Γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα:

- την "Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχετικά με την καλή μεταχείριση εντατικώς εκτρεφομένων χοίρων, λαμβάνοντας κυρίως υπόψη την καλή μεταχείριση των χοιρομητέρων που εκτρέφονται σε διάφορους βαθμούς περιορισμού και κατά ομάδες" και

- την "Πρόταση για οδηγία του Συμβουλίου για την τροποποίηση της οδηγίας 91/630/ΕΟΚ για τους στοιχειώδεις κανόνες για την προστασία των χοίρων"

(2001/C 221/11)

Σύμφωνα με το άρθρο 37 της Συνθήκης ΕΕ, το Συμβούλιο αποφάσισε στις 29 Ιανουαρίου 2001 να ζητήσει την γνωμοδότηση της Οικονομική και Κοινωνικής Επιτροπής για τα ανωτέρω θέματα.

Το τμήμα "Γεωργία, ανάπτυξη της υπαίθρου, περιβάλλον" στο οποίο ανατέθηκαν οι σχετικές εργασίες, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 11 Μαΐου 2001 βάσει της εισηγητικής έκθεσης του κ. Staffan Nilsson.

Κατά την 382η σύνοδο ολομέλειας της 30ής και 31ης Μαΐου 2001 (συνεδρίαση της 31ης Μαΐου), η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 73 ψήφους υπέρ και με 2 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Εισαγωγή

1.1. Η προστασία των χοίρων είναι θέμα κοινοτικής αρμοδιότητας. Η οδηγία του Συμβουλίου 91/630/ΕΟΚ καθορίζει τους στοιχειώδεις κανόνες για την προστασία τους. Βάσει του άρθρου 6 της εν λόγω οδηγίας, η Επιτροπή έπρεπε να υποβάλει στο Συμβούλιο έκθεση πριν από την 1η Οκτωβρίου 1997· σ' αυτήν πρέπει να λαμβάνεται ιδιαίτερα υπόψη η ορθή μεταχείριση των χοιρομητέρων. Στην εν λόγω έκθεση, που συνέταξε η Μόνιμη Κτηνιατρική Επιτροπή, βασίζεται σήμερα η έκδοση της ανακοίνωσης και η τροποποίηση των κανόνων που προτείνει τώρα η Επιτροπή στην ανακοίνωση και στην πρόταση οδηγίας(1).

1.2. Στο άρθρο 5 της οδηγίας του Συμβουλίου 91/630/ΕOΚ αναφέρεται ότι το παράρτημα της οδηγίας μπορεί να τροποποιηθεί με διαδικασία που μπορεί να προτείνει η Επιτροπή για την τροποποίηση του παραρτήματος χωρίς να ερωτήσει προηγουμένως τα όργανα της ΕΕ. Σύμφωνα με την οδηγία, αυτό αποσκοπεί στο να λαμβάνονται ταχύτερα υπόψη οι πρόοδοι που σημειώνονται στην κτηνιατρική. Στο παράρτημα περιέχεται σειρά κανόνων για τις ελάχιστες προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται σχετικά με τις συνθήκες διαβίωσης των χοίρων.

1.2.1. Τα ανωτέρω έχουν ως αποτέλεσμα το να υποβάλει σήμερα η Επιτροπή την πρόταση για την τροποποίηση της οδηγίας 91/630/ΕΟΚ. Παράλληλα μελετάται η υποβολή πρότασης για την τροποποίηση του παραρτήματος της οδηγίας για την οποία θα ζητηθεί η γνώμη της Μόνιμης Κτηνιατρικής Επιτροπής. Γι' αυτή τη δεύτερη πρόταση η απόφαση μπορεί να ληφθεί απευθείας από την Επιτροπή, αφού συμφωνεί, γενικά, με τη γνωμοδότηση της Μόνιμης Κτηνιατρικής Επιτροπής.

1.2.2. Τα τελευταία χρόνια πραγματοποιήθηκαν στην ΕΕ ευρείες συζητήσεις για την ορθή μεταχείριση των ζώων. Για το λόγο αυτό η ΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την ανακοίνωση της Επιτροπής και για την πρόταση τροποποίησης της ισχύουσας οδηγίας. Όμως, η ΟΚΕ επικρίνει το γεγονός ότι η πρόταση τροποποίησης του παραρτήματος δεν υποβάλλεται στα όργανα της ΕΕ για τη συνήθη διαβούλευση στα πλαίσια της νομοθετικής διαδικασίας.

1.3. Αυτό συνιστάται λόγω της πολύ σοβαρής κρίσης που αντιμετωπίζει η ευρωπαϊκή γεωργία εξαιτίας της πολύ μεταδοτικής ζωονόσου, του αφθώδους πυρετού. Η γεωργία έχει πληγεί βαρέως από τις κρίσεις της ΣΕΒ και της διοξίνης στις ζωοτροφές πράγμα που ήγειρε στους καταναλωτές ερωτηματικά σχετικά με την ασφάλεια των ειδών διατροφής. Επισημαίνεται ότι έχει πολύ μεγάλη σημασία το να αποκατασταθεί και ακόμη να αυξηθεί η εμπιστοσύνη των καταναλωτών όσον αφορά τις μεθόδους παραγωγής των ευρωπαίων γεωργών. Η ΟΚΕ σε πληθώρα γνωμοδοτήσεων της υποστήριξε την εν λόγω κατεύθυνση. Η πρόταση της Επιτροπής για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των χοιρομητέρων πρέπει να εξετασθεί υπό το φως των ανωτέρω.

1.4. Η χοιροτροφία στην ΕΕ δεν διέπεται από μείζονες ρυθμίσεις όσον αφορά την αγορά της. Η κοινή οργάνωση της αγοράς για το χοίρειο κρέας είναι πολύ φιλελεύθερα οργανωμένη και περιλαμβάνει μόνο δύο μέτρα στήριξης της αγοράς, δηλαδή την επιστροφή κατά τις εξαγωγές και τις ενισχύσεις στην ιδιωτική αποθεματοποίηση.

1.4.1. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να υφίστανται οι χοιροτρόφοι τις διακυμάνσεις των τιμών της αγοράς. Κατά τα έτη 1998 και 1999 οι τιμές μειώθηκαν σε ασυνήθιστα χαμηλά επίπεδα. Η κρίση έφθασε στο ζενίθ όταν οι τιμές που προσφέρονταν στους παραγωγούς μειώθηκαν κατά 27 % το 1998 και με 6 % το 1999. Ποτέ οι τιμές δεν είχαν πέσει σε τόσο χαμηλά επίπεδα, τα οποία δεν κάλυπταν ούτε το κόστος παραγωγής.

1.4.2. Το 1999 η Επιτροπή με στόχο να μειώσει τις συνέπειες των μελλοντικών διακυμάνσεων των τιμών, πρότεινε στα κράτη μέλη μία προαιρετική δυνατότητα δηλαδή τη σύσταση ρυθμιστικών ταμείων που θα χρηματοδοτούνται από τους παραγωγούς(2).

1.4.3. Οι παραγωγοί χοιρείου κρέατος είναι ευάλωτοι στις μεταβολές του κόστους της παραγωγής. Πρέπει να αποτελεί προϋπόθεση ότι το κόστος παραγωγής το επωμίζεται η αγορά και ότι η μεταχείριση των ζώων πραγματοποιείται σύμφωνα με τους κανόνες της δεοντολογίας και με ορθό τρόπο.

1.5. Οι καταναλωτές έχουν δικαίωμα να προβάλουν απαιτήσεις για ασφαλή είδη διατροφής και για την εφαρμογή μεθόδων παραγωγής που ακολουθούν τους κανόνες της δεοντολογίας και τον ορθό τρόπο μεταχείρισης, παρέχουν στα ζώα τη δυνατότητα να είναι υγιή, να έχουν φυσιολογική συμπεριφορά, και πληρούν τους κανόνες για την υγεία και την ορθή μεταχείριση τους.

2. Η ανακοίνωση και η πρόταση της Επιτροπής

2.1. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρέλαβε το 1997 έκθεση της Επιστημονικής Κτηνιατρικής Επιτροπής και ειδικότερα από το τμήμα της για την Υγεία και τη Ορθή Μεταχείριση των Ζώων σχετικά με την εντατική εκτροφή χοίρων στην οποία περιέχονται και διάφορες προτάσεις για την τροποποίηση της νομοθεσίας της ΕΕ για την προστασία των χοίρων και για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσής τους.

2.2. Η πρόταση της Επιτροπής για την τροποποίηση της οδηγίας έχει ως αποτέλεσμα το να απαγορεύεται το στάβλισμα, για μεγάλα χρονικά διαστήματα, των κυοφορουσών χοιρομητέρων σε κλωβούς που περιορίζουν την ελευθερία κινήσεών τους. Με την πρόταση υποβάλλονται επίσης κανόνες για τη βελτίωση του χώρου διαβίωσης των χοίρων και προπάντων των χοιριδίων. Με τους εν λόγω κανόνες καθορίζονται όροι όσον αφορά την επιφάνεια του δαπέδου, το εσχαρωτό δάπεδο και τα συστήματα διατροφής καθώς και νέες απαιτήσεις για την κατάρτιση των απασχολουμένων με την χοιροτροφία. Επιπλέον, η Επιτροπή προτείνει αυστηρότερους κανόνες όσον αφορά τα επίπεδα θορύβου και φωτός, την πρόσβαση σε υλικό στο οποίο μπορούν να ανιχνεύουν με το ρύγχος τους, το χρόνο απογαλακτισμού των χοιριδίων, και την ελάχιστη επιφάνεια των εσχαρωτών δαπέδων.

2.3. Από την ανακοίνωση της Επιτροπής εμφαίνεται ότι η παραγωγή μεταξύ των κρατών μελών διαφέρει σε μεγάλο βαθμό. Πέντε κράτη μέλη συγκεντρώνουν το 72 % του συνόλου των χοίρων. Οι μεγαλύτερες χώρες παραγωγής είναι οι εξής:

- Γερμανία (20,4 % του συνολικού αριθμού των χοιρομητέρων)(3)

- Ισπανία (19,8 %)

- Γαλλία (11,6 %)

- Ολλανδία (10,4 %)

- Δανία (9,9 %).

2.3.1. Συγχρόνως υπάρχουν μεγάλες διαφορές όσον αφορά το μέγεθος των αγελών. Στις Κάτω Χώρες περίπου το 90 % των αγελών διαθέτουν πάνω από 100 χοιρομητέρες, ενώ στη Γερμανία άνω του 40 % των χοιροτροφικών εκμεταλλεύσεων διαθέτουν λιγότερες από 10 χοιρομητέρες. Στην Ιταλία το 80 % των αγελών έχουν λιγότερες από 10 χοιρομητέρες.

2.3.2. Σε ορισμένες χώρες υπάρχουν επίσης τάσεις συγκέντρωσης των χοιροτροφικών μονάδων σε ορισμένες γεωγραφικές περιοχές, όπου η συγκέντρωση ζώων ανά εκτάριο θεωρείται ως μη ανεκτή οικολογικά (1,4 ζώα/εκτάριο).

2.4. Στην έκθεση αναφέρεται επίσης ότι αυτό που περιέχεται στην ανακοίνωση, ότι δηλαδή το 65 % όλων των χοιρομητέρων διαθέτουν ατομικό χώρο και ότι το 60 % δεν έχει πρόσβαση σε υλικό στο οποίο να μπορούν να ανιχνεύουν με το ρύγχος τους.

2.5. Η εφαρμογή της πρότασης για τις υπάρχουσες αγέλες θα πραγματοποιηθεί κατά τη διάρκεια μιας δεκαετούς μεταβατικής περιόδου δηλαδή μέχρι το 2012. Από την 1η Ιανουαρίου 2002 θα τεθούν σε ισχύ ορισμένα βασικά μέτρα για όλες τις νεόδμητες ή τις ανακαινισμένες εκμεταλλεύσεις. Προβλέπονται εξαιρέσεις για τις εκμεταλλεύσεις για λιγότερες από 10 γουρούνες σε ξηρά περίοδο εκτός για το σημείο που ισχύει όσον αφορά ορισμένες απαιτήσεις για τη διατροφή των χοίρων.

2.6. Όσον αφορά τις επενδύσεις σε κτίρια και σε τεχνολογία για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των ζώων οι χοιροτρόφοι μπορούν να ζητήσουν οικονομική ενίσχυση από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Προσανατολισμού και Εγγυήσεων (ΕΓΤΠΕ).

3. Γενικές παρατηρήσεις

3.1. Η ΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την ανακοίνωση και την πρόταση της Επιτροπής και υποστηρίζει το στόχο τους και τις συστάσεις τους. Εκφράζει όμως τη λύπη της που χρειάσθηκε τόσος χρόνος στην Επιτροπή για να υποβάλει την πρόταση της αφού παρέλαβε το 1997 την έκθεση της Επιστημονικής Κτηνιατρικής Επιτροπής. Η ΟΚΕ επικρίνει επίσης την πρόταση διότι περιορίζεται στις γουρούνες κατά τη ξηρά περίοδο και δεν περιλαμβάνει τις κυοφορούσες και τις θηλάζουσες χοιρομητέρες. Όμως, η ΟΚΕ επικρίνει το γεγονός ότι η πρόταση τροποποίησης του παραρτήματος δεν ακολουθείται η συνήθη διαδικασίας διαβούλευσης με τα όργανα της ΕΕ αλλά ζητείται μόνο η γνώμη της Μόνιμης Κτηνιατρικής Επιτροπής.

3.2. Η παραγωγή των χοίρων στην ΕΕ είναι δυναμική και ανταγωνιστική. Η ΕΕ είναι η μεγαλύτερη εξαγωγέας παγκοσμίως και το 1999 εξήγαγε 1,5 εκατομμύριο τόνους προς τις τρίτες χώρες, κυρίως στις τιμές της παγκόσμιας αγοράς. Οι εισαγωγές είναι μικρότερες, μόνο 65000 τόνοι. Ο τομέας είναι πολύ σημαντικός από οικονομική άποψη και αντιστοιχεί περίπου στο 11 % του συνόλου της γεωργικής παραγωγής της ΕΕ.

3.3. Ταυτόχρονα όμως, οι χοιροτρόφοι ζουν υπό συνθήκες που επηρεάζονται άμεσα από τις τιμές της παγκόσμιας αγοράς. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, τα τελευταία δύο χρόνια, να υποστούν μεγάλη οικονομική πίεση.

3.4. Οι χοίροι είναι κοινωνικά ζώα. Στην έκθεση της Επιστημονικής Κτηνιατρικής Επιτροπής εξετάζονται λεπτομερώς οι γνώσεις και οι έρευνες που αφορούν την ευζωία των χοίρων. Σ' αυτήν παρουσιάζονται οι συνέπειες που προκύπτουν στην περίπτωση που δεν λαμβάνονται υπόψη οι φυσικές ανάγκες και η συμπεριφορά τους. Μπορεί να δημιουργηθούν αντιπαραθέσεις όσον αφορά το στόχο όταν θα πρέπει να συνυπολογισθούν ανάγκες όπως η συμπεριφορά, η υγεία, το περιβάλλον και οι οικονομικοί παράγοντες. Συγχρόνως πραγματοποιείται ένας ταχύτατος εξορθολογισμός των υποδομών και μια ταχεία τεχνολογική ανάπτυξη. Τα ανωτέρω σε συνδυασμό με την απαίτηση για αποδεκτή μεταχείριση των ζώων καθιστούν αναγκαία τη θέσπιση κοινών ελάχιστων κανόνων.

3.5. Η εκτροφή χοίρων παρουσιάζει διάφορες ανάγκες ανάλογα με το σε ποια φάση της ζωής του βρίσκεται το συγκεκριμένο ζώο. Η "χοιρομητέρα" είναι το ζώο που γέννησε. Η γουρούνα σε ξηρά περίοδο είναι η χοιρομητέρα της οποίας τα προηγούμενα χοιρίδια έχουν απογαλακτισθεί, είναι κυοφορούσα και πρόκειται να γεννήσει. Η νεαρή γουρούνα είναι ο θηλυκός χοίρος που κυοφορεί και θα γεννήσει για πρώτη φορά. Το μεγαλύτερο ποσοστό των χοίρων είναι χοίροι πάχυνσης προς σφαγή. Όλα αυτά τα διαφορετικά στάδια που διέρχεται το ζώο απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή όσον αφορά τις ανάγκες του.

3.6. Η εξέλιξη των νόμων και των διατάξεων για την προστασία των χοίρων διαφέρει επίσης μεταξύ των κρατών μελών. Η νομοθεσία ορισμένων κρατών είναι απαιτητικότερη από την αντίστοιχη άλλων. Συγχρόνως το λιανικό εμπόριο επιβάλλει κανόνες και απαιτήσεις όσον αφορά την πραγματοποίηση των αγορών του οι οποίοι επηρεάζουν άμεσα την αγορά και τον τρόπο διατροφής και παραγωγής χοιρείου κρέατος.

3.7. Η έκθεση στην οποία η Επιτροπή βασίζει την υιοθέτηση των απόψεών της δείχνει επίσης ότι συνεχίζουν να υπάρχουν ελλείψεις όσον αφορά τη μεταχείριση των ζώων και ότι η προστασία τους πρέπει να γίνει αυστηρότερη. Στην έκθεση περιέχονται τουλάχιστον 88 διαφορετικές συστάσεις. Η Επιτροπή συμφωνεί με την πλειοψηφία των εν λόγω συστάσεων.

3.8. Μια μεγάλη παρέκκλιση στην οποία προβαίνει η Επιτροπή και δεν ακολουθεί τις συστάσεις είναι η πιεστική απαίτηση για το χώρο που διατίθεται στους χοίρους πάχυνσης προς σφαγή. Στην έκθεση προτείνεται ότι ο ελάχιστος διαθέσιμος χώρος για τους χοίρους πάχυνσης προς σφαγή θα έπρεπε να αυξηθεί. Επ' αυτού η Επιτροπή θα αναμένει την επόμενη έκθεση η οποία προτείνεται να υποβληθεί μετά από οκτώ χρόνια. Αποτελεί σημαντικό θέμα η προστασία των ζώων όπως άλλωστε και η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών στην παραγωγή. Ο ελάχιστος χώρος έχει ως αποτέλεσμα να δαγκώνουν τα ζώα τις ουρές τους, πράγμα που αντιμετωπίζεται με την κοπή των ουρών. Γι' αυτό η αύξηση του ελάχιστου χώρου μπορεί να αποτελέσει καλή προϋπόθεση για να μειωθούν οι κοπές ουρών. Αυτά υπό την προϋπόθεση ότι θα δοθεί στους παραγωγούς μια λογική μεταβατική περίοδος προσαρμογής, όπως συμβαίνει και με την παρούσα τροποποίηση της οδηγίας. Ιδίως με τις νεόδμητες εγκαταστάσεις θα έπρεπε να εξετασθεί η διάθεση μεγαλύτερου χώρου για τους χοίρους πάχυνσης προς σφαγή.

3.9. Η ΟΚΕ επιδοκιμάζει πλήρως την οριστική απαγόρευση του περιορισμού των χοιρομητέρων και των κάπρων όπως και την απαγόρευση του συστήματος περιορισμού όπως είναι οι κλωβοί που περιορίζουν τη δυνατότητα των ζώων να στρέφουν το σώμα τους. Προβλέπονται εξαιρέσεις π.χ. για ιατρικούς λόγους πράγμα που είναι σωστό από την άποψη της προστασίας των ζώων, απαιτείται όμως ορισμένος χώρος για τις κινήσεις τους.

3.10. Η Επιτροπή εξετάζει στην έκθεση τις δημοσιονομικές επιπτώσεις της πρότασής της. Αυτό είναι πολύ σημαντικό για τους παραγωγούς οι οποίοι ζουν με τις διακυμάνσεις των τιμών και της ζήτησης, ενώ τα περιθώρια κέρδους σε σχέση με τις δαπάνες παραγωγής είναι πολύ μικρά. Συνεπώς, η ΟΚΕ ζητεί την κατάρτιση καλύτερων και πιο αξιόπιστων αναλύσεων των δαπανών όσον αφορά τα προτεινόμενα μέτρα υπέρ των γεωργών.

3.10.1. Όμως, οι υπολογισμοί αυτοί γίνονται με βάση ορισμένες υποθέσεις οι οποίες είναι παρόλα αυτά περίεργες. Μεταξύ άλλων, εξετάζεται η περίπτωση κατά την οποία ο καταναλωτής δεν είναι διατεθειμένος να πληρώσει για τη βελτίωση της ορθής μεταχείρισης των ζώων, όταν οι εισαγωγές από τις τρίτες χώρες, στις οποίες οι απαιτήσεις για την καλή μεταχείριση των ζώων είναι χαμηλές, δεν μπορούν να περιοριστούν.

3.10.2. Για κάθε παραγωγή ισχύει ότι τα έσοδα θα πρέπει να καλύπτουν τις δαπάνες. Οι αναγκαστικοί κανόνες δημιουργούν δαπάνες παραγωγής οι οποίες θα πρέπει να καλυφθούν μέσω των εσόδων δηλαδή της τιμής. Διαφορετικά, η παραγωγή δεν μπορεί να συνεχιστεί και καθίσταται αδύνατη. Είναι τόσο αντιφατικό όσο και παράλογο να νομοθετηθούν για τους ευρωπαίους χοιροτρόφους ορισμένες προϋποθέσεις και πρότυπα για την προστασία των ζώων των οποίων όμως το κόστος οι καταναλωτές δεν είναι πρόθυμοι να πληρώσουν. Θα πρέπει επίσης να επιτευχθεί μια συμφωνία όσον αφορά τις απαιτήσεις που ισχύουν στην ΕΕ και τις απαιτήσεις που ισχύουν για τις εισαγωγές.

3.10.3. Επιπλέον, η ΟΚΕ θεωρεί ότι το θέμα της φροντίδας των ζώων θα πρέπει να εξεταστεί και να τεθεί σε εφαρμογή και εντός του πλαισίου των διαπραγματεύσεων του ΠΟΕ. Δυστυχώς, στην έκθεση δεν εξετάζεται το εν λόγω θέμα επειδή είναι δύσκολο και πολύπλοκο. Υφίσταται ο κίνδυνος στην πράξη ότι τα ευρωπαϊκά αιτήματα για την προστασία των ζώων δεν θα βρουν καμία ανταπόκριση στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων του ΠΟΕ.

3.10.4. Ταυτόχρονα οι βελτιωμένες συνθήκες διαβίωσης και καλής μεταχείρισης των ζώων θα πρέπει να αφήνουν ένα καλύτερο οικονομικό όφελος το οποίο θα συντελεί έμμεσα στην ταχύτερη και αποτελεσματικότερη ανάπτυξη και ευζωία του ζώου. Γενικότερα, η πρόταση της Επιτροπής ωθεί τους χοιροπαραγωγούς σε μεγαλύτερες επενδύσεις και σε αύξηση των δαπανών παραγωγής.

3.11. Η ΟΚΕ επιθυμεί επίσης να εξετάσει το γεγονός ότι η ανακοίνωση αναφέρεται "στην ορθή μεταχείριση των εντατικώς εκτρεφομένων χοίρων". Γενικότερα, μπορεί να θεωρηθεί ότι πρόκειται για μεγάλες αγέλες. Λογικά όμως δεν είναι σωστό. Η εντατικότητα δεν συνδέεται πάντοτε με το μέγεθος. Μεγάλες αγέλες μπορούν να διαθέτουν πολύ καλά καταρτισμένους χοιροτρόφους και να τυχαίνουν πολύ καλής μεταχείρισης. Και αυτό όμως δεν είναι αυτονόητο. Το λογικό είναι να συμπεριλαμβάνονται στην ανακοίνωση και στην πρόταση όλοι οι χοίροι ανεξαρτήτως του συστήματος παραγωγής.

3.12. Επιπροσθέτως, στην επιστημονική έκθεση αναφέρεται ότι η κατάσταση της υγείας των ζώων έχει μεγάλη σημασία για την παροχή ορθής φροντίδας και καλών συνθηκών διαβίωσης. Είναι βέβαιο ότι οι μεταδοτικές ασθένειες αποτελούν σημαντικό πρόβλημα σε ό,τι αφορά την προστασία των ζώων. Πολλές ασθένειες οφείλονται συχνά σε πολλές αιτίες. Η ΟΚΕ φρονεί ότι η σημασία της υγειονομικής πρόληψης πρέπει να τονισθεί περισσότερο εφόσον η μέριμνα και το περιβάλλον των ζώων μπορούν να δώσουν υγιή ζώα, αποφεύγοντας με τον τρόπο αυτό και μειώνοντας τους κινδύνους μετάδοσης ασθενειών. Τα μέτρα αυτά μπορεί ακόμη να οδηγήσουν στη διακοπή της προληπτικής χρησιμοποίησης των αντιβιοτικών. Η εξάλειψη των ασθενειών δεν είναι μόνο σημαντική για την προστασία των ζώων, αλλά αποτελεί και σημαντικό παράγοντα για την παραγωγή τους.

3.13. Στο παράρτημα της εν ισχύει οδηγίας 91/630/ΕΟΚ, η Επιτροπή, βάσει των όσων εξετάσθηκαν ανωτέρω στην παρούσα γνωμοδότηση, θα υποβάλει αργότερα πρόταση τροποποίησης χωρίς να ακολουθήσει τη συνήθη διαδικασία. Στο εν λόγω παράρτημα περιέχονται πολλοί κανόνες για διάφορες μη θεραπευτικές χειρουργικές επεμβάσεις στους χοίρους όπως π.χ. η κοπή των οδόντων, ο ευνουχισμός, κ.λπ. Η τοποθέτηση ρινοσφηκτήρα επιτρέπεται ακόμη. Στους χοίρους μία από τις βασικότερες συνήθειες τους είναι η εξερεύνηση με το ρύγχος τους. Στην επιστημονική έκθεση αναφέρεται με σαφήνεια ότι η κατάσταση του ζώου επηρεάζεται αρνητικά από την τοποθέτηση ρινοσφηκτήρα, ιδίως όταν το ζώο βρίσκεται σε περιβάλλον που διεγείρει την εξερεύνηση. Στην οδηγία 98/58/ΕΚ για την προστασία των ζώων η Επιτροπή ορίζει πέντε αρχές ελευθερίας, μεταξύ των οποίων ορίζεται ότι δεν πρέπει να περιορίζεται η ελευθερία κινήσεων των ζώων για να μην υποφέρει χωρίς λόγο. Η ΟΚΕ φρονεί ότι για τους λόγους αυτούς πρέπει να απαγορευθεί παντελώς η τοποθέτηση ρινοσφηκτήρα στους χοίρους εφόσον αυτή αντιβαίνει στην ως άνω οδηγία και ακόμη διότι το ζώο εκτίθεται, για μεγάλο χρονικό διάστημα, σε μία μη θεραπευτική χειρουργική επέμβάση που εμποδίζει καίρια την κανονική συμπεριφορά του.

4. Ειδικά σχόλια

4.1. Άρθρο 1, τροποποίηση της οδηγίας 91/630/ΕΟΚ και του άρθρου της 3.2

4.1.1. Η ΟΚΕ επιδοκιμάζει πλήρως την απαγόρευση για τον περιορισμό των χοιρομητέρων και των νεαρών γουρούνων από την 1η Ιανουαρίου 2002. Η ΟΚΕ επισημαίνει επίσης ότι οι κυοφορούσες και θηλάζουσες χοιρομητέρες δεν περιλαμβάνονται στην πρόταση.

4.1.2. Από το άρθρο 1 συνάγεται επίσης ότι χορηγείται μια μεταβατική περίοδος, μέχρι το 2012 σχετικά με τις υπάρχουσες εγκαταστάσεις όσον αφορά την απαίτηση για μεγαλύτερες διαστάσεις των κλωβών όπου οι χοιρομητέρες που εκτρέφονται σε ομάδες πρέπει να σιτίζονται με σύστημα που εξασφαλίζει ότι κάθε ζώο μπορεί να έχει αρκετή τροφή. Ακόμη και αν η μεταβατική περίοδος μπορεί να θεωρηθεί ως μακρόχρονη, η ΟΚΕ μπορεί να την υποστηρίξει από την άποψη ότι αφορά ανακαίνιση εγκαταστάσεων που σε πολλές περιπτώσεις δημιουργούν μεγάλα έξοδα και πρακτικές δυσκολίες για κάθε παραγωγό. Η ΟΚΕ συμφωνεί ότι οι απαιτήσεις για τις νεόδμητες εγκαταστάσεις και για την ανακαίνισή τους θα πρέπει να ισχύσουν από την 1η Ιανουαρίου 2002.

4.1.3. Στο άρθρο 1 αναφέρεται επίσης ότι η αναβάθμιση των απαιτήσεων για την βελτίωση του χώρου κ.λπ. δεν θα εφαρμόζεται για τις εγκαταστάσεις στις οποίες στεγάζονται λιγότερες από 10 χοιρομητέρες. Η ΟΚΕ θεωρεί ότι μπορεί να γίνει δεκτή μια εξαίρεση για μικρότερες αγέλες ζώων. Επειδή στην πρόταση αναφέρονται οι γουρούνες σε ξηρά περίοδο, τίθεται το ερώτημα το πως αυτές θα οριστούν σε επίπεδο χοιρομονάδας. Η στατιστική που αναφέρεται στο σύνολο χοίρων ανά εκμετάλλευση δεν είναι αρκετά ακριβής και η μάλλον ταχεία ανάπτυξη ευνοεί τις μεγάλες εκμεταλλεύσεις. Εάν βασιστούμε στα στοιχεία που περιέχονται στην επιστημονική έκθεση, στα 15 κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 73 % των επιχειρήσεων διαθέτουν 1-9 χοίρους. Εάν η σχέση αυτή ισχύει και για τις γουρούνες σε ξηρά περίοδο, πράγμα που είναι λογικό να υποτεθεί, τότε η βελτίωση των κανόνων για την προστασία των ζώων δεν θα ισχύσει για μεγάλο αριθμό χοίρων, πράγμα που δεν ικανοποιεί. Πράγματι, δεν υπάρχει άμεση σχέση μεταξύ κακών συνθηκών σταβλισμού/προστασίας ζώων και μεγάλων αγελών. Γι' αυτό η ΟΚΕ προτρέπει την Επιτροπή να προσδιορίσει λεπτομερέστερα την εξαίρεση. Μια δυνατότητα είναι να διευκρινίσει ότι η εξαίρεση αφορά τις εγκαταστάσεις με 10 χοιρομητέρες παραγωγής. Μια άλλη δυνατότητα είναι να συμπεριλαμβάνουν οι κανόνες όλα τα ζώα ανεξαρτήτως του μεγέθους της αγέλης.

4.1.4. Η ΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της διότι η τροποποιημένη οδηγία προβλέπει τη χορήγηση σε όλες τις χοιρομητέρες υλικού για να απασχολούνται καθώς και ζωοτροφές προς μάσηση.

4.2. Άρθρο 1, στο οποίο προστίθεται το άρθρο 5α της οδηγίας 91/630/ΕΟΚ

4.2.1. Στο εν λόγω άρθρο η Επιτροπή προτείνει νέους όρους όσον αφορά οδηγίες και κατευθύνσεις καθώς και την παροχή μαθημάτων κατάρτισης σε κάθε άτομο που φροντίζει ζώα. Η ΟΚΕ υποστηρίζει την εν λόγω πρόταση. Όμως, τα κράτη μέλη θα πρέπει να λάβουν υπόψη τους κατά πόσον υπάρχουν σήμερα ζωοκόμοι με καλή κατάρτιση. Η απαίτηση για τις νεόδμητες εγκαταστάσεις μπορεί να είναι σημαντική, δεν θα πρέπει όμως να ανήκει στις αρμοδιότητες των ζωοκόμων.

4.2.2. Από την πλευρά των εργαζομένων είναι σημαντικό να προσλαμβάνεται προσωπικό που έχει καταρτιστεί σωστά και στο οποίο προσφέρεται συνεχής κατάρτιση όσον αφορά τη φροντίδα των ζώων και την ορθή μεταχείρισή τους. Πρέπει επίσης να εξεταστεί η πλευρά της ασφάλειας εφόσον μεγάλος αριθμός σημαντικών ατυχημάτων στη γεωργία σχετίζεται με τη φροντίδα των ζώων, τη μεταφορά τους κ.λπ.

4.2.3. Επισημαίνονται επίσης τα διαφορετικά συστήματα πιστοποίησης και οι προσπάθειες που έχουν καταβληθεί σχετικά και ότι ακόμη και σήμερα πρέπει να ληφθεί υπόψη η παροχή αξιόλογης κατάρτισης ιδίως όταν τα κράτη μέλη διαμορφώσουν τους κανόνες τους.

4.3. Άρθρο 1 αντικατάσταση του άρθρου 6 της οδηγίας 91/630/ΕΟΚ

4.3.1. Στο εν λόγω άρθρο αναφέρεται ότι στην Επιτροπή θα υποβληθεί έκθεση της Επιστημονικής Επιτροπής για την Υγεία και την Ορθή Μεταχείριση των Ζώων, το αργότερο μέχρι την 1η Ιανουαρίου του 2008. Η έκθεση αυτή θα περιέχει:

- τις επιπτώσεις της πυκνότητας του ζωικού κεφαλαίου

- τις περαιτέρω εξελίξεις στα συστήματα ομαδικού σταβλισμού των κυοφορουσών χοιρομητέρων

- τον καθορισμό των απαιτήσεων χώρου για το σταβλισμό ενήλικων κάπρων αναπαραγωγής

- τις εξελίξεις των συστημάτων ελεύθερου σταβλισμού για χοιρομητέρες στην περίοδο της λοχείας και για θηλάζουσες χοιρομητέρες

- την ανάπτυξη τεχνικών που θα μειώσουν την ανάγκη για χειρουργικό ευνουχισμό

- τη στάση των καταναλωτών και τη συμπεριφορά τους απέναντι στο χοίρειο κρέας εάν δεν υπάρξει βελτίωση στο θέμα της ορθής μεταχείρισης των ζώων.

4.3.2. Όσον αφορά τη μεταβατική περίοδο έως το 2012, η προθεσμία που χορηγείται μέχρι το 2008 φαίνεται λογική. Η προθεσμία μπορεί συνεπώς να θεωρηθεί ως ικανοποιητική. Η ΟΚΕ επιθυμεί παρόλα αυτά να επισημάνει ότι οι μεταβολές αφορούν ένα πολύ μεγάλο αριθμό επιχειρήσεων που θα πρέπει να προσαρμοστούν στην κατάσταση. Έχουν πραγματοποιηθεί επενδύσεις σε ένα τομέα παραγωγής στον οποίο τα περιθώρια κέρδους είναι πολύ μικρά. Όπως αναφέρεται στην παρούσα γνωμοδότηση, οι παραγωγοί υφίστανται μεγάλη πίεση από την παρούσα οικονομική κατάσταση.

4.3.3. Δεν μπορεί όμως να αποκλεισθεί ότι οι απαιτήσεις που προβάλλουν στην αγορά οι καταναλωτές αλλά και το χονδρικό και λιανικό εμπόριο θα οδηγήσουν ταχέως τους εκτροφείς στην αλλαγή των μεθόδων παραγωγής με τις οποίες θα αποδέχονται τις απαιτήσεις για μεγαλύτερη προστασία των ζώων ώστε να επιτυγχάνουν την πρόσβαση τους στην αγορά.

4.4. Άρθρο 2

Στο άρθρο 2 της πρότασης ορίζεται η υποχρέωση των κρατών μελών να εισάγουν στο εθνικό τους δίκαιο την εν λόγω νομοθεσία. Η ΟΚΕ έχει επανειλημμένως τονίσει τις δυσχέρειες που συναντώνται κατά την εφαρμογή της νομοθεσίας, μεταξύ άλλων στη γνωμοδότηση πρωτοβουλίας για τη χρήση της ιλύος στην γεωργία(4).

4.5. Η ΟΚΕ επιθυμεί να προτρέψει την Επιτροπή να εξετάσει την οδηγία 92/102/ΕΟΚ για την αναγνώριση των ζώων και ιδιαίτερα των χοίρων. Η εφαρμογή της εν λόγω οδηγίας δεν ήταν ιδιαίτερα ικανοποιητική και η σημερινή κατάσταση της αγοράς απαιτεί την επικαιροποίησή της.

4.6. Η ΟΚΕ επιθυμεί επίσης να θέσει ερωτήματα όσον αφορά τον έλεγχο που διεξάγεται στα κράτη μέλη σχετικά με την εφαρμογή των διατάξεων της οδηγίας του Συμβουλίου 91/630/ΕΟΚ. Προς το παρόν έχουν αναφερθεί μόνο οκτώ επιθεωρήσεις που δεν καλύπτουν όλα τα κράτη μέλη, πράγμα που εξασθενεί το σύστημα ελέγχου της ΕΕ.

4.7. Άρθρο 6

"Μέχρι την 1η Ιανουαρίου 2008 η Επιτροπή θα υποβάλει στο Συμβούλιο έκθεση, που θα συνταχθεί βάσει γνωμοδότησης της Επιστημονικής Επιτροπής για την Υγεία και την Ορθή Μεταχείριση των Ζώων. Η ΟΚΕ φρονεί ότι η έκθεση αυτή πέραν του τι θα προτείνει η Επιτροπή θα πρέπει να εξετάζει και τις τεχνικές και οικονομικές συνέπειες της εφαρμογής των νέων συστάσεων. Επιπλέον πρέπει να πραγματοποιηθεί μια μελέτη της αγοράς που θα εξετάζει αν η αγορά μπορεί να επωμισθεί το πρόσθετο κόστος που συνεπάγονται τα νέα μέτρα για την ορθή μεταχείριση των ζώων".

5. Συμπεράσματα

5.1. Η ΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την πρόταση της Επιτροπής και την υποστηρίζει. Επικρίνει όμως τη μεγάλη καθυστέρηση και ότι το παράρτημα της οδηγίας δεν είναι ακόμη διαθέσιμο. Ως προς τις τροπολογίες της οδηγίας 91/630/EOK που ενδέχεται να προκαλέσουν ανταγωνιστικά απώλεια της παραγωγής χοίρειου κρέατος σε ευρωπαϊκό επίπεδο, εναπόκειται πάντοτε στις κοινοτικές αρχές, το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή να αποφαίνονται επί των προτάσεων που υποβάλλονται από την Επιτροπή.

5.2. Η ΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της που στην πρόταση δεν εξετάζεται το θέμα του ελάχιστου χώρου όσον αφορά τους χοίρους πάχυνσης προς σφαγή.

5.3. Η ΟΚΕ υποστηρίζει την πρόταση για την απαγόρευση του περιορισμού των χοιρομητέρων και των κάπρων όπως και τη χρησιμοποίηση κλωβών για τις χοιρομητέρες.

5.4. Η ΟΚΕ ζητεί πιο αξιόπιστες και καλύτερες αναλύσεις των δαπανών που αναφέρονται στην πρόταση. Φρονεί επίσης ότι αποτελεί προϋπόθεση το ότι οι καταναλωτές είναι πρόθυμοι να πληρώσουν για τις μεγαλύτερες απαιτήσεις όσον αφορά την προστασία των ζώων και ότι οι εισαγωγές από τις τρίτες χώρες πρέπει να υποβάλλονται στις ίδιες απαιτήσεις όσον αφορά την προστασία των ζώων.

5.5. Το ζήτημα της προστασίας των ζώων πρέπει να εξετασθεί περαιτέρω κατά τις διαπραγματεύσεις του ΠΟΕ.

5.6. Στο διεθνές πλαίσιο, οι συνθήκες παραγωγής και εκτροφής διαφέρουν πάρα πολύ από περιφέρεια σε περιφέρεια. Συνεπώς, έχει σημασία να επιτευχθεί συνοχή μεταξύ των νομοθετικών ρυθμίσεων που αφορούν την παραγωγή και την εισαγωγή και να ληφθούν υπόψη οι ανησυχίες αυτές σε διεθνές επίπεδο στους κόλπους του ΠΟΕ.

5.7. Η ΟΚΕ επικροτεί την πρόταση για την παροχή οδηγιών και κατευθύνσεων καθώς και την παροχή μαθημάτων κατάρτισης στους ζωοκόμους, υποστηρίζει όμως ότι θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη το σημερινό επίπεδο γνώσεών τους. Πρέπει ακόμη να ληφθούν υπόψη οι πτυχές ασφάλειας και οι κίνδυνοι ατυχημάτων.

5.8. Η ΟΚΕ επισημαίνει το θέμα του επιπέδου ελέγχου και των ελλείψεων όσον αφορά την εφαρμογή της οδηγίας.

5.9. Η ΟΚΕ τονίζει ότι η επόμενη έκθεση που θα υποβληθεί το 2008 θα πρέπει και αυτή να περιέχει οικονομικές αναλύσεις και έρευνες της αγοράς που θα περιγράφουν την κατάσταση της μετά την ισχύ των νέων κανόνων.

Βρυξέλλες, 31 Μαΐου 2001.

Ο Πρόεδρος

της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Göke Frerichs

(1) COM(2001) 20 τελικό.

(2) COM(2000) 193 τελικό και ΟΚΕ 1009/2000, ΕΕ C 367 της 20.12.2000, σ. 40.

(3) Eurostat 1999.

(4) ΟΚΕ 1199/2000, ΕΕ C 14 της 16.1.2001, σ. 141.