Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: «Πρόταση σύστασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του ευρωπαϊκού συστήματος ακαδημαϊκών μονάδων για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση (ECVET)»

Στις 23 Απριλίου 2008, και σύμφωνα με το άρθρο 262 της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, το Συμβούλιο αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα:

«Θέσπιση του ευρωπαϊκού συστήματος ακαδημαϊκών μονάδων για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση (ECVET)»

Το ειδικευμένο τμήμα «Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών της ΕΟΚΕ, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 11 Σεπτεμβρίου 2008 με βάση την εισηγητική έκθεση της κ. LE NOUAIL-MARLIÈRE

Κατά την 448η σύνοδο της ολομέλειάς της, της 22ας και της 23ης Οκτωβρίου 2008 (συνεδρίαση της 22ας Οκτωβρίου 2008), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 109 ψήφους υπέρ και 1 αποχή, την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1.1. Με την παρούσα πρόταση σύστασης προτείνεται η θέσπιση ενός κοινού ευρωπαϊκού συστήματος πιστοποίησης προκειμένου να διευκολυνθεί η δυνατότητα μεταφοράς και αναγνώρισης των προσόντων με στόχο την προώθηση της κινητικότητας των εργαζομένων.

1.2. Η εκπαίδευση και η κατάρτιση αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της στρατηγικής της Λισσαβώνας, το ευρωπαϊκό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων που αποσκοπεί στην αντιμετώπιση των προκλήσεων της κοινωνίας της γνώσης και της οικονομίας. Πιο συγκεκριμένα, η ανάπτυξη των γνώσεων, των δεξιοτήτων και της τεχνογνωσίας των πολιτών μέσω της εκπαίδευσης και της κατάρτισης αποτελεί αναγκαία και αναπόδραστη προϋπόθεση για την εκπλήρωση των στόχων της Λισσαβώνας όσον αφορά την ανταγωνιστικότητα, την ανάπτυξη, την απασχόληση και την κοινωνική συνοχή.

1.3. Μολονότι σημειώθηκε πρόοδος, οι στόχοι που τέθηκαν δεν υλοποιήθηκαν, κυρίως όσον αφορά τη διά βίου μάθηση και την κινητικότητα των εργαζομένων, τομείς στους οποίους εξακολουθούν να υπάρχουν πολλά εμπόδια. Αυτές οι ελλείψεις καταδεικνύουν σαφώς ότι απαιτείται να αναπτυχθούν εργαλεία και μηχανισμοί συνεργασίας που να διευκολύνουν τη συμμετοχή στη διά βίου μάθηση και τη μεταφορά των προσόντων μεταξύ των διαφόρων κρατών μελών, των ιδρυμάτων και των συστημάτων. Η μεγιστοποίηση της διαφάνειας όσον αφορά τα προσόντα συνιστά ένα απολύτως απαραίτητο βήμα για την εφαρμογή αυτής της στρατηγικής και για την ανάπτυξη των γνώσεων, της τεχνογνωσίας και των αναγκαίων δεξιοτήτων για τους εργαζομένους και τους πολίτες της Ευρώπης, καθώς και για όλους τους άλλους ενδιαφερόμενους φορείς (κυρίως ιδρύματα κατάρτισης).

1.4. Το σύστημα ECVET (1) το οποίο απευθύνεται στους πολίτες αναμένεται να προωθήσει τη διασυνοριακή αναγνώριση της διά βίου μάθησής τους. Το σύστημα αυτό στηρίζεται στις πρακτικές και στα συστήματα που υφίστανται στην Ευρώπη και βασίζεται στα ακόλουθα στοιχεία:

2.1. Από την εκτίμηση αντίκτυπου προκύπτει ότι το σύστημα ECVET είναι ένα μέσο που διευκολύνει τη διαφάνεια, τη συγκρισιμότητα, τη μεταφορά και τη συσσώρευση των μαθησιακών αποτελεσμάτων μεταξύ διαφορετικών συστημάτων. Δεν απαιτεί καμία περαιτέρω εξατομίκευση των προσόντων, ούτε προτείνει την εναρμόνισή τους ή την εναρμόνιση των συστημάτων κατάρτισης. Το ECVET υποστηρίζει και ενισχύει τα υφιστάμενα μέσα για την προώθηση της κινητικότητας [ECTS (2) και EQF (3)]. Μακροπρόθεσμα το σύστημα αυτό μπορεί να συμβάλει στην υιοθέτηση των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων των εθνικών συστημάτων κατάρτισης με στόχο να καθιερωθεί η διά βίου μάθηση. Σε αυτό το πλαίσιο, το σύστημα ECVET προσδίδει προστιθέμενη αξία στους τομείς της κινητικότητας και της διά βίου μάθησης.

2.2. Ωστόσο, δεν πρέπει να υποτιμώνται οι δυσκολίες που παρουσιάζουν αυτά τα μέσα. Μολονότι το EQF αποσκοπεί στη διακρατική σύγκριση, τα εθνικά συστήματα πρέπει να είναι σχεδιασμένα και οργανωμένα κατά τρόπο ώστε να καθιστούν δυνατή την κατανόηση και την επίδειξη εμπιστοσύνης εκ μέρους των εταίρων στα άλλα κράτη μέλη. Εναπόκειται στην Επιτροπή να καθορίσει σαφή κριτήρια τα οποία να διασφαλίζουν τη συνάφεια, τη διαφάνεια, τη συγκρισιμότητα και την αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ των εταίρων. Επίσης, παρόλο που το EQF δημιουργήθηκε με στόχο τη σύγκριση και την προαιρετική μεταφορά των προσόντων σε ευρωπαϊκό, εθνικό και κλαδικό επίπεδο, δεν θα πρέπει να υποτιμάται η πολυπλοκότητα των υφιστάμενων συστημάτων. Ως εκ τούτου, απαιτείται να ενισχυθούν τα μέσα που προωθούν ακόμη μεγαλύτερη διαφάνεια και να διαμορφωθούν ορθά τα στάδια που θεωρούνται απαραίτητα προκειμένου να επιτευχθεί η καθιέρωση διπλωμάτων και πιστοποιητικών κατά το 2012.

2.3. Κρίνεται επίσης σκόπιμο να επισημανθεί ότι το σύστημα ECVET δεν υποκαθιστά τις άλλες πολιτικές που ισχύουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση και πιο συγκεκριμένα την οδηγία 2005/36/ΕΚ σχετικά με τους διακινούμενους εργαζομένους. Ωστόσο, από την άλλη πλευρά, δεν ενδυναμώνει τους αναγκαίους δεσμούς με τα υφιστάμενα ευρωπαϊκά προγράμματα που προβλέπουν ειδικότερα ότι, όσον αφορά τις λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες της ΕΕ, το ΕΚΤ χρηματοδοτεί δραστηριότητες για την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων στα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης, έτσι ώστε να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση των πολιτών σχετικά με τη σημασία των αναγκών της κοινωνίας της γνώσης και, κυρίως, με την ανάγκη για διά βίου εκπαίδευση και κατάρτιση, βελτιώνοντας συγχρόνως την πρόσβαση σε μια ποιοτική εκπαίδευση.

2.4. Το σύστημα ECVET, το οποίο θέτει σε εφαρμογή μια διαρκή διαδικασία, απαιτεί αδιάλειπτη δέσμευση εκ μέρους όλων των εμπλεκόμενων φορέων καθώς και συνέργεια μεταξύ των πρωτοβουλιών που αναλαμβάνονται σε ευρωπαϊκό, εθνικό και κλαδικό επίπεδο. Δυστυχώς, το ECVET δεν προβλέπει ρητώς την αξιοποίηση της προόδου ή των καινοτομιών (ορθών πρακτικών), η οποία θα μπορούσε επίσης να συμβάλλει στη δημιουργία μιας δυναμικής μεταξύ των δυνητικών φορέων και εταίρων ενόψει της αξιολόγησης που προβλέπεται για το 2012.

2.5. Μολονότι η ΕΟΚΕ έχει λάβει δεόντως υπόψη της το γεγονός ότι οι διαβουλεύσεις σε όλα τα επίπεδα και με τη συμμετοχή μεγάλου αριθμού δημόσιων και ιδιωτικών φορέων συνέβαλαν στον καθορισμό μιας κοινής γλώσσας, η συστηματική χρήση πολλών ακρωνυμίων — στις προτάσεις, τις ανακοινώσεις, τις συστάσεις, τις μελέτες αντίκτυπου, τις εκθέσεις που αναθέτει η Επιτροπή — δημιουργεί ένα μείγμα ακρωνυμίων και προκαλεί σύγχυση, η οποία δεν είναι διόλου ενθαρρυντική για την υλοποίηση του επιδιωκόμενου στόχου που έχει τεθεί. Μια συντομογραφία, ένα αρκτικόλεξο, ένα ακρωνύμιο ή ένα σύνθημα που έχει συγκεκριμένη σημασία σε μια γλώσσα, μπορεί να μην σημαίνει τίποτε σε μια άλλη γλώσσα ή ακόμη και να μεταδίδει μια αρνητική εικόνα. Από την άλλη πλευρά, αυτή η χρήση ενδέχεται να περιορίσει την είσοδο νέων φορέων κατάρτισης και να αποτρέψει το στοχευόμενο κοινό από την εκδήλωση ενδιαφέροντος για τις μεταρρυθμίσεις που είχαν σχεδιαστεί για να διευκολύνουν τη μεταφορά προσόντων μεταξύ των εθνικών συστημάτων επαγγελματικής κατάρτισης και όχι για να την καταστήσουν περισσότερο αδιαφανή. Επίσης, η ΕΟΚΕ προτείνει να συνυπολογιστούν, στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας που καταβάλλεται για την εναρμόνιση των συστημάτων επαγγελματικής κατάρτισης και την εξασφάλιση της συμβατότητάς τους με τη διά βίου μάθηση, οι γλωσσικές πτυχές και οι διάφορες άλλες προσπάθειες που κάνει η Επιτροπή.

2.6. Η Επιτροπή θα πρέπει να εξασφαλίσει ότι ο στόχος με τον οποίο επιδιώκεται να παρασχεθεί στον καθένα η δυνατότητα να πραγματοποιεί την κατάρτισή του σε διαφορετικά ιδρύματα κατάρτισης και σε διαφορετικές χώρες, προάγοντας έτσι την κινητικότητα των εκπαιδευόμενων σε ολόκληρη την Ευρώπη, γεγονός το οποίο αποτελεί ακόμη σημαντικότερο επίτευγμα από τη στιγμή που σήμερα υπάρχουν περισσότερα από 30 000 ιδρύματα επαγγελματικής κατάρτισης στην Ευρωπαϊκή Ένωση (4), δεν θα έχει αρνητικές συνέπειες για τη γλωσσική πολυμορφία, αφενός, και για την ποιότητα της γλωσσικής εκπαίδευσης που προωθεί η Επιτροπή, αφετέρου.

3.1. Η επιλογή της Επιτροπής να προτείνει την καθιέρωση του συστήματος ECVET επιλέγοντας ως νομοθετικό μέσο μια σύσταση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, βάσει του άρθρου 150 της Συνθήκης, διαμορφώνει ένα πλαίσιο που καθιστά δυνατή την εφαρμογή των αρχών του ECVET και συγχρόνως στηρίζεται σε μια προαιρετική προσέγγιση. Αυτή η προσέγγιση ενισχύει τη διαδικασία διαβούλευσης η οποία διενεργήθηκε και επέτρεψε την ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των διαφόρων φορέων, συμπεριλαμβανομένων και των κοινωνικών εταίρων.

3.2. Μολονότι η προαιρετική προσέγγιση παρουσιάζει ορισμένες ελλείψεις, συντελεί ωστόσο στην ενίσχυση του συντονισμού ανάμεσα στην Επιτροπή, τους κοινωνικούς εταίρους και τα κράτη μέλη με στόχο τον ορθό προσδιορισμό των προβλημάτων που θα ανακύψουν και, πάνω απ' όλα, την ανάπτυξη των πλέον κατάλληλων καινοτομιών και λύσεων. Αυτή η διαδικασία καθιστά δυνατή τη διαμόρφωση μιας λειτουργικής και πιο αποτελεσματικής εφαρμογής ενός ECVET, το οποίο να προσφέρει πραγματική προστιθέμενη αξία στους πολίτες και τους εργαζόμενους της Ευρώπης, όσον αφορά την αναγνώριση των ικανοτήτων, και να προωθεί κατ' αυτόν τον τρόπο τη διά βίου μάθηση και την κινητικότητα.

3.3. Η φιλοδοξία που εκφράζει η Επιτροπή για την πραγματοποίηση αξιολόγησης και για τη δημοσίευση της επιτευχθείσας προόδου, με στόχο την εξέλιξη και την επανεξέταση σε συνεχή βάση του συστήματος ECVET ενόψει της προσαρμογής του, εκλαμβάνεται ως δέσμευση για συνεργασία. Κρίνεται σκόπιμο οι διάφοροι ενδιαφερόμενοι φορείς και ιδίως οι χρήστες ή οι εκπρόσωποί τους να έχουν ευρεία συμμετοχή στην αξιολόγηση και την προετοιμασία της έκθεσης που προβλέπεται στο υπό εξέταση έγγραφο.

3.4. Η βούληση της Επιτροπής όσον αφορά την υποστήριξη και την προαγωγή της διακρατικής κινητικότητας και της πρόσβασης στη διά βίου μάθηση στον τομέα της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης θα πρέπει επίσης να μετουσιωθεί στην πράξη με μια ισχυρή επιβεβαίωση των αρχών που υποδηλώνονται στην παρούσα σύσταση σχετικά με τη θέση και τον. ρόλο των ενδιαφερομένων φορέων:

3.5. Για την υλοποίηση ενός ευρωπαϊκού συστήματος πιστοποίησης μέσω ενισχυμένης συνεργασίας θα πρέπει να εκπονηθούν κοινά πρότυπα. Το θέμα αυτό είναι ιδιαίτερα λεπτό όσον αφορά τη λεγόμενη ανεπίσημη μάθηση. Τα πρότυπα που πρέπει να επιτευχθούν είναι αναγκαίο να διαμορφωθούν και να διερευνηθούν βάσει των κριτηρίων που προτείνει κυρίως το Cedefop στην έκθεσή του (βλέπε την υποσημείωση κατωτέρω), καθώς και μέσω διαβουλεύσεων με τους οργανισμούς που έχουν αποκτήσει αξιοσημείωτη και περιεκτική εμπειρία (η επιτυχία αυτών των οργανισμών δεν στηρίζεται στον αποκλεισμό και την επιλεκτική εισαγωγή στους κύκλους κατάρτισης που οδηγούν στην απόκτηση τίτλων προσόντων).

3.6. Η Επιτροπή θα πρέπει να λάβει υπόψη την ανακοίνωσή της με θέμα «Σχέδιο δράσης για την εκπαίδευση ενηλίκων» (6), που θα καθιστούσε εφικτή την ταχύτερη ενσωμάτωση όσο το δυνατόν περισσότερων ατόμων μέσω της εστίασης του ενδιαφέροντος σε όσους έχουν μεγαλύτερη ανάγκη· δεν πρόκειται μόνο για τις ευάλωτες και τις μειονεκτούσες ομάδες ατόμων, αλλά για τα άτομα στα οποία θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα για κοινωνικούς και ανθρωπιστικούς λόγους με στόχο την ένταξη, καθώς και για λόγους οικονομικής και εδαφικής συνοχής (7).

3.7. Τα παραρτήματα 1 και 2 της παρούσας σύστασης, τα οποία εμπνέονται από τις συστάσεις του Cedefop (8), είναι σημαντικά στοιχεία για την επιτυχή υλοποίηση του συστήματος ECVET, καθότι συμβάλλουν στην ενίσχυση της διαφάνειας και της συνοχής, ενώ παράλληλα καθορίζουν αρχές για την ανάπτυξη σε όλα τα επίπεδα. Τα εν λόγω παραρτήματα θα πρέπει να εξηγηθούν λεπτομερώς, να υποστηριχθούν μέσω συνοδευτικών μέτρων και να αποτελέσουν αντικείμενο ενισχυμένης δημοσιότητας, προκειμένου να εξασφαλιστεί η αειφορία και η βιωσιμότητα του συστήματος.

3.8. Η θέσπιση μιας κοινής θεματολογίας και ενός κοινού πεδίου για τον καθορισμό των παιδαγωγικών στόχων, στο πλαίσιο της προκαταρτικής διαβούλευσης και της διαβούλευσης που διεξάγει η Επιτροπή που συνιστούν αξιόλογη πρόοδο, δεν θα πρέπει να επισκιάζει το γεγονός ότι η εκπαίδευση δεν εμπίπτει στο πεδίο των εμπορεύσιμων υπηρεσιών, αλλά, αντίθετα, οφείλει να παραμείνει μια βασική υπηρεσία, προσιτή σε όσο το δυνατόν περισσότερα άτομα, η οποία θα εξασφαλίζεται μέσω των δημόσιων επενδύσεων και της πολιτικής συνοχής, τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων στον ΠΟΕ, εφόσον επιθυμούμε να διαφυλάξουμε το πνεύμα της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας, με την ευρεία έννοια (γενικό συμφέρον).

3.9. Για λόγους συνοχής, οι στόχοι της αξιοπρεπούς απασχόλησης και της ποιοτικής εκπαίδευσης πρέπει να συμβαδίζουν ως εχέγγυα ανταγωνιστικότητας και το ευρωπαϊκό σύστημα πιστοποίησης θα πρέπει να εξακολουθήσει να υλοποιείται κατόπιν συνεννόησης με τα κράτη μέλη, τους κοινωνικούς εταίρους σε όλα τα επίπεδα, τα άτομα που σχετίζονται με την επικύρωση των προσόντων και που, ως αποδέκτες των συγκεκριμένων δράσεων, θα πρέπει να παραμείνουν στο επίκεντρο αυτών των στόχων. Οι εν λόγω στόχοι θα πρέπει να είναι διαρκώς αναγνωρίσιμοι και σαφείς για το σύνολο των δικαιούχων: αναγνώριση των μαθησιακών αποτελεσμάτων όσον αφορά τις ικανότητες, τη δυνατότητα μεταφοράς, τη γεωγραφική και επαγγελματική κινητικότητα, καθώς και για τους φορείς εκπαίδευσης: αναγνώριση και πρόσβαση στη χρηματοδότηση υπηρεσιών κοινής ωφέλειας. Ένα ευρωπαϊκό σύστημα πιστοποίησης μπορεί να αυξήσει την απασχολησιμότητα και την κινητικότητα εφόσον θεμελιώνεται στις ακόλουθες προτεραιότητες: διατήρηση των φορέων κατάρτισης με τις υψηλότερες επιδόσεις (πείρα· αριθμός επιτυχημένων επικυρώσεων· ποιότητα των επικυρώσεων) αναγνώριση της πείρας που έχουν αποκτήσει οι φορείς εκπαίδευσης και κατάρτισης (ενώσεις και οργανισμοί), οι οποίοι έχουν δοκιμάσει στην πράξη συγκεκριμένες μεθόδους· παροχή προτεραιότητας και επανάκτηση της εμπιστοσύνης στους φορείς που έχουν παραμεριστεί (αρωγή στους μετανάστες, υποστήριξη των Ρομά, αλφαβητισμός των ενηλίκων, γλωσσική υποστήριξη …).

3.10. Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι οι μισθωτοί που επηρεάζονται επί του παρόντος σε μεγαλύτερο βαθμό από την κινητικότητα είναι οι αποσπασμένοι άντρες μισθωτοί στον κλάδο των κατασκευαστικών και οικοδομικών υπηρεσιών και εν συνεχεία ακολουθεί ο τομέας των υπηρεσιών πληροφορικής και νέων τεχνολογιών και κατόπιν ο κλάδος του τουρισμού, οι μεταφορές κλπ.

3.11. Δεδομένου ότι το σύστημα ECVET προορίζεται ειδικά για την αρχική και τη συνεχή επαγγελματική κατάρτιση καθώς και για την αναγνώριση και την επικύρωση των τυπικών (εκπαίδευση) και των άτυπων (επαγγελματική πείρα) μαθησιακών αποτελεσμάτων, η ΕΟΚΕ συνιστά, στο πλαίσιο του συστήματος πιστοποιήσεων επαγγελματικών προσόντων, να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στη διά βίου μάθηση και στην αναγνώριση των προσόντων των αποσπασμένων εργαζομένων (9).

3.12 Στη διαδικασία απολογισμού που προβλέπεται να πραγματοποιηθεί σε τέσσερα χρόνια θα πρέπει να συμπεριληφθεί η ευρεία διάδοση του συστήματος σε επίπεδο κρατών μελών, υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ούτως ώστε να επιτευχθεί η εδραίωση του συστήματος αυτού τόσο ενόψει της μελλοντικής εξέλιξης των υφισταμένων συστημάτων όσο και στο εσωτερικό της κοινωνίας των πολιτών.

Βρυξέλλες, 22 Οκτωβρίου 2008.

Ο Πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Mario SEPI

(1) Ακρωνύμιο για το «European Credits System for Vocational Education and Training» (Ευρωπαϊκό σύστημα ακαδημαϊκών μονάδων για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση).

(2) Ευρωπαϊκό σύστημα μεταφοράς και συσσώρευσης ακαδημαϊκών μονάδων (ECTS — European Credit Transfer and Accumulation System).

(3) Ευρωπαϊκό πλαίσιο επαγγελματικών προσόντων (EQF — European Qualification Framework).

(5) «Progress towards the Lisbon objectives in Education and Training, Indicators and Benchmarks, 2007» (Πρόοδος για την επίτευξη των στόχων της Λισσαβώνας όσον αφορά την εκπαίδευση και την κατάρτιση — Δείκτες και σημεία αναφοράς, 2007): SEC_(2007) 1284. Έρευνα του NIACE σχετικά με τη συμμετοχή των ενηλίκων στη μάθηση «Counting the cost» Ιανουάριος 2008. Το NIACE (National Institute of Adult Continuing Education) είναι το Εθνικό Ινστιτούτο για τη Διαρκή Εκπαίδευση Ενηλίκων του Ηνωμένου Βασιλείου.

(6) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα την «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Σχέδιο δράσης για την εκπαίδευση ενηλίκων — Ποτέ δεν είναι αργά για μάθηση», εισηγήτρια: η κ. HEINISCH. (ΕΕ C 204, της 9.8.2008. σ. 89).

(7) Γνωμοδότηση της ΕΤΠ της 19/6/2008 με θέμα «Σχέδιο δράσης για την εκπαίδευση ενηλίκων — Ποτέ δεν είναι αργά για μάθηση», εισηγήτρια: η κ SHIELDS. Γνωμοδότηση που υιοθετήθηκε κατά τη σύνοδο ολομέλειας της 18ης και 19ης Ιουνίου 2008.

(8) Το Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Ανάπτυξη της Επαγγελματικής Κατάρτισης (Cedefop), το οποίο ιδρύθηκε το 1975 με τον κανονισμό (ΕΟΚ) αριθ. 377/75 του Συμβουλίου, είναι το κέντρο αναφοράς της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση. Έκθεση του Erwin SEYFRIED — FHVR-FBAE του Βερολίνου (Ανώτατη σχολή δημόσιας διοίκησης και διοίκησης της δικαιοσύνης — Κέντρο ερευνών για την επαγγελματική κατάρτιση, την αγορά εργασίας και την αξιολόγηση/ Fachhochschule für Verwaltung und Rechtspflege — Forschungsstelle für Berufsbildung, Arbeitmarkt und Evaluation, Berlin) για το CEDEFOP: Panorama: «Indicators for quality in vocational education and training» (Δείκτες για την ποιότητα στην επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση).

(9) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ για την Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συμβούλιο, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στην Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και στην Επιτροπή των Περιφερειών «Απόσπαση εργαζομένων στο πλαίσιο παροχής υπηρεσιών — Μεγιστοποίηση των οφελών και των δυνατοτήτων και ταυτόχρονα παροχή εγγυήσεων για την προστασία των εργαζομένων», εισηγήτρια: η κ. LE NOUAIL-MARLIÈRE (ΕΕ C 224 της 30.8.2008, σ. 95).