Γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την "Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την προαγωγή της ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στην εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας"

(2000/C 367/02)

Στις 26 Ιουνίου 2000, και σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 262 της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, το Συμβούλιο αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την παραπάνω πρόταση οδηγίας.

Το τμήμα "Μεταφορές, ενέργεια, υποδομές, κοινωνία των πληροφοριών", στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών επεξεργάστηκε τη γνωμοδότησή του με βάση την εισηγητική έκθεση της κας Sirkeinen, στις 8 Σεπτεμβρίου 2000.

Κατά την 375η σύνοδο ολομέλειας (συνεδρίαση της 20ής Σεπτεμβρίου 2000) η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 105 ψήφους υπέρ, μία κατά και 4 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Εισαγωγή

1.1. Η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή παρακολουθεί με μεγάλο ενδιαφέρον τις εξελίξεις στην ΕΕ και τα κράτη μέλη σε ό,τι αφορά την εκπλήρωση των υποχρεώσεων που απορρέουν από το Πρωτόκολλο του Κυότο, με σκοπό την καταπολέμηση της γενικής αλλαγής του κλίματος. Δεδομένου ότι η παραγωγή και η χρήση ενέργειας αποτελεί μία από τις κύριες πηγές εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα στην ΕΕ και η αυξανόμενη χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αποτελεί ένα από τα μέσα που επιτρέπουν τον περιορισμό των εν λόγω εκπομπών, η ΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η Επιτροπή παρουσίασε τελικά, ως μία από τις βασικές δράσεις στον εν λόγω τομέα, το σχέδιο οδηγίας της σχετικά με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στην εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας.

1.2. Η Λευκή Βίβλος "Ενέργεια για το μέλλον: ανανεώσιμες πηγές ενέργειας"(1) καθορίζει έναν ενδεικτικό στόχο διπλασιασμού του μεριδίου της ανανεώσιμης ενέργειας, από 6 % σε 12 % της μεικτής εσωτερικής ενεργειακής κατανάλωσης έως το 2010. Το εν λόγω μερίδιο εκφράστηκε στη συνέχεια σε ειδικό μερίδιο για την κατανάλωση ηλεκτρισμού που παράγεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, την αποκαλούμενη ΗΕ-ΑΕΠ, το οποίο έχει επαναξιολογηθεί τώρα σε 22,1 %. Στη Λευκή Βίβλο παρατίθεται επίσης ένα συνεκτικό σχέδιο δράσης, στο οποίο συμπεριλαμβάνεται μεταξύ των μέτρων μια οδηγία σχετικά με την ΗΕ-ΑΕΠ στην εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Στη γνωμοδότησή της η ΟΚΕ υποστηρίζει σε γενικές γραμμές την πρωτοβουλία και τους στόχους της Λευκής Βίβλου, έστω κι αν θεωρεί το στόχο του 12 % πολύ φιλόδοξο, και υπογραμμίζει την ανάγκη λήψης ουσιαστικών μέτρων για την εκπλήρωση του στόχου.

1.3. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο που πραγματοποιήθηκε στη Λισσαβώνα το Μάρτιο του 2000 αποφάσισε να επιταχύνει την ανάπτυξη της εσωτερικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, η οποία θεσπίστηκε με την οδηγία του 1996. Μία εσωτερική αγορά που λειτουργεί σωστά υποστηρίζει εν μέρει το στόχο της αύξησης της ΗΕ-ΑΕΠ, ενώ παράλληλα ενθαρρύνει την αποδοτική χρήση των πόρων(2), τις οικονομίες κλίμακας και τις καλύτερες συνθήκες για την Ε& Τ και την καινοτομία. Η εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας μπορεί να λειτουργήσει ικανοποιητικά μόνο εάν εξασφαλίζονται ίσοι όροι για όλους τους φορείς στα διάφορα κράτη μέλη, δηλαδή ο ανταγωνισμός και το εμπόριο στο εσωτερικό της ΕΕ δεν πρέπει να στρεβλώνονται από εθνικές δράσεις όπως είναι οι περιορισμοί, τα συστήματα στήριξης κ.λπ.

1.4. Αρκετά κράτη μέλη ανέπτυξαν συστήματα για την αύξηση του μεριδίου της ΗΕ-ΑΕΠ στην εθνική τους κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας. Συχνά είναι σημαντική η χρηματοοικονομική υποστήριξη από τον δημόσιο τομέα, η οποία λαμβάνει διάφορες μορφές. Τούτο αιτιολογείται από την ανάγκη να παρέχεται στην εν λόγω μορφής ενέργειας η ίδια υποστήριξη από τον δημόσιο τομέα με εκείνη που παρέχεται στις παραδοσιακές πηγές ενέργειας, σε ορισμένες περιπτώσεις άμεσα υπό τη μορφή επιδοτήσεων, και οπωσδήποτε χωρίς τον εσωεπιχειρησιακό καταλογισμό του συνολικού εξωτερικού κόστους στις τιμές.

1.5. Το πρόβλημα που πρέπει να επιλυθεί κατά τρόπο ισορροπημένο είναι εν συντομία το ακόλουθο: πώς μπορεί να επιταχυνθεί η ανάπτυξη της ΗΕ-ΑΕΠ και να αυξηθεί το μερίδιό της στην αγορά, ενώ παράλληλα θα διασφαλιστεί η ορθή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας χωρίς να αυξηθεί αδικαιολόγητα το κόστος που θα επιβαρύνει το κράτος και τους καταναλωτές.

2. Η πρόταση της Επιτροπής

2.1. Βασικός στόχος της προτεινόμενης οδηγίας είναι η δημιουργία πλαισίου που θα διευκολύνει σε μεσοπρόθεσμη βάση τη σημαντική αύξηση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ("ΗΕ-ΑΕΠ") στην ΕΕ. Η προαγωγή των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αποτελεί υψηλή κοινοτική προτεραιότητα, για λόγους ασφάλειας και διαφοροποίησης του ενεργειακού εφοδιασμού, περιβαλλοντικής προστασίας και κοινωνικής και οικονομικής συνοχής.

2.2. Για να επιτευχθούν οι στόχοι της οδηγίας, τα κράτη μέλη θα πρέπει, κατά συνέπεια, να καθορίσουν και να επιτύχουν εθνικούς στόχους για την εγχώρια μελλοντική κατανάλωση ΗΕ-ΑΕΠ, συμβατούς με τη Λευκή Βίβλο για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, καθώς και με τις εθνικές δεσμεύσεις για τη μείωση των εκπομπών θερμοκηπίου υπό το πρίσμα των υποχρεώσεων που απορρέουν από το Κυότο. Η Επιτροπή παραθέτει ενδεικτικούς εθνικούς στόχους στο παράρτημα Ι της πρότασης οδηγίας.

2.3. Η οδηγία επιβάλλει στην Επιτροπή την υποχρέωση να παρακολουθεί την εφαρμογή συστημάτων στήριξης των παραγωγών ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες και από συμβατικές πηγές ενέργειας στα κράτη μέλη, και, εντός το πολύ πέντε ετών από την έναρξη ισχύος της παρούσας οδηγίας, να υποβάλει έκθεση για την κτηθείσα εμπειρία από τη συνύπαρξη διάφορων συστημάτων στήριξης στα κράτη μέλη.

2.4. Επίσης, η οδηγία προβλέπει ορισμένα συνοδευτικά μέτρα που αποσκοπούν στη δημιουργία ισότιμων όρων ανταγωνισμού και στη διευκόλυνση της διείσδυσης της ΗΕ-ΑΕΠ στην εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, κυρίως σε σχέση με τις διοικητικές διαδικασίες και τα σχετικά με τα δίκτυα ζητήματα.

2.5. Η οδηγία προτείνει να λάβουν όλα τα κράτη μέλη τα απαιτούμενα μέτρα για να διασφαλίσουν ότι η κατανάλωση ΗΕ-ΑΕΠ αναπτύσσεται σύμφωνα με τους παραπάνω ενεργειακούς και περιβαλλοντικούς στόχους. Συνεπώς, τα κράτη μέλη θα είναι υποχρεωμένα:

- να καθορίζουν και να επιτυγχάνουν ετήσιους εθνικούς στόχους για τη μελλοντική εγχώρια κατανάλωση ΗΕ-ΑΕΠ σε καταναλισκόμενες kWh ή ως ποσοστό της κατανάλωσης ηλεκτρικού ρεύματος για τα επόμενα 10 έτη. Οι στόχοι αυτοί πρέπει να είναι συμβατοί με τους στόχους που καθορίζονται στη Λευκή Βίβλο για τις ΑΕΠ.

- να δημοσιοποιούν σε ετήσια βάση τους εγχώριους στόχους και τα μέτρα που ελήφθησαν ή πρόκειται να ληφθούν σε εθνικό επίπεδο για την επίτευξή τους.

2.6. Ως εκ τούτου, η οδηγία περιλαμβάνει διάταξη σύμφωνα με την οποία τα κράτη μέλη λαμβάνουν τα μέτρα που είναι αναγκαία ώστε οι φορείς εκμετάλλευσης συστημάτων μεταφοράς και οι φορείς εκμετάλλευσης συστημάτων διανομής να χορηγούν στο έδαφός τους προτεραιότητα μεταφοράς και διανομής για την ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από ανανεώσιμες πηγές.

3. Γενικές παρατηρήσεις

3.1. Το άρθρο 95 της Συνθήκης ΕΚΤ, το οποίο αφορά την εσωτερική αγορά, αποτελεί τη νομική βάση του σχεδίου οδηγίας. Η ΟΚΕ συμφωνεί με αυτό καθόσον στόχος της εν λόγω οδηγίας είναι να διασφαλίσει τη δυνατότητα αύξησης του μεριδίου της ΗΕ/ΑΕΠ στα πλαίσια μιας εσωτερικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας που λειτουργεί ικανοποιητικά. Ωστόσο, η ΟΚΕ θεωρεί ότι το άρθρο 95 δεν αρκεί για την επιβολή δεσμευτικών στόχων στα κράτη μέλη.

3.2. Οι ΑΕΠ διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο στην καταπολέμηση της αλλαγής του κλίματος. Ωστόσο, ο ρόλος αυτός δεν είναι παρά μερικός και μάλλον περιορισμένος σε σχέση με τη γενική πρόκληση που αποτελεί η επίτευξη των στόχων που τέθηκαν στο Κυότο. Οι ΑΕΠ αποτελούν υψηλή κοινοτική προτεραιότητα και για λόγους ασφάλειας και διαφοροποίησης του ενεργειακού εφοδιασμού καθώς και για λόγους οικονομικής και κοινωνικής συνοχής. Εξάλλου οι ΑΕΠ έχουν εφαρμογές στην παραγωγή θερμότητας και στη ΣΠΗΘ (συνδυασμένη παραγωγή ηλεκτρισμού και θερμότητας), που μπορεί κάτω από ορισμένες συνθήκες να αποδειχθούν περισσότερο αποδοτικές και βιώσιμες από την παραγωγή ηλεκτρισμού. Προκειμένου να καθορίσει ένα ρεαλιστικό πλαίσιο για τις εν λόγω προτεινόμενες δράσεις, η Επιτροπή πρέπει να χαράξει μια συνολική και ιδιαίτερα μακροπρόθεσμη ενεργειακή προοπτική.

3.3. Πρέπει να ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι η εξεταζόμενη πρόταση οδηγίας δεν αποτελεί παρά ένα μόνο μέρος των δράσεων που αναλαμβάνει η ΕΕ για την προώθηση των ΑΕΠ, δηλαδή το μέρος που αφορά τη σχέση ανάμεσα στην ΗΕ/ΑΕΠ και την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Υπάρχουν πολυάριθμες ακόμη δράσεις υπό εξέλιξη ή στο στάδιο της προετοιμασίας, έτσι όπως αναφέρονται στη Λευκή Βίβλο.

3.4. Η Επιτροπή πρέπει να λάβει υπόψη το γεγονός ότι η ευαισθητοποίηση των καταναλωτών (βιομηχανία, επιχειρήσεις και πολίτες) στη χρήση εναλλακτικών ενεργειακών πηγών αποτελεί επίσης ένα μέσο προώθησης της ανανεώσιμης ηλεκτρικής ενέργειας. Το φυσικό αίτημα για ανανεώσιμη ηλεκτρική ενέργεια πρέπει να αποτελέσει πρωταρχικό στόχο, ώστε να δημιουργηθεί μια κατάσταση υγιούς αγοράς.

4. Στόχοι όσον αφορά την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας

4.1. Η ΟΚΕ υπογραμμίζει για μια ακόμη φορά την ανάγκη ανάληψης αποφασιστικής δράσης ούτως ώστε να καταστεί δυνατή η βέλτιστη χρήση των δυνατοτήτων της ΗΕ/ΑΕΠ. Ωστόσο, επί του παρόντος, το μερίδιο των ΑΕΠ στο συνδυασμό διαφόρων μορφών ενέργειας καθώς και η χρήση κάθε είδους ΑΕΠ ποικίλλουν σημαντικά μεταξύ των διαφόρων κρατών μελών λόγω των υφιστάμενων γεωγραφικών, κλιματικών και οικονομικών διαφορών. Η ίδια μεταβλητή εικόνα ισχύει και ως προς τις δυνατότητες αύξησης της χρήσης των ΑΕΠ.

4.2. Κάθε κράτος μέλος έχει δεσμευθεί να υλοποιήσει τους εθνικούς στόχους προκειμένου να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του που απορρέουν από το Πρωτόκολλο του Κυότο. Οι κυβερνήσεις οφείλουν να σχεδιάσουν και να εφαρμόσουν τα ατομικά τους προγράμματα προκειμένου να εκπληρώσουν τους στόχους του Κυότο. Ο ρόλος των διαφόρων κλάδων της οικονομίας, των διαφόρων μέτρων στα πλαίσια κάθε κλάδου και των μέσων που χρησιμοποιούνται θα ποικίλλει μεταξύ των κρατών. Οι δεσμευτικοί τομεακοί στόχοι σε επίπεδο ΕΕ καθώς και η μετατροπή τους σε εθνικούς στόχους είναι δύσκολο να ενταχθούν στα πλαίσια της εν λόγω προσέγγισης. Θα μπορούσε να προβληθεί το επιχείρημα ότι αντιβαίνουν σαφώς στην αρχή της επικουρικότητας σε ό,τι αφορά την υλοποίηση των δεσμεύσεων του Πρωτοκόλλου του Κυότο καθώς και το δικαίωμα του κάθε κράτους μέλους να αποφασίζει για τον ενεργειακό συνδυασμό του.

4.3. Ενδέχεται να δημιουργηθούν καταστάσεις κατά τις οποίες ένα κράτος μέλος έχει εκπληρώσει τους στόχους του Κυότο αλλά δεν έχει επιτύχει τα επίπεδα της ΗΕ/ΑΕΠ που επιβάλλει η οδηγία. Υπό αυτό το πρίσμα, η ΟΚΕ θεωρεί ότι η Επιτροπή πρέπει να διευκρινίσει τους τρόπους αλληλεπίδρασης ανάμεσα στους ευρύτερους στόχους του Πρωτοκόλλου του Κυότο, αφενός, και στους τομεακούς στόχους σχετικά με την ΗΕ/ΑΕΠ, αφετέρου. Η συνύπαρξη δύο παράλληλων σειρών στόχων ενδέχεται να περιορίσει τη σαφήνεια των στόχων που πρέπει να εκπληρώσουν τα κράτη μέλη.

4.4. Η Επιτροπή αναφέρεται στη χρήση προτύπων εξαιρετικά υψηλής τεχνολογίας που θα χρησιμεύσουν ως βάση για τον καθορισμό των ενδεικτικών στόχων για κάθε κράτος μέλος. Ωστόσο, δεν έχει καταστεί ακόμη σαφές ποια κριτήρια χρησιμοποιήθηκαν ανάλογα με τις ειδικές συνθήκες κάθε κράτους μέλους, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά την ενδελεχή μελέτη των εθνικών αριθμητικών στοιχείων. Κατά συνέπεια, είναι δύσκολο να διεξαχθεί συζήτηση σχετικά με το κατά πόσο είναι "δίκαιος" ο εν λόγω καταμερισμός των ευθυνών.

4.5. Η Επιτροπή δεν προτείνει άμεσα τη λήψη δεσμευτικών εθνικών μέτρων για την ΗΕ/ΑΕΠ, αλλά πράγματι η προτεινόμενη προσέγγιση φαίνεται να οδηγεί προς αυτήν την κατεύθυνση. Η ΟΚΕ θεωρεί ότι πρέπει να επαναξιολογηθεί η πρόταση σχετικά με το σημείο αυτό. Επίσης, ο νομικός χαρακτήρας ενός "ενδεικτικού στόχου" είναι ασαφής και πρέπει να διασαφηνιστεί, περιλαμβανομένου μεταξύ των άλλων και του ζητήματος των πιθανών κυρώσεων σε περίπτωση μη συμμόρφωσης.

4.6. Η ΟΚΕ συμφωνεί με την πρόταση να υποχρεούνται τα κράτη μέλη να δημοσιεύουν τους στόχους τους και τα μέτρα τους και να εκπονούν έκθεση προόδου καθώς και με την πρόταση να υποχρεούται η Επιτροπή να εκπονεί ετήσια έκθεση αξιολόγησης. Ωστόσο, η ΟΚΕ εκτιμά ότι οι εκθέσεις των κρατών μελών πρέπει να βασίζονται στις υποχρεώσεις τους με βάση το Πρωτόκολλο του Κυότο και στα μέτρα για την εκπλήρωση των υποχρεώσεων αυτών γενικότερα, και όχι να καλύπτουν μεμονωμένα την ΗΕ/ΑΕΠ. Η αξιολόγηση της Επιτροπής πρέπει να ακολουθήσει την ίδια προσέγγιση, δηλαδή πρέπει να καθορίσει κατά πόσο ένα κράτος μέλος ενεργεί με στόχο την εκπλήρωση των γενικότερων υποχρεώσεών του και κατά πόσο ο ρόλος της ΗΕ/ΑΕΠ λαμβάνεται συνεχώς υπόψη κατά βιώσιμο τρόπο στα πλαίσια αυτά.

5. Μηχανισμοί στήριξης

5.1. Οι ΑΕΠ μπορούν και πρέπει να συμβάλουν στη βιώσιμη ανάπτυξη. Κάθε παραγωγή και χρήση ενέργειας έχει ωστόσο επιπτώσεις στο περιβάλλον. Οι διάφορες μορφές ανανεώσιμων πηγών ενέργειας επηρεάζουν με πολύ διαφορετικό τρόπο και σε πολύ διαφορετικό βαθμό το περιβάλλον. Προκειμένου να επιτευχθούν τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα είναι, επομένως, απαραίτητος ο καθορισμός ειδικής περιβαλλοντικής ή οικολογικής ισορροπίας για καθεμία από τις τεχνολογίες ΑΕΠ. Τούτη η περιβαλλοντική αξιολόγηση πρέπει επίσης να λάβει ειδικά υπόψη και τις έμμεσες επιπτώσεις στην αλλαγή του κλίματος. Με βάση τις εν λόγω ισορροπίες θα μπορεί στη συνέχεια να παρέχεται κατά προτεραιότητα στήριξη στις τεχνολογίες ΑΕΠ οι οποίες παρουσιάζουν μια ιδιαίτερα θετική οικολογική ισορροπία και αντίστοιχες δυνατότητες για την αντικατάσταση της ενέργειας από ορυκτές πηγές.

5.2. Στα πλαίσια της προαγωγής της χρήσης ΗΕ/ΑΕΠ, πρέπει να ληφθεί επίσης υπόψη ότι η δυνητική χρήση πολλών μορφών ΗΕ/ΑΕΠ δεν είναι απεριόριστη. Η βιομάζα είναι περιορισμένη λόγω της χρήσης της γης και της εναλλακτικής τελικής χρήσης. Η υδροηλεκτρική ενέργεια εξαρτάται από τις βροχοπτώσεις. Η αιολική και η ηλιακή ενέργεια πρέπει να εξισορροπηθούν από κάποια άλλη που δύναται να ρυθμιστεί. Στην περίπτωση της βιομάζας, ειδικότερα, οι ουσιαστικές φυσικές και οικονομικές ισορροπίες δεν πρέπει να διαταραχθούν με τεχνητό τρόπο.

5.3. Το επιχείρημα σύμφωνα με το οποίο είναι απαραίτητος ο καταλογισμός του συνολικού εξωτερικού κόστους στις τιμές της ενέργειας προκειμένου να μπορέσουν να βελτιωθούν οι συνθήκες για τις ΑΕΠ είναι σημαντικό και σχετικό. Το πρόβλημα ωστόσο είναι ότι μέχρι στιγμής δεν υπάρχει κάποια γενικώς αποδεκτή και επιστημονικώς θεμελιωμένη μέθοδος για να γίνει κάτι τέτοιο. Οι προσπάθειες στον τομέα αυτό είναι σημαντικές και πρέπει να συνεχιστούν. Εν τω μεταξύ, και πιθανώς για αρκετό καιρό, χρειάζεται στήριξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Σε γενικές γραμμές η κατάσταση αυτή είναι αποδεκτή για όσο διάστημα το σύνολο - σε απόλυτους όρους - των προσπαθειών που καταβάλλονται για το σκοπό αυτό παραμένει δυσανάλογο σε σχέση με το συνολικό κόστος της ενέργειας.

5.4. Στη γνωμοδότησή της σχετικά με το έγγραφο εργασίας της Επιτροπής η ΟΚΕ διατυπώνει την άποψη ότι είναι αναγκαία η ανάληψη πρωτοβουλίας για τη δημιουργία της ενιαίας αγοράς μέσω της λήψης κοινοτικών μέτρων. Τούτο συνεπάγεται τη συμμόρφωση των άμεσων συστημάτων στήριξης με ορισμένες βασικές απαιτήσεις, κατά τρόπο που θα διασφαλίζει επαρκή συμβατότητα μεταξύ των διαφόρων συστημάτων, επιτρέποντας έτσι την ύπαρξη αποτελεσματικών συναλλαγών και, ως εκ τούτου, τον ανταγωνισμό. Κατά συνέπεια, η ΟΚΕ εκφράζει κάποια ανησυχία σχετικά με την υπόδειξη της Επιτροπής να αναβληθεί ο καθορισμός εναρμονισμένου πλαισίου στήριξης της ΗΕ/ΑΕΠ έως το 2005.

5.5. Χωρίς την ύπαρξη κινήτρων, το μερίδιο των ΑΕΠ ενδέχεται να παραμείνει σταθερό ή και να μειωθεί. Τα κράτη μέλη διαθέτουν ήδη διάφορα συστήματα για την προαγωγή της ΗΕ/ΑΕΠ, αλλά προκειμένου να ενεργήσουν σύμφωνα με τους στόχους της Λευκής Βίβλου και του σχεδίου οδηγίας πρέπει να τονώσουν σημαντικά τις προσπάθειές τους. Είναι σαφές ότι το 2005, οπότε το μερίδιο της ΗΕ/ΑΕΠ αναμένεται να σημειώσει σημαντική αύξηση, ελλοχεύει ο κίνδυνος να δημιουργηθούν στρεβλώσεις στην αγορά.

5.5.1. Οι επενδύσεις στον ενεργειακό τομέα καλύπτουν δεκαετίες. Συνεπώς είναι σημαντικό να αποκτήσουν οι φορείς στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας σιγουριά σχετικά με τις συνθήκες λειτουργίας, τουλάχιστον μεσοπρόθεσμα.

5.5.2. Επίσης, έπειτα από ανάπτυξη και λειτουργία των συστημάτων τους για χρόνια, τα κράτη μέλη θα έχουν ενδοιασμούς να τα αλλάξουν. Ειδικότερα, όταν αλλάζει ένα πλαίσιο στήριξης, και κατά συνέπεια και πλαίσιο λειτουργίας, δημιουργείται συνήθως το πρόβλημα των εγκαταλελειμμένων επενδύσεων.

5.5.3. Η ΟΚΕ υποστηρίζει ασφαλώς την Επιτροπή όταν αυτή υπογραμμίζει ότι οι κανόνες που ισχύουν για την κρατική βοήθεια ισχύουν και στον εν λόγω τομέα. Όμως, όπως διαπιστώνει και η ίδια η Επιτροπή, ακόμη και στα πλαίσια των εν λόγω κανόνων, τα εθνικά συστήματα μπορούν να προσφέρουν διαφορετικές συνθήκες. Τούτο μπορεί να οδηγήσει σε στρέβλωση της αγοράς, όταν οι παραγωγοί ΑΕΠ προσπαθήσουν να επωφεληθούν από το εθνικό σύστημα που εξασφαλίζει τις καλύτερες συνθήκες, και συνεπώς και σε αγώνα δρόμου για την εξασφάλιση βοήθειας.

5.6. Η Επιτροπή σωστά επισημαίνει ότι η υπάρχουσα πείρα δεν επαρκεί για να ληφθεί απόφαση για κοινό σύστημα στήριξης σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ελλείψει κοινής προσέγγισης και κοινού συστήματος, η ΟΚΕ θεωρεί ωστόσο ότι πρέπει να καθορισθούν ορισμένες αρχές όσο το δυνατόν πιο σύντομα. Σύμφωνα με την ΟΚΕ μία δυνατότητα θα ήταν ο καθορισμός ανώτατου ορίου όσον αφορά την εθνική στήριξη. Για κάθε τεχνολογία θα μπορούσε να καθορισθεί ένα ανώτατο ποσό στήριξης, για παράδειγμα ένα αναλογικό ποσό σε σχέση με τις τιμές της αγοράς ή σε ευρώ ανά kWh, σε επίπεδο ΕΕ, με συνεκτίμηση της πραγματικής ποιότητας του περιβάλλοντος, της αποτελεσματικότητας και της διαθέσιμης ενέργειας που παράγει κάθε τεχνολογία. Σε τελική ανάλυση, ο ανταγωνισμός επηρεάζεται από τη βοήθεια που παρέχεται σε απόλυτους όρους ή από άλλη ισοδύναμη βοήθεια που παρέχεται με άλλη μορφή.

5.7. Η ΟΚΕ συμφωνεί με τις αρχές που καθορίζονται στο άρθρο 4 του σχεδίου οδηγίας, οι οποίες πρέπει οπωσδήποτε να ισχύσουν για τα συστήματα στήριξης. Εκφράζει την ιδιαίτερη ικανοποίησή της για το ότι η Επιτροπή έκανε δεκτή την πρότασή της - η οποία παρουσιάστηκε στα πλαίσια της γνωμοδότησης σχετικά με το έγγραφο εργασίας - να λάβει υπόψη τα χαρακτηριστικά των διαφόρων τεχνολογιών ανανεώσιμης ενέργειας.

5.8. Εξάλλου, η ΟΚΕ προτείνει να ληφθούν υπόψη οι ακόλουθες αρχές:

- η οικονομική επιβάρυνση για τους κρατικούς πόρους και κυρίως το κόστος που πρέπει να καταβάλλει ο καταναλωτής της ενέργειας πρέπει να είναι λογικό, αναλογικό και δίκαια κατανεμημένο,

- οι αποζημιώσεις πρέπει να μειωθούν προοδευτικά προκειμένου να ληφθεί υπόψη η τεχνολογική και οικονομική ανάπτυξη. Καμία τεχνολογία δεν μπορεί να αποτελεί αντικείμενο συνεχούς βοήθειας μακροπρόθεσμα,

- πρέπει να αναπτυχθούν συστήματα, στο μέτρο του δυνατού, ούτως ώστε η τελική απόφαση να επαφίεται στην αγορά,

- όλα τα συστήματα στήριξης πρέπει να είναι πλήρως διαφανή,

- κανένα σύστημα στήριξης δεν θα πρέπει να προσφέρει εισόδημα σε παραγωγό που δεν εκτίθεται στους φυσιολογικούς κινδύνους της αγοράς, τους οποίους πρέπει να αντιμετωπίζουν όλοι οι παραγωγοί.

5.9. Καθόσον γνωρίζει η ΟΚΕ, νέες κοινοτικές κατευθυντήριες γραμμές βρίσκονται επί του παρόντος στο στάδιο της προετοιμασίας στην Επιτροπή· ωστόσο δεν υπάρχει καμία διαφάνεια σχετικά με τη διαδικασία προετοιμασίας ούτε με το περιεχόμενο. Είναι απαραίτητο ο σχεδιασμός των εν λόγω κατευθυντήριων γραμμών να πραγματοποιηθεί σύμφωνα με το σχέδιο οδηγίας.

6. Εγγύηση προέλευσης

6.1. Η ΟΚΕ συμφωνεί εν γένει με την πρόταση της Επιτροπής, σύμφωνα με την οποία τα κράτη μέλη πρέπει να επισπεύσουν την ανάπτυξη συστημάτων πιστοποίησης της προέλευσης της ΗΕ/ΑΕΠ. Έχει ζωτική σημασία η λήψη μέτρων για τη διασφάλιση της ακρίβειας και της αξιοπιστίας των εν λόγω συστημάτων. Επιπλέον η ΟΚΕ θα ήθελε να τονίσει δύο σημεία.

6.1.1. Στα πλαίσια μιας εσωτερικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας που λειτουργεί ικανοποιητικά θα υπάρξουν περιορισμοί ως προς μέχρι ποιου σημείου είναι δυνατή η παρακολούθηση των ιχνών μιας ορισμένης μονάδας ηλεκτρικής ενέργειας η οποία έχει πωληθεί από τον παραγωγό μέχρι τον τελικό χρήστη. Είναι πιθανό να διατεθεί στο εμπόριο στα πλαίσια των συναλλαγών κάποια ταξινόμηση, δηλαδή διάφορες μάρκες ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά για πρακτικούς λόγους ο αριθμός τους θα είναι περιορισμένος. Αυτό σημαίνει ότι η πιστοποίηση κάθε πηγής ή κάθε μορφής παραγωγής ενέργειας δεν θα έχει πρακτική σημασία στην αγορά και ως εκ τούτου δεν θα πρέπει να απαιτείται.

6.1.2. Προκειμένου να διευκολυνθεί η αμοιβαία αναγνώριση των πιστοποιητικών καθώς και οι ενδεχόμενες μελλοντικές συναλλαγές στα πλαίσια της εσωτερικής αγοράς, είναι μάλλον σημαντικό τα συστήματα πιστοποίησης στα κράτη μέλη να είναι εξαρχής απολύτως συμβατά μεταξύ τους. Συνεπώς η Επιτροπή πρέπει να διασφαλίσει τη συμβατότητα των εθνικών συστημάτων πιστοποίησης.

7. Διοίκηση και σχεδιασμός

7.1. Η ΟΚΕ συμφωνεί με την πρόταση σχετικά με το εν λόγω σημείο.

8. Σύνδεση δικτύων

8.1. Δεδομένων των ειδικών χαρακτηριστικών της ΗΕ/ΑΕΠ και των πλέον συνηθισμένων παραγωγών της, το παρόν μέρος της πρότασης έχει ζωτική σημασία. Εξάλλου, ο ρόλος των δικτύων και των φορέων εκμετάλλευσης συστημάτων στα διάφορα κράτη μέλη είναι διαφορετικός από άποψη τόσο νομική όσο και επιχειρησιακή. Φαίνεται ότι το εν λόγω μέρος του σχεδίου οδηγίας χρειάζεται περαιτέρω διασαφήνιση, με συνεκτίμηση κυρίως του ρόλου των φορέων εκμετάλλευσης. Η ΟΚΕ πιστεύει ότι τρία τουλάχιστον σημεία χρειάζονται διασαφήνιση.

8.1.1. Η πρόταση οδηγίας πρέπει να προβλέπει διάφορα συστήματα διανομής (κεντρική διανομή έναντι διανομής με βάση την αγορά). Ορισμένα από αυτά μπορεί στην πράξη να καθιστούν την πρόσβαση προτεραιότητας αδύνατη ή μη απαραίτητη.

8.1.2. Η απεριόριστη πρόσβαση προτεραιότητας μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα, ιδιαίτερα στα απομονωμένα συστήματα, εάν το μερίδιο της ΗΕ/ΑΕΠ σε σχέση με τη συνολική παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας είναι υψηλό και εάν η ικανότητα παραγωγής εφεδρικής ενέργειας δεν επαρκεί.

8.1.3. Το άρθρο 7, παράγραφος 2 δεν εξηγεί με σαφήνεια με ποιον τρόπο πρέπει να κατανέμονται και να αναλαμβάνονται το κόστος και τα οφέλη που προκύπτουν από τις εγκαταστάσεις παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Το κόστος των συνδέσεων δικτύων πρέπει να κατανέμεται ισότιμα μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών.

8.1.4. Στο άρθρο 7, παράγραφος 5 η έννοια της αμφίδρομης μέτρησης είναι ασαφής και η Επιτροπή πρέπει να δώσει εξηγήσεις σχετικά με αυτή.

9. Ορισμοί

9.1. Η ΟΚΕ, όπως αναφέρει στη γνωμοδότησή της σχετικά με το έγγραφο εργασίας, συμφωνεί με το γεγονός ότι η οδηγία δεν δίνει ορισμό των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αυτών καθαυτών, αλλά δίνει στο άρθρο 2 ορισμούς μόνο για τους σκοπούς της εν λόγω οδηγίας.

9.2. Η ΟΚΕ διερωτάται, ωστόσο, για ποιον λόγο η Επιτροπή έχει δώσει για τη βιομάζα ειδικότερα ορισμό διαφορετικό από τον ορισμό που δίνεται στη Λευκή Βίβλο, χωρίς καμία εξήγηση. Τούτο πρέπει να διασαφηνισθεί. Ειδικότερα, τα οργανικά κατάλοιπα από το δασικό βιομηχανικό κλάδο και τα διαχωρισμένα ανακυκλωμένα καύσιμα πρέπει να συμπεριληφθούν στον ορισμό. Φυσικά, η αποφυγή και η μείωση των αποβλήτων καθώς και η ανακύκλωση αποτελούν πρωταρχικούς στόχους, αλλά, όταν αυτό είναι δυνατό, πρέπει να προέχει η παραγωγή ενέργειας και όχι η υγειονομική ταφή ή κάτι παρόμοιο. Οι πιθανές επιβλαβείς συνέπειες από την καύση ορισμένων ειδών απορριμμάτων έχουν περιοριστεί χάρη στην πρόσφατη οδηγία για την καύση των απορριμμάτων, και ως εκ τούτου δεν θα πρέπει να υπάρξουν επιχειρήματα σχετικά με το περιβάλλον ή την υγεία που να στρέφονται κατά της επέκτασης του ορισμού του σχεδίου οδηγίας, έτσι όπως προτείνεται εδώ.

9.3. Στο άρθρο 2, παράγραφος 2 η έννοια των υβριδικών σταθμών είναι διφορούμενη. Η έκφραση "ως εφεδρεία παραγωγής" δεν θα έπρεπε να σημαίνει ένα οποιοδήποτε είδος περιορισμού.

9.4. Η ΟΚΕ συμφωνεί με τον τρόπο αντιμετώπισης των μεγάλων υδροηλεκτρικών εγκαταστάσεων στην πρόταση οδηγίας στο σύνολό της. Καθώς οι μεγάλες υδροηλεκτρικές εγκαταστάσεις είναι κατ' αρχήν ανταγωνιστικές, δεν υπάρχει λόγος να επωφελούνται από συστήματα στήριξης. Παραμένει ωστόσο το ερώτημα ποια πρέπει να είναι η αντιμετώπιση των μεγάλων υδροηλεκτρικών εγκαταστάσεων εάν κατ' εξαίρεση δημιουργηθεί ανάγκη για μέτρα στήριξης. Τούτο μπορεί για παράδειγμα να συμβεί μερικές φορές κατά την ανακαίνιση και ταυτόχρονα τον εκσυγχρονισμό των υφιστάμενων εγκαταστάσεων.

10. Τελικές διατάξεις

10.1. Αν ληφθεί υπόψη η προσέγγιση του σχεδίου οδηγίας, που επισημαίνει την ανάγκη ανάληψης κοινοτικής δράσης αλλά που αναβάλλει τη λήψη αποφάσεων σχετικά με βασικά σχέδια για έπειτα από μερικά χρόνια, απαιτείται ένα εκτενές σύστημα υποβολής εκθέσεων, αναθεώρησης και αξιολόγησης. Έχει ασφαλώς ζωτική σημασία, τόσο σε αυτήν την περίπτωση όσο και σε κάθε άλλη περίπτωση, να συμμορφώνονται πλήρως τα κράτη μέλη με την οδηγία. Καθώς οι στόχοι της εν λόγω οδηγίας πρέπει να θεωρηθεί ότι αποτελούν μέρος μιας γενικότερης προτεραιότητας της Ένωσης, πρέπει να καθιερωθεί επίσης η παρακολούθηση στα πλαίσια αυτά. Η ΟΚΕ παραπέμπει σχετικά στην προαναφερθείσα παράγραφο 4.6.

11. Κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις

11.1. Αναπόφευκτα η αυξημένη χρήση της ΗΕ/ΑΕΠ θα επηρεάσει θετικά το σχετικό επιχειρηματικό τομέα. Ειδικότερα έχει σημασία η διατήρηση και η ανάπτυξη της ηγετικής θέσης των επιχειρήσεων της ΕΕ στον εν λόγω τομέα. Αυτό σημαίνει νέες θέσεις εργασίας. Οι επιπτώσεις στις απομακρυσμένες περιφέρειες και κυρίως στα νησιά μπορεί να είναι σημαντικές.

11.2. Η απελευθέρωση του ενεργειακού τομέα προκάλεσε ως ένα βαθμό την απώλεια θέσεων εργασίας. Η δημιουργία και μονιμότητα των θέσεων εργασίας στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας είναι, φυσικά, δύσκολο να προδικαστεί. Επειδή όμως για τις νέες θέσεις θα απαιτηθούν νέες δεξιότητες, πρέπει να δοθεί μεγάλη προσοχή στην επαρκή εκπαίδευση και επανεκπαίδευση. Σε ό,τι αφορά τις συνολικές επιπτώσεις στην απασχόληση, η Επιτροπή αναφέρεται σε μια πολύ θετική σχετική έκθεση. Η ΟΚΕ πιστεύει ότι το σημαντικό αυτό θέμα πρέπει να εξεταστεί πιο λεπτομερώς, βάσει εξακριβωμένων και αξιόπιστων δεδομένων.

11.3. Η Επιτροπή δηλώνει ότι η πρότασή της θα έχει πολύ περιορισμένες οικονομικές επιπτώσεις στα ταμεία της ΕΕ. Όμως προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η Επιτροπή δεν έχει αναφερθεί κατά κανένα τρόπο στο κόστος που συνεπάγεται για τα κράτη μέλη και/ή τους καταναλωτές. Είναι σαφές ότι ακόμη και ένα μάλλον υψηλό κόστος μπορεί να αντισταθμιστεί από μακροπρόθεσμα οφέλη. Όμως, δεδομένου ότι το σχέδιο οδηγίας στην παρούσα μορφή του καθορίζει πολύ φιλόδοξους στόχους ενώ παρέχει ελευθερία επιλογής στα κράτη μέλη ως προς την ενθάρρυνση της ανάπτυξης, το κόστος ενδέχεται να είναι ταυτόχρονα πολύ υψηλό και άνισα κατανεμημένο. Η πτυχή αυτή θα έπρεπε να είχε αντιμετωπισθεί κατάλληλα από την Επιτροπή.

12. Περίληψη

Η ΟΚΕ

- συμφωνεί με τη νομική βάση του σχεδίου οδηγίας αλλά θεωρεί ότι το άρθρο 95 δεν ορίζει την επιβολή δεσμευτικών στόχων για τα κράτη μέλη·

- θεωρεί ότι η ΗΕ/ΑΕΠ αναμένεται να διαδραματίσει σημαντικό, αν και περιορισμένο, ρόλο στα πλαίσια της γενικής πρόκλησης που αντιπροσωπεύει η επίτευξη των στόχων που τέθηκαν στο Κυότο, και καλεί την Επιτροπή να χαράξει μια μακροπρόθεσμη ενεργειακή προοπτική·

- υπογραμμίζει την αναγκαιότητα των αποφασιστικών δράσεων με σκοπό τη βέλτιστη χρησιμοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρει η ΗΕ/ΑΕΠ και συμφωνεί με την επιβολή στα κράτη μέλη της υποχρέωσης να δημοσιεύουν τους στόχους και τα μέτρα που αποβλέπουν σε αυτό, θεωρεί όμως ότι η επιβολή δεσμευτικών στόχων αντιβαίνει στην αρχή της επικουρικότητας που ισχύει για τις δράσεις που αποβλέπουν στην υλοποίηση των στόχων του Κυότο·

- θεωρεί σαφώς απαραίτητη την παροχή κινήτρων με σκοπό την αύξηση της χρήσης ΗΕ/ΑΕΠ, αλλά, προκειμένου να αποφευχθούν οι στρεβλώσεις της αγοράς και το απαράδεκτα υψηλό κόστος προτείνει τη θέσπιση, όσο το δυνατόν πιο σύντομα, ορισμένων αρχών στήριξης, με τη μορφή π.χ. ανώτατων ορίων όσον αφορά την εθνική (ουσιαστική) βοήθεια, με συνεκτίμηση της πραγματικής ποιότητας του περιβάλλοντος, της αποτελεσματικότητας και της διαθέσιμης ενέργειας που παράγει καθεμία από τις τεχνολογίες ΑΕΠ·

- συμφωνεί με την πρόταση που αποβλέπει στην ανάπτυξη συστημάτων πιστοποίησης της προέλευσης της ΗΕ/ΑΕΠ και τονίζει ότι τα εν λόγω συστήματα πρέπει να σχεδιαστούν έτσι ώστε να εντάσσονται στα πλαίσια της ανοικτής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ η Επιτροπή πρέπει να διασφαλίσει τη συμβατότητα των εθνικών συστημάτων·

- θεωρεί ότι το μέρος που αφορά τη σύνδεση δικτύων καταλαμβάνει κύρια θέση στην πρόταση οδηγίας και επισημαίνει την ανάγκη διασαφήνισης διαφόρων σημείων·

- συμφωνεί με τον τρόπο που αντιμετωπίζεται η υδροηλεκτρική ενέργεια στην πρόταση οδηγίας αλλά δεν εγκρίνει τις αλλαγές που πραγματοποιούνται στους ορισμούς της οδηγίας σε σχέση με τους ορισμούς που περιλαμβάνονταν στην προηγούμενη Λευκή Βίβλο, κυρίως σε ό,τι αφορά τα κατάλοιπα της βιομάζας από το δασικό βιομηχανικό κλάδο·

- υποστηρίζει τη θετική οικονομική επίδραση της πρότασης για τις επιχειρήσεις του εν λόγω τομέα, αλλά δεν θεωρεί καθόλου ικανοποιητικές τις αναλύσεις όσον αφορά την επίδραση στην απασχόληση και όσον αφορά τον οικονομικό αντίκτυπο για τα κράτη και τους καταναλωτές.

Βρυξέλλες, 20 Σεπτεμβρίου 2000.

Η Πρόεδρος

της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Beatrice RANGONI MACHIAVELLI

(1) "Ανακοίνωση της Επιτροπής: Ενέργεια για το μέλλον: Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας - Λευκή Βίβλος για κοινοτική στρατηγική και σχέδιο δράσης". COM(97) 599 τελικό, 26.11.1997. Γνωμοδότηση της ΟΚΕ - ΕΕ C 214 της 10.7.1998, σ. 56.

(2) COM(98) 246 τελικό, Γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την "Ανακοίνωση της Επιτροπής: Η ενεργειακή απόδοση στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα - Προς μια στρατηγική για ορθολογική χρήση της ενέργειας", ΕΕ C 407 της 28.12.1998.