14.10.2005   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 255/72


Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση σύστασης του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για περαιτέρω ευρωπαϊκή συνεργασία με σκοπό τη διασφάλιση της ποιότητας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση»

(COM(2004) 642 τελικό — 2004/0239 (COD))

(2005/C 255/14)

Στις 20 Ιανουαρίου 2005, και σύμφωνα με το άρθρο 262 της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας, το Συμβούλιο της ΕΕ αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την ανωτέρω πρόταση.

Το ειδικευμένο τμήμα «Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, επεξεργάστηκε τη γνωμοδότησή του στις 15 Μαρτίου 2005 με βάση την εισηγητική έκθεση του κ. SOARES.

Κατά την 416η σύνοδο ολομέλειας της 6ης και 7ης Απριλίου 2005 (συνεδρίαση της 6ης Απριλίου) η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 144 ψήφους υπέρ, 2 κατά και 6 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1.   Εισαγωγή

1.1

Το άρθρο 149, παράγραφος 1, της Συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας προβλέπει ότι «Η Κοινότητα συμβάλλει στην ανάπτυξη παιδείας υψηλού επιπέδου, ενθαρρύνοντας τη συνεργασία μεταξύ κρατών μελών και, αν αυτό απαιτείται, υποστηρίζοντας και συμπληρώνοντας τη δράση τους, σεβόμενη ταυτόχρονα πλήρως την αρμοδιότητα των κρατών μελών για το περιεχόμενο της διδασκαλίας και την οργάνωση του εκπαιδευτικού συστήματος, καθώς και την πολιτιστική και γλωσσική τους πολυμορφία.»

1.2

Στις 24 Σεπτεμβρίου 1998, το Συμβούλιο Υπουργών ενέκρινε σύσταση για την ευρωπαϊκή συνεργασία με σκοπό τη διασφάλιση της ποιότητας στην τριτοβάθμια εκπαίδευσης στην οποία καλούνται τα κράτη μέλη να υποστηρίξουν ή να δημιουργήσουν συστήματα αξιολόγησης της ποιότητας και να ενθαρρύνουν τα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και τις αρμόδιες αρχές να συνεργάζονται και να προβαίνουν σε ανταλλαγή εμπειριών. Η Επιτροπή επιφορτίζεται με την υποστήριξη αυτής της συνεργασίας και την υποβολή εκθέσεων για την υλοποίηση των στόχων σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο.

1.3

Η έκθεση που υποβλήθηκε από την Επιτροπή (1) διαπιστώνει τη σημαντική πρόοδο που πραγματοποιήθηκε όσον αφορά τη δημιουργία συστημάτων διασφάλισης της ποιότητας καθώς και την προώθηση της συνεργασίας, αν και επισημαίνει ότι αυτό δεν επαρκεί, γεγονός που δικαιολογεί τη λήψη ριζοσπαστικότερων μέτρων που θα επέτρεπαν να βελτιωθεί η τριτοβάθμια εκπαίδευση και να καταστεί περισσότερο διαφανής και αξιόπιστη για τους ευρωπαίους πολίτες, καθώς και για τους σπουδαστές και τους καθηγητές πανεπιστημίου των άλλων ηπείρων.

1.4

Τον Σεπτέμβριο του 2003, οι ευρωπαίοι υπουργοί Παιδείας, στο πλαίσιο συνάντησής τους στο Βερολίνο με θέμα τη διαδικασία της Μπολόνια και την υλοποίηση του Ευρωπαϊκού Χώρου Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, διαπίστωσαν ότι γενικά έχουν εγκαθιδρυθεί σε όλα τα κράτη μέλη συστήματα διασφάλισης της ποιότητας βασιζόμενα σε ουσιαστικά στοιχεία, όπως είναι η εσωτερική ή εξωτερική αξιολόγηση των προγραμμάτων των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, η συμμετοχή των σπουδαστών, η δημοσίευση των αποτελεσμάτων και η συμμετοχή σε διεθνές επίπεδο.

1.5

Κατά τη συνάντηση αυτή, οι εν λόγω υπουργοί αποφάσισαν να ζητήσουν από το Ευρωπαϊκό Δίκτυο διασφάλισης της ποιότητας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση (το ENQUA (2)) να καταρτίσει μία κοινή δέσμη προτύπων, διαδικασιών και κατευθυντήριων γραμμών για τη διασφάλιση της ποιότητας, να εξετάσει τα μέσα για τη διασφάλιση κατάλληλων αξιολογήσεων από ομότιμους ειδικούς των υπηρεσιών διασφάλισης της ποιότητας και/ή διαπίστευσης, καθώς και να υποβάλει τα αποτελέσματα αυτής της εξέτασης στους υπουργούς το 2005, μέσω της ομάδας παρακολούθησης.

1.6

Οι υπουργοί Παιδείας δεσμεύθηκαν, επίσης, να υποστηρίξουν την ανάπτυξη της διαδικασίας διασφάλισης της ποιότητας σε θεσμικό επίπεδο, τόσο εθνικό όσο και ευρωπαϊκό, και επέσυραν την προσοχή στην ανάγκη καθορισμού κοινών κριτηρίων και μεθόδων στον εν λόγω τομέα. Επίσης, επέμειναν στο γεγονός ότι, σύμφωνα με τις αρχές θεσμικής αυτονομίας, η ευθύνη για τη διασφάλιση της ποιότητας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση εναπόκειται, καταρχήν, σε κάθε ίδρυμα, θέτοντας, κατ` αυτόν τον τρόπο, τις βάσεις για την πραγματική ευαισθητοποίηση του πανεπιστημιακού κόσμου στο εθνικό επίπεδο ποιότητας.

1.7

Τέλος, αποφάσισαν ότι, αρχής γενομένης από το 2005, τα εθνικά συστήματα διασφάλισης της ποιότητας θα πρέπει να συμπεριλαμβάνουν:

τον καθορισμό των αρμοδιοτήτων των ενδιαφερόμενων οργανισμών και ιδρυμάτων,

την αξιολόγηση των προγραμμάτων ή των ιδρυμάτων, συμπεριλαμβανομένων της εσωτερικής αξιολόγησης, της εξωτερικής αξιολόγησης και της συμμετοχής των σπουδαστών, καθώς και της δημοσίευσης των αποτελεσμάτων,

ένα σύστημα διαπίστευσης, πιστοποίησης ή παρόμοιες διαδικασίες,

τη συμμετοχή σε διεθνές επίπεδο, τη συνεργασία και τη δημιουργία δικτύων.

1.8

Βάσει των διατάξεων του άρθρου 149, παράγραφος 4 της Συνθήκης, η Επιτροπή υπέβαλε στο Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την υπό εξέταση πρόταση σύστασης (3), η οποία υποβλήθηκε για γνωμοδότηση και στην Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή.

1.9

Η ΕΟΚΕ κατανοεί τους λόγους που επικαλείται η Επιτροπή και συμφωνεί με τις αρχές που ανακοινώθηκαν για την υιοθέτηση ενός πνεύματος ποιοτικής εκπαίδευσης και για τη βελτίωση αυτής της ποιότητας μέσω της θεσμοθέτησης ορθών πρακτικών και της ανάπτυξης της διαχείρισης της ποιότητας σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η συστηματική εφαρμογή μεθόδων διασφάλισης της ποιότητας ως μέσο συνεχούς βελτίωσης της ίδιας της ποιότητας αποτελεί τον καλύτερο τρόπο για την προσφορά πραγματικά ποιοτικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στα εκπαιδευτικά ιδρύματα της Ένωσης, με την προώθηση ποιοτικής εκπαίδευσης στα πανεπιστημιακά ιδρύματα των διαφόρων κρατών μελών και με τη διευκόλυνση της σύγκρισης των διαφόρων εκπαιδευτικών συστημάτων.

1.10

Η ΕΟΚΕ επαναβεβαιώνει την άποψή της σύμφωνα με την οποία είναι εξαιρετικά σημαντικό, εντός μίας κοινοτικής προοπτικής, να διασφαλισθεί η ποιότητα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και συμφωνεί με την Επιτροπή όσον αφορά τον ακολουθούμενη προσέγγιση για την επίτευξη των ορισθέντων στόχων στο πλαίσιο της Στρατηγικής της Λισσαβώνας, και ειδικότερα των συμπερασμάτων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Βαρκελώνης, τον Μάρτιο του 2002, σύμφωνα με τα οποία τα ευρωπαϊκά συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης πρέπει να καταστούν «ποιοτικό σημείο αναφοράς παγκοσμίως το 2010»

2.   Πρόταση σύστασης

Η πρόταση, η οποία υποβλήθηκε από την Επιτροπή και βασίζεται στη σύσταση του 1998, έχει ως στόχο να συμβάλει, με συγκεκριμένο τρόπο, στην επίτευξη του στόχου της αμοιβαίας αναγνώρισης των συστημάτων και των αξιολογήσεων για τη διασφάλιση της ποιότητας σε όλη την Ευρώπη.

2.1

Η σύσταση προβλέπει πέντε στάδια για την αμοιβαία αναγνώριση και συνιστά στα κράτη μέλη:

2.1.1

Να ζητήσουν από όλα τα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που λειτουργούν στην επικράτειά τους να εισαγάγουν ή να αναπτύξουν αυστηρούς εσωτερικούς μηχανισμούς διασφάλισης της ποιότητας.

2.1.2

Να ζητήσουν από όλους τους οργανισμούς διασφάλισης της ποιότητας ή διαπίστευσης που λειτουργούν στην επικράτειά τους να είναι αμερόληπτοι στις αξιολογήσεις τους, να εφαρμόζουν τα χαρακτηριστικά της διασφάλισης της ποιότητας που καθορίζονται στη σύσταση του Συμβουλίου του Σεπτεμβρίου 1998 και να εφαρμόζουν μια κοινή δέσμη προτύπων, διαδικασιών και κατευθυντηρίων γραμμών για τους σκοπούς της αξιολόγησης.

2.1.3

Να ενθαρρύνουν τους οργανισμούς διασφάλισης της ποιότητας και διαπίστευσης, σε συνεργασία με τους οργανισμούς που εκπροσωπούν την τριτοβάθμια εκπαίδευση, να καταρτίσουν ένα 'Ευρωπαϊκό μητρώο οργανισμών διασφάλισης της ποιότητας και διαπίστευσης', όπως περιγράφεται στο παράρτημα, και να καθορίσουν τους όρους εγγραφής στο μητρώο αυτό.

2.1.4

Να προσφέρουν τη δυνατότητα στα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που λειτουργούν στην επικράτειά τους να επιλέγουν, μεταξύ των οργανισμών διασφάλισης της ποιότητας ή διαπίστευσης του Ευρωπαϊκού Μητρώου, τον οργανισμό που ανταποκρίνεται καλύτερα στις ανάγκες και στα χαρακτηριστικά τους.

2.1.5

Να αποδέχονται τις αξιολογήσεις όλων των οργανισμών διασφάλισης της ποιότητας και διαπίστευσης που συγκαταλέγονται στο Ευρωπαϊκό Μητρώο, ως βάση για τη λήψη αποφάσεων που αφορούν τη χορήγηση αδειών ή χρηματοδότησης των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, καθώς και θέματα όπως είναι η επιλεξιμότητα για φοιτητικές υποτροφίες και φοιτητικά δάνεια.

2.2

ενώ η Επιτροπή καλείται:

Να συνεχίσει, σε στενή συνεργασία με τα κράτη μέλη, την υποστήριξή της στη συνεργασία μεταξύ των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, των οργανισμών διασφάλισης της ποιότητας και διαπίστευσης, των αρμόδιων αρχών και των άλλων φορέων που δραστηριοποιούνται στο πεδίο αυτό.

Να υποβάλλει κάθε τρία χρόνια στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στο Συμβούλιο, στην Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και στην Επιτροπή των Περιφερειών εκθέσεις προόδου για την ανάπτυξη των συστημάτων διασφάλισης της ποιότητας στα διάφορα κράτη μέλη και για τις δραστηριότητες συνεργασίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένης της προόδου που σημειώνεται όσον αφορά την επίτευξη των προαναφερόμενων στόχων.

3.   Παρατηρήσεις της ΕΟΚΕ

3.1   Γενικές παρατηρήσεις

3.1.1

Η απαίτηση για υψηλή ποιότητα στην εκπαίδευση και την κατάρτιση αποτελεί κεντρικό σημείο για την επίτευξη των ορισθέντων στόχων στο πλαίσιο της Στρατηγικής της Λισσαβώνας. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ επιβεβαιώνει τη σημασία, την οποία έχει για την ανάπτυξη της κοινωνίας της γνώσης στον ευρωπαϊκό χώρο, η μεγαλύτερη κινητικότητα των φοιτητών και των εργαζομένων. Αυτού του είδους η κινητικότητα μπορεί να καταστεί θεμελιώδες στοιχείο για την υλοποίηση μίας ευρωπαϊκής αγοράς εργασίας και για τη δημιουργία μίας περισσότερο ανταγωνιστικής κοινωνίας, βασιζόμενης στη γνώση.

3.1.2

Η πρόταση σύστασης κινείται προς αυτή την κατεύθυνση, καθώς για να στεφθεί με πλήρη επιτυχία η εν λόγω κινητικότητα απαιτείται η αμοιβαία αναγνώριση των προσόντων και των πτυχίων, γεγονός που προϋποθέτει τη δημιουργία αποτελεσματικών και συνεκτικών μηχανισμών σε ευρωπαϊκό επίπεδο με τη συμμετοχή όλων των μερών. Μεταξύ αυτών, η χρησιμοποίηση κατάλληλων μεθόδων για την αξιολόγηση της ποιότητας της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στον ευρωπαϊκό χώρο, καθώς και για τη διαπίστευσή της ενέχει ιδιαίτερη σημασία.

3.1.3

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι οι εν λόγω μηχανισμοί αξιολόγησης, οι οποίοι είναι προφανώς σημαντικοί για τη βελτίωση της ποιότητας και της αξιοπιστίας της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, δεν είναι δυνατόν να εξαρτώνται στενά από τις άμεσες ανάγκες της αγοράς, δεδομένου ότι αυτοί έχουν μακροπρόθεσμους στόχους και προοπτική, αρχής γενομένης από τη βασική έρευνα.

3.1.4

Εξάλλου, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι η χρηματοδότηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης παραμένει καίριο στοιχείο για την υλοποίηση των ουσιωδών στόχων. Δεν θα ήταν δικαιολογημένο τα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης να μην μπορούν να έχουν πρόσβαση στις υπηρεσίες αξιολόγησης και διαπίστευσης για υψηλότερη ποιότητα εξαιτίας εμποδίων χρηματοδοτικής φύσεως.

3.1.5

Η παρούσα πρωτοβουλία της Επιτροπής, η οποία παρουσιάζεται στην πρόταση σύστασης του Συμβουλίου, είναι αντίθετη με τη θέση που διατύπωσε η ΕΟΚΕ το 1997 (4), σύμφωνα με την οποία:

«…για να έχει η σύσταση επαρκή αξιοπιστία θα πρέπει να υπάρξει εμβάθυνση στην υιοθέτηση συστημάτων διασφάλισης της ποιότητας που να συμπεριλαμβάνουν μεθοδολογίες αξιολόγησης οι οποίες να μπορούν να γίνουν δεκτές και να χρησιμοποιηθούν από όλους εκείνους που εκουσίως δέχονται την αξιολόγηση ως ένα σύστημα ενίσχυσης για τη βελτίωση και όχι ως υποχρέωση.»

«… η αρχή της πανεπιστημιακής αυτονομίας δεν συζητείται ούτε τίθεται σε αμφισβήτηση στο πλαίσιο της γνωμοδότησης. Ωστόσο, είναι σημαντικό να γνωρίζουν οι πολίτες ποια εκπαιδευτικά ιδρύματα ευρωπαϊκού επιπέδου διαθέτουν στο οργανόγραμμά τους την αξιολόγηση ως συστηματική μεθοδολογία διασφάλισης της ποιότητας. Οι πολίτες όχι μόνο έχουν το δικαίωμα να γνωρίζουν τα επίπεδα της ποιότητας των ιδρυμάτων που εφαρμόζουν αυτά τα συστήματα ακόμη αλλά επίσης δικαίωμα να γνωρίζουν και ποια ιδρύματα εφαρμόζουν συγκρίσιμες μεθόδους αξιολόγησης της ποιότητας.»

«Ανεξάρτητα από το γεγονός ότι κάθε κράτος μέλος και κάθε εκπαιδευτικό ίδρυμα είναι σε θέση να χρησιμοποιεί τα δικά του κριτήρια, η Επιτροπή θα πρέπει να ενισχύσει την εφαρμογή κοινών ταυτόχρονα κριτηρίων που θα επιτρέψουν, σε ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο, να γνωστοποιηθούν τα επίπεδα ποιότητας της διδασκαλίας που παρέχεται από μία κοινοτική σκοπιά.»

3.1.6

Η ΕΟΚΕ έχει επίγνωση της ανάγκης που έχουν οι νέοι της Ευρώπης και οι πολίτες γενικότερα να γνωρίζουν το επίπεδο ποιότητας των διαφόρων ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

Εντούτοις, οι κανόνες και τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση ή τη διαπίστευση των εν λόγω ιδρυμάτων πρέπει να αποτελούν σημεία αναφοράς για την ενίσχυση της διαφάνειας και της συγκρισιμότητας στον ευρωπαϊκό χώρο, συμβάλλοντας παράλληλα περισσότερο στην πολυμορφία των ιδρυμάτων και στην ανταπόκρισή τους στις ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας παρά στην εναρμόνιση των νομοθετικών και ρυθμιστικών διατάξεων των κρατών μελών, η οποία αποκλείσθηκε ρητώς από τη Συνθήκη για την ΕΕ.

3.1.7

Στο πλαίσιο μίας κοινωνίας της γνώσης ως θεμελίου για τη δημιουργία του πλέον προωθημένου οικονομικού, κοινωνικού, τεχνολογικού και πολιτιστικού χώρου στον κόσμο, τα συστήματα διασφάλισης της ποιότητας και οι διαδικασίες για την απόλυτη ποιότητα συνιστούν την απαραίτητη βάση της προόδου και της καλύτερης εξυπηρέτησης του πελάτη ή του χρήστη.

Κατά συνέπεια, τα κράτη μέλη οφείλουν να θέσουν στη διάθεση των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης τα κατάλληλα μέσα για την ανάπτυξη των διαδικασιών αξιολόγησης της ποιότητας με σκοπό τη βελτίωση του προϊόντος της εκπαίδευσης. Εξάλλου, πρέπει να εντατικοποιηθούν οι σχέσεις μεταξύ του πανεπιστημιακού κόσμου και της κοινωνίας, προκειμένου να δοθεί η δυνατότητα καλύτερης ένταξης στην αγορά εργασίας των νέων που διαθέτουν ανώτατη εκπαίδευση, προϋπόθεση της οποίας είναι η μεγαλύτερη συμμετοχή των εταίρων στα συστήματα διασφάλισης της ποιότητας των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, καθώς και η καλύτερη γνώση των μελλοντικών αναγκών της αγοράς εργασίας.

3.1.8

Η ΕΟΚΕ επιβεβαιώνει δύο ουσιώδεις αρχές για την επίτευξη των επιδιωκόμενων στόχων στον τομέα της αμοιβαίας αναγνώρισης, οι οποίες θα έπρεπε να αναφέρονται ρητώς στο κείμενο της σύστασης προς τα κράτη μέλη:

τα συστήματα διασφάλισης της ποιότητας δεν θα πρέπει να επιβληθούν αλλά να γίνουν αποδεκτά από τους ενδιαφερόμενους παράγοντες, και ειδικότερα από τους διδάσκοντες και τις πανεπιστημιακές αρχές, και θα πρέπει να έχουν ως απώτερο στόχο να συμβάλουν στη βελτίωση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που παρέχεται στα κράτη μέλη,

τα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης πρέπει να διαθέτουν τα απαιτούμενα μέσα για τη χρηματοδότηση των δομών προώθησης, υποστήριξης και εφαρμογής των μεθόδων και των τεχνικών που στοχεύουν στην ποιότητα, και κυρίως ενόψει της απαραίτητης συμμετοχής εκείνων που παρέχουν την εκπαίδευση.

3.2   Ειδικές παρατηρήσεις

3.2.1

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την άποψη σύμφωνα με την οποία τα εφαρμοζόμενα κριτήρια και κανόνες σε κάθε ίδρυμα ως μέσα ανάπτυξης των μεθόδων αξιολόγησης της ποιότητας οφείλουν να προκύπτουν από το πλαίσιο εντός του οποίου λειτουργεί το ίδιο το ίδρυμα.

Αυτοί οι εσωτερικοί μηχανισμοί διασφάλισης της ποιότητας, καθώς και η χρησιμοποίηση των αρμοδιοτήτων και των αποτελεσμάτων της μάθησης οφείλουν να συνιστούν τα κύρια στοιχεία, στη βάση των οποίων θα ήταν δυνατή η εισαγωγή συστηματικών βελτιώσεων. Αυτού του είδους οι βελτιώσεις θα πρέπει να ανταποκρίνονται, κατά κύριο λόγο, στην εξέλιξη των αναγκών της κοινωνίας, οι οποίες εκφράζονται από τις ομάδες που θα συσταθούν από τα ενδιαφερόμενα μέρη (πανεπιστημιακό διδακτικό προσωπικό, επαγγελματίες και πτυχιούχοι, εμπειρογνώμονες στους σχετικούς τομείς, σπουδαστές και κοινωνικοί εταίροι).

3.2.2

Η ΕΟΚΕ θεωρεί θετική την κατάρτιση ενός εγχειριδίου του ENQA σχετικά με τις διαδικασίες διασφάλισης της ποιότητας, στο οποίο θα περιλαμβάνονται ορισμένα πρότυπα ή πρωτόκολλα αποδεκτά από όλους και βασιζόμενα στις ορθές πρακτικές στα κράτη μέλη. Ωστόσο, αυτό το εγχειρίδιο θα έπρεπε να επιμένει όσο το δυνατόν περισσότερο στην προώθηση της διασφάλισης της ποιότητας στα ιδρύματα που δεν εφαρμόζουν αντίστοιχες μεθόδους καθώς και στην ενίσχυση της χρησιμοποίησής τους στα ιδρύματα που ήδη τις εφαρμόζουν.

Επίσης, συμφωνεί με την Επιτροπή όσον αφορά την ανάγκη καθορισμού αρχών για τη διασφάλιση της ποιότητας σε ευρωπαϊκό επίπεδο, οι οποίες θα έπρεπε να συμπεριληφθούν στο εγχειρίδιο του ENQA, και κυρίως η πανεπιστημιακή αυτονομία, η δημόσια ευθύνη και η ανεξαρτησία των εξωτερικών οργανισμών αξιολόγησης και/ή διαπίστευσης, η αναλογικότητα και η ισότητα, με τις οποίες θα μπορούσαν να συμφωνήσουν όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη.

3.2.3

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι είναι αναγκαίο να διασφαλισθεί ότι οι οργανισμοί που προβαίνουν στις εξωτερικές αξιολογήσεις των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ανταποκρίνονται στους αυστηρότερους κανόνες όσον αφορά την ανεξαρτησία και τον επαγγελματισμό.

Θα πρέπει, εντούτοις, να διευκρινισθεί το τι εννοείται με τον όρο ανεξαρτησία και κατά πόσον οι εν λόγω οργανισμοί θα μπορούσαν να έχουν κερδοσκοπικό χαρακτήρα. Όσον αφορά την ανεξαρτησία, θα πρέπει να διασφαλισθεί ότι αυτή θα είναι πραγματική σε σχέση με τα ιδρύματα που υποβάλλονται σε αξιολόγηση, γεγονός που θέτει το δεύτερο ερώτημα, δηλαδή κατά πόσον αυτοί οι οργανισμοί θα μπορούσαν να έχουν κερδοσκοπικό χαρακτήρα. Είναι σαφές ότι οι οργανισμοί πρέπει να διαθέτουν τα απαιτούμενα μέσα για τη λειτουργία τους (ακόμη και μέσω της πληρωμής των υπηρεσιών τους), άλλα σε περίπτωση που αυτά έχουν περισσότερο επιχειρηματικό χαρακτήρα, δηλαδή εάν οι δραστηριότητές τους έχουν σαφώς κερδοσκοπικό χαρακτήρα, αυτό θα μπορούσε να υπονομεύσει την ανεξαρτησία τους.

3.2.4

Η δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού μητρώου οργανισμών διασφάλισης της ποιότητας και διαπίστευσης συνιστά μία ενδιαφέρουσα και συναινετική ιδέα, αλλά η σύσταση δεν είναι σαφής όσον αφορά τους μηχανισμούς διαχείρισης του μητρώου, οι οποίοι προϋποθέτουν την αξιολόγηση και τη διασφάλιση της ποιότητας των ίδιων των οργανισμών αξιολογήσεων και οι οποίοι, σε τελική ανάλυση, καθιστούν δυνατές την αποδοχή και την αναγνώριση των προσόντων εντός του ευρωπαϊκού χώρου και εκτός αυτού.

3.2.4.1

Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή να εξετάσει τη δυνατότητα καταγραφής στο μητρώο κατηγοριών που να επιτρέπουν τη διάκριση μεταξύ, αφενός, των διαπιστεύσεων που εγκαθιδρύουν βασικές ευρωπαϊκές αναφορές για τους κύριους τομείς επαγγελμάτων και, αφετέρου, των μηχανισμών ποιότητας ή διαπίστευσης που παρεμβαίνουν σε εξειδικευμένους ή ιδιαίτερους τομείς.

3.2.5

Η ΕΟΚΕ κρίνει θετική την ιδέα να ευαισθητοποιηθούν τα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με το να τους δοθεί η δυνατότητα αν επιλέξουν τον οργανισμό διασφάλισης της ποιότητας ή διαπίστευσης που ανταποκρίνεται καλύτερα στις ανάγκες και τα χαρακτηριστικά τους, υπό την προϋπόθεση ότι ο εν λόγω οργανισμός περιλαμβάνεται στο ευρωπαϊκό μητρώο διασφάλισης της ποιότητας και αναγνωρίζεται από τις χώρες που συμμετέχουν στο μητρώο ως ανεξάρτητος, αξιόπιστος και ποιοτικός.

Η δυνατότητα των πανεπιστημίων να αναπτύσσουν μία στρατηγική διαπίστευσης που να ανταποκρίνεται καλύτερα στα ειδικά καθήκοντα και στόχους που τους έχουν ανατεθεί δεν είναι δυνατόν να οδηγήσει σε μία διαστρωμάτωση των ιδρυμάτων βάσει της ποιότητας των οργανισμών που επιλέγησαν.

Η ΕΟΚΕ προειδοποιεί για τον κίνδυνο η διαφοροποιημένη ποιότητα των οργανισμών διασφάλισης της ποιότητας και διαπίστευσης να καθορίσει την ποιότητα των αξιολογήσεων και, ως εκ τούτου, να προκαλέσει τη διαστρωμάτωση των ίδιων των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

3.2.6

Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό τα συστήματα διασφάλισης της ποιότητας ή διαπίστευσης σε εθνικό επίπεδο να συναρθρώνονται με τους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς διαπίστευσης.

Συνεπώς, τα κράτη μέλη είναι υπεύθυνα για την οργάνωση των εθνικών συστημάτων τους για τη διασφάλιση της ποιότητας ή τη διαπίστευση, τα οποία χρειάζονται προκειμένου να λάβουν θετικές ή αρνητικές αποφάσεις σχετικά με τη χορήγηση αδειών και χρηματοδότησης στα πανεπιστημιακά ιδρύματα. Εντούτοις, είναι αναγκαίο αυτά να είναι συναρθρωμένα με τους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς διαπίστευσης κατά τρόπο ώστε να διευκολύνεται η αμοιβαία αναγνώριση των προσόντων και των πτυχίων.

Τα κριτήρια ή τα πιστοποιητικά διαπίστευσης τρίτων χωρών μπορούν να αποτελέσουν μέσα για την προώθηση του γοήτρου αυτών των ιδρυμάτων, χωρίς να χρηματοδοτούνται από το κράτος.

Αν και αυτές οι εναλλακτικές λύσεις δεν είναι παρόμοιες από την άποψη των αποφάσεων και της ευαισθητοποίησης των κρατών μελών σχετικά με μία ποιοτική εκπαίδευση, η ΕΟΚΕ κρίνει θετική την υποστήριξη της Επιτροπής στην «εγκαθίδρυση και δοκιμασία μηχανισμών διασυνοριακής αξιολόγησης και διαπίστευσης των ίδιων ή κοινών προγραμμάτων σπουδών και στην εγκαθίδρυση μίας ευρωπαϊκής διαπίστευσης σε τομείς όπως η ιατρική ή η μηχανολογία», η οποία θα μπορούσε να αποτελέσει μία σημαντική φάση για την προώθηση της διαφιλονικούμενης «αμοιβαίας αναγνώρισης».

3.2.7

Η συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων μερών αποτελεί μία από τις αρχές επί των οποίων η σύσταση στηρίζει τα συστήματα διασφάλισης της ποιότητας.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι οικονομικοί και κοινωνικοί παράγοντες μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο συμβάλλοντας στη διαδικασία με την ειδική πείρα τους, η οποία να έχει μεγάλη χρησιμότητα από μεθοδολογικής απόψεως. Οι οργανώσεις των επιχειρηματιών και των εργαζομένων, ως παράγοντες μεταβίβασης των ανησυχιών της αγοράς εργασίας, σε συνδυασμό και με άλλα άμεσα ενδιαφερόμενα μέρη πρέπει να είναι σε θέση να αναλάβουν ένα σημαντικό ρόλο στην εν λόγω συνολική διαδικασία για τη συστηματική βελτίωση της ποιότητας της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ευρώπη.

Βρυξέλλες, 6 Απριλίου 2005

Η Πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Anne-Marie SIGMUND


(1)  Έκθεση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών (COM) 620 τελικό, της 30.09.2004.

(2)  Το εν λόγω όργανο δημιουργήθηκε το 2000 και περιλαμβάνει 50 υπηρεσίες εγγύησης της ποιότητας ή διαπίστευσης από 30 ευρωπαϊκές χώρες.

(3)  Σε συνέχεια της αξιολόγησης της σύστασης 98/561/ΕΚ του Συμβουλίου, της 24ης Σεπτεμβρίου 1998, σχετικά με την ευρωπαϊκή συνεργασία με σκοπό την εγγύηση της ποιότητας της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

(4)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ για την «Πρόταση σύστασης του Συμβουλίου για την ευρωπαϊκή συνεργασία στον τομέα της διασφάλισης της ποιότητας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση» (έγγρ. COM(97) 159 τελικό - 97/0121 SYN) – ΕΕ C 19 – 20.1.1998.