Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για:

- την "Πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου σχετικά με την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1255/1999 περί κοινής οργανώσεως αγοράς στον τομέα του γάλακτος και των γαλακτοκομικών προϊόντων" (2003/0011 CNS), και

- την "Πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου περί θεσπίσεως εισφοράς στον τομέα του γάλακτος και των γαλακτοκομικών προϊόντων" (2003/0012 CNS)

(COM(2003) 23 τελικό - 2003/0011 + 0012 (CNS))

(2003/C 208/12)

Στις 10 Φεβρουαρίου 2003, και σύμφωνα με το άρθρο 37, παράγραφος 1, της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, το Συμβούλιο αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής σχετικά για τις παραπάνω προτάσεις.

Το ειδικευμένο τμήμα "Γεωργία, ανάπτυξη της υπαίθρου και περιβάλλον", στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 25 Απριλίου 2003 (εισηγητής: ο κ. Voss).

Κατά την 399η σύνοδο ολομέλειας της 14ης και 15ης Μαΐου 2003 (συνεδρίαση της 14ης Μαΐου), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 77 ψήφους υπέρ, 13 ψήφους κατά και 17 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Εισαγωγή

1.1. Με τον κανονισμό (ΕΟΚ) αριθ. 804/68 θεσπίστηκε μία κοινή οργάνωση αγοράς στον τομέα του γάλακτος και των γαλακτοκομικών προϊόντων. Τα κυριότερα μέσα της αγοράς είναι οι κοινές τιμές, η δημόσια παρέμβαση και η ιδιωτική αποθεματοποίηση, οι εθνικές επιδοτήσεις στην κατανάλωση και οι επιστροφές στην εξαγωγή, καθώς και το καθεστώς των ποσοστώσεων γάλακτος, το οποίο θεσπίστηκε το 1984, μία περίοδο κατά την οποία η κοινοτική παραγωγή γάλακτος ήταν υπερβολικά πλεονασματική, με σκοπό τη στήριξη των τιμών στην παραγωγή και τον παράλληλο περιορισμό της παραγωγής και των δαπανών.

1.2. Παρά τη μείωση του αριθμού των εκμεταλλεύσεων παραγωγής γάλακτος, μετά από την εισαγωγή του καθεστώτος των ποσοστώσεων η εκτροφή ζώων παραγωγής γάλακτος μπόρεσε να διατηρηθεί στις μειονεκτούσες περιοχές. Σύμφωνα με την Εurostat, το ποσοστό των εκμεταλλεύσεων παραγωγής γάλακτος που βρίσκονται σε μειονεκτούσες περιοχές ανέρχεται σε 50 % και το ποσοστό των αγελάδων γαλακτοπαραγωγής σε 38 %.

1.3. Στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης της κοινής γεωργικής πολιτικής, η οποία υιοθετήθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Βερολίνου, το Μάρτιο του 1999, αποφασίσθηκε, για τον τομέα γάλακτος, η παράταση ισχύος του καθεστώτος των ποσοστώσεων γάλακτος μέχρι το 2008, η μείωση των τιμών παρέμβασης κατά 15 %, η εισαγωγή των άμεσων πληρωμών αρχής γενομένης από την εκστρατεία 2005/2006, καθώς και η αύξηση των ποσοστώσεων κατά περίπου 2,4 % από το 2005. Εξ αυτού, ήδη ποσοστό 0,9 % των ευρωπαϊκών ποσοστώσεων κατανεμήθηκε επιπρόσθετα σε ορισμένα κράτη μέλη κατά το 2000. Εξάλλου, ανατέθηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στο πλαίσιο της ενδιάμεσης επισκόπησης, η κατάρτιση έκθεσης για τον αντίκτυπο της μεταρρυθμιστικής διαδικασίας και η υποβολή προτάσεων σχετικά με την εξέλιξη του τομέα γάλακτος μετά από το 2008.

1.4. Στις 10 Ιουλίου 2002, στην έκθεσή της για τις ποσοστώσεις γάλακτος (SEC (2002) 789 τελικό), η Επιτροπή πρότεινε τέσσερις δυνατότητες επιλογής ως βάση για την ενδιάμεση επισκόπηση:

Επιλογή 1: Διατήρηση των μέτρων του Προγράμματος Δράσης 2000 μέχρι το 2015 (καμία περαιτέρω μεταρρύθμιση)·

Επιλογή 2: Επανάληψη της προσέγγισης του Προγράμματος Δράσης 2000 (περαιτέρω μείωση των τιμών παρέμβασης και περαιτέρω αύξηση των ποσοστώσεων κατά 3 %)·

Επιλογή 3: Εισαγωγή ενός διττού καθεστώτος ποσοστώσεων (σημαντική μείωση της ποσόστωσης Α για την εσωτερική αγορά της ΕΕ, καθώς και απεριόριστη ποσόστωση Γ για την παραγωγή υπό τους όρους της παγκόσμιας αγοράς)·

Επιλογή 4: Κατάργηση των ποσοστώσεων το 2008 και περαιτέρω μείωση κατά 25 % των τιμών παρέμβασης.

1.5. Από τα 1,7 εκατομμύρια εκμεταλλεύσεις εκτροφής βοοειδών περισσότερες από τις μισές εκτρέφουν ζώα παραγωγής γάλακτος (1997). Η παραγωγή γάλακτος, συμπεριλαμβανομένης και της μεταποίησης, απασχολεί περί τα 2 εκατομμύρια ανθρώπους. Στα περισσότερα κράτη μέλη και στην ΕΕ γενικότερα, η παραγωγή γάλακτος είναι η σημαντικότερη γεωργική δραστηριότητα. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, μόνος ο τομέας γάλακτος αντιπροσωπεύει περί το 14 % της συνολικής αξίας της γεωργικής παραγωγής. Εξ αυτού, αποκομίζονται περί τα 38 δισεκατομμύρια ευρώ από την παραγωγή και περί τα 80 δισεκατομμύρια ευρώ από τη μεταποίηση. Στους βοσκότοπους, ποσοστό μέχρι 80 % της προστιθέμενης αξίας της γεωργίας προέρχεται από την παραγωγή γάλακτος.

1.6. Παραδοσιακά, η πολυμορφία των τεχνητών τοπίων της Ευρώπης προέρχεται, σε μεγάλο βαθμό, από την εκτροφή ζώων και από τη χρήση των βοσκοτόπων. Οι διαφορετικοί τύποι εδαφών και κλιματικών συνθηκών σε περιφερειακό επίπεδο, αλλά και οι διάφορες γεωργικές πρακτικές και μορφές χρήσης βρίσκονται στη βάση της μεγάλης ποικιλίας ειδών που παρουσιάζει το τεχνητό τοπίο. Παρά την όλο και συχνότερη χρήση συμπυκνωμένης ζωοτροφής, οι αγελάδες γαλακτοπαραγωγής είναι οι μεγαλύτεροι χρήστες των βοσκοτόπων της κεντρικής Ευρώπης. Η εξαιρετική περιβαλλοντική σημασία της εκτροφής γαλακτοπαραγωγικών ζώων φαίνεται από τον μεγάλο αριθμό εκμεταλλεύσεων γαλακτοπαραγωγής που λειτουργούν με οικολογικό τρόπο σε ορισμένα κράτη.

1.7. Ένα άλλο ιδιαίτερο ευρωπαϊκό χαρακτηριστικό είναι η μεγάλη ποικιλία των περιφερειακών γαλακτοκομικών προϊόντων, τα οποία χαρακτηρίζονται από εξαιρετική ποιότητα και προέρχονται από την εκτροφή ζώων γαλακτοπαραγωγής. Η ευρωπαϊκή παραγωγή και μεταποίηση γάλακτος παρουσιάζει υψηλές τεχνικές προδιαγραφές.

1.8. Από οικονομικής απόψεως, η εκτροφή ζώων γαλακτοπαραγωγής και η παραγωγή βοείου κρέατος συνδέονται στενά. Εάν μειωθεί το ενδιαφέρον για την εκπάχυνση βοοειδών (για παράδειγμα, εξαιτίας των μειωμένων τιμών ή των αποσυνδεμένων πριμοδοτήσεων), τότε οι τιμές των μόσχων θα βρεθούν υπό πίεση, με αποτέλεσμα τη μείωση των εισοδημάτων των παραγωγών γάλακτος.

2. Περιεχόμενο των μεταρρυθμιστικών προτάσεων

2.1. Η Επιτροπή προτείνει τη διατήρηση του ισχύοντος καθεστώτος των ποσοστώσεων γάλακτος πέραν του 2008 και μέχρι τη γεωργική περίοδο 2014/2015.

2.2. Η μέθοδος, που υιοθετήθηκε το 1984 και συνίσταται στην επιβολή προς πληρωμή εισφοράς (115% της ενδεικτικής τιμής) επί των ποσοτήτων γάλακτος που συγκεντρώθηκαν ή πωλήθηκαν κατευθείαν, πέραν ενός εγγυημένου ορίου (ποσόστωσης), πρέπει να διατηρηθεί. Εν προκειμένω, ορίζεται για κάθε κράτος μέλος ειδική συνολική εγγυημένη ποσότητα με περιεκτικότητα αναφοράς σε λίπος γάλακτος.

2.3. Σε συνέχεια της απρόβλεπτης διαθεσιμότητας δημοσιονομικών πόρων για τη μεταρρύθμιση του τομέα γαλακτοκομικών προϊόντων, οι μεταρρυθμίσεις που αποφασίσθηκαν στο πλαίσιο του Προγράμματος Δράσης 2000 πρέπει να επιταχυνθούν κατά ένα χρόνο και να πραγματοποιηθούν το 2004/2005.

2.4. Επιπλέον, βάσει της επιλογής 3 της έκθεσης για τις ποσοστώσεις γάλακτος, οι εθνικές ποσοστώσεις γάλακτος πρέπει να αυξηθούν κατά 1 % ετησίως το 2007 και 2008.

2.5. Η αρχικά προβλεφθείσα ομοιόμορφη μείωση κατά 15 % (μείωση κατά 5 % ετησίως σε τρεις φάσεις) θα αντικατασταθεί από ασύμμετρες μειώσεις της τιμής παρέμβασης για πενταετή περίοδο. Συνολικά, αυτή η μείωση κατά 17,5 % της τιμής του αποβουτυρωμένου γάλακτος σε σκόνη και κατά 35 % της τιμής του βουτύρου αντιστοιχεί σε συνολική μείωση κατά 28 % της ενδεικτικής τιμής γάλακτος στην ΕΕ για μία πενταετία (από 30,98 λεπτά/κιλό σε 22,21 λεπτά/κιλό).

2.6. Η Επιτροπή προτείνει ανώτατο όριο 30000 τόνων για τις αγορές βουτύρου στην παρέμβαση. Πέραν αυτού του ορίου, οι αγορές θα μπορούσαν να πραγματοποιούνται βάσει διαδικασίας πρόσκλησης για την υποβολή προσφορών.

2.7. Το 2007 και 2008 θα χορηγηθεί μερική αντιστάθμιση για τις μειώσεις των τιμών, υπό τη μορφή άμεσων πληρωμών στους παραγωγούς γάλακτος. Αυτή η αντιστάθμιση θα αυξηθεί, κατά τη διάρκεια της περιόδου 2004-2008, από 0,575 λεπτά/κιλό σε 2,874 λεπτά/κιλό.

2.8. Τα συμπληρωματικά εθνικά ανώτατα όρια για το γάλα θα μπορούσαν να κατανεμηθούν στις ατομικές ποσότητες αναφοράς ή να πληρωθούν με άλλο τρόπο. Συνολικά, το 2008, οι αντισταθμιστικές πληρωμές θα ανέρχονται, συνεπώς, σε 4,17 λεπτά/κιλό γάλακτος περίπου, γεγονός που ισοδυναμεί με αντιστάθμιση σε ποσοστό περίπου 50 %.

2.9. Από την αρχή της μεταρρύθμισης (2004), οι άμεσες πληρωμές θα αποσυνδεθούν και θα καταβάλλονται υπό τη μορφή πριμοδότησης στην έκταση εκμετάλλευσης, η οποία θα βασίζεται στο ιστορικό ποσό των ατομικών πριμοδοτήσεων.

2.10. Σε αντίθεση με άλλους τομείς της αγοράς, η προθεσμία για τον υπολογισμό του ποσού της πριμοδότησης για το γάλα δεν έχει παρέλθει, αλλά τοποθετείται στο μέλλον (31 Μαρτίου 2004).

3. Γενικές παρατηρήσεις

3.1. Στην ΕΕ, το μέσο κόστος παραγωγής για το γάλα προσεγγίζει τα 30-35 λεπτά/κιλό, ενώ μπορεί να ανέλθει, εξαιτίας παραγόντων που συνδέονται με τη γεωγραφική θέση, το κλίμα, τις αγροτικές δομές και το κόστος των ποσοστώσεων, και άνω των 45 λεπτών/κιλό. Από το 1992,οι μονομερείς επιδοτήσεις του κόστους της ζωικής διατροφής σε γεωργικές εκμεταλλεύσεις που διαθέτουν αρόσιμες καλλιέργειες, προκαλούν στρεβλώσεις του ανταγωνισμού. Οι πριμοδοτήσεις για την καλλιέργεια φυτών ζωοτροφής, ενόψει της ενσίρωσης ολόκληρων φυτών (καλαμπόκι για ενσίρωση) θέτουν σε μειονεκτική θέση μέχρι σήμερα, από οικονομικής απόψεως και όσον αφορά το κόστος των ζωοτροφών, τις εκμεταλλεύσεις χορτονομής έναντι των γεωργικών εκμεταλλεύσεων.

3.2. Η ΕΟΚΕ, σε διάφορες γνωμοδοτήσεις της για την πολυλειτουργικότητα και το ευρωπαϊκό γεωργικό πρότυπο, επισήμανε τη σημασία της παραγωγής γάλακτος(1). Οι αξιώσεις της κοινωνίας και, ιδιαίτερα, των καταναλωτών στην ΕΕ όσον αφορά την ποιότητα των προϊόντων και τις συνθήκες παραγωγής γάλακτος, καθώς και η διασφάλιση του τόπου παραγωγής, απαιτούν την ιδιαίτερη υποστήριξη της παραγωγής γάλακτος μέσω εξωτερικής προστασίας.

3.3. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρόταση της Επιτροπής για τη συνέχιση της ισχύος του καθεστώτος των ποσοστώσεων και μετά το 2008, καθώς η εγκατάλειψη του συστήματος των ποσοστώσεων θα προκαλούσε αύξηση της παραγωγής με αποτέλεσμα μία μη δυνάμενη να υπολογισθεί μείωση της τιμής. Τα εισοδήματα των παραγωγών θα μειώνονταν σημαντικά, παρά τις σχετικά χαμηλότερες δαπάνες (για τη μίσθωση ποσοστώσεων), και θα αυξανόταν ο αριθμός των εγκαταλείψεων εκμεταλλεύσεων, επειδή, κυρίως στις περιοχές χορτονομής, δεν υπάρχουν άλλες οικονομικές δυνατότητες πλην της παραγωγής γάλακτος. Αυτό θα είχε καταστροφικές συνέπειες σε σχέση με το στόχο για μία εκτατική γεωργία και ειδικότερα σε σχέση με τη διατήρηση περιοχών χορτονομής, οι οποίες παρουσιάζουν περιβαλλοντικό ενδιαφέρον.

3.4. Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ότι μόνο το 6 % της παγκόσμιας παραγωγής γάλακτος αποτελεί προϊόν εμπορίου στις παγκόσμιες αγορές. Η παγκόσμια ζήτηση γάλακτος και γαλακτοκομικών προϊόντων αυξάνεται ελάχιστα. Εντούτοις, με ετήσιο όγκο συναλλαγών, επί του παρόντος, 30 εκατομμυρίων τόνων περίπου, η αποκαλούμενη παγκόσμια αγορά παρουσιάζει περιορισμένη απορροφητικότητα. Οι διαφορές του κόστους παραγωγής και των περιορισμών παραγωγής, καθιστά δυσχερέστερη την παραγωγή γάλακτος στην ΕΕ έναντι εκείνης ορισμένων περιοχών (όπως της Ωκεανίας και της Νοτίου Αμερικής), καθώς η παγκόσμια αγορά εφοδιάζεται όλο και περισσότερο με μαζικά προϊόντα από τις περιοχές αυτές. Για την ΕΕ απομένουν, αντίθετα, αναπτυσσόμενα τμήματα αγοράς μεταποιημένων προϊόντων υψηλής ποιότητας.

3.5. Η ΕΤΠ δεν συμμερίζεται την άποψη της Επιτροπής για αυξανόμενη δυνατότητα απορρόφησης εκ μέρους των εθνικών και διεθνών αγορών των ευρωπαϊκών γαλακτοκομικών προϊόντων. Σε αντίθεση με την αξιολόγηση της Επιτροπής, η αγορά περιορίζεται σε μεγάλο βαθμό από:

- τη μεγάλη προσφορά γαλακτοκομικών προϊόντων σε παγκόσμιο επίπεδο,

- την εξασθένιση της ζήτησης, που οφείλεται στην επιβράδυνση της αύξησης της αγοραστικής δύναμης,

- τη σταθεροποίηση της αύξησης της ζήτησης τυριών, μετά από τον έλεγχο της κρίσης της ΣΕΒ,

- την αρνητική εξέλιξη της ζήτησης εξαιτίας των διαταράξεων της παγκόσμιας οικονομίας μετά από την 11η Σεπτεμβρίου 2001,

- την μειονεκτική θέση στην οποία περιήλθαν οι ευρωπαϊκές εξαγωγές λόγω της ισχύος του ευρώ έναντι άλλων νομισμάτων,

- τις επιδοτούμενες εξαγωγές από περιοχές που διαθέτουν πλεόνασμα,

- τους περιορισμούς που επιβάλλουν στις εισαγωγές σημαντικοί εμπορικοί εταίροι, όπως η Ρωσία και οι ΗΠΑ,

- τις στρεβλώσεις του ανταγωνισμού από εθνικές οργανώσεις εμπορίας γάλακτος (Ν. Ζηλανδία), καθώς και από φορολογικά μέτρα (ΗΠΑ).

4. Ιδιαίτερες παρατηρήσεις

4.1. Η μείωση της ενδεικτικής τιμής κατά 28% δικαιολογεί, κατά την άποψη της Επιτροπής, την αύξηση της συνολικής ποσότητας αναφοράς γάλακτος μετά από κάθε μείωση της τιμής, προκειμένου να διατηρηθεί η ισορροπία της παραγωγής με την προβλεπόμενη τάση της κατανάλωσης και να αποφευχθούν οι διαταραχές της αγοράς των γαλακτοκομικών προϊόντων.

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ότι:

- Παλαιότερα, οι τιμές που καταβάλλονταν για το γάλα καθορίζονταν ανάλογα με την τιμή παρέμβασης του γάλακτος. Ήταν, κατά μέσο όρο, 10% υψηλότερες από το επίπεδο αυτής της τιμής παρέμβασης. Η ζήτηση των καταναλωτών για γαλακτοκομικά προϊόντα παραμένει σταθερή. Δεν θα ήταν ρεαλιστικό να θεωρείται ότι, σε περίπτωση σαφούς ποσοτικής αύξησης των δικαιωμάτων παράδοσης, κατά 4,4 % συνολικά, η μείωση των τιμών θα αντιπροσώπευε μόνο το ήμισυ της τιμής παρέμβασης.

- Το γεγονός ότι η αύξηση των ποσοτήτων αναφοράς και η μείωση των τιμών παρέμβασης τίθενται παράλληλα στις ετήσιες διαπραγματεύσεις για τις τιμές μεταξύ των γαλακτοκομείων και του εμπορίου τροφίμων ενισχύει την στρατηγική ντάμπινγκ των τιμών που εφαρμόζουν οι "discounters" (ειδικευμένοι στην αγορά με έκπτωση). Ούτως, η τιμή παρέμβασης καθίσταται κατευθυντήρια γραμμή για μειώσεις των τιμών και δεν επιτελεί πλέον τη λειτουργία της ως δικτύου ασφαλείας.

- Η ορισθείσα αντισταθμιστική πληρωμή από το 2004/2005 μπορεί να καλύψει μόνο το ήμισυ της μείωσης της τιμής. Αυτό απορρίπτεται, υπό το φως κυρίως των πολυάριθμων θέσεων εργασίας στις επιχειρήσεις γαλακτοκομικών προϊόντων (ΜΜΕ) και της σημασίας αυτού του τομέα από την άποψη της πολυλειτουργικότητας. Τα ποσά των αντισταθμιστικών πληρωμών για το γάλα πρέπει διατηρηθούν απόλυτα στο επίπεδο των υφιστάμενων πληρωμών για τα σιτηρά ή το βόειο κρέας (περίπου 90 %).

4.2. Η αποθεματοποίηση πλεονασματικών γαλακτοκομικών προϊόντων στην παρέμβαση και οι επιδοτούμενες εξαγωγές γαλακτοκομικών προϊόντων σε χώρες εκτός της ΕΕ είναι δαπανηρές και αμφισβητήθηκαν από την κοινωνία. Παράλληλα, η εσωτερική αγορά της ΕΕ χαρακτηρίζεται από στασιμότητα όσον αφορά τη ζήτηση βουτύρου και ελαφρά αύξηση όσον αφορά τη ζήτηση τυριών και νωπών προϊόντων. Ως εκ τούτου, κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, είναι εντελώς αδικαιολόγητη η προτεινόμενη από την Επιτροπή αύξηση των ποσοστώσεων του γάλακτος κατά 1 % τα έτη 2007 και 2008. Παράλληλα, κρίνεται αδικαιολόγητη, από την άποψη της πολιτικής της αγοράς, και η προτίμηση για την επιτάχυνση της αύξησης των ποσοστώσεων, όπως αποφασίσθηκε στο Πρόγραμμα Δράσης 2000. Μάλλον, πρέπει να αναβληθεί η ήδη αποφασισθείσα αύξηση των ποσοστώσεων, βάσει των αποφάσεων του Βερολίνου, για τη στιγμή που η αγορά θα είναι σε θέση να απορροφά σημαντικές ποσότητες χωρίς επιδοτήσεις.

4.3. Με τη μείωση της παρέμβασης για το βούτυρο στους 30000 τόνους και τον ταυτόχρονο χρονικό περιορισμό της αλλά και λόγω της δυνατότητας περαιτέρω ιδιωτικών αποθεματοποιήσεων, η παρέμβαση δεν πληροί πλέον τις απαιτήσεις ενός συστήματος στήριξης των τιμών. Αυτό θα είχε ως συνέπεια τη μείωση των τιμών παραγωγής, αρκετά κάτω από το επίπεδο των τιμών παρέμβασης. Αφετέρου, η απεριόριστη παρέμβαση αποτελεί την αιτία, σε περίπτωση δυσμενών καταστάσεων στην αγορά όπως η σημερινή, για τη δημιουργία σημαντικών αποθεμάτων της παρέμβασης, τα οποία βαρύνουν την αγορά επί χρόνια. Γι' αυτό, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να θεσπίσει ένα ευέλικτο καθεστώς ποσοστώσεων, ως μόνιμο μέρος της πολιτικής της για το γάλα. Σε περίπτωση αυξανόμενων αποθεμάτων στην παρέμβαση, πρέπει αυτομάτως μία προσαρμογή να μπορεί να προκαλεί την αύξηση των ποσοστώσεων στα δημιουργηθέντα αποθέματα της παρέμβασης. Έναν συμπληρωματικό δείκτη για την προσαρμογή των ποσοτήτων γάλακτος θα πρέπει να αποτελούν τα ανώτατα όρια τιμών για σημαντικά υποπροϊόντα του γάλακτος. Κατ' αυτόν τον τρόπο, είναι δυνατόν να συνδυασθούν τα συμφέροντα των παραγωγών γάλακτος, των καταναλωτών, των φορολογούμενων και της γαλακτοβιομηχανίας.

4.4. Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ότι η εφαρμογή των σχεδίων της Επιτροπής (αύξηση των ποσοστώσεων και μείωση των τιμών) θα προκαλέσει την αύξηση των δημοσιονομικών δαπανών που συνδέονται με τις αντισταθμιστικές πληρωμές για το γάλα σε 4,895 δισεκατομμύρια EUR μέχρι το 2013. Όσον αφορά τα μέτρα της αγοράς, δηλαδή τις επιστροφές στην εξαγωγή, τη δημόσια και ιδιωτική αποθεματοποίηση και τις εσωτερικές ενισχύσεις, η Επιτροπή υπολογίζει ότι θα ανέλθουν το 2013 σε 1,328 δισεκατομμύρια EUR έναντι 2,36 δισεκατομμυρίων που είναι σήμερα. Η μεταρρυθμισμένη αγορά γάλακτος θα κοστίσει περί τα 4 δισεκατομμύρια EUR επιπλέον στην ΕΕ το 2013. Επιπλέον, οι ευρωπαίοι παραγωγοί γάλακτος θα είχαν ετήσιες απώλειες ύψους 4 με 5 δισεκατομμυρίων EUR στα εισοδήματα που προέρχονται από το γάλα.

4.5. Η ΕΟΚΕ, ανησυχώντας, παραπέμπει στις προτεινόμενες, στο έγγραφο Ηarbinson(2), περιόδους αναφοράς (1999-2001) για την επιδιωκόμενη από τον ΠΟΕ εξάλειψη του "γαλάζιου κουτιού". Επειδή, κατά την περίοδο αυτή, δεν υπήρχαν αντισταθμιστικές πληρωμές για το γάλα, αλλά αυτές θα καταβληθούν μόνο μελλοντικά, πρέπει να θεωρείται ότι απειλούνται ιδιαίτερα από την εξάλειψη.

4.6. Η ΕΟΚΕ αποδοκιμάζει τις σχεδιαζόμενες δραστικές μειώσεις των τιμών και την κατά 50 % αντιστάθμισή τους από πριμοδοτήσεις. Επισημαίνει ότι, σε άλλες περιπτώσεις αντισταθμιστικών πληρωμών, οι μειώσεις των τιμών καλύφθηκαν κατά περίπου 90 %. Εξαιτίας κυρίως της ιδιαίτερης πολυλειτουργικής σημασίας της παραγωγής γάλακτος, κρίνεται σκόπιμη η ισότιμη μεταχείριση. Σε περίπτωση ακραίων μειονεκτημάτων γεωγραφικού χαρακτήρα (π.χ. σε ορεινές περιοχές,) θα πρέπει να χορηγηθούν αντισταθμίσεις με πόρους του δεύτερου πυλώνα.

4.7. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ακόμη ότι, βάσει των αποφάσεων του Βερολίνου, οι ποσοστώσεις γάλακτος της ΕΕ αυξήθηκαν σε ορισμένες χώρες κατά 0,9 %. Αυτές οι ποσοστώσεις ασκούν επί του παρόντος πίεση στις τιμές παραγωγής, χωρίς οι παραγωγοί να έχουν εισπράξει αντιστάθμιση.

4.8. Η ΕΟΚΕ ανησυχεί ότι οι προτάσεις της Επιτροπής για τη μεταρρύθμιση της αγοράς γάλακτος θα προκαλέσουν διαρθρωτικά ρήγματα στις αγροτικές περιοχές της ΕΕ. Δεν είναι γνωστός ο τρόπος με τον οποίο θα μπορούσαν να αποκατασταθούν οι ζημίες που θα προκληθούν στην ύπαιθρο από αυτή τη μεταρρύθμιση του τομέα γάλακτος, καθώς αυτές θα καλυφθούν μόνο εν μέρει από το δεύτερο πυλώνα της ΚΓΠ. Η χρηματοδοτική επιδότηση του δεύτερου πυλώνα καθίσταται μάλλον δυσχερέστερη. Ούτως, χάρη στη διαμόρφωση και την προοδευτική μείωση, θα απελευθερωθούν συμπληρωματικά μόνο 1,481 δισεκατομμύρια EUR το 2013 σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την ανάπτυξη της υπαίθρου. Εντούτοις, μόνο στην Πολωνία χορηγήθηκε για την ανάπτυξη της υπαίθρου συμπληρωματικό ποσό 0,9 δισεκατομμυρίων EUR.

4.9. Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, οι προτάσεις της Επιτροπής συνεπάγονται ότι και στο μέλλον η παραγωγή γάλακτος στους βοσκότοπους ή τις ελάχιστα παραγωγικές μειονεκτούσες περιοχές θα βρίσκεται σε μειονεκτική θέση από άποψη ανταγωνισμού. Στην πρόταση κανονισμού, η Επιτροπή διαπιστώνει ότι πρέπει να ενθαρρυνθεί η διατήρηση των μόνιμων βοσκότοπων, εξαιτίας του θετικού αντίκτυπού τους για το περιβάλλον, προκειμένου να αποφευχθεί μία μαζική μεταστροφή προς τις αρόσιμες καλλιέργειες. Με την απαγόρευση οποιασδήποτε αλλαγής χρήσης των βοσκότοπων μετά από τις 31 Δεκεμβρίου 2002, η Επιτροπή προτίθεται να επιβάλει, στο πλαίσιο των μέτρων πολλαπλής συμμόρφωσης, τον τρόπο χρήσης των εδαφών. Χωρίς προστιθέμενη αξία, ακόμη και μία απαγόρευση της αλλαγής χρήσης δεν είναι δυνατόν να εγγυηθεί ότι τα εδάφη αυτά θα συνεχίσουν να χρησιμοποιούνται ως βοσκότοποι. Μία λύση αποτελεί η παραχωρούμενη από την Επιτροπή δυνατότητα στα κράτη μέλη να προβούν σε περιφερειακή κλιμάκωση των πριμοδοτήσεων. Εξάλλου, η περιφερειακή κλιμάκωση των πριμοδοτήσεων θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα οι παραγωγοί γάλακτος στις περιφέρειες με εξαιρετικά υψηλό ποσοστό αρόσιμων εκτάσεων να έχουν ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα σε σχέση με τους παραγωγούς γάλακτος σε περιοχές με χαμηλό μέσο ποσοστό αρόσιμων εκτάσεων, όπως συμβαίνει συχνά στις περιφέρειες των Άλπεων. Καλείται συνεπώς η Επιτροπή να προσαρμόσει περαιτέρω την πρότασή της προς την διαφοροποιημένη κατάσταση στα κράτη μέλη, ώστε να καταστεί δυνατή η δικαιότερη κατανομή των πόρων.

4.10. Εάν η ΕΕ, εξαιτίας λόγων που σχετίζονται με την πολιτική για το παγκόσμιο εμπόριο, αναγκασθεί μελλοντικά να ακολουθήσει το δρόμο των μειώσεων τιμών και των αποσυνδεμένων αντισταθμιστικών πληρωμών, τότε και οι αντισταθμιστικές πριμοδοτήσεις για το γάλα θα πρέπει να αποσυνδεθούν κατά παρόμοιο τρόπο.

4.11. Η ΕΟΚΕ αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στο μέσο της ρύθμισης των ποσοστώσεων γάλακτος για τη διατήρηση της περιφερειακής προστιθέμενης αξίας. Στο πλαίσιο αυτό, ζητεί από την Επιτροπή να αναπτύξει λεπτομερέστερα το παράρτημα 4 των οριζόντιων μέτρων.

4.12. Ο στόχος για τη δημιουργία εθνικού αποθέματος και οι σχετικές προδιαγραφές είναι ορθές. Εντούτοις, διαπιστώνεται ότι απουσιάζει οποιαδήποτε ελάχιστη απαίτηση όσον αφορά το επίπεδο. Παρομοίως, πρέπει να καθορισθούν τα "αντικειμενικά κριτήρια" χορήγησης του εθνικού αποθέματος, προκειμένου να διασαφηνισθούν οι στόχοι της διαρθρωτικής πολιτικής (για παράδειγμα, ενίσχυση στους νέους γεωργούς).

4.13. Η ημερομηνία της 31ης Μαρτίου 2004, η οποία επιλέχθηκε για τον καθορισμό των χορηγούμενων πριμοδοτήσεων για το γάλα, απέχει περισσότερο από ένα χρόνο. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η ρύθμιση αυτή οδηγεί σε κερδοσκοπικούς χειρισμούς στην αγορά ποσοστώσεων. Οι μικροί παραγωγοί γάλακτος, για τους οποίους η επικείμενη μείωση των τιμών εξαλείφει κάθε μελλοντική προοπτική, θα επιχειρήσουν να πωλήσουν τα δικαιώματα παράδοσης τους στην υψηλότερη δυνατή τιμή. Οι αναδιαρθρώσεις θα εντατικοποιηθούν. Κατ' αυτόν τον τρόπο, θα απολεσθούν πολύτιμες θέσεις εργασίας στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις.

4.13.1. Η απαγόρευση των ενισχύσεων για την απόκτηση ποσοτήτων αναφοράς είναι ορθή από την άποψη της διαρθρωτικής και δημοσιονομικής πολιτικής.

4.14. Η ΕΟΚΕ θεωρεί, επίσης, ορθή τη αναθεώρηση των τιμών ενίσχυσης για το λίπος και τις πρωτεΐνες εντός το συστήματος των τιμών.

4.15. Οι οριζόντιες προτάσεις προβλέπουν τη δυνατότητα διαφύλαξης των συμφερόντων ενοικιαστών και ιδιοκτητών γης (διακοπή μέχρι πέντε έτη του δικαιώματος πριμοδότησης σε περίπτωση ασυμφωνίας μεταξύ ενοικιαστών και ιδιοκτητών γης).

5. Συμπεράσματα

5.1. Η ΕΕ οφείλει να προσφέρει στους παραγωγούς γάλακτος προγραμματική ασφάλεια όσον αφορά τις πολιτικές αποφάσεις και πέραν του έτους 2008. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει, κατ' αρχήν, την παράταση ισχύος του καθεστώτος των ποσοστώσεων γάλακτος μέχρι το έτος 2015. Η ΕΟΚΕ θεωρεί, ωστόσο, ότι οι περαιτέρω προτάσεις της Επιτροπής αντιβαίνουν στους στόχους ενός καθεστώτος ποσοστώσεων (ποσοτική ρύθμιση, εγγυημένο εισόδημα στις μειονεκτούσες περιοχές, διασφάλιση των θέσεων εργασίας στον τομέα γάλακτος, μείωση των δημοσιονομικών βαρών).

5.1.1. Η ΕΟΚΕ ζητεί από το Συμβούλιο και την Επιτροπή να αναπτύξουν ένα νέο μέσο για την ευέλικτη προσαρμογή των ποσοστώσεων και, κατ' αυτόν τον τρόπο, να αντιδρούν στις συνθήκες της αγοράς.

5.1.2. Η ΕΟΚΕ απορρίπτει τον καθορισμό της αύξησης της παραγωγής γάλακτος για τα έτη 2007 και 2008 από τώρα και βάσει των σημερινών συνθηκών της αγοράς.

5.1.3. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ ζητεί από την Επιτροπή και το Συμβούλιο να αναθεωρήσουν την απόφαση για την αύξηση των ποσοστώσεων κατά 1,5 %, βάσει των αποφάσεων του Βερολίνου και ενόψει των αυξανόμενων αποθεμάτων παρέμβασης. Η αύξηση των ποσοστώσεων μπορεί να επέλθει όταν το επιτρέψει η κατάσταση της αγοράς.

5.2. Η ΕΟΚΕ απορρίπτει τις προτάσεις της Επιτροπής για τη μείωση των τιμών παρέμβασης καθώς και τη μείωση των ποσοτήτων παρέμβασης για το βούτυρο στις 30000 τόνους. Παράλληλα, ζητεί από την Επιτροπή, σε περίπτωση αναπόφευκτης μείωση των τιμών, να προβεί σε αντισταθμιστικές πληρωμές ανάλογες με εκείνες για άλλες οργανώσεις της αγοράς (περίπου 90 %).

5.3. Τα υφιστάμενα μέσα της αγοράς, όπως οι ενισχύσεις, οι επιστροφές και η παρέμβαση, έχουν θεσπισθεί κατά τρόπο στοχευμένο και ενισχυτικό της αγοράς. Αυτά πρέπει, τακτικά, να αξιολογούνται όσον αφορά τα αποτελέσματά τους και να προσαρμόζονται αναλόγως.

5.3.1. Τα πρόσθετα μέσα ενίσχυσης του δεύτερου πυλώνα για τις εκμεταλλεύσεις που βρίσκονται σε εξαιρετικά μειονεκτική γεωγραφική θέση, θα πρέπει να αναπτύσσονται και να προσαρμόζονται αδιάλειπτα.

5.4. Η ΕΟΚΕ αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στην παραγωγή γάλακτος στους βοσκότοπους. Γι' αυτό, κρίνει επείγουσα την εξάλειψη των μονομερών ανταγωνιστικών μειονεκτημάτων που υφίστανται αυτές οι περιοχές από τη γεωργική μεταρρύθμιση του 1992. Για το σκοπό αυτό, είναι απαραίτητη η εισαγωγή αντισταθμιστικής πριμοδότησης στο πλαίσιο του πρώτου πυλώνα της ΚΓΠ.

5.5. Η ΕΟΚΕ συνιστά με θέρμη στην Επιτροπή να επιβάλει στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων του ΠΟΕ την ποιοτική εξωτερική προστασία για το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα, με σκοπό τη διαφύλαξη της εγχώριας παραγωγής υψηλής ποιότητας και την υπεράσπιση του ευρωπαϊκού προτύπου για μία πολυλειτουργική γεωργία.

5.6. Η ΕΟΚΕ είναι της άποψης ότι η Επιτροπή δεν μελέτησε επαρκώς τις συνέπειες των προτάσεων για τον τομέα γάλακτος. Παρέλειψε βασικά να αναλύσει τον αντίκτυπο στους ενδιαφερόμενους τομείς, καθώς και τη συνάφειά τους με τους στόχους των διαφόρων εμπλεκόμενων κοινοτικών πολιτικών. Πρέπει να καθορισθούν οι υφιστάμενες δυνατότητες για την αποκατάσταση των αρνητικών συνεπειών της μεταρρύθμισης και των σχετικών δαπανών. Στο πλαίσιο αυτό, έχουν μεγάλη σημασία οι συνέπειες στην αγορά εργασίας, ο αριθμός και η δομή των μικρών και μεσαίων κμεταλλεύσεων, οι ανοδικοί και καθοδικοί οικονομικοί τομείς και το περιβάλλον. Τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα των μελετών για την αξιολόγηση των συνεπειών επιβεβαιώνουν τους φόβους της ΕΟΚΕ.

Βρυξέλλες, 14 Μαΐου 2003.

Ο Πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Roger Briesch

(1) ΕΕ C 368 της 20.12.1999, σ. 76-86.

(2) WTO-Committee on Agriculture Special Session - Negotiations on Agriculture - FIRST DRAFT OF MODALITIES FOR THE FURTHER COMMITMENTS - TN/AG/W/1 - 17 February 2003. Such draft has been revised on 18th March 2003 (TN/AG/W/1/Rev. - 18 March 2003 (03-1585)).