καταγραφής συναλλαγών (στο εξής «η πρόταση») (3). Ο κύριος στόχος της πρότασης είναι η θέσπιση κοινών κανόνων για την ενίσχυση της ασφάλειας και της αποτελεσματικότητας της αγοράς εξωχρηματιστηριακών παραγώγων.

2.

Η Επιτροπή δεν ζήτησε τη γνώμη του ΕΕΠΔ, παρότι αυτό προβλέπεται από το άρθρο 28 παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 45/2001 [«κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 45/2001»]. Ως εκ τούτου, ο ΕΕΠΔ εξέδωσε με δική του πρωτοβουλία την παρούσα γνωμοδότηση δυνάμει του άρθρου 41 παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 45/2001.

3.

Ο ΕΕΠΔ γνωρίζει ότι η παρούσα γνωμοδότηση εκδίδεται σε σχετικά όψιμο στάδιο της νομοθετικής διαδικασίας. Ωστόσο, κρίνει την έκδοσή της ορθή και χρήσιμη. Σε πρώτη φάση, ο ΕΕΠΔ τονίζει τις δυνητικές συνέπειες της πρότασης ως προς την προστασία δεδομένων. Στη συνέχεια, η ανάλυση στην οποία προβαίνει μέσω της παρούσας γνωμοδότησης συνδέεται άμεσα με την εφαρμογή της υφιστάμενης νομοθεσίας και με άλλες εκκρεμείς και πιθανές μελλοντικές προτάσεις που θα περιέχουν παρόμοιες διατάξεις, όπως εξηγείται στην ενότητα 3.4 της γνωμοδότησης.

4.

Την επαύριο της χρηματοπιστωτικής κρίσης, η Επιτροπή εγκαινίασε επανεξέταση του υφιστάμενου νομικού πλαισίου χρηματοπιστωτικής εποπτείας ώστε να αντιμετωπιστούν οι σημαντικές αδυναμίες που εντοπίστηκαν στον εν λόγω τομέα, τόσο σε συγκεκριμένες περιπτώσεις όσο και στο χρηματοπιστωτικό σύστημα εν γένει. Διάφορες νομοθετικές προτάσεις εκδόθηκαν πρόσφατα στον τομέα αυτό με σκοπό την ενίσχυση των υφιστάμενων μέσων εποπτείας και τη βελτίωση του συντονισμού και της συνεργασίας σε επίπεδο ΕΕ.

5.

Με τη μεταρρύθμιση θεσπίστηκε ιδίως ένα ενισχυμένο ευρωπαϊκό πλαίσιο χρηματοπιστωτικής εποπτείας που απαρτίζεται από ένα Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Συστημικού Κινδύνου (4) και ένα Ευρωπαϊκό Σύστημα Χρηματοπιστωτικής Εποπτείας (ΕΣΧΕ). Το ΕΣΧΕ περιλαμβάνει ένα δίκτυο εθνικών αρχών χρηματοπιστωτικής εποπτείας που εργάζονται από κοινού με τις τρεις νέες Ευρωπαϊκές Εποπτικές Αρχές, και συγκεκριμένα την Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών (5) (ΕΑΤ), την Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφαλίσεων και Επαγγελματικών Συντάξεων (6) (ΕΕΑΕΣ) και την Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (ΕΑΚΑΑ) (7). Επιπλέον, η Επιτροπή πρότεινε μια σειρά ειδικών πρωτοβουλιών για την εφαρμογή της κανονιστικής μεταρρύθμισης σε ό,τι αφορά ειδικούς τομείς ή χρηματοπιστωτικά προϊόντα.

6.

Μία από τις πρωτοβουλίες αυτές είναι και η παρούσα πρόταση σχετικά με τα «εξωχρηματιστηριακά παράγωγα», δηλαδή τα παράγωγα εκείνα προϊόντα (8) των οποίων η διαπραγμάτευση δεν γίνεται σε χρηματιστήρια, αλλά απευθείας μεταξύ δύο ιδιωτών αντισυμβαλλομένων. Η πρόταση θεσπίζει την υποχρέωση όλων των χρηματοοικονομικών και μη αντισυμβαλλομένων που πληρούν ορισμένες προϋποθέσεις ως προς τα ισχύοντα κατώφλια να εκκαθαρίζουν όλα τα τυποποιημένα εξωχρηματιστηριακά παράγωγα μέσω κεντρικών αντισυμβαλλομένων. Επιπλέον, ο προτεινόμενος κανονισμός θα υποχρεώνει όλους αυτούς τους χρηματοοικονομικούς και μη αντισυμβαλλομένους να αναφέρουν σε αρχείο καταγραφής συναλλαγών λεπτομερείς πληροφορίες για κάθε σύμβαση παραγώγων που έχουν συνάψει, καθώς και κάθε τροποποίησή της. Η πρόταση προβλέπει επίσης εναρμονισμένες απαιτήσεις οργάνωσης και προληπτικής εποπτείας για τους κεντρικούς αντισυμβαλλομένους και απαιτήσεις οργάνωσης και λειτουργίας για τα αρχεία καταγραφής συναλλαγών. Ενώ οι εθνικές αρμόδιες αρχές διατηρούν την ευθύνη για όλες τις πτυχές της άδειας λειτουργίας και της εποπτείας των κεντρικών αντισυμβαλλομένων, η εγγραφή και εποπτεία των αρχείων καταγραφής συναλλαγών ανατίθεται, σύμφωνα με το προτεινόμενο κανονισμό, εξολοκλήρου στην ΕΑΚΑΑ.

7.

Το άρθρο 61 παράγραφος 2 στοιχείο δ) της πρότασης εξουσιοδοτεί την ΕΑΚΑΑ να «ζητεί αρχεία τηλεφωνικών κλήσεων και διαβίβασης δεδομένων» (η έμφαση δική μας). Όπως εξηγείται λεπτομερέστερα παρακάτω, το πεδίο εφαρμογής της διάταξης, και ιδίως το ακριβές νόημα των «αρχείων τηλεφωνικών κλήσεων και διαβίβασης δεδομένων», δεν είναι σαφές. Ωστόσο, μοιάζει πιθανό –ή τουλάχιστον δεν μπορεί να αποκλειστεί– ότι τα εν λόγω αρχεία τηλεφωνικών κλήσεων και διαβίβασης δεδομένων περιέχουν προσωπικά στοιχεία κατά την έννοια της οδηγίας 95/46/ΕΚ και του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 45/2001 και, στον σχετικό βαθμό, της οδηγίας 2002/58/ΕΚ [η οποία ονομάζεται πλέον, όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία 2009/136/EK, οδηγία για την ηλ-ιδιωτικότητα (e-Privacy)], δηλαδή στοιχεία σχετικά με τηλεφωνικές κλήσεις και διαβίβαση δεδομένων από φυσικά πρόσωπα των οποίων η ταυτότητα είναι γνωστή ή μπορεί να εξακριβωθεί (9). Εφόσον ισχύει κάτι τέτοιο, πρέπει να διασφαλίζεται ότι τηρούνται στο ακέραιο οι προϋποθέσεις για θεμιτή και νόμιμη επεξεργασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, όπως ορίζονται στις οδηγίες και στον κανονισμό.

8.

Τα δεδομένα που συνδέονται με τη χρήση ηλεκτρονικών μέσων επικοινωνίας ενδέχεται να φέρουν σημαντικό αριθμό πληροφοριών προσωπικού χαρακτήρα, όπως η ταυτότητα των προσώπων που πραγματοποιούν και λαμβάνουν την κλήση, ο χρόνος και η διάρκεια της κλήσης, το δίκτυο που χρησιμοποιείται, η γεωγραφική θέση του χρήστη σε περίπτωση χρήσης φορητών συσκευών, κλπ. Ορισμένα δεδομένα κίνησης που αφορούν χρήση του Διαδικτύου και του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (για παράδειγμα, ο κατάλογος των δικτυακών τόπων που έχει επισκεφθεί κανείς) ενδέχεται επίσης να αποκαλύπτουν σημαντικές λεπτομέρειες σχετικά με το περιεχόμενο της επικοινωνίας. Επίσης, η επεξεργασία δεδομένων κίνησης αντιβαίνει στην αρχή του απορρήτου της αλληλογραφίας. Ως προς αυτό, η οδηγία 2002/58/ΕΚ έχει θεσπίσει την αρχή ότι τα δεδομένα κίνησης πρέπει να απαλείφονται ή να καθίστανται ανώνυμα όταν δεν είναι πλέον απαραίτητα για το σκοπό της μετάδοσης μιας επικοινωνίας (10). Τα κράτη μέλη μπορούν να προβλέπουν παρεκκλίσεις στην εθνική νομοθεσία τους για συγκεκριμένους θεμιτούς σκοπούς, οι οποίες πρέπει ωστόσο να συνιστούν αναγκαία, κατάλληλα και ανάλογα μέτρα σε μια δημοκρατική κοινωνία για την επίτευξη των εν λόγω σκοπών (11).

9.

Ο ΕΕΠΔ αναγνωρίζει ότι οι σκοποί που επιδιώκει η Επιτροπή στην προκειμένη περίπτωση είναι θεμιτοί. Κατανοεί την ανάγκη ανάληψης πρωτοβουλιών για την ενίσχυση της εποπτείας των χρηματοπιστωτικών αγορών ώστε να διαφυλαχθεί η αξιοπιστία τους και να προστατευθούν καλύτερα οι επενδυτές και η οικονομία γενικότερα. Ωστόσο, οι εξουσίες έρευνας που συνδέονται άμεσα με τα δεδομένα κίνησης, λόγω του δυνητικά παρεμβατικού χαρακτήρα τους, πρέπει να συμμορφώνονται προς τις απαιτήσεις της αναγκαιότητας και της αναλογικότητας, δηλαδή πρέπει να περιορίζονται σε αυτό που είναι κατάλληλο για την επίτευξη του επιδιωκόμενου στόχου και να μην υπερβαίνουν αυτό που είναι αναγκαίο για την επίτευξή του (12). Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό από την άποψη αυτή οι εν λόγω εξουσίες να ορίζονται με σαφήνεια όσον αφορά το προσωπικό και το καθ’ ύλην πεδίο εφαρμογής τους, καθώς και τις περιστάσεις και προϋποθέσεις υπό τις οποίες μπορούν να χρησιμοποιούνται. Επιπλέον, πρέπει να προβλέπονται οι κατάλληλες διασφαλίσεις έναντι ενδεχόμενης κατάχρησης.

10.

Το άρθρο 61 παράγραφος 2 στοιχείο δ) ορίζει ότι «για την εκτέλεση των καθηκόντων που αναφέρονται στα άρθρα 51 έως 60, 62 και 63 (δηλαδή των καθηκόντων που αφορούν την εποπτεία των αρχείων καταγραφής συναλλαγών), η ΕΑΚΑΑ διαθέτει (μεταξύ άλλων εξουσιών) τη δυνατότητα να ζητεί αρχεία τηλεφωνικών κλήσεων και διαβίβασης δεδομένων». Λόγω της ευρείας διατύπωσής της, η εν λόγω διάταξη εγείρει σοβαρές αμφιβολίες σχετικά με τον προσωπικό χαρακτήρα και το καθ’ ύλην πεδίο εφαρμογής της.

11.

Καταρχάς, το νόημα της φράσης «αρχεία τηλεφωνικών κλήσεων και διαβίβασης δεδομένων» δεν είναι απολύτως σαφές και χρήζει αποσαφήνισης. Η διάταξη ενδέχεται να αναφέρεται σε αρχεία τηλεφωνικών κλήσεων και διαβίβασης δεδομένων, τα οποία πρέπει να διατηρούνται από τα αρχεία καταγραφής συναλλαγών κατά τη διάρκεια των δραστηριοτήτων τους. Ορισμένες διατάξεις του προτεινόμενου κανονισμού αφορούν απαιτήσεις τήρησης αρχείων εκ μέρους των αρχείων καταγραφής συναλλαγών (13). Ωστόσο, καμία από τις διατάξεις αυτές δεν ορίζει εάν πρέπει να διατηρούνται από τα αρχεία καταγραφής συναλλαγών αρχεία τηλεφωνικών κλήσεων και διαβίβασης δεδομένων και ποια πρέπει να είναι τα αρχεία αυτά (14). Ως εκ τούτου, σε περίπτωση που η διάταξη αναφέρεται στα αρχεία που τηρούνται από τα αρχεία καταγραφής συναλλαγών, είναι σημαντικό να οριστούν επακριβώς οι κατηγορίες τηλεφωνικών κλήσεων και διαβίβασης δεδομένων που πρέπει να διατηρούνται και μπορούν να ζητούνται από την ΕΑΚΑΑ. Σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας, τα δεδομένα αυτά πρέπει να είναι κατάλληλα, συναφή και όχι υπερβολικά σε σχέση με τους εποπτικούς σκοπούς για τους οποίους συλλέγονται και υφίστανται επεξεργασία (15).

12.

Περισσότερη ακρίβεια απαιτείται ιδίως στην προκείμενη περίπτωση, δεδομένων των υψηλών προστίμων και των περιοδικών χρηματικών ποινών που μπορούν να επιβάλλονται στα αρχεία καταγραφής συναλλαγών και σε άλλα σχετικά πρόσωπα (συμπεριλαμβανομένων και των φυσικών προσώπων όσον αφορά τις περιοδικές χρηματικές ποινές) σε περίπτωση παράβασης των διατάξεων του προτεινόμενου κανονισμού (βλ. άρθρα 55 και 56). Τα πρόστιμα αυτά μπορούν να φτάνουν στο 20 % του ετήσιου εισοδήματος ή κύκλου εργασιών του αρχείου καταγραφής συναλλαγών κατά το προηγούμενο οικονομικό έτος. Πρόκειται δηλαδή για όριο το οποίο είναι δύο φορές υψηλότερο από το μέγιστο όριο που προβλέπεται για παραβάσεις της ευρωπαϊκής νομοθεσίας περί ανταγωνισμού.

13.

Επισημαίνεται επίσης ότι το προαναφερθέν άρθρο 67 παράγραφος 4 εξουσιοδοτεί την Επιτροπή να εκδίδει κανονιστικά πρότυπα που διευκρινίζουν τις λεπτομέρειες των πληροφοριών που τα αρχεία καταγραφής συναλλαγών πρέπει να θέτουν υποχρεωτικά στη διάθεση της ΕΑΚΑΑ και άλλων αρχών. Ως εκ τούτου, η εν λόγω διάταξη θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την περαιτέρω αποσαφήνιση των απαιτήσεων τήρησης αρχείων των εκ μέρους των αρχείων καταγραφής συναλλαγών και, κατά συνέπεια, έμμεσα, της εξουσίας που δίνεται στην ΕΑΚΑΑ να έχει πρόσβαση σε αρχεία τηλεφωνικών κλήσεων και διαβίβασης δεδομένων. Το άρθρο 290 ΣΛΕΕ ορίζει ότι με νομοθετική πράξη μπορεί να ανατίθεται στην Επιτροπή η εξουσία έκδοσης μη νομοθετικών πράξεων γενικής ισχύος που συμπληρώνουν ή τροποποιούν ορισμένα μη ουσιώδη στοιχεία της νομοθετικής πράξης. Κατά την άποψη του ΕΕΠΔ, η ακριβής οριοθέτηση της δυνατότητας πρόσβασης σε δεδομένα κίνησης δεν μπορεί να θεωρείται μη ουσιώδες στοιχείο του κανονισμού. Το καθ’ ύλην πεδίο εφαρμογής της πρέπει επομένως να διευκρινίζεται απευθείας στο κείμενο του κανονισμού και να μην παραπέμπεται σε μελλοντικές κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις.

14.

Παρόμοιες αμφιβολίες εγείρονται επίσης όσον αφορά το προσωπικό πεδίο εφαρμογής της εν λόγω διάταξης. Ειδικότερα, το άρθρο 61 παράγραφος 2 στοιχείο δ) δεν διευκρινίζει τους δυνητικούς αποδέκτες τυχόν αιτήματος για παροχή αρχείων τηλεφωνικών κλήσεων και διαβίβασης δεδομένων. Πιο συγκεκριμένα, δεν είναι σαφές εάν η δυνατότητα να ζητούνται αρχεία τηλεφωνικών κλήσεων και διαβίβασης δεδομένων θα αφορά μόνο τα αρχεία καταγραφής συναλλαγών (16). Καθώς ο σκοπός της διάταξης είναι να μπορεί η ΕΑΚΑΑ να εποπτεύει τα αρχεία καταγραφής συναλλαγών, ο ΕΕΠΔ είναι της άποψης ότι η εν λόγω εξουσία πρέπει να περιορίζεται αποκλειστικά στα αρχεία καταγραφής συναλλαγών.

15.

Τέλος, ο ΕΕΠΔ θεωρεί ότι ο σκοπός του άρθρου 61 παράγραφος 2 στοιχείο δ) δεν είναι να επιτρέπεται στην ΕΑΚΑΑ να έχει πρόσβαση σε δεδομένα κίνησης προερχόμενα απευθείας από παρόχους τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών. Αυτό προκύπτει ως λογικό συμπέρασμα, ιδίως δεδομένου του γεγονότος ότι η πρόταση δεν αναφέρεται σε όλα τα δεδομένα που φυλάσσουν οι πάροχοι τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών ή στις απαιτήσεις που ορίζονται από την οδηγία για την ηλ-ιδιωτικότητα, όπως έχει προαναφερθεί στο σημείο 8 (17). Ωστόσο, για λόγους σαφήνειας, ο ΕΕΠΔ συνιστά το συμπέρασμα αυτό να αναφέρεται με πιο ρητό τρόπο στο άρθρο 61 παράγραφος 2 ή τουλάχιστον σε αιτιολογική σκέψη του προτεινόμενου κανονισμού.

16.

Το άρθρο 61 παράγραφος 2 στοιχείο δ) δεν ορίζει τις περιστάσεις και τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες μπορεί να ζητείται πρόσβαση ούτε και προβλέπει σημαντικές διαδικαστικές εγγυήσεις ή διασφαλίσεις έναντι ενδεχόμενων καταχρήσεων. Στις παραγράφους που ακολουθούν, ο ΕΕΠΔ θα διατυπώσει συγκεκριμένες προτάσεις προς την κατεύθυνση αυτή.

17.

Η δυνατότητα των εποπτικών αρχών να ζητούν πρόσβαση σε αρχεία τηλεφωνικών κλήσεων και διαβίβασης δεδομένων δεν είναι νέο φαινόμενο στην ευρωπαϊκή νομοθεσία, καθώς προβλέπεται ήδη σε διάφορες υπάρχουσες οδηγίες και κανονισμούς που αφορούν τον χρηματοπιστωτικό τομέα. Ειδικότερα, η οδηγία για την κατάχρηση αγοράς (20), η οδηγία MIFID (21), η οδηγία ΟΣΕΚΑ (22), ο τρέχων κανονισμός για τους οργανισμούς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας (23), περιέχουν παρόμοια διατυπωμένες διατάξεις. Το ίδιο ισχύει και για ορισμένες πρόσφατες προτάσεις που έχουν εκδοθεί από την Επιτροπή, και συγκεκριμένα οι προτάσεις οδηγίας σχετικά με τους διαχειριστές οργανισμών εναλλακτικών επενδύσεων (24), κανονισμού για την τροποποίηση του υφιστάμενου κανονισμού για τους οργανισμούς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας (25), κανονισμού για τις ανοικτές πωλήσεις και ορισμένες πτυχές των συμβάσεων αντιστάθμισης πιστωτικού κινδύνου (26) και κανονισμού για την ακεραιότητα και τη διαφάνεια στην ενεργειακή αγορά (27).

18.

Όσον αφορά τα υφιστάμενα και προτεινόμενα αυτά νομοθετικά μέσα, πρέπει να γίνει διάκριση μεταξύ των εξουσιών έρευνας που χορηγούνται σε εθνικές αρχές και της χορήγησης τέτοιων εξουσιών στις αρχές της ΕΕ. Διάφορα μέσα υποχρεώνουν τα κράτη μέλη να χορηγούν την εξουσία που επιτρέπει σε κάποιον φορέα να ζητά αρχεία τηλεφωνικών κλήσεων και διαβίβασης δεδομένων σε εθνικές αρχές «συμφώνως προς την εθνική νομοθεσία» (28). Κατά συνέπεια, η ουσιαστική εκτέλεση αυτής της υποχρέωσης υπόκειται αναγκαστικά στην εθνική νομοθεσία, συμπεριλαμβανομένης εκείνης που αφορά τη εφαρμογή των οδηγιών 95/46/ΕΚ και 2002/58/ΕΚ και άλλων εθνικών νόμων που περιλαμβάνουν περαιτέρω διαδικαστικές διασφαλίσεις για τις αρμόδιες για εποπτεία και έρευνα εθνικές αρχές.

19.

Τα μέσα αυτά δεν περιλαμβάνουν καμία προϋπόθεση που να δίνει απευθείας σε αρχές της ΕΕ την εξουσία να ζητούν αρχεία τηλεφωνικών κλήσεων και διαβίβασης δεδομένων, όπως συμβαίνει στην παρούσα πρόταση για τα εξωχρηματιστηριακά παράγωγα και στην προαναφερθείσα πρόταση κανονισμού για τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1060/2009 για τους οργανισμούς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας. Κατά συνέπεια, στις περιπτώσεις αυτές προβάλλει ακόμη πιο επιτακτική η απαίτηση να διευκρινίζονται, στο ίδιο το νομοθετικό μέσο, το προσωπικό και το καθ’ ύλην πεδίο εφαρμογής της εν λόγω εξουσίας, οι περιστάσεις και οι προϋποθέσεις υπό τις οποίες μπορεί να χρησιμοποιείται, καθώς και να διασφαλίζεται η ύπαρξη κατάλληλων εγγυήσεων έναντι ενδεχόμενης κατάχρησης.

20.

Από αυτή την άποψη, οι παρατηρήσεις που διατυπώνονται στην παρούσα γνωμοδότηση, παρότι στοχεύουν στην πρόταση για τα εξωχρηματιστηριακά παράγωγα, έχουν και μια γενικότερη σημασία. Ο ΕΕΠΔ γνωρίζει ότι, όσον αφορά τη νομοθεσία που έχει ήδη εκδοθεί ή πρόκειται σύντομα να εκδοθεί, τα συγκεκριμένα σχόλια μπορεί να έρχονται πολύ καθυστερημένα. Παρά ταύτα, καλεί τα θεσμικά όργανα να αναλογιστούν την ανάγκη τροποποίησης των εκκρεμών προτάσεων προκειμένου να ληφθούν υπόψη οι προβληματισμοί που εκφράζονται στην παρούσα γνωμοδότηση. Όσον αφορά τα κείμενα που έχουν ήδη εκδοθεί, ο ΕΕΠΔ καλεί τα θεσμικά όργανα να αναζητήσουν τρόπους αποσαφήνισης, για παράδειγμα στις περιπτώσεις όπου το πεδίο εφαρμογής της σχετικής διάταξης μπορεί να διευκρινίζεται άμεσα ή έμμεσα σε κατ’ εξουσιοδότηση ή εκτελεστικές πράξεις, π.χ. πράξεις που καθορίζουν τις λεπτομέρειες των απαιτήσεων τήρησης αρχείων, ερμηνευτικά σημειώματα ή άλλα παρεμφερή έγγραφα (29). Ο ΕΕΠΔ αναμένει η Επιτροπή να ζητήσει τη γνώμη του εν ευθέτω χρόνω στο πλαίσιο των σχετικών διαδικασιών.

21.

Ο ΕΕΠΔ κρίνει σκόπιμο να διατυπώσει συμπληρωματικά σχόλια για ορισμένα άλλα σημεία της πρότασης που άπτονται των δικαιωμάτων των πολιτών όσον αφορά την ιδιωτική ζωή και την προστασία των δεδομένων.

22.

Η αιτιολογική σκέψη 48 ορθά αναφέρει ότι είναι απαραίτητο να προστατεύουν τα κράτη μέλη και η ΕΑΚΑΑ το δικαίωμα της ιδιωτικής ζωής των φυσικών προσώπων κατά την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, σύμφωνα με την οδηγία 95/46/ΕΚ. Ο ΕΕΠΔ εκφράζει την ικανοποίησή του για το ότι η εν λόγω αιτιολογική σκέψη κάνει αναφορά στην οδηγία. Ωστόσο, η σημασία της αιτιολογικής σκέψης θα μπορούσε να είναι σαφέστερη εάν διευκρίνιζε επιπλέον ότι οι διατάξεις του κανονισμού ισχύουν με την επιφύλαξη των εθνικών κανόνων προς εφαρμογή της οδηγίας 95/46/ΕΚ. Κατά προτίμηση, παρόμοια αναφορά θα έπρεπε να περιλαμβάνεται και υπό μορφή ουσιαστικής διάταξης.

23.

Επιπλέον, ο ΕΕΠΔ επισημαίνει ότι η ΕΑΚΑΑ είναι ευρωπαϊκός φορέας που διέπεται από τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 45/2001 και υπόκειται σε εποπτεία από τον ΕΕΠΔ. Ως εκ τούτου, συνιστά να συμπεριληφθεί στον προτεινόμενο κανονισμό ρητή σχετική αναφορά, μέσω της οποίας να διευκρινίζεται επίσης ότι οι διατάξεις της πρότασης ισχύουν με την επιφύλαξη του προαναφερθέντος κανονισμού.

24.

Ένας από τους πρωταρχικούς στόχους του προτεινόμενου κανονισμού είναι να βελτιωθεί η διαφάνεια της αγοράς των εξωχρηματιστηριακών παραγώγων και η ρυθμιστική εποπτεία της. Δεδομένου αυτού του στόχου, η πρόταση υποχρεώνει τους χρηματοοικονομικούς αντισυμβαλλομένους και τους μη χρηματοοικονομικούς αντισυμβαλλομένους που πληρούν ορισμένες προϋποθέσεις ως προς τα ισχύοντα κατώφλια να αναφέρουν σε αρχείο καταγραφής συναλλαγών λεπτομερείς πληροφορίες για κάθε σύμβαση παραγώγων που έχουν συνάψει, καθώς και κάθε τροποποίηση ή λήξη της (άρθρο 6) (30). Οι πληροφορίες αυτές φυλάσσονται από τα αρχεία καταγραφής συναλλαγών, τα οποία τις θέτουν στη διάθεση διαφόρων αρχών για κανονιστικούς σκοπούς (άρθρο 67) (31).

25.

Σε περίπτωση που ένα από τα συμβαλλόμενα μέρη σε σύμβαση παραγώγου, η οποία υπόκειται στις προαναφερθείσες υποχρεώσεις εκκαθάρισης και αναφοράς, είναι φυσικό πρόσωπο, οι πληροφορίες σχετικά με το φυσικό αυτό πρόσωπο αποτελούν δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα κατά την έννοια του άρθρου 2α της οδηγίας 95/46/ΕΚ. Ως εκ τούτου, η τήρηση των ανωτέρω υποχρεώσεων συνιστά επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα κατά την έννοια του άρθρου 2β της οδηγίας 95/46/ΕΚ. Ακόμη και σε περίπτωση που τα συμβαλλόμενα μέρη της συναλλαγής δεν είναι φυσικά πρόσωπα, ενδέχεται και πάλι να προκύπτει επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα στο πλαίσιο των άρθρων 6 και 67, όπως π.χ. τα ονόματα και τα στοιχεία επικοινωνίας των διευθυντών των εμπλεκόμενων εταιριών. Οι διατάξεις της οδηγίας 95/46/ΕΚ [ή του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 45/2001, στον βαθμό που είναι συναφείς] εφαρμόζονται επομένως στις εν λόγω περιπτώσεις.

26.

Μια βασική απαίτηση της νομοθεσίας περί προστασίας των δεδομένων είναι οι πληροφορίες να υφίστανται επεξεργασία για καθορισμένους, σαφείς και νόμιμους σκοπούς και η περαιτέρω επεξεργασία τους να συμβιβάζεται με τους σκοπούς αυτούς (32). Τα δεδομένα που χρησιμοποιούνται για την επίτευξη των σκοπών της νομοθεσίας πρέπει ακόμη να είναι κατάλληλα, συναφή και όχι υπερβολικά σε σχέση με τους σκοπούς αυτούς. Μετά από λεπτομερή εξέταση της πρότασης κανονισμού, ο ΕΕΠΔ συμπεραίνει ότι το σύστημα που προβλέπει η πρόταση δεν πληροί αυτές τις απαιτήσεις.

27.

Όσον αφορά την οριοθέτηση του σκοπού, τονίζεται ότι η πρόταση δεν διευκρινίζει τους σκοπούς του συστήματος υποβολής αναφορών και, ακόμη πιο σημαντικό, τους σκοπούς για τους οποίους οι αρμόδιες αρχές, δυνάμει του άρθρου 67, μπορούν να έχουν πρόσβαση στις πληροφορίες που φυλάσσονται από τα αρχεία καταγραφής συναλλαγών. Μια γενική μόνο αναφορά στην ανάγκη ενίσχυσης της διαφάνειας της αγοράς των εξωχρηματιστηριακών παραγώγων δεν είναι οπωσδήποτε επαρκής για τη συμμόρφωση προς την αρχή της οριοθέτησης του σκοπού. Η αρχή αυτή βάλλεται ακόμη περισσότερο με το άρθρο 20 παράγραφος 3 του προτεινόμενου κανονισμού σχετικά με το «επαγγελματικό απόρρητο», το οποίο, υπό την τρέχουσα διατύπωσή του, φαίνεται να επιτρέπει τη χρήση εμπιστευτικών πληροφοριών που λαμβάνονται βάσει του προτεινόμενου κανονισμού για έναν αριθμό πρόσθετων αλλά όχι σαφώς καθοριζόμενων σκοπών (33).

28.

Η πρόταση δεν ορίζει επίσης τις κατηγορίες των δεδομένων που θα καταγράφονται, θα αναφέρονται και θα είναι προσβάσιμες, συμπεριλαμβανομένων τυχόν δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα ατόμων των οποίων η ταυτότητα είναι γνωστή ή μπορεί να εξακριβωθεί. Τα προαναφερθέντα άρθρα 6 και 67 δίνουν τη δυνατότητα στην Επιτροπή να διευκρινίζει περαιτέρω το περιεχόμενο των υποχρεώσεων αναφοράς και τήρησης αρχείων μέσω πράξεων κατ’ εξουσιοδότηση. Παρότι ο ΕΕΠΔ κατανοεί την πρακτική αναγκαιότητα μιας τέτοιας διαδικασίας, επιθυμεί να τονίσει ότι, στον βαθμό που οι υπό επεξεργασία πληροφορίες, όπως νοούνται κατά τα προαναφερθέντα άρθρα, αφορούν φυσικά πρόσωπα, οι βασικοί κανόνες και εγγυήσεις προστασίας δεδομένων πρέπει να ορίζονται μέσω του βασικού νομοθετήματος.

29.

Τέλος, το άρθρο 6 της οδηγίας 46/95/ΕΚ και το άρθρο 4 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 45/2001 προβλέπουν ότι τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα πρέπει να διατηρούνται υπό μορφή που να επιτρέπει τον προσδιορισμό της ταυτότητας των υποκειμένων τους μόνο κατά τη διάρκεια της περιόδου που είναι αναγκαία για την επίτευξη των σκοπών για τους οποίους έχουν συλλεγεί. Ο ΕΕΠΔ επισημαίνει ότι η πρόταση δεν καθορίζει συγκεκριμένη μέγιστη περίοδο για τη διατήρηση των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που ενδέχεται να αποτελέσουν αντικείμενο επεξεργασίας δυνάμει των άρθρων 6, 27 και 67 του προτεινόμενου κανονισμού. Τα άρθρα 27 και 67 προβλέπουν απλώς ότι τα σχετικά αρχεία θα διατηρούνται για διάστημα τουλάχιστον δέκα ετών. Ωστόσο, αυτό συνιστά μόνο την ελάχιστη περίοδο διατήρησης, η οποία αντιβαίνει οπωσδήποτε στις απαιτήσεις της νομοθεσίας περί προστασίας δεδομένων.

30.

Βάσει των προαναφερθέντων, ο ΕΕΠΔ καλεί τον νομοθέτη να ορίσει τις κατηγορίες πληροφοριών προσωπικού χαρακτήρα που μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο επεξεργασίας βάσει της πρότασης, να προσδιορίσει τους σκοπούς για τους οποίους μπορούν οι πληροφορίες αυτές να υπόκεινται σε επεξεργασία από τις διάφορες σχετικές οντότητες και να καθορίσει μια ακριβή, απαραίτητη και αναλογική περίοδο διατήρησης των δεδομένων για την εν λόγω επεξεργασία.

31.

Το άρθρο 61 παράγραφος 2 στοιχείο γ) δίνει στην ΕΑΚΑΑ την εξουσία να διενεργεί επιτόπιους ελέγχους, με ή χωρίς προειδοποίηση. Δεν είναι σαφές εάν οι έλεγχοι αυτοί θα περιορίζονται στις επαγγελματικές εγκαταστάσεις των αρχείων καταγραφής συναλλαγών ή θα ισχύουν και για τις ιδιωτικές εγκαταστάσεις ή χώρους φυσικών προσώπων. Το άρθρο 56 παράγραφος 1 στοιχείο γ), που δίνει τη δυνατότητα στην Επιτροπή, κατόπιν αιτήματος της ΕΑΚΑΑ, να επιβάλει περιοδικές χρηματικές ποινές σε κάθε πρόσωπο που απασχολείται σε αρχείο καταγραφής συναλλαγών ή για λογαριασμό του ή που συνδέεται με αυτό, προκειμένου να το υποχρεώσει να υποβληθεί σε έρευνα που έχει κινηθεί από την ΕΑΚΑΑ δυνάμει του άρθρου 61 παράγραφος 2, μπορεί να υποδηλώνει (χωρίς πρόθεση) κάτι διαφορετικό.

32.

Χωρίς να υπεισέρχεται σε περαιτέρω λεπτομέρειες ως προς το εν λόγω θέμα, ο ΕΕΠΔ συνιστά τον περιορισμό της δυνατότητας διενέργειας επιτόπιων ελέγχων (και της σχετικής δυνατότητας επιβολής περιοδικών χρηματικών ποινών δυνάμει του άρθρου 56) μόνο στις επαγγελματικές εγκαταστάσεις των αρχείων καταγραφής συναλλαγών και άλλων νομικών προσώπων που συνδέονται ουσιαστικά και καταφανώς μαζί τους (34). Σε περίπτωση που η Επιτροπή προτίθεται να επιτρέψει ελέγχους μη επαγγελματικών εγκαταστάσεων φυσικών προσώπων, αυτό πρέπει να καταστεί σαφές και να προβλεφθούν αυστηρότερες απαιτήσεις ώστε να διασφαλίζεται η συμμόρφωση προς τις αρχές της αναγκαιότητας και της αναλογικότητας (ιδίως όσον αφορά τον προσδιορισμό των περιστάσεων και των προϋποθέσεων υπό τις οποίες θα μπορούν να διενεργούνται τέτοιου είδους έλεγχοι).

33.

Διάφορες διατάξεις του προτεινόμενου κανονισμού επιτρέπουν ευρεία ανταλλαγή δεδομένων και πληροφοριών μεταξύ της ΕΑΚΑΑ, των αρμοδίων αρχών των κρατών μελών και των αρμοδίων αρχών τρίτων χωρών (βλ. ιδίως άρθρα 21, 23 και 62). Διαβιβάσεις δεδομένων σε τρίτες χώρες μπορούν επίσης να γίνονται σε περίπτωση που ένας αναγνωρισμένος κεντρικός αντισυμβαλλόμενος ή αρχείο καταγραφής συναλλαγών από τρίτη χώρα παρέχει υπηρεσίες σε οντότητες που αναγνωρίζονται στην Ένωση. Εφόσον οι ανταλλασσόμενες πληροφορίες και δεδομένα αφορούν φυσικά πρόσωπα των οποίων η ταυτότητα είναι γνωστή ή μπορεί να εξακριβωθεί, εφαρμόζονται τα άρθρα 7-9 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 45/2001 και τα άρθρα 25-26 της οδηγίας 95/46/EK, στον βαθμό που είναι συναφή. Ειδικότερα, οι διαβιβάσεις σε τρίτες χώρες μπορούν να γίνονται μόνο εφόσον διασφαλίζεται επαρκής βαθμός προστασίας στις εν λόγω χώρες ή εφόσον ισχύει μία από τις συναφείς παρεκκλίσεις που προβλέπονται από τη νομοθεσία περί προστασίας δεδομένων. Για λόγους σαφήνειας, πρέπει συμπεριληφθεί στο κείμενο ρητή αναφορά στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 45/2001 και στην οδηγία 95/46/EK, η οποία θα ορίζει ότι αυτού του είδους οι διαβιβάσεις πρέπει να συμμορφώνονται προς τους ισχύοντες κανόνες που προβλέπονται αντίστοιχα από τον κανονισμό ή την οδηγία.

34.

Σύμφωνα με την αρχή της οριοθέτησης του σκοπού (35), ο ΕΕΠΔ συνιστά επίσης να θεσπιστούν σαφή όρια όσον αφορά τις κατηγορίες πληροφοριών προσωπικού χαρακτήρα που μπορούν να ανταλλάσσονται και να οριστούν οι σκοποί για τους οποίους αυτά μπορούν να ανταλλάσσονται.

35.

Το άρθρο 68 της πρότασης προβλέπει μια σειρά υποχρεώσεων της Επιτροπής για υποβολή εκθέσεων σχετικά με την εφαρμογή των διαφόρων στοιχείων του προτεινόμενου κανονισμού. Ο ΕΕΠΔ συνιστά να θεσπιστεί επίσης υποχρέωση της ΕΑΚΑΑ να υποβάλλει περιοδικές εκθέσεις σχετικά με τη χρήση των εξουσιών έρευνάς της και ιδίως της εξουσίας της να ζητά αρχεία τηλεφωνικών κλήσεων και διαβίβασης δεδομένων. Λαμβάνοντας υπόψη τα πορίσματα των εκθέσεων αυτών, η Επιτροπή θα ήταν επίσης σε θέση διατυπώνει συστάσεις, μεταξύ άλλων και για την αναθεώρηση του κανονισμού, εφόσον συντρέχει περίπτωση.

36.

Η παρούσα πρόταση δίνει στην ΕΑΚΑΑ την εξουσία να «ζητεί αρχεία τηλεφωνικών κλήσεων και διαβίβασης δεδομένων» για την εκτέλεση των καθηκόντων που αφορούν την εποπτεία των αρχείων καταγραφής συναλλαγών. Για να συμμορφώνεται προς τις απαιτήσεις της αναγκαιότητας και της αναλογικότητας, η εξουσία ενός φορέα να ζητεί αρχεία τηλεφωνικών κλήσεων και διαβίβασης δεδομένων πρέπει να περιορίζεται σε αυτό που είναι κατάλληλο για την επίτευξη του επιδιωκόμενου στόχου και να μην υπερβαίνει αυτό που είναι αναγκαίο για την επίτευξή του. Υπό την τρέχουσα μορφή της, η εν λόγω διάταξη δεν πληροί αυτές προϋποθέσεις λόγω της ευρείας διατύπωσής της. Ειδικότερα, δεν διευκρινίζονται επαρκώς το προσωπικό και το καθ’ ύλην πεδίο εφαρμογής της εξουσίας, καθώς και οι περιστάσεις και προϋποθέσεις υπό τις οποίες μπορεί να χρησιμοποιείται.

37.

Τα σχόλια που διατυπώνονται στην παρούσα γνωμοδότηση, παρότι στοχεύουν στην πρόταση για τα εξωχρηματιστηριακά παράγωγα, έχουν και μια γενικότερη σημασία για την εφαρμογή τόσο της υφιστάμενης νομοθεσίας όσο και άλλων εκκρεμών και πιθανών μελλοντικών προτάσεων που θα περιέχουν παρόμοιες διατάξεις. Αυτό ισχύει κυρίως στην περίπτωση που η εν λόγω εξουσία ανατίθεται, όπως στην παρούσα πρόταση, σε αρχή της ΕΕ χωρίς αναφορά στις ειδικές προϋποθέσεις και διαδικασίες που ορίζονται από τις εθνικές νομοθεσίες (π.χ. πρόταση για τους οργανισμούς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας).

38.

Βάσει των προαναφερθέντων, ο ΕΕΠΔ συνιστά στον νομοθέτη:

39.

Όσον αφορά άλλες πτυχές της πρότασης, ο ΕΕΠΔ παραπέμπει στα σχόλια που διατυπώνονται στην ενότητα 4 της παρούσας γνωμοδότησης. Ειδικότερα, ο ΕΕΠΔ συνιστά στον νομοθέτη: