ΛΕΥΚΟ ΒΙΒΛΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

(υποβληθείσα από την Επιτροπή)

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ: ΣΥΛΛΟΓΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ - ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΣΥΣΤΑΣΗ ΜΙΑΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: KANONΙΣΤΙΚΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΕΛΕΓΧΟΙ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: Η ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8: ΔΙΕΘΝΗΣ ΔΙΑΣΤΑΣΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Το να εξασφαλίσει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση διαθέτει τα πιο υψηλά πρότυπα για την ασφάλεια των τροφίμων αποτελεί κύρια πολιτική προτεραιότητα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Το παρόν λευκό βιβλίο αντανακλά την προτεραιότητα αυτή. Προτείνεται μια ριζοσπαστική, νέα προσέγγιση. Η διαδικασία αυτή ωθείται από την ανάγκη να εγγυηθούμε ένα υψηλό επίπεδο ασφάλειας των τροφίμων.

Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Τροφίμων

Η ίδρυση μιας ανεξάρτητης Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Τροφίμων θεωρείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως η πιο κατάλληλη απάντηση στην ανάγκη να υπάρξει εγγυημένα υψηλό επίπεδο ασφάλειας των τροφίμων. Θα ανατεθούν στην υπηρεσία αρκετά κύρια καθήκοντα που θα περιλαμβάνουν ανεξάρτητες επιστημονικές συμβουλές σχετικά με όλα τα θέματα που σχετίζονται με την ασφάλεια των τροφίμων, τη λειτουργία ταχέων συστημάτων προειδοποίησης, την ενημέρωση και το διάλογο με τους καταναλωτές σχετικά με θέματα που αφορούν την ασφάλεια των τροφίμων και θέματα υγείας καθώς και τη δικτύωση με εθνικούς οργανισμούς και επιστημονικές οργανώσεις. Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Τροφίμων θα παρέχει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τις απαραίτητες αναλύσεις. Θα είναι ευθύνη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να αποφασίσει ποια θα είναι η κατάλληλη αντίδραση στις αναλύσεις αυτές. Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Τροφίμων θα μπορούσε να τεθεί σε λειτουργία έως το 2002 εάν θεσπιστεί η αναγκαία νομοθεσία. Πριν οριστικοποιήσουμε τις προτάσεις μας καλούμε όλους τους ενδιαφερομένους να μας διαβιβάσουν τις απόψεις τους έως το τέλος Απριλίου. Τότε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα υποβάλει οριστική νομοθετική πρόταση.

Νομοθεσία για την ασφάλεια των τροφίμων

Η ίδρυση της ανεξάρτητης υπηρεσίας θα συνοδεύεται από ένα ευρύ φάσμα άλλων μέτρων για τη βελτίωση και μεγαλύτερη συνέπεια του συνόλου της νομοθεσίας που καλύπτει όλες τις πλευρές των τροφίμων από το "αγρόκτημα ως το τραπέζι".

Ήδη η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προσδιορίσει ένα ευρύ φάσμα μέτρων που είναι απαραίτητα για τη βελτίωση των προτύπων ασφάλειας. Το λευκό βιβλίο σκιαγραφεί περισσότερες από 80 ξεχωριστές ενέργειες που προβλέπονται για τα προσεχή έτη.

Τις τελευταίες δεκαετίες σημειώθηκαν τεράστιες εξελίξεις τόσο στις μεθόδους παραγωγής και επεξεργασίας τροφίμων όσο και στους απαιτούμενους ελέγχους για να εξασφαλιστεί ότι τηρούνται ικανοποιητικά πρότυπα ασφαλείας. Είναι σαφές ότι σε αρκετούς τομείς η υπάρχουσα ευρωπαϊκή νομοθεσία πρέπει να εκσυγχρονιστεί.

Ως συνέχεια του πράσινου βιβλίου της Ευρωπαϊκής Επιτροπή για τη νομοθεσία τροφίμων (COM(97)176 τελικό) και των επακόλουθων διαβουλεύσεων θα προταθεί ένα νέο νομοθετικό πλαίσιο. Αυτό θα καλύπτει το σύνολο της τροφικής αλυσίδας, συμπεριλαμβανομένης της παραγωγής ζωοτροφών, θα καθιερώνει ένα υψηλό επίπεδο προστασίας της υγείας των καταναλωτών και θα αποδίδει σαφώς την κύρια ευθύνη για την ασφαλή παραγωγή τροφίμων στη βιομηχανία, τους παραγωγούς και τους προμηθευτές. Θα καθιερωθούν οι κατάλληλοι επίσημοι έλεγχοι τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η δυνατότητα εντοπισμού της προέλευσης των προϊόντων σε όλη την τροφική αλυσίδα θα αποτελέσει σημαντικό θέμα. Η χρήση επιστημονικών συμβουλών θα ενισχύσει την πολιτική για την ασφάλεια των τροφίμων, ενώ όπου χρειάζεται θα εφαρμοστεί η αρχή της προφύλαξης. Η ικανότητα λήψης ταχέων και αποτελεσματικών μέτρων προστασίας σε όλη την τροφική αλυσίδα ως απάντηση σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης σε σχέση με την υγεία θα αποτελεί επίσης σημαντικό στοιχείο του πλαισίου.

Οι προτάσεις σχετικά με τον τομέα των ζωοτροφών θα εξασφαλίζουν τη χρήση μόνο ασφαλών υλικών στην παραγωγή τους και τον αποτελεσματικότερο έλεγχο της χρήσης προσθέτων ουσιών. Θα αντιμετωπιστούν ορισμένα θέματα που αφορούν την ποιότητα των τροφίμων, συμπεριλαμβανομένων των προσθέτων και των αρωματικών ουσιών καθώς και των ισχυρισμών για την υγεία, ενώ θα βελτιωθούν οι έλεγχοι σχετικά με τα νέα τρόφιμα.

Οι κίνδυνοι που συνδέονται με τη μόλυνση των τροφίμων ήρθαν ξαφνικά στο προσκήνιο με την πρόσφατη κρίση της διοξίνης. Θα ληφθούν μέτρα για τη βελτίωση της υπάρχουσας νομοθεσίας στους τομείς που η βελτίωση είναι αναγκαία για την παροχή ικανοποιητικής προστασίας.

Έλεγχοι για την ασφάλεια των τροφίμων

Η εμπειρία από την υπηρεσία επιθεωρήσεων της ίδιας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που επισκέπτεται τα κράτη μέλη σε τακτική βάση, έδειξε ότι υπάρχουν μεγάλες διαφορές στον τρόπο που εφαρμόζεται και επιβάλλεται η κοινοτική νομοθεσία. Αυτό σημαίνει ότι οι καταναλωτές δεν μπορούν να είναι σίγουροι ότι απολαμβάνουν το ίδιο επίπεδο προστασίας σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Κοινότητα και δυσχεραίνει την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των μέτρων που επιβάλλουν οι εθνικές αρχές. Προτείνεται, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη να αναπτυχθεί ένα κοινοτικό πλαίσιο για την ανάπτυξη και λειτουργία των εθνικών συστημάτων ελέγχου. Αυτό θα λαμβάνει υπόψη τις καλύτερες υπάρχουσες πρακτικές και την εμπειρία από τις επιθεωρήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Θα βασιστεί σε προσυμφωνημένα κριτήρια σχετικά με την απόδοση των συστημάτων αυτών και θα οδηγήσει σε σαφείς κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τη λειτουργία τους.

Για την ενίσχυση των ελέγχων σε κοινοτικό επίπεδο θα αναπτυχθούν ταχύτερες και πιο εύχρηστες διαδικασίες εφαρμογής επιπλέον από τις υπάρχουσες ενέργειες κατά παράβασης.

Οι έλεγχοι των εισαγωγών στα σύνορα της Ευρωπαϊκής Κοινότητας θα επεκταθούν έτσι ώστε να καλύπτουν όλα τα τρόφιμα και τις ζωοτροφές και θα πραγματοποιηθούν ενέργειες για να βελτιωθεί ο συντονισμός μεταξύ των σταθμών επιθεώρησης.

Ενημέρωση των καταναλωτών

Προκειμένου να πεισθούν οι καταναλωτές ότι οι ενέργειες που προτείνονται στο λευκό βιβλίο θα οδηγήσουν σε πραγματική βελτίωση των προτύπων ασφάλειας των τροφίμων θα πρέπει να κρατούνται πλήρως ενήμεροι. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μαζί με τη νέα Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Τροφίμων θα προωθήσει το διάλογο με τους καταναλωτές για να ενθαρρύνει τη συμμετοχή τους στη νέα πολιτική για την ασφάλεια των τροφίμων. Ταυτόχρονα οι καταναλωτές πρέπει να ενημερώνονται καλύτερα σχετικά με τις αναδυόμενες ανησυχίες σχετικά με την ασφάλεια των τροφίμων και τους κινδύνους που παρουσιάζουν συγκεκριμένα τρόφιμα για ορισμένες ομάδες ατόμων.

Οι καταναλωτές έχουν δικαίωμα να αναμένουν πληροφορίες σχετικά με την ποιότητα και τα συστατικά των τροφίμων που είναι χρήσιμες και παρουσιάζονται με σαφήνεια, έτσι ώστε να μπορούν να επιλέγουν εν γνώση τους. Θα υποβληθούν προτάσεις για την επισήμανση των τροφίμων που θα επεκτείνουν τους ισχύοντες κανόνες. Η σημασία της ισορροπημένης δίαιτας και ο αντίκτυπός της στην υγεία θα παρουσιαστούν στους καταναλωτές.

Διεθνής διάσταση

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι ο μεγαλύτερος εισαγωγέας και εξαγωγέας τροφίμων παγκοσμίως. Οι ενέργειες που προτείνονται στο παρόν λευκό βιβλίο θα πρέπει να παρουσιαστούν και να εξηγηθούν κατάλληλα στους εμπορικούς μας εταίρους. Ο ενεργός ρόλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στους διεθνείς φορείς θα αποτελέσει σημαντικό στοιχείο για την εξήγηση των ευρωπαϊκών εξελίξεων στην ασφάλεια των τροφίμων.

Συμπεράσματα

Η εφαρμογή όλων των μέτρων που προτείνονται στο παρόν λευκό βιβλίο θα επιτρέψει την πιο συντονισμένη και ολοκληρωμένη οργάνωση της ασφάλειας των τροφίμων, προκειμένου να επιτευχθεί το υψηλότερο δυνατό επίπεδο προστασίας της υγείας.

Η νομοθεσία θα αναθεωρηθεί και θα τροποποιηθεί όπου χρειάζεται έτσι ώστε να γίνει πιο συνεπής, πλήρης και σύγχρονη. Θα προωθηθεί η εφαρμογή της νομοθεσίας αυτής σε όλα τα επίπεδα.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πιστεύει ότι η ίδρυση μιας νέας υπηρεσίας, η οποία θα γίνει το επιστημονικό σημείο αναφοράς ολόκληρης της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα συνεισφέρει σε ένα υψηλό επίπεδο προστασίας της υγείας των καταναλωτών και επομένως θα βοηθήσει στην αποκατάσταση και διατήρηση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών.

Η επιτυχία των μέτρων που προτείνονται στο παρόν λευκό βιβλίο συνδέεται άμεσα με την ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου. Η εφαρμογή τους θα εξαρτηθεί από τη δέσμευση των κρατών μελών. Το παρόν λευκό βιβλίο απαιτεί επίσης την ενεργό συμμετοχή των παραγωγών και των προμηθευτών που φέρουν την κύρια ευθύνη για την καθημερινή εφαρμογή των προδιαγραφών για την ασφάλεια των τροφίμων.

Μεγαλύτερη διαφάνεια σε όλα τα επίπεδα της πολιτικής για την ασφάλεια των τροφίμων είναι το ζητούμενο σε ολόκληρο το λευκό βιβλίο και θα συνεισφέρει ουσιαστικά στην αύξηση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών στην πολιτική της ΕΕ για την ασφάλεια των τροφίμων.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1. Η πολιτική για τα τρόφιμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει να οικοδομηθεί με βάση υψηλά πρότυπα για την ασφάλεια των τροφίμων, που συμβάλλουν στην προστασία και την προώθηση της υγείας των καταναλωτών. Η παραγωγή και η κατανάλωση τροφίμων είναι θεμελιώδεις σε οποιαδήποτε κοινωνία, και έχουν οικονομικές, κοινωνικές και, σε πολλές περιπτώσεις, περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Αν και η προτεραιότητα πρέπει να δίνεται πάντα στην προστασία της υγείας, τα θέματα αυτά πρέπει να λαμβάνονται επίσης υπόψη κατά την χάραξη πολιτικής για τα τρόφιμα. Επιπλέον, η κατάσταση και η ποιότητα του περιβάλλοντος και ιδίως των οικοσυστημάτων μπορεί να επιδρά σε διαφορετικά στάδια της τροφικής αλυσίδας. Η περιβαλλοντική πολιτική επομένως παίζει σημαντικό ρόλο στην εξασφάλιση ασφαλών τροφίμων για τους καταναλωτές.

2. Ο τομέας των γεωργικών ειδών διατροφής έχει μεγάλη σημασία για το σύνολο της ευρωπαϊκής οικονομίας. Η βιομηχανία τροφίμων και ποτών είναι ένας σημαντικότατος βιομηχανικός τομέας στην ΕΕ, με ετήσια παραγωγή αξίας σχεδόν 600 δισεκατομμυρίων EUR, ή περίπου το 15% της συνολικής βιομηχανικής παραγωγής. Μια διεθνής σύγκριση δείχνει ότι η ΕΕ είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός τροφίμων και ποτών παγκοσμίως. Η βιομηχανία τροφίμων και ποτών ο τρίτος μεγαλύτερος βιομηχανικός εργοδότης της ΕΕ με περισσότερα από 2,6 εκατομμύρια εργαζόμενους, από τους οποίους το 30% εργάζονται σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Από την άλλη πλευρά, ο γεωργικός τομέας έχει ετήσια παραγωγή αξίας περίπου 220 δισεκατομμυρίων EUR και παρέχει το ισοδύναμο 7,5 εκατομμυρίων θέσεων πλήρους απασχόλησης. Οι εξαγωγές των γεωργικών προϊόντων και των τροφίμων και ποτών αξίζουν 50 δισεκατομμύρια EUR ετησίως. Η οικονομική σημασία και η πανταχού παρουσία των τροφίμων στη ζωή μας υποδηλώνουν ότι θα πρέπει να υπάρχει τεράστιο ενδιαφέρον για την ασφάλεια των τροφίμων στην κοινωνία συνολικά και ιδίως από την πλευρά των δημόσιων αρχών και των παραγωγών.

3. Πρέπει να προσφέρεται στους καταναλωτές ένα ευρύ φάσμα ασφαλών και ποιοτικών προϊόντων που να προέρχονται από όλα τα κράτη μέλη. Αυτός είναι ο κύριος ρόλος της εσωτερικής αγοράς. Η αλυσίδα της παραγωγής τροφίμων γίνεται όλο και πιο πολύπλοκη. Όλοι οι κρίκοι της αλυσίδας θα πρέπει να είναι εξίσου ισχυροί προκειμένου να προστατευθεί επαρκώς η υγεία των καταναλωτών. Η αρχή αυτή πρέπει να ισχύει είτε τα τρόφιμα παράγονται εντός της Ευρωπαϊκής Κοινότητας είτε εισάγονται από τρίτες χώρες. Η αποτελεσματική πολιτική για την ασφάλεια των τροφίμων πρέπει να αναγνωρίζει την αλληλένδετη φύση της παραγωγής τροφίμων. Απαιτεί την αξιολόγηση και την παρακολούθηση των κινδύνων για την υγεία των καταναλωτών που συνδέονται με τις πρώτες ύλες, τoυς τρόπους καλλιέργειας και τις δραστηριότητες επεξεργασίας των τροφών· απαιτεί αποτελεσματική ρυθμιστική δράση για τη διαχείριση αυτού του κινδύνου· και απαιτεί την εγκατάσταση και λειτουργία συστημάτων ελέγχου για την παρακολούθηση και θέση σε ισχύ των κανονισμών αυτών. Kάθε στοιχείο αποτελεί τμήμα ενός κύκλου: έτσι οι εξελίξεις στην επεξεργασία των τροφίμων μπορεί να απαιτούν την τροποποίηση των ισχυόντων κανονισμών, ενώ οι πληροφορίες από τα συστήματα ελέγχου μπορεί να βοηθήσουν στον εντοπισμό και τη διαχείριση τόσο των υπαρχόντων όσο και των αναδυόμενων κινδύνων. Το κάθε τμήμα του κύκλου πρέπει να λειτουργεί προκειμένου να εφαρμοστούν τα υψηλότερα δυνατά πρότυπα για την ασφάλεια των τροφίμων.

4. Επομένως τα παραπάνω δεδομένα απαιτούν μια πλήρη και ολοκληρωμένη προσέγγιση της ασφάλειας των τροφίμων. Αυτό δεν σημαίνει ότι η ΕΕ πρέπει να είναι αποκλειστικά υπεύθυνη για όλες τις απόψεις της ασφάλειας των τροφίμων. Ωστόσο, είναι ανάγκη όλες οι απόψεις της ασφάλειας των τροφίμων να αντιμετωπίζονται σε επίπεδο ΕΕ. Η νομοθεσία της ΕΕ π.χ. πρέπει να εφαρμόζεται με αποτελεσματικό τρόπο στα κράτη μέλη σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας. Η ευθύνη για την εφαρμογή πάνω απ' όλα πρέπει να εξακολουθήσει να ανήκει κυρίως στις εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές. Ωστόσο, εσωτερική αγορά σημαίνει ότι οι ευθύνες αυτές δεν περιορίζονται μόνο σε εθνικό επίπεδο: το κάθε κράτος μέλος έχει υποχρεώσεις όχι μόνο απέναντι στους πολίτες του, αλλά και σε όλους του πολίτες της ΕΕ και των τρίτων χωρών όσον αφορά τα τρόφιμα που παράγονται στην επικράτειά του.

5. Πρέπει να υπογραμμιστεί ότι η ευρωπαϊκή τροφική αλυσίδα είναι ανάμεσα στις ασφαλέστερες στον κόσμο και ότι το παρόν σύστημα γενικά λειτούργησε καλά ως τώρα. Τα μέτρα για την ασφάλεια των τροφίμων αποτέλεσαν μέρος του σώματος της ευρωπαϊκής νομοθεσίας ήδη από τις πρώτες ημέρες της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Από ιστορική άποψη τα μέτρα αυτά θεσπίστηκαν κυρίως ανά τομέα. Ωστόσο, η αυξανόμενη ολοκλήρωση των εθνικών οικονομιών μέσα στην ενιαία αγορά, οι εξελίξεις στον τρόπο καλλιέργειας και επεξεργασίας των τροφών και τα νέα πρότυπα συσκευασίας, αποθήκευσης και διακίνησης απαιτούν τη νέα προσέγγιση που διαγράφεται στο παρόν λευκό βιβλίο.

Τα συστήματα για την ασφάλεια των τροφίμων της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και των κρατών μελών δέχτηκαν πρωτοφανείς πιέσεις κατά τις πρόσφατες καταστάσεις έκτακτης ανάγκης σε σχέση με τις ζωοτροφές και τα τρόφιμα. Οι καταστάσεις αυτές απεκάλυψαν κάποιες αδυναμίες που απαιτούν τη λήψη μέτρων εκ μέρους των υπεύθυνων φορέων (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, κράτη μέλη και Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο) για την ενίσχυση, τη βελτίωση και την περαιτέρω ανάπτυξη των υπαρχόντων συστημάτων.

6. Η ασφάλεια των τροφίμων πρέπει να οργανωθεί με πιο συντονισμένο και ολοκληρωμένο τρόπο. Αυτό θα επιτρέψει την κάλυψη των σημερινών αδυναμιών, δημιουργώντας παράλληλα ένα πλαίσιο για την ασφάλεια των τροφίμων πραγματικά πρωτοπόρο σε παγκόσμια κλίμακα, το οποίο μπορεί να επιτύχει υψηλό επίπεδο δημόσιας υγείας και προστασίας των καταναλωτών σύμφωνα με τις απαιτήσεις της συνθήκης ΕΚ. Ωστόσο, ακόμα και το πιο τέλειο σύστημα δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς την πλήρη συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων μερών. Η ομαλή λειτουργία οποιουδήποτε συστήματος εξαρτάται καθοριστικά από τη δέσμευση των κρατών μελών, των παραγωγών και προμηθευτών, καθώς και των τρίτων χωρών.

7. Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη του κοινού όσον αφορά την προμήθεια, την επιστήμη, τη νομοθεσία και τους ελέγχους των τροφίμων της. Το παρόν λευκό βιβλίο για την ασφάλεια των τροφίμων σκιαγραφεί το πλήρες φάσμα των ενεργειών που είναι αναγκαίες για την συμπλήρωση και τον εκσυγχρονισμό της υπάρχουσας νομοθεσίας της ΕΕ σχετικά με τα τρόφιμα, έτσι ώστε να γίνει πιο συνεπής, κατανοητή και ευέλικτη, για την προώθηση της καλύτερης εφαρμογής της νομοθεσίας αυτής και για να υπάρξει διαφάνεια προς τους καταναλωτές. Με τον τρόπο αυτό ανταποκρίνεται στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στο Ελσίνκι το Δεκέμβριο του 1999.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι αποφασισμένη να δώσει προτεραιότητα στην εφαρμογή των ενεργειών που διαγράφονται στο παρόν λευκό βιβλίο. Το λεπτομερές σχέδιο δράσης για την ασφάλεια των τροφίμων με το ακριβές χρονοδιάγραμμα των ενεργειών που θα πραγματοποιηθούν την επόμενη τριετία παρέχεται στο παράρτημα. Σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα αυτό οι σημαντικότερες προτάσεις πρέπει να υποβληθούν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή πριν από το τέλος 2000, αφήνοντας περιθώρια για μια συνεπή και εκσυγχρονισμένη συλλογή νομοθεσίας σχετικά με τα τρόφιμα την οποία θα ενισχύει η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Τροφίμων που θα έχει τεθεί σε λειτουργία έως το τέλος του 2002. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσβλέπει στην πλήρη συνεργασία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου στην εφαρμογή αυτού του φιλόδοξου προγράμματος.

Πραγματοποιήθηκαν ήδη εκτεταμένες διαβουλεύσεις και συζητήσεις σχετικά με βελτιώσεις της νομοθεσίας περί τροφίμων της ΕΕ που προέκυψαν από το πράσινο βιβλίο σχετικά με τις γενικές αρχές της νομοθεσίας τροφίμων (COM (97) 176 τελικό). Το παρόν λευκό βιβλίο παρουσιάζει τις αλλαγές που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στον τομέα αυτό. Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέπει επιπλέον τη δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Τροφίμων ως περαιτέρω μέτρο. Όσον αφορά την πρόταση αυτή, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιθυμεί να προκαλέσει δημόσιες συζητήσεις, σχόλια από όσους γνωρίζουν το θέμα και ευρείες διαβουλεύσεις. Οι ενδιαφερόμενες πλευρές καλούνται επομένως να υποβάλουν τα σχόλια τους στο τέταρτο κεφάλαιο του παρόντος λευκού βιβλίου ως το τέλος Απριλίου του 2000.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

Στο παρόν λευκό βιβλίο περιλαμβάνονται προτάσεις που θα μετατρέψουν την πολιτική της ΕΕ σχετικά με τα τρόφιμα σε ένα προνοητικό, δυναμικό, συνεπές και πλήρες όργανο που θα εξασφαλίζει υψηλό επίπεδο υγείας των ανθρώπων και την προστασία των καταναλωτών.

8. Κατευθυντήρια αρχή σε ολόκληρο το παρόν λευκό βιβλίο είναι ότι η πολιτική για την ασφάλεια των τροφίμων πρέπει να στηρίζεται σε μια πλήρη, ολοκληρωμένη προσέγγιση. Αυτό σημαίνει σε ολόκληρη την τροφική αλυσίδα [1] ('από το αγρόκτημα στο τραπέζι')· σε όλους τους τομείς τροφίμων· ανάμεσα στα κράτη μέλη· πέρα από τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, αλλά και στο εσωτερικό της· σε διεθνή και ευρωπαϊκά φόρουμ λήψης αποφάσεων και σε όλα τα στάδια της διαδικασίας χάραξης πολιτικής. Οι άξονες της ασφάλειας των τροφίμων που περιέχονται σε αυτό το λευκό βιβλίο (επιστημονικές συμβουλές, συλλογή και ανάλυση δεδομένων, κανονιστικές απόψεις και έλεγχος καθώς και η πληροφόρηση των καταναλωτών) πρέπει να αποτελούν ένα ενιαίο σύνολο για να επιτευχθεί αυτή η ολοκληρωμένη προσέγγιση.

[1] Σε ολόκληρο το παρόν λευκό βιβλίο ο όρος 'τροφική αλυσίδα' καλύπτει το σύνολο της αλυσίδας ζωοτροφών και τροφίμων

9. Οι ρόλοι όλων των ενδιαφερόμενων ομάδων στην τροφική αλυσίδα (παραγωγοί ζωοτροφών, γεωργοί και παραγωγοί ή προμηθευτές τροφίμων· αρμόδιοι φορείς στα κράτη μέλη και στις τρίτες χώρες· Ευρωπαϊκή Επιτροπή· καταναλωτές) πρέπει να καθοριστούν σαφώς: οι παραγωγοί ζωοτροφών, οι γεωργοί και οι παραγωγοί και προμηθευτές τροφίμων έχουν την κύρια ευθύνη για την ασφάλεια των τροφίμων· οι αρμόδιοι φορείς παρακολουθούν και επιβάλλουν την ευθύνη αυτή μέσω της λειτουργίας εθνικών συστημάτων παρακολούθησης και ελέγχου· και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συγκεντρώνει την προσοχή της στην εκτίμηση της ικανότητας των αρμόδιων φορέων να δημιουργήσουν αυτά τα συστήματα μέσω ελέγχων και επιθεωρήσεων σε εθνικό επίπεδο. Οι καταναλωτές πρέπει επίσης να αναγνωρίσουν ότι είναι υπεύθυνοι για τη σωστή αποθήκευση και χρησιμοποίηση και το σωστό μαγείρεμα των τροφών. Με τον τρόπο αυτό, η πολιτική "από το αγρόκτημα στο τραπέζι" που καλύπτει όλους τους τομείς της τροφικής αλυσίδας, συμπεριλαμβανομένης της παραγωγής ζωοτροφών, της πρωτογενούς παραγωγής, της επεξεργασίας των τροφών, της αποθήκευσης, της μεταφοράς και της λιανικής πώλησης, θα εφαρμόζεται συστηματικά και με συνέπεια.

10. Μια επιτυχημένη πολιτική για τα τρόφιμα απαιτεί την δυνατότητα εντοπισμού της προέλευσης των ζωοτροφών και των τροφών καθώς και των συστατικών τους. Πρέπει να προβλεφθούν οι κατάλληλες διαδικασίες που διευκολύνουν αυτή τη δυνατότητα. Αυτές περιλαμβάνουν την υποχρέωση εκ μέρους των επιχειρήσεων παραγωγής ζωοτροφών και τροφών να εξασφαλίσουν την ύπαρξη κατάλληλων διαδικασιών, έτσι ώστε οι ζωοτροφές και τα τρόφιμα να αποσύρονται από την αγορά όταν θέτουν σε κίνδυνο την υγεία των καταναλωτών. Οι παραγωγοί και προμηθευτές πρέπει επίσης να διατηρούν αρχείο των προμηθευτών των πρώτων υλών και των συστατικών έτσι ώστε να μπορεί να εντοπίζεται η πηγή του προβλήματος. Πρέπει να τονιστεί, ωστόσο, ότι ο σαφής εντοπισμός της προέλευσης των ζωοτροφών και των τροφών και των συστατικών τους είναι πολύπλοκο θέμα και πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι ιδιαιτερότητες των διαφορετικών τομέων και προϊόντων.

11. Αυτή η πλήρης, ολοκληρωμένη προσέγγιση θα οδηγήσει σε μια πιο συνεπή, αποτελεσματική και δυναμική πολιτική για τα τρόφιμα. Θα χρειαστεί να αντιμετωπίσει τις αδυναμίες που απορρέουν από τη σημερινή τομεακή, άκαμπτη προσέγγιση, που έχει περιορίσει την ικανότητά της να αντιμετωπίζει με ταχύτητα και ευελιξία τους κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία. Η πολιτική πρέπει να αναθεωρείται συνεχώς και όπου χρειάζεται να προσαρμόζεται, έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στις αδυναμίες, να αντιμετωπίζει τους αναδυόμενους κινδύνους, και να αναγνωρίζει τις νέες εξελίξεις στην αλυσίδα της παραγωγής. Ταυτόχρονα, η ανάπτυξη αυτής της προσέγγισης πρέπει να είναι διαφανής, να περιλαμβάνει όλους τους ενδιαφερόμενους και να τους επιτρέπει να συνεισφέρουν αποτελεσματικά στις νέες εξελίξεις. Ο βαθμός διαφάνειας που έχει ήδη επιτευχθεί με τη δημοσίευση των επιστημονικών συμβουλών και των εκθέσεων των επιθεωρήσεων πρέπει να επεκταθεί και σε άλλους τομείς που συνδέονται με την ασφάλεια των τροφίμων.

12. Η ανάλυση του κινδύνου πρέπει να αποτελεί τη βάση επάνω στην οποία στηρίζεται η πολιτική για την ασφάλεια των τροφίμων. Η ΕΕ πρέπει να στηρίζει την πολιτική της σχετικά με τα τρόφιμα στην εφαρμογή των τριών συστατικών της ανάλυσης του κινδύνου: αξιολόγηση του κινδύνου (επιστημονικές συμβουλές και ανάλυση των πληροφοριών), διαχείριση του κινδύνου (ρύθμιση και έλεγχος) και ενημέρωση σχετικά με τους κινδύνους.

13. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα εξακολουθήσει να χρησιμοποιεί τις καλύτερες διαθέσιμες επιστημονικές γνώσεις κατά τη θέσπιση των μέτρων για την ασφάλεια των τροφίμων. Η οργάνωση των ανεξάρτητων επιστημονικών συμβουλών και ο ρόλος της νέας Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Τροφίμων στην παροχή αυτών των συμβουλών παρουσιάζονται στο κεφάλαιο 3. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγνωρίζει ότι οι καταναλωτές και η βιομηχανία τροφίμων πρέπει να είναι βέβαιοι ότι οι συμβουλές αυτές προκύπτουν με βάση τα υψηλότερα πρότυπα ανεξαρτησίας, αρτιότητας και διαφάνειας.

14. Όπου χρειάζεται θα εφαρμόζεται η αρχή της προφύλαξης στις αποφάσεις που αφορούν τη διαχείριση του κινδύνου. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σκοπεύει να παρουσιάσει μια ανακοίνωση σχετικά με το θέμα αυτό.

15. Κατά τη διαδικασία λήψης αποφάσεων στην ΕΕ μπορούν να ληφθούν υπόψη και άλλοι θεμιτοί παράγοντες που συνδέονται με την προστασία της υγείας των καταναλωτών και την προώθηση δίκαιων πρακτικών στο εμπόριο τροφίμων. Ο ορισμός του εύρους αυτών των θεμιτών παραγόντων μελετάται τώρα σε διεθνές επίπεδο ιδίως στον Codex alimentarius (κώδικα τροφίμων). Παραδείγματα άλλων παρόμοιων θεμιτών παραγόντων είναι οι περιβαλλοντικές ευαισθησίες, η καλή μεταχείριση των ζώων, η βιώσιμη γεωργία, οι προσδοκίες των καταναλωτών όσον αφορά την ποιότητα των προϊόντων, η σωστή ενημέρωση και ο ορισμός των κύριων χαρακτηριστικών των προϊόντων και των μεθόδων επεξεργασίας και παραγωγής τους.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ: ΣΥΛΛΟΓΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ - ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ

Η συλλογή και η ανάλυση των πληροφοριών είναι ουσιαστικά στοιχεία της πολιτικής για την ασφάλεια των τροφίμων, και ιδιαίτερα σημαντικές για τον εντοπισμό των ενδεχόμενων κινδύνων στις ζωοτροφές και στα τρόφιμα.

16. Υπάρχουν ποικίλοι μέθοδοι και δείκτες για τον εντοπισμό των προβλημάτων. Μπορεί να περιλαμβάνουν δεδομένα που προκύπτουν από ελέγχους που διεξάγονται κατά μήκος της αλυσίδας των ζωοτροφών και των τροφίμων, από τα δίκτυα παρακολούθησης των ασθενειών, επιδημιολογικές έρευνες και εργαστηριακές αναλύσεις. Η σωστή ανάλυση των δεδομένων θα διευκολύνει τη μελέτη της εξέλιξης των γνωστών κινδύνων των τροφών και τον εντοπισμό νέων· έτσι θα ήταν δυνατόν να καθοριστεί και να προσαρμοστεί καλύτερα η πολιτική για την ασφάλεια των τροφίμων ανάλογα με τις ανάγκες που υπάρχουν. Ο ρόλος των κρατών μελών στη συλλογή πληροφοριών είναι αποφασιστικός και πρέπει να οριστεί επακριβώς.

Έλεγχος και παρακολούθηση

17. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συλλέγει μεγάλη ποσότητα πληροφοριών σχετικά με θέματα που αφορούν την ασφάλεια των τροφίμων. Οι κυριότερες πηγές πληροφόρησης είναι τα δίκτυα ελέγχου και παρακολούθησης της δημόσιας υγείας (ιδίως τα συστήματα δήλωσης των μεταδοτικών νοσημάτων σύμφωνα με την απόφαση 2119/98), τα σχέδια παρακολούθησης των ζωονόσων και των καταλοίπων, τα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης, τα συστήματα πληροφόρησης στο γεωργικό τομέα, οι δραστηριότητες ελέγχου και έρευνας σχετικά με τη ραδιενέργεια του περιβάλλοντος και τα σχετικά ερευνητικά δίκτυα. Ωστόσο, τα υπάρχοντα συστήματα αναπτύχθηκαν ανεξάρτητα το ένα από το άλλο και επομένως δεν γίνεται πάντα συντονισμός των διαφορετικών πηγών πληροφοριών. Επιπλέον, ένα μεγάλο μέρος των διαθέσιμων πληροφοριών δεν αξιοποιούνται πλήρως. Η ενοποίηση των συστημάτων συγκέντρωσης δεδομένων και η ανάλυση των δεδομένων πρέπει να αποτελέσουν τις κατευθυντήριες αρχές στον τομέα αυτό έτσι ώστε να αποκομίσουμε τα μέγιστα δυνατά οφέλη από τα σημερινά συστήματα συλλογής δεδομένων. Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα χρειάζεται ένα πλήρες και αποτελεσματικό σύστημα ελέγχου και παρακολούθησης της ασφάλειας των τροφίμων που να ενσωματώνει όλες τις προαναφερθείσες πηγές πληροφοριών. Η εμπειρογνωμοσύνη του Κοινού Κέντρου Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής θα μπορούσε να προσφέρει πολύτιμη υποστήριξη στο θέμα αυτό.

Ο πρώτος στόχος πρέπει να είναι η συνεχής, καθημερινή διαχείριση των πληροφοριών που θα επιτρέπει την άμεση αντιμετώπιση των ενδεχόμενων κινδύνων. Δεύτερον, ένα τέτοιο σύστημα θα επιτρέψει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναλάβει ένα πιο προνοητικό και διορατικό ρόλο. Θα πρέπει να αποσκοπεί στον έγκαιρο εντοπισμό των πιθανών κινδύνων ώστε να αποφεύγονται οι κρίσιμες καταστάσεις, παρά να αντιδρά σε αυτές. Επίσης θα διευκολύνει τη μακροπρόθεσμη χάραξη πολιτικής και τον καθορισμό προτεραιοτήτων.

Συστήματα προειδοποίησης

18. Γενικά, το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης για τα τρόφιμα λειτουργεί καλά όσον αφορά τα τρόφιμα που προορίζονται για τον τελικό καταναλωτή. Διάφορα άλλα είδη συστημάτων κοινοποίησης υπάρχουν σε διάφορους τομείς, όπως οι μεταδοτικές νόσοι στους ανθρώπους και τα ζώα, τα ζωικά προϊόντα που ακινητοποιούνται στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, οι μετακινήσεις των ζωντανών ζώων και το σύστημα ECURIE στην περίπτωση ραδιολογικών καταστάσεων έκτακτης ανάγκης. Αλλά και πάλι η ενοποιημένη αξιοποίηση των πληροφοριών είναι δύσκολη, λόγω των διαφορετικών στόχων και πεδίων εφαρμογής των συστημάτων αυτών. Επιπλέον, ορισμένοι τομείς δεν καλύπτονται καθόλου, π.χ. οι ζωοτροφές.

Η δημιουργία ενός πλήρους και εναρμονισμένου νομοθετικού πλαισίου που να διευρύνει το πεδίο εφαρμογής του σημερινού συστήματος ταχείας προειδοποίησης σε όλες τις τροφές και ζωοτροφές είναι αναγκαία. Πρέπει να εντείνει τις υποχρεώσεις των οικονομικών συντελεστών να κοινοποιούν τις καταστάσεις έκτακτης ανάγκης όσον αφορά την ασφάλεια των τροφίμων και να εξασφαλίζει την παροχή των απαραίτητων πληροφοριών στους καταναλωτές και τις εμπορικές οργανώσεις. Επιπλέον, πρέπει να γίνει η κατάλληλη σύνδεση με άλλα συστήματα έγκαιρης πληροφόρησης. Tο σύστημα αυτό πρέπει να επεκταθεί επίσης στις τρίτες χώρες τόσο όσον αφορά τις εισερχόμενες όσο και τις εξερχόμενες πληροφορίες.

Έρευνα

19. Η επιστημονική αρτιότητα απαιτεί επενδύσεις στην έρευνα και την ανάπτυξη για να εμπλουτιστεί η βάση επιστημονικών γνώσεων όσον αφορά την ασφάλεια των τροφίμων. Σύμφωνα με το πέμπτο ερευνητικό πρόγραμμα πλαίσιο, τα κοινοτικά σχέδια έρευνας και ανάπτυξης σχετικά με την ασφάλεια των τροφίμων διεξάγονται βάσει πολυετών προγραμμάτων εργασίας. Τα προγράμματα αυτά περιλαμβάνουν έμμεσες ενέργειες (ενέργειες κοινής δαπάνης) και άμεσες ενέργειες που διεξάγονται στο Κοινό Κέντρο Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Αποσκοπούν κυρίως στη βελτίωση της επιστημονικής γνώσης και στη συνεισφορά σε μια ισχυρή επιστημονική βάση για τη χάραξη πολιτικής και τη νομοθετική ρύθμιση. Tο πέμπτο πρόγραμμα πλαίσιο προσανατολίζεται προς την επίλυση προβλημάτων, τοποθετώντας στο επίκεντρο τους πολίτες και τις ανάγκες τους. Ερευνητικές ενέργειες θα πραγματοποιηθούν κυρίως σε σχέση με προηγμένες τεχνολογίες για τα τρόφιμα, ασφαλέστερες μεθόδους παραγωγής και διανομής τροφίμων, νέες μεθόδους εκτίμησης της μόλυνσης και των χημικών κινδύνων και εκθέσεων, το ρόλο των τροφίμων στην προώθηση της υγείας και εναρμονισμένα συστήματα ανάλυσης τροφίμων.

Ωστόσο, σε ειδικές περιπτώσεις όπου εντοπίζονται πιθανά προβλήματα για την ανθρώπινη υγεία, απαιτείται συχνά η έναρξη άμεσων ερευνών ad hoc. Προς το παρόν οι ανάγκες αυτές καλύπτονται εν μέρει από το Κοινό Κέντρο Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αλλά το παρόν σύστημα πρέπει να αποκτήσει μεγαλύτερη ευελιξία και επαρκείς οικονομικούς πόρους, ώστε να μπορεί να χρηματοδοτεί σχέδια έρευνας και ανάπτυξης, αντιδρώντας άμεσα σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης σχετικές με τα τρόφιμα. Επομένως πρέπει να δημιουργηθούν οι οικονομικές και διοικητικές διαδικασίες, που θα περιλαμβάνουν την τακτική αναθεώρηση του προγράμματος ερευνητικού έργου και ειδικές, κατευθυνόμενες προσκλήσεις υποβολής προτάσεων, ώστε η έρευνα να ανταποκρίνεται στις επείγουσες προκλήσεις.

Επιστημονική συνεργασία

20. Επιστημονικές πληροφορίες σχετικά με ένα ευρύ φάσμα θεμάτων που σχετίζονται με την ασφάλεια των τροφίμων συλλέγονται από τα εθνικά ιδρύματα και τους οργανισμούς σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Κοινότητα, σύμφωνα με το σύστημα επιστημονικής συνεργασίας (SCOOP). Μόνο σε ένα περιορισμένο αριθμό τομέων έχει γίνει συντονισμός των επιστημονικών πληροφοριών έτσι ώστε να δημιουργηθεί μια πανευρωπαϊκή εικόνα, ενώ σε πολλές περιπτώσεις απουσιάζει ακριβώς αυτή η ευρωπαϊκή διάσταση, η οποία θα παρείχε τις αναγκαίες πληροφορίες για την αξιολόγηση του κινδύνου σε επίπεδο ΕΕ. Ο καθορισμός προτεραιοτήτων για την αντιπαραβολή των επιστημονικών πληροφοριών πρέπει να αυξηθεί και να συντονιστεί με το πρόγραμμα εργασίας των επιστημονικών επιτροπών. Όπου κρίνεται χρήσιμο πρέπει επίσης να ξεκινήσει επιστημονική συνεργασία με τρίτες χώρες.

Αναλυτική υποστήριξη

21. Για τα προϊόντα ζωικής προέλευσης έχει δημιουργηθεί ένα σύστημα κοινοτικών εργαστηριών αναφοράς που παρέχει εξειδικευμένη αναλυτική υποστήριξη τόσο στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή όσο και σε εργαστήρια στα κράτη μέλη. Τα εργαστήρια αναφοράς αναπτύσσουν μεθόδους εντοπισμού και βοηθούν τα εργαστήρια στα κράτη μέλη να τις εφαρμόσουν. Πρέπει να παρέχεται αποτελεσματική κεντρική διαχείριση για να εξασφαλιστεί ότι τα εργαστήρια αυτά θα γίνουν ένα πραγματικό δίκτυο κοινοτικών εργαστηρίων στην υπηρεσία της ευρωπαϊκής πολιτικής. Δεδομένων των επιστημονικών ικανοτήτων και της υποδομής του, το Κοινό Κέντρο Ερευνών μπορούσε να αναλάβει το καθήκον αυτό. Επιπλέον πρέπει να εξεταστεί η ίδρυση κοινοτικών εργαστηρίων αναφοράς σε νέους τομείς.

H επιστημονική πληροφόρηση υποστηρίζει την πολιτική για την ασφάλεια των τροφίμων. Είναι σαφές ότι οι επιστημονικές συμβουλές σχετικά με την ασφάλεια των τροφίμων πρέπει να είναι άριστης ποιότητας. Πρέπει να παρέχονται έγκαιρα και έγκυρα στους υπεύθυνους για τη λήψη αποφάσεων για την προστασία της υγείας των καταναλωτών.

Το ισχύον σύστημα

22. Το σύστημα παροχής επιστημονικών συμβουλών στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναδιοργανώθηκε πλήρως το 1997 δίνοντας έμφαση στις θεμελιώδεις αρχές της αρτιότητας, της διαφάνειας και της ανεξαρτησίας. Επιστημονικές γνώμες παρέχουν σήμερα οκτώ τομεακές επιστημονικές επιτροπές [2], πέντε από τις οποίες καλύπτουν άμεσα ή έμμεσα τους τομείς των ζωοτροφών και των τροφίμων. Επιπλέον συστάθηκε μια επιστημονική διευθύνουσα επιτροπή η οποία παρέχει συμβουλές σχετικά με διεπιστημονικά θέματα, τη ΣΕΒ, εναρμονισμένες διαδικασίες αξιολόγησης των κινδύνων και το συντονισμό ερωτημάτων που παρουσιάζουν συνάφεια με τις εντολές περισσότερων από μίας τομεακών επιτροπών (π.χ. αντίσταση στα μικρόβια). Αυτό το καθήκον του συντονισμού είναι ιδιαίτερα σημαντικό επειδή τα ερωτήματα που αφορούν την ασφάλεια των τροφίμων αντιμετωπίζονται όλο και περισσότερο ως ενιαίο σύνολο από το αγρόκτημα ως το τραπέζι. Οι υπηρεσίες γραμματείας των επιτροπών παρέχονται από τις υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

[2] Τρόφιμα, Ζωική διατροφή, Δημόσια υγεία των ζώων, Φυτά, Υγεία και καλή μεταχείριση των ζώων, Καλλυντικά & προϊόντα που δεν προορίζονται για τη διατροφή, Φαρμακευτικά προϊόντα και ιατρικά μηχανήματα, Τοξικολογία, οικοτοξικολογία και περιβάλλον

Τα μέλη αυτών των επιτροπών επιλέγονται κατόπιν αυστηρής αξιολόγησης της επιστημονικής τους αρτιότητας στον τομέα της αρμοδιότητάς τους. Η ανεξαρτησία τους εξασφαλίζεται με την αυστηρή εφαρμογή των δηλώσεων συμφερόντων.

Στον τομέα της ραδιενεργού μόλυνσης των ζωοτροφών και των τροφών, συστάθηκαν ειδικές ομάδες επιστημόνων εμπειρογνωμόνων σύμφωνα με το άρθρο 31 της συνθήκης Ευρατόμ.

Η φύση των ερωτήσεων που τίθενται στις επιτροπές

23. Πολλά από τα ερωτήματα αφορούν την αξιολόγηση των φακέλων που υποβάλλει η βιομηχανία για κοινοτική έγκριση (ζιζανιοκτόνα, νέα τρόφιμα, πρόσθετα των τροφών και των ζωοτροφών). Άλλα ερωτήματα αφορούν συγκεκριμένα προβλήματα υγείας π.χ. τις προσμείξεις ή το μικροβιακό κίνδυνο. Μια τρίτη κατηγορία αφορά ευρύτερες αξιολογήσεις του κινδύνου με χαρακτηριστικό παράδειγμα την αντίσταση στα μικρόβια.

Υποχρεωτική γνωμοδότηση των επιτροπών

24. Ορισμένες νομοθετικές πράξεις που αφορούν την ασφάλεια των τροφίμων επιβάλλουν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συμβουλευτεί μια επιστημονική επιτροπή πριν κάνει προτάσεις οι οποίες μπορεί να θίγουν τη δημόσια υγεία. Η κατάσταση αυτή δεν αντανακλάται συστηματικά σε άλλες νομοθετικές πράξεις στον τομέα της ασφάλειας των τροφίμων οι οποίες πρέπει να αναθεωρηθούν για να εξασφαλιστεί ότι όλες οι νομοθετικές πράξεις που αφορούν την ασφάλεια των τροφίμων βασίζονται επαρκώς σε ανεξάρτητες επιστημονικές συμβουλές.

Οι περιορισμοί του παρόντος συστήματος

25. Από την αναθεώρηση και ύστερα οι επιτροπές παρείχαν περίπου 256 γνώμες, πολλές από τις οποίες περιλαμβάνουν αξιολογήσεις ενός μεγάλου αριθμού μεμονωμένων ουσιών. Είναι πλέον σαφές ότι το υπάρχον σύστημα παρεμποδίζεται από τις περιορισμένες δυνατότητές του και αγωνίζεται να αντεπεξέλθει καθώς αυξάνονται οι απαιτήσεις από αυτό. Επιπλέον η πρόσφατη κρίση της διοξίνης κατάφερε να αντιμετωπιστεί μόνο με την καθυστέρηση των εργασιών σε άλλους τομείς και απέδειξε ότι απαιτείται ένα σύστημα που να είναι ικανό να αντιδρά με ταχύτητα και ευελιξία. Η ανεπάρκεια δυνατοτήτων οδήγησε σε καθυστερήσεις που είχαν επιπτώσεις τόσο στα νομοθετικά προγράμματα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, και επομένως στην ικανότητα της να αντιδρά στα προβλήματα που αφορούν την υγεία των καταναλωτών, όσο και στη βιομηχανία, όταν πρόκειται για εμπορικά ζητήματα. Η κατάσταση αυτή θα επιδεινωθεί καθώς αυξάνονται οι απαιτήσεις μας από τις επιστημονικές επιτροπές ως αποτέλεσμα π.χ. του προτεινόμενου προγράμματος για τη μεταρρύθμιση της νομοθεσίας των τροφίμων που αναφέρεται παρακάτω στο παρόν λευκό βιβλίο.

Η ανάγκη συστηματικής παροχής δεδομένων σχετικά με την αξιολόγηση του κινδύνου

26. Η αξιολόγηση του κινδύνου εξαρτάται από την ύπαρξη ακριβών και ενημερωμένων επιστημονικών δεδομένων. Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν, π.χ. επιδημιολογικές πληροφορίες και στοιχεία σχετικά με τον επιπολασμό και την έκθεση. Μηχανισμοί υποστήριξης για την παροχή τέτοιων πληροφοριών είναι σχεδόν ανύπαρκτοι και είναι αναγκαίο να δημιουργηθούν. Καθώς διευρύνεται η Ευρωπαϊκή Ένωση τα δεδομένα που αφορούν τα νέα κράτη μέλη πρέπει επίσης να ληφθούν υπόψη. Η ανάγκη ανάπτυξης αποτελεσματικών συστημάτων συλλογής πληροφοριών σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο απαιτεί μια νέα προσέγγιση που θα αξιοποιεί καλύτερα τους διαθέσιμους πόρους.

Η ανάγκη για επιστημονικά δίκτυα

27. Σε πολλούς τομείς η ανεπάρκεια δυνατοτήτων που επισημάνθηκε παραπάνω θα μπορούσε να καλυφθεί με τη μείωση της ποσότητας της χρονοβόρου προπαρασκευαστικής εργασίας που απαιτείται από τα μέλη των επιτροπών και τους εξωτερικούς εμπειρογνώμονες.

Οι κοινοτικές αξιολογήσεις των κινδύνων από τα ζιζανιοκτόνα, τα βιοκτόνα και τα χημικά προϊόντα υποστηρίζονται ήδη από δίκτυα ιδρυμάτων των κρατών μελών που δημιουργήθηκαν σύμφωνα με τη νομοθεσία που ισχύει ανά τομέα. Τα δίκτυα αυτά έχουν αυξήσει σημαντικά το έργο και την αποδοτικότητα των σχετικών επιστημονικών επιτροπών. Επιτρέπουν ένα αποτελεσματικό σύστημα αξιολόγησης από ομότιμους ειδικούς προσφέροντας έτσι τη δυνατότητα πλήρους αξιοποίησης της εμπειρογνωμοσύνης των κρατών μελών χωρίς να βλάπτουν την ανεξαρτησία των επιτροπών. Τα δίκτυα διαθέτουν επίσης τεράστιες δυνατότητες για τη συγκέντρωση δεδομένων. Η προσέγγιση αυτή πρέπει να επεκταθεί καθώς και να μελετηθεί η καλύτερη αξιοποίηση των διαθέσιμων δικτύων.

Τελικές παρατηρήσεις

28. Ενόψει των αδυναμιών που σκιαγραφούνται στο κεφάλαιο αυτό είναι σαφές ότι απαιτούνται ενισχυμένα συστήματα για να ανταποκριθούν στο γενικό στόχο που είναι η βελτίωση της προστασίας της υγείας των καταναλωτών και η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στην πολιτική για την ασφάλεια τροφίμων της ΕΕ. Επομένως θα γίνουν βελτιώσεις στους τομείς του ελέγχου και της παρακολούθησης, του συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης, της έρευνας σχετικά με την ασφάλεια των τροφίμων, της επιστημονικής συνεργασίας, της υποστήριξης των αναλύσεων και της παροχής επιστημονικών συμβουλών. Η ίδρυση μιας Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Τροφίμων που θα είναι υπεύθυνη, μεταξύ άλλων, για τους τομείς αυτούς εξετάζεται στο επόμενο κεφάλαιο. Η έκθεση: 'Το μέλλον των επιστημονικών συμβουλών στην ΕΕ' των καθηγητών Pascal, James και Kemper θα ληφθεί υπόψη στην ίδρυση της υπηρεσίας, καθώς και για τη βελτίωση του παρόντος συστήματος κατά τη μεταβατική φάση.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΣΥΣΤΑΣΗ ΜΙΑΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέπει την ίδρυση μιας ανεξάρτητης Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Τροφίμων, η οποία θα είναι κυρίως υπεύθυνη για την αξιολόγηση των κινδύνων αλλά και για την ενημέρωση σχετικά με θέματα που αφορούν την ασφάλεια των τροφίμων.

29. Κύρια προτεραιότητα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι η λήψη αποτελεσματικών μέτρων που θα διασφαλίζουν υψηλό επίπεδο προστασίας των καταναλωτών με τα οποία θα αποκατασταθεί και θα διατηρηθεί η εμπιστοσύνη των καταναλωτών. Το έργο αυτό είναι πολύπλευρο. Πρώτον είναι το θέμα της εμπιστοσύνης καθαυτής - πώς πρόκειται να επιτευχθεί; Δεύτερον πρέπει να εξασφαλίσουμε όχι μόνο την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης, αλλά πολύ περισσότερο τη διατήρησή της. Με άλλα λόγια το σύστημα που θα εφαρμοστεί για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης πρέπει να είναι αρκετά σταθερό και ευέλικτο για να εξασφαλιστεί ότι η εμπιστοσύνη των καταναλωτών θα διατηρηθεί σε μόνιμη βάση.

Εκτός από τη δέσμη μέτρων που προτείνονται στο παρόν λευκό βιβλίο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί επίσης αναγκαία την ίδρυση μιας Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Τροφίμων. Τα κύρια κριτήρια για την ίδρυση της υπηρεσίας αυτής εξετάζονται στο κεφάλαιο αυτό. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί απαραίτητο να γίνουν μεγάλες δομικές αλλαγές στον τρόπο αντιμετώπισης των θεμάτων που αφορούν την ασφάλεια των τροφίμων, λαμβάνοντας υπόψη την εμπειρία των τελευταίων χρόνων και την γενικά αποδεκτή ανάγκη να διαχωριστεί λειτουργικά η αξιολόγηση του κινδύνου από τη διαχείριση του κινδύνου. Η ίδρυση μιας νέας υπηρεσίας θα προσφέρει το πιο αποτελεσματικό μέσο για την επίτευξη των αλλαγών που απαιτούνται για την προστασία της δημόσιας υγείας και την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών. Είναι σαφές, επομένως, ότι κύριο μέλημα της υπηρεσίας αυτής θα είναι το δημόσιο συμφέρον.

Το κεφάλαιο αυτό έχει σκοπό να προκαλέσει δημόσιες συζητήσεις και σχόλια από όσους έχουν άποψη επί του θέματος. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιθυμεί εκτενείς διαβουλεύσεις σχετικά με την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Τροφίμων. Οι ενδιαφερόμενοι καλούνται, επομένως, να υποβάλλουν τα σχόλιά τους έως το τέλος Απριλίου του 2000.

Το πιθανό πεδίο δράσης της υπηρεσίας

30. Ο ρόλος της υπηρεσίας πρέπει να καθοριστεί στο πλαίσιο της διαδικασίας ανάλυσης του κινδύνου, η οποία αποτελείται από την αξιολόγηση του κινδύνου, τη διαχείριση του κινδύνου και την ενημέρωση σχετικά με τους κινδύνους.

31. Στόχος της αξιολόγησης του κινδύνου είναι η παροχή επιστημονικών συμβουλών. Η εκτεταμένη συλλογή και ανάλυση πληροφοριών είναι απαραίτητη προϋπόθεση για ορθές και επίκαιρες επιστημονικές συμβουλές. Δίκτυα για τον έλεγχο και την παρακολούθηση του τομέα της δημόσιας υγείας και της υγείας των ζώων, συστήματα πληροφοριών για τον γεωργικό τομέα και συστήματα ταχείας προειδοποίησης, καθώς και προγράμματα έρευνας και ανάπτυξης, παίζουν σημαντικό ρόλο στην παραγωγή επιστημονικών γνώσεων.

32. Η νομοθεσία και ο έλεγχος είναι τα δύο συστατικά της διαχείρισης του κινδύνου.

Η νομοθεσία περιλαμβάνει το πρωτογενές δίκαιο που εκδίδει το Συμβούλιο μόνο του ή με συναπόφαση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τη νομοθεσία εθνικής μεταφοράς που εκδίδει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σύμφωνα με τις αρμοδιότητες που της έχουν ανατεθεί. Η νομοθεσία προϋποθέτει πολιτικές αποφάσεις και συνεπάγεται κρίσεις που βασίζονται όχι μόνο στις επιστημονικές γνώσεις, αλλά και σε μια ευρύτερη εκτίμηση των επιθυμιών και αναγκών της κοινωνίας. Πρέπει να υπάρχει σαφής διαχωρισμός μεταξύ της διαχείρισης του κινδύνου και της αξιολόγησης του κινδύνου.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, υπό την ιδιότητα του θεματοφύλακα της συνθήκης, είναι αρμόδια να εξασφαλίζει ότι η κοινοτική νομοθεσία μεταφέρεται σωστά στην εθνική νομοθεσία και εφαρμόζεται και επιβάλλεται σωστά στα κράτη μέλη από τις εθνικές αρχές. Ο έλεγχος πραγματοποιείται από το Γραφείο Τροφίμων και Κτηνιατρικών Θεμάτων (ΓΤΚΘ) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που υποβάλλει εκθέσεις σχετικά με τα ευρήματά του και κάνει συστάσεις. Οι εκθέσεις του ΓΤΚΘ παίζουν καθοριστικό ρόλο στις αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με τη λήψη προστατευτικών μέτρων στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Κοινότητας ή για τις εισαγωγές από τρίτες χώρες, ή για την άσκηση προσφυγής κατά παράβασης κατά των κρατών μελών. Επιπλέον, όταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνάπτει συμφωνίες που αναγνωρίζουν την ισοδυναμία των ελέγχων της ασφάλειας των τροφίμων με τρίτες χώρες, σύμφωνα με την υγειονομική και φυτοϋγειονομική συμφωνία του Παγκόσμιου Οργανισμού Eμπορίου, απευθύνεται στο ΓΤΚΘ για την αξιολόγηση της κατάστασης της υγείας στις εν λόγω τρίτες χώρες.

33. Η εισαγωγή της διαχείρισης του κινδύνου στην εντολή της υπηρεσίας θα θέσει τρία πολύ σοβαρά θέματα.

Πρώτον, υπάρχουν σοβαρές ανησυχίες ότι η μεταβίβαση ρυθμιστικών αρμοδιοτήτων σε μια ανεξάρτητη υπηρεσία θα μπορούσε να οδηγήσει σε αθέμιτη αποδυνάμωση της δημοκρατικής ευθύνης. Η ισχύουσα διαδικασία λήψης αποφάσεων προσφέρει υψηλό βαθμό ευθύνης και διαφάνειας, που θα ήταν δύσκολο να επιτευχθούν ξανά σε μια αποκεντρωτική δομή.

Δεύτερον, η λειτουργία του ελέγχου πρέπει να βρίσκεται στο επίκεντρο της διαδικασίας διαχείρισης του κινδύνου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προκειμένου να δρα αποτελεσματικά εξ ονόματος των καταναλωτών, ιδίως στην εξασφάλιση της σωστής παρακολούθησης των συστάσεων για δράση που προκύπτουν από τους ελέγχους. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να διατηρήσει τόσο τη ρύθμιση όσο και τον έλεγχο εάν θέλει να εκτελέσει τα καθήκοντα που της έχουν ανατεθεί δυνάμει των συνθηκών.

Τρίτον, σύμφωνα με τις ισχύουσες θεσμικές συμφωνίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν μπορεί να ιδρυθεί μια υπηρεσία με κανονιστικές αρμοδιότητες παρά μόνον ύστερα από τροποποίηση των ισχυουσών διατάξεων της συνθήκης ΕΚ.

Για τους παραπάνω λόγους δεν προτείνεται η μεταφορά αρμοδιοτήτων για τη διαχείριση του κινδύνου στην υπηρεσία.

34. Η ενημέρωση σχετικά με τους κινδύνους αποτελεί βασικό στοιχείο της εξασφάλισης διαρκούς ενημέρωσης των καταναλωτών και του περιορισμού του κινδύνου εμφάνισης αδικαιολόγητων ανησυχιών σχετικά με την ασφάλεια των τροφίμων. Οι επιστημονικές γνώμες πρέπει να διαδίδονται ευρέως και σύντομα και να υπόκεινται μόνο στις συνήθεις απαιτήσεις περί του εμπορικού απόρρητου, όπου χρειάζεται. Επιπλέον, πρέπει να παρέχονται στους καταναλωτές προσιτές και κατανοητές πληροφορίες που έχουν σχέση όχι μόνο με τις γνώμες αυτές, αλλά και με ευρύτερα θέματα που αφορούν την προστασία της υγείας των καταναλωτών.

Τα πλεονεκτήματα της υπηρεσίας

Η ευρύτερη δυνατή αποδοχή της επιστημονικής αξιολόγησης του κινδύνου είναι θεμελιώδης για να εξασφαλίζεται αποτελεσματική, κατάλληλη και ταχεία δράση.

35. Οι αρμοδιότητες της υπηρεσίας θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν την προετοιμασία και την παροχή επιστημονικών συμβουλών, τη συλλογή και ανάλυση των πληροφοριών που απαιτούνται για την ενίσχυση τόσο των συμβουλών αυτών όσο και της διαδικασίας λήψης αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, τον έλεγχο και την παρακολούθηση των εξελίξεων που συνδέονται με θέματα ασφάλειας των τροφίμων και την κοινοποίηση των ευρημάτων της σε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη.

Με τον τρόπο εκτέλεσης των καθηκόντων της η υπηρεσία οφείλει να επιδείξει μέγιστο βαθμό ανεξαρτησίας, επιστημονικής αρτιότητας και διαφάνειας στη λειτουργία της. Με τον τρόπο αυτό θα καταφέρει σύντομα να καθιερωθεί ως έγκυρο σημείο αναφοράς για τους καταναλωτές, τη βιομηχανία τροφίμων, τις αρχές των κρατών μελών και την ευρύτερη παγκόσμια σκηνή.

36. Η υπηρεσία θα είναι η πλέον κατάλληλη να αναπτύξει την ευέλικτη, ταχεία απάντηση που απαιτούν οι νέες προκλήσεις. Θα παρέχει ένα μοναδικό, εμφανές, σημείο επαφής για όλους τους ενδιαφερόμενους. Δεν θα αποτελεί μόνο σημείο επιστημονικής αρτιότητας, αλλά θα βρίσκεται επίσης στη διάθεση των καταναλωτών για να τους παρέχει συμβουλές και οδηγίες σχετικά με σημαντικές εξελίξεις που αφορούν την ασφάλεια των τροφίμων. Θα προβαίνει σε ενέργειες ενημέρωσης με σκοπό να εξασφαλίσει ότι οι καταναλωτές μπορούν να κάνουν υπεύθυνες επιλογές, και είναι ενημερωμένοι καλύτερα σχετικά με θέματα που αφορούν την ασφάλεια των τροφίμων.

37. Η υπηρεσία πρέπει να λειτουργεί σε στενή συνεργασία με τις κρατικές επιστημονικές υπηρεσίες και τα ιδρύματα που είναι αρμόδια για την ασφάλεια των τροφίμων. Η δημιουργία δικτύου επιστημονικών επαφών σε ολόκληρη την Ευρώπη και σε άλλες χώρες, στο κέντρο του οποίου θα βρίσκεται η υπηρεσία, έχει σκοπό να εξασφαλίσει ότι οι όλοι οι ενδιαφερόμενοι εμπλέκονται στην αναλυτική διαδικασία και καταλαβαίνουν και αποδέχονται καλύτερα τη βάση με την οποία εκδίδονται οι γνώμες.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα άλλα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα παίξουν ζωτικό ρόλο στην ενίσχυση της υπηρεσίας και στην εξασφάλιση επαρκών πόρων και προσωπικού για την υπηρεσία καθώς και στην πλήρη συνεκτίμηση των γνωμών που θα εκδίδει η υπηρεσία.

Στόχοι της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Τροφίμων

Ο κύριος στόχος της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Τροφίμων θα είναι να συνεισφέρει σε ένα υψηλό επίπεδο προστασίας της υγείας των καταναλωτών στον τομέα της ασφάλειας των τροφίμων, αποκαθιστώντας και διατηρώντας με τον τρόπο αυτό την εμπιστοσύνη των καταναλωτών.

38. Η Υπηρεσία πρέπει να ικανοποιεί τις βασικές αρχές της ανεξαρτησίας, της αρτιότητας και της διαφάνειας για να επιτύχει στην αποστολή της. Ως αναπόσπαστο τμήμα των αρχών αυτών, η υπηρεσία πρέπει με τις ενέργειές της να επιδεικνύει υψηλό επίπεδο ευθύνης απέναντι στα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα και στους ευρωπαίους πολίτες.

Επομένως η υπηρεσία πρέπει

- να καθοδηγείται από τις καλύτερες επιστημονικές γνώσεις,

- να είναι ανεξάρτητη από βιομηχανικά και πολιτικά συμφέροντα,

- να αποδέχεται τον αυστηρό δημόσιο έλεγχο,

- να διαθέτει επιστημονική εγκυρότητα και

- να συνεργάζεται στενά με κρατικούς επιστημονικούς οργανισμούς.

39. Το παρόν λευκό βιβλίο εκμεταλλεύται την εμπειρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στη διαχείριση επιστημονικών συμβουλών και την εξέταση αρκετών μοντέλων που ήδη λειτουργούν όπως o Ευρωπαϊκός Οργανισμός Αξιολόγησης των Φαρμακευτικών Προϊόντων της ΕΕ (EMEA) και η Διεύθυνση Τροφίμων και Φαρμακευτικών Προϊόντων των ΗΠΑ (FDA). Επίσης έλαβε υπόψη την έκθεση των καθηγητών James, Kemper και Pascal σχετικά με 'Το μέλλον των επιστημονικών συμβουλών στην ΕΕ'.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πιστεύει ότι η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Τροφίμων πρέπει να έχει ξεχωριστή νομική υπόσταση και "προσωπικότητα" από τα υπάρχοντα θεσμικά όργανα της ΕΕ προκειμένου να εκτελεί ανεξάρτητα το έργο της όσον αφορά την αξιολόγηση και την κοινοποίηση των κινδύνων, έτσι ώστε να μεγιστοποιείται ο αντίκτυπος στην προστασία της υγείας των καταναλωτών και στην δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης.

40. Όπως προαναφέραμε, οι υπάρχουσες διατάξεις της συνθήκης επιβάλλουν περιορισμούς στις δραστηριότητες που μπορούν να ανατεθούν στην υπηρεσία, αν και δεν αποκλείεται μια μελλοντική επέκταση των αρμοδιοτήτων της. Η επέκταση αυτή θα πρέπει να εξεταστεί ενόψει της εμπειρίας από τη λειτουργία της υπηρεσίας και της εμπιστοσύνης που θα έχει κερδίσει με τη λειτουργία της, συμπεριλαμβανομένης της πιθανής ανάγκης τροποποίησης της συνθήκης.

41. Ανεξαρτησία: Η σημερινή κατάσταση κατά την οποία οι επιστήμονες που συμμετέχουν στην παροχή συμβουλών οφείλουν να τηρούν αυστηρούς κανόνες όσον αφορά την ανεξαρτησία τους πρέπει να συνεχιστεί στη νέα υπηρεσία. Προκειμένου να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη των καταναλωτών, η υπηρεσία όχι μόνο θα πρέπει να ενεργεί ανεξάρτητα από εξωτερικές πιέσεις, αλλά αυτό να αναγνωριστεί και από όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη. Ωστόσο, η υπηρεσία πρέπει να είναι αντιπροσωπευτική και υπόλογη. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα εξετάσει όλες τις δυνατές επιλογές για να εξασφαλίσει ότι η υπηρεσία θα πετύχει τη σωστή ισορροπία ανάμεσα στην ανεξαρτησία και την ευθύνη, λαμβάνοντας υπόψη τις απόψεις άλλων οργανισμών και ενδιαφερομένων. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στην επιλογή του προϊσταμένου της υπηρεσίας.

42. Αρτιότητα: Για να μπορεί η υπηρεσία να ενεργεί ως σημείο επιστημονικής αρτιότητας και αναφοράς και να επιλύει διαφορές σε επιστημονικά θέματα θα πρέπει να εδραιώσει σύντομα τη διεθνή υπεροχή της. Εκτός από την διασφάλιση της αρτιότητας των ανεξάρτητων επιστημόνων, απαιτείται ο εντοπισμός και η πρόσληψη προσωπικού μεγάλου διαμετρήματος και η βέλτιστη χρήση των διαθέσιμων πληροφορικών συστημάτων. Θα δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην επάνδρωση της υπηρεσίας, για να εξασφαλιστεί ότι απασχολεί εμπειρογνώμονες με τα κατάλληλα προσόντα που μπορούν να παρέχουν την αναγκαία υποστήριξη στους ανεξάρτητους επιστήμονες που είναι υπεύθυνοι για την έκδοση των επιστημονικών γνωμών καθώς και για τη συλλογή και ανάλυση δεδομένων που σχετίζονται με τη λειτουργία της. Επίσης θα πρέπει να δημιουργηθούν συστήματα για τον εντοπισμό των καλύτερων επιστημόνων στους διάφορους τομείς και την πρόσκλησή τους όταν χρειάζεται.

Είναι επίσης σημαντικό να μπορεί η υπηρεσία να δρα με ικανοποιητική ταχύτητα και ευελιξία για την αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτων ανάγκης σε σχέση με την ασφάλεια των τροφίμων καθώς και για μακροπρόθεσμα σχέδια.

43. H διαφάνεια συνεπάγεται όχι μόνο την ταχεία, δημόσια παρουσίαση των ευρημάτων και συστάσεων της υπηρεσίας, αλλά σημαίνει επίσης ότι οι διαδικασίες που οδηγούν σε αυτές είναι όσο το δυνατόν διαφανείς, έτσι ώστε να ικανοποιούν το θεμελιώδες δικαίωμα πρόσβασης των πολιτών όπως θεσπίζεται στη συνθήκη. Αυτό απαιτεί σαφείς διαδικασίες, διαθέσιμες στο κοινό, σχετικά με τη λειτουργία της υπηρεσίας. Επιπλέον, το λεπτομερές πρόγραμμα εργασίας της υπηρεσίας πρέπει να είναι διαθέσιμο στο κοινό.

Αν και οι συζητήσεις με τις οποίες οι εμπειρογνώμονες καταλήγουν στις επιστημονικές γνώμες πρέπει να σέβονται το θέμα της εμπιστευτικότητας, η παρουσίαση και η εξήγησή τους πρέπει να γίνονται με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη δημοσιότητα. Οι γνώμες αυτές θα εξακολουθήσουν να κοινοποιούνται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο από την υπηρεσία μόλις είναι διαθέσιμες και ταυτόχρονα να δημοσιεύονται στο ίντερνετ έτσι ώστε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη να είναι πάντα πλήρως ενημερωμένα.

Τα καθήκοντα της υπηρεσίας

44. Προβλέπεται τα καθήκοντα της υπηρεσία να περιλαμβάνουν επιστημονικές συμβουλές, τη συλλογή και ανάλυση πληροφοριών και την ενημέρωση σχετικά με τους κινδύνους. Τα θέματα αυτά αναπτύσσονται στα κεφάλαια 3 και 7 αυτού του λευκού βιβλίου.

45. Επιστημονικές συμβουλές: Σκοπός της υπηρεσίας είναι να παρέχει επιστημονικές συμβουλές και πληροφορίες στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχετικά με όλα τα θέματα που έχουν άμεση ή έμμεση επίδραση στην υγεία και την ασφάλεια των καταναλωτών και συνδέονται με την κατανάλωση τροφίμων. Έτσι θα καλύπτει την πρωτογενή παραγωγή τροφίμων (γεωργικές και κτηνοτροφικές πλευρές), βιομηχανικές διεργασίες, την αποθήκευση, τη διανομή και τη λιανική πώληση. Οι δραστηριότητές της θα περιλαμβάνουν τόσο θέματα κινδύνων όσο και διατροφής. Η υπηρεσία θα καλύπτει επίσης θέματα που αφορούν την υγεία και καλή μεταχείριση των ζώων και θα λαμβάνει υπόψη την αξιολόγηση των κινδύνων σε άλλους τομείς και κυρίως στον περιβαλλοντικό και χημικό τομέα όταν επικαλύπτονται με την αξιολόγηση των κινδύνων που σχετίζονται με τα τρόφιμα.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πιστεύει ότι το επιστημονικό έργο που πραγματοποιείται σήμερα από τις επιστημονικές επιτροπές σχετικά με την ασφάλεια των τροφίμων πρέπει να αποτελέσει τον πυρήνα της προτεινόμενης υπηρεσίας. Στο πλαίσιο αυτό θα αναθεωρηθούν η διάρθρωση και οι εντολές των σημερινών επιστημονικών επιτροπών για να εξασφαλιστεί ότι οι επιστημονικές συμβουλές ανταποκρίνονται στο πλήρες φάσμα ευθυνών που ανατίθενται στην υπηρεσία. Οι επιτροπές θα εκδίδουν γνώμες ύστερα από έκκληση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ενεργώντας προνοητικά, οι επιτροπές θα επισημαίνουν επίσης τους νέους κινδύνους για την υγεία ή τα αναδυόμενα προβλήματα υγείας και η υπηρεσία θα εξετάζει αυτές τις ανησυχίες.

46. Η υπηρεσία θα δημιουργήσει τα μέσα για τον ταχύ εντοπισμό εμπειρογνωμόνων επιστημόνων στην Ευρωπαϊκή Ένωση και σε άλλες χώρες. Επομένως η υπηρεσία θα πρέπει να έχει πρόσβαση σε ένα παγκόσμιο δίκτυο διαπρεπών επιστημόνων και την απαραίτητη ευελιξία ώστε να ανταποκρίνεται γρήγορα σε μεταβαλλόμενες καταστάσεις.

47. Η υπηρεσία πρέπει να μπορεί να διατηρείται ενήμερη σχετικά με τις πιο πρόσφατες επιστημονική εξελίξεις και να εντοπίζει τις ελλείψεις στην πραγματοποιούμενη έρευνα ή στα θέματα όπου κρίνει ότι είναι αναγκαία ταχεία και κατευθυνόμενη εργασία. Η υπηρεσία θα έχει δικά της κονδύλια για την ανάθεση κατευθυνόμενης και άμεσης ad-hoc έρευνας για να ανταποκρίνεται σε απρόβλεπτες καταστάσεις έκτακτης ανάγκης για την υγεία σε συνεργασία με το Κοινό Κέντρο Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κρατικές επιστημονικές υπηρεσίες και διεθνείς οργανισμούς. Πρέπει επίσης να λαμβάνεται επίσης υπόψη το έργο των δικτύων που δημιουργήθηκαν με τα κοινοτικά ερευνητικά προγράμματα. Πρέπει να δημιουργηθούν μηχανισμοί για την αύξηση της αμφίδρομης αλληλεπίδρασης ανάμεσα σε αυτά τα κοινοτικά ερευνητικά προγράμματα και την υπηρεσία.

48. Οι επιστημονικές επιτροπές πρέπει να μπορούν να αφοσιώνονται στο κύριο καθήκον τους που είναι να προετοιμάζουν επιστημονικές γνώμες. Οι επιτροπές θα υποστηρίζονται από μια επιστημονική γραμματεία που θα είναι υπεύθυνη για την επικοινωνία ανάμεσα στις επιτροπές και τους διαχειριστές κινδύνου. Επιπλέον, θα χρειαστεί να υπάρχει εσωτερική επιστημονική υποστήριξη η οποία θα αναλαμβάνει ένα μεγάλος μέρος του προπαρασκευαστικού έργου των επιτροπών.

49. Συλλογή και ανάλυση πληροφοριών: Υπάρχει επείγουσα ανάγκη να εντοπιστούν και να χρησιμοποιηθούν οι πληροφορίες που είναι ήδη διαθέσιμες τόσο σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Κοινότητα όσο και παγκοσμίως σχετικά με θέματα που αφορούν την ασφάλεια των τροφίμων. Αυτό θα είναι ένα από τα κύρια καθήκοντα της υπηρεσίας και αποτελεί τομέα όπου υπάρχουν τεράστια περιθώρια βελτίωσης. Εάν αξιοποιηθούν σωστά οι πληροφορίες αυτές μπορούν να συντελέσουν ουσιαστικά στην εξασφάλιση όσο το δυνατόν ταχύτερου εντοπισμού πιθανών προβλημάτων και της έκδοσης επιστημονικών συμβουλών που αφορούν την κατάσταση της υγείας γενικότερα.

50. Ο ρόλος της υπηρεσίας αναμένεται να είναι προληπτικός με την ανάπτυξη και λειτουργία προγραμμάτων ελέγχου και παρακολούθησης της ασφάλειας των τροφίμων. Θα χρειαστεί να δημιουργηθεί ένα δίκτυο επαφών με παρόμοιες υπηρεσίες, εργαστήρια και οργανώσεις των καταναλωτών σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση και σε τρίτες χώρες.

Η υπηρεσία πρέπει να είναι ικανή να εγγυηθεί την άμεση αξιολόγηση του αποτελέσματος των προγραμμάτων αυτών και την άμεση ανάλογη αντίδραση, εξασφαλίζοντας τον ταχύ εντοπισμό των υπαρκτών ή ενδεχόμενων κινδύνων. Επιπλέον, η υπηρεσία πρέπει να αναπτύξει ένα σύστημα προβλέψεων που θα επιτρέψει τον έγκαιρο εντοπισμό των αναδυόμενων κινδύνων, έτσι ώστε να αποφεύγονται οι κρίσιμες καταστάσεις, όπου είναι δυνατόν.

51. Επικοινωνία: Η δυνατότητα άμεσης και δημόσιας επικοινωνίας με τους καταναλωτές σχετικά με θέματα που αφορούν τα τρόφιμα θα δώσει στην υπηρεσία εκτεταμένη δημόσια προβολή. Η υπηρεσία θα πρέπει να φροντίζει ιδιαίτερα για την ενημέρωση όλων των ενδιαφερόμενων μερών σχετικά με τα ευρήματά της, όχι μόνο όσον αφορά τις επιστημονικές γνώμες, αλλά και σε σχέση με τα αποτελέσματα των προγραμμάτων της ελέγχου και παρακολούθησης.

Η υπηρεσία πρέπει να γίνει το αυτόματο πρώτο σημείο αναφοράς όταν αναζητούνται επιστημονικές πληροφορίες σχετικά με την ασφάλεια των τροφίμων και διατροφικά θέματα ή όταν εντοπίζονται προβλήματα. Πρέπει επίσης να εξασφαλίζει τη δημοσίευση των κατάλληλων πληροφοριών σχετικά με τα θέματα αυτά στο πλαίσιο της δέσμευσής της να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη των καταναλωτών. Οπωσδήποτε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα εξακολουθήσει να είναι υπεύθυνη για την κοινοποίηση των αποφάσεων σχετικά με τη διαχείριση του κινδύνου.

Αντίδραση σε κρίσιμες καταστάσεις

52. Όταν προκύπτουν καταστάσεις έκτακτης ανάγκης σε σχέση με την ασφάλεια των τροφίμων η υπηρεσία θα συγκεντρώνει, θα αναλύει και θα διανέμει τις σχετικές πληροφορίες στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και κράτη μέλη και θα κινητοποιεί τους αναγκαίους επιστημονικούς πόρους ώστε να παρέχει όσο το δυνατόν καλύτερες επιστημονικές συμβουλές. Η υπηρεσία πρέπει να αντιδρά ταχύτατα και αποτελεσματικά στις κρίσιμες καταστάσεις και θα αναλάβει πρωταγωνιστικό ρόλο στην υποστήριξη της αντίδρασης της ΕΕ. Αυτό θα προωθήσει τον καλύτερο σχεδιασμό, την αντιμετώπιση των κρίσιμων καταστάσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο και θα αποδείξει στους καταναλωτές ότι ακολουθείται προνοητική προσέγγιση για την αντιμετώπιση των προβλημάτων.

53. Η υπηρεσία θα θέσει σε λειτουργία το σύστημα ταχείας προειδοποίησης, το οποίο επιτρέπει τον εντοπισμό και την ταχεία κοινοποίηση σε περίπτωση επειγόντων προβλημάτων που αφορούν την ασφάλεια των τροφίμων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα αποτελεί μέρος του δικτύου και επομένως θα ενημερώνεται άμεσα. Ανάλογα με τη φύση της κρίσιμης κατάστασης, μπορεί να ζητηθεί από την υπηρεσία να κάνει κάποιες ενέργειες παρακολούθησης που περιλαμβάνουν τον έλεγχο και την επιδημιολογική παρακολούθηση.

Δικτύωση με κρατικές υπηρεσίες και επιστημονικούς οργανισμούς

54. Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Τροφίμων πρέπει να είναι μια δομή προστιθέμενης αξίας: πρέπει να εργάζεται σε στενή συνεργασία με τις κρατικές επιστημονικές υπηρεσίες και τα ιδρύματα που είναι αρμόδια για την ασφάλεια των τροφίμων και να αξιοποιεί την εμπειρογνωμοσύνη τους. Αυτό θα οδηγήσει στη δημιουργία ενός δικτύου, σχεδιασμένου να εξασφαλίσει την καλύτερη και αποτελεσματικότερη αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων και της υποδομής. Ένα από τα καθήκοντα της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Τροφίμων θα είναι, επομένως, να διασυνδέει τα κέντρα αρτιότητας, επιτρέποντας στο δικό της επιστημονικό προσωπικό να αξιοποιεί την πιο σύγχρονη επιστημονική εμπειρογνωμοσύνη σε όλους τους σχετικούς κλάδους σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση και σε διεθνές επίπεδο. Αντίστοιχα, οι εθνικοί οργανισμοί θα έχουν πρόσβαση σε μια επιστημονική βάση με το μεγαλύτερο δυνατό διαμέτρημα. Μέσω αυτής της δυναμικής αμφίδρομης ανταλλαγής, ο ρόλος της υπηρεσίας θα αυξηθεί σταδιακά. Αυτό θα οδηγήσει μακροπρόθεσμα στην πεποίθηση ότι η υπηρεσία είναι η πιο αξιόπιστη πηγή γνώσεων σχετικά με θέματα που αφορούν την ασφάλεια των τροφίμων στην ΕΕ.

55. Μέσα στο δίκτυο αυτό πρέπει να διασφαλιστεί η βέλτιστη αξιοποίηση των διαθέσιμων επιστημονικών και τεχνικών δυνατοτήτων και της υποδομής του Κοινού Κέντρου Ερευνών (JRC) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Επικοινωνία με τις υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής

56. Η υπηρεσία και οι υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής πρέπει να συνεργάζονται πολύ στενά από τη στιγμή που η υπηρεσία θα αναλάβει το έργο της. Αυτό αφορά κυρίως τις υπηρεσίες που είναι αρμόδιες να προετοιμάσουν τη νομοθεσία, την εφαρμογή της νομοθεσίας και την διεξαγωγή των ελέγχων και επιθεωρήσεων (ΓΤΚΘ), καθώς και το Κοινό Κέντρο Ερευνών και τις υπηρεσίες που είναι αρμόδιες για την κοινοτική έρευνα και ανάπτυξη. Έτσι θα εξασφαλιστεί ότι τα ευρήματα της υπηρεσίας θα χρησιμοποιηθούν όσο το δυνατόν καλύτερα και ότι η υπηρεσία θα ενημερώνεται σχετικά με θέματα που συνδέονται άμεσα με τις δραστηριότητές της. Ταυτόχρονα, με τον τρόπο αυτό η υπηρεσία θα μπορεί να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των υπηρεσιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ωστόσο, παρά τη συνεργασία αυτή, ο ρόλος που ανατίθεται στην υπηρεσία πρέπει φυσικά να παραμείνει σαφής.

Πόροι

57. Οι οικονομικές συνέπειες της σύστασης και λειτουργίας των επιστημονικών συμβουλευτικών συστημάτων, της συγκέντρωσης και ανάλυσης πληροφοριών και των αποτελεσματικών διασυνδέσεων με τους επιστημονικούς οργανισμούς στα κράτη μέλη δεν πρέπει να υποτιμούνται. Εκτός από τα επιστημονικά της καθήκοντα και τα καθήκοντα που αφορούν την ενημέρωση, η υπηρεσία θα αναλάβει επίσης την διοικητική και οικονομική διαχείριση. Η υπηρεσία θα κάνει εκτεταμένη χρήση της πληροφορικής και των τεχνολογιών επικοινωνίας και θα προάγει τη χρήση τους από τις εθνικές υπηρεσίες και τους οργανισμούς που είναι αρμόδιοι για την ασφάλεια των τροφίμων. Η αποτελεσματικότητα της υπηρεσίας εξαρτάται τελικά από την επάρκεια, από την άποψη μεγέθους αλλά και ποιότητας, των ανθρώπινων, οικονομικών και φυσικών πόρων που της παρέχονται. Οι απαραίτητοι πόροι θα μπορέσουν να καθοριστούν μόνον ενόψει των αποφάσεων που θα ληφθούν ύστερα από τη διαδικασία διαβούλευσης και λεπτομερείς μελέτες σκοπιμότητας. Τα αναλυτικά σχετικά ποσά θα παρουσιαστούν μαζί με την οριστική πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ίδρυση της υπηρεσίας και θα λάβουν υπόψη τις προσεχείς συζητήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με τις πολιτικές προτεραιότητες και τη σχετική διάθεση λειτουργικών και ανθρώπινων πόρων.

Γεωγραφική θέση της υπηρεσίας

58. Η υπηρεσία θα πρέπει να αναπτύξει πολύ στενούς δεσμούς εργασίας με τις υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που εμπλέκονται σε θέματα ασφάλειας των τροφίμων και με άλλα θεσμικά όργανα της ΕΕ προκειμένου να πραγματοποιήσει το έργο της αποτελεσματικά και να είναι διαθέσιμη για ταχεία γνωμοδότηση σε κρίσιμες καταστάσεις. Η υπηρεσία πρέπει επίσης να είναι προσιτή, όχι μόνο στους επιστήμονες που καλούνται να διατυπώσουν τις επιστημονικές γνώμες, αλλά και σε όλους τους άλλους ενδιαφερόμενους που αναγκάζονται να ζητήσουν τις απόψεις της υπηρεσίας. Αυτό είναι σημαντικό όχι μόνο για την καλύτερη αξιοποίηση των πόρων, αλλά και για να αποδειχθεί ότι η υπηρεσία διαθέτει διαφάνεια και είναι προσιτή, ιδίως όσον αφορά το ρόλο της στην επικοινωνία. Με βάση τα παραπάνω η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί ότι η υπηρεσία πρέπει να εγκατασταθεί σε μια τοποθεσία με εύκολη πρόσβαση.

Υποψήφιες χώρες

59. Οι υποψήφιες χώρες θα συμμετέχουν στο έργο της υπηρεσίας σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στο Λουξεμβούργο που υπογράμμισε τη σημασία της εξοικείωσης των χωρών αυτών με τις μεθόδους εργασίας και τις πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ειδικές ρυθμίσεις θα γίνουν κατά τις προσεχείς εργασίες για την ίδρυση της υπηρεσίας.

Χρονοδιάγραμμα εφαρμογής

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί απαραίτητο το πρόγραμμα υλοποίησης για την ίδρυση της υπηρεσίας να είναι ταχύτατο.

60. Προβλέπεται το ακόλουθο χρονοδιάγραμμα για την επίσημη ίδρυση της νέας υπηρεσίας:

- Δημοσίευση του λευκού βιβλίου: Ιανουάριος του 2000

- Περίοδος γνωμοδοτήσεων: τέλος Απριλίου του 2000

- Πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής: Σεπτέμβριος του 2000

- Νομοθεσία εφαρμογής: Δεκέμβριος του 2001

- Η υπηρεσία αρχίζει να λειτουργεί: 2002

61. Αν και το χρονοδιάγραμμα που παρουσιάζεται είναι φιλόδοξο, ιδίως δεδομένου του μεγέθους του έργου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί ότι είναι εφικτό χάρη στην εμπειρία της από την ίδρυση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Αξιολόγησης των Φαρμακευτικών Προϊόντων. Όχι μόνο πρέπει να είναι ταχύτατο το εναρκτήριο πρόγραμμα της νέας υπηρεσίας, αλλά είναι επίσης αναγκαίο να βελτιωθεί παράλληλα η λειτουργία του υπάρχοντος συστήματος. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα δημιουργήσει μια ειδική ομάδα για να εξασφαλίσει ταχεία δράση όσον αφορά τα θέματα που προσδιορίζονται στο παρόν κεφάλαιο του λευκού βιβλίο.

62. Η ενδυνάμωση του παρόντος συστήματος αξιολόγησης των κινδύνων και επικοινωνίας θα παίξει σπουδαίο ρόλο στη θέσπιση των αναγκαίων μέτρων που θα εξασφαλίσουν ότι η υπηρεσία θα μπορέσει να λειτουργήσει ύστερα από δύο χρόνια. Λαμβάνοντας υπόψη τη διαθεσιμότητα κονδυλίων για την επόμενη διετία η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα αξιολογήσει τη δυνατότητα ενδυνάμωσης των διαθέσιμων δομών επιστημονικής υποστήριξης και συμβουλών στην προκαταρκτική φάση της ίδρυσης της υπηρεσίας.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: KANONΙΣΤΙΚΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ

63. Στο κεφάλαιο 4 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τόνισε γιατί η διαχείριση του κινδύνου πρέπει να παραμείνει σε ένα πλήρως πολιτικά υπόλογο θεσμικό πλαίσιο. Παρόλη την προτεινόμενη ίδρυση μιας Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Τροφίμων, η διατύπωση και παραγωγή νομοθετικών πράξεων θα παραμείνει αρμοδιότητα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου.

64. H Ευρωπαϊκή Ένωση διαθέτει εκτενή νομοθεσία που καλύπτει την πρωτογενή παραγωγή γεωργικών προϊόντων και τη βιομηχανική παραγωγή επεξεργασμένων τροφίμων. Η νομοθεσία εξελίχτηκε την τελευταία τριακονταετία, αντανακλώντας ένα μείγμα επιστημονικών, κοινωνικών, πολιτικών και οικονομικών δυνάμεων, ιδίως στο πλαίσιο της δημιουργίας της εσωτερικής αγοράς, αλλά η εξέλιξη αυτή δεν καθοδηγήθηκε από κάποια γενική συνοχή. Για το λόγο αυτό το πράσινο βιβλίο με τις γενικές αρχές της νομοθεσίας τροφίμων στην Ευρωπαϊκή Ένωση (COM(97) 176 τελικό) είχε ήδη προβλέψει την ανάγκη μιας ευρύτατης αναθεώρησης της νομοθεσίας τροφίμων.

65. Η παραγωγή τροφίμων είναι εξαιρετικά πολύπλοκη. Τα προϊόντα ζωικής και φυτικής προέλευσης παρουσιάζουν εγγενείς κινδύνους που οφείλονται σε μικροβιολογικές και χημικές μολύνσεις. Ωστόσο το παρόν νομοθετικό πλαίσιο και η λειτουργική οργάνωση προσφέρουν γενικά στον Ευρωπαίο καταναλωτή ένα υψηλό επίπεδο προστασίας της υγείας. Το κύριο πρόβλημα δεν έγκειται απαραίτητα στην έλλειψη νομικών οργάνων, αλλά στις μεγάλες διαφορές μεταξύ των μέσων αντιμετώπισης των καταστάσεων σε ειδικούς τομείς, ή στο πλήθος των ενεργειών που πρέπει να γίνουν στην περίπτωση που ένα πρόβλημα περάσει από έναν τομέα σε άλλον. Ένα από τα πιο ευάλωτα σημεία του συστήματος είναι η έλλειψη σαφούς δέσμευσης από όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη να προειδοποιούν έγκαιρα σχετικά με πιθανούς κινδύνους, έτσι ώστε η αναγκαία επιστημονική αξιολόγηση και τα προστατευτικά μέτρα να ξεκινούν έγκαιρα για να εξασφαλίζεται μια προληπτική αντί για μια "θεραπευτική" αντιμετώπιση σε επίπεδο ΕΕ.

Το πλήρες φάσμα των προτεινόμενων μέτρων παρουσιάζεται στο παράρτημα με την ένδειξη των μέτρων στα οποία δίνεται προτεραιότητα και το πιθανό χρονοδιάγραμμα, αν και οικονομικοί περιορισμοί πιθανώς να επηρεάσουν την περάτωση ορισμένων πρωτοβουλιών.

Νέο νομοθετικό πλαίσιο για την ασφάλεια των τροφίμων

Είναι ανάγκη να θεσπιστεί ένα συνεπές και διαφανές σύνολο κανόνων για την ασφάλεια των τροφίμων.

66. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σκοπεύει να υποβάλλει προτάσεις για ένα νέο νομοθετικό πλαίσιο που θα καθορίζει τις αρχές που εξασφαλίζουν μια συνεπή προσέγγιση και καθορίζουν τις αρχές, τις υποχρεώσεις και τους ορισμούς που ισχύουν στον τομέα αυτό. Σκοπός των προτάσεων αυτών θα είναι να εκφράσουν το αποτέλεσμα των εκτεταμένων διαβουλεύσεων που ξεκίνησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 1997 με τη δημοσίευση του πράσινου βιβλίου περί της νομοθεσίας τροφίμων, να καθορίσουν τις κοινές αρχές που διέπουν τη νομοθεσία περί τροφίμων και να καθιερώσουν την ασφάλεια των τροφίμων ως πρωταρχικό στόχο της νομοθεσίας περί τροφίμων της ΕΕ.

67. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα υποβάλει προτάσεις, συμπεριλαμβανομένου ενός γενικού νόμου περί τροφίμων, οι οποίες θα εκφράζουν τις αρχές της ασφάλειας των τροφίμων που αναφέρονται στο κεφάλαιο 2. Οι προτάσεις αυτές θα υποβληθούν σε εξαντλητικές διαβουλεύσεις με όλες τις ομάδες συμφερόντων σε όσο το δυνατόν πιο πρώιμο στάδιο ανάπτυξής τους και όπου χρειάζεται θα διεξαχθεί ανάλυση του αντίκτυπου των νομικών προτάσεων. Κάθε νομοθετική πράξη πρέπει να είναι σαφής, απλή και κατανοητή για όλους τους παραγωγούς και προμηθευτές για να μπορέσει να εφαρμοστεί. Χρειάζεται επίσης στενή συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς στο κατάλληλο επίπεδο στα κράτη μέλη για να εξασφαλιστεί η πλήρης και συστηματική συμμόρφωση και εφαρμογή και να αποφευχθούν άσκοπες διοικητικές διαδικασίες.

68. Οι προτάσεις αυτές θα προσφέρουν επίσης ένα γενικό πλαίσιο στους τομείς που δεν καλύπτονται από ειδικούς εναρμονισμένους κανόνες, αλλά όπου η λειτουργία της εσωτερικής αγοράς εξασφαλίζεται με την αμοιβαία αναγνώριση, που θεσπίστηκε από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο στη νομολογία του "Cassis de Dijon". Σύμφωνα με την αρχή αυτή, απουσία κοινοτικής εναρμόνισης, τα κράτη μέλη μπορούν να περιορίσουν την τοποθέτηση στην αγορά προϊόντων που διατίθενται νόμιμα σε κάποιο άλλο κράτος μέλος μόνον όταν, και στο βαθμό που αυτό δικαιολογείται από έννομο συμφέρον όπως την προστασία της δημόσιας υγείας και τα μέτρα που λαμβάνονται είναι ανάλογα. Στο πλαίσιο αυτό η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα εξακολουθήσει να χρησιμοποιεί όλα τα μέσα που έχει στη διάθεσή της, είτε επίσημα (διαδικασίες κατά παράβασης) είτε ανεπίσημα (δίκτυα αντιπροσώπων των κρατών μελών και συνεδριάσεις κτλ.) προκειμένου να επιλύσει διαφορές ή να ξεπεράσει εμπόδια για το εμπόριο. Ενέργειες για τη λήψη μέτρων σε κοινοτικό επίπεδο θα προβλέπονται όταν τα εμπόδια στο εμπόριο κρίνονται δικαιολογημένα για λόγους ασφάλειας των τροφίμων.

Νέο νομοθετικό πλαίσιο για τις ζωοτροφές

Η ασφάλεια των τροφίμων ζωικής προέλευσης ξεκινά από τις ασφαλείς ζωοτροφές.

69. Αν και η νομοθεσία δεν μπορεί να εμποδίσει όλα τα περιστατικά που επηρεάζουν τις ζωοτροφές και την τροφική αλυσίδα, μπορεί να προβάλει τις κατάλληλες απαιτήσεις και τους ελέγχους που θα επιτρέπουν την έγκαιρη διάγνωση των προβλημάτων και ταχείες διορθωτικές ενέργειες. Από την άποψη αυτή οι ενέργειες που απαιτούνται στον τομέα των ζωοτροφών είναι επεξηγηματικές. Οι αρχές της ασφάλειας των τροφίμων που αναφέρθηκαν στο κεφάλαιο 2 πρέπει να εφαρμόζονται στον τομέα των ζωοτροφών, ιδίως για να αποσαφηνίζουν τις ευθύνες των παραγωγών ζωοτροφών και να παρέχουν μια πλήρη ρήτρα διασφάλισης. Ειδικότερα, τα υλικά που μπορούν ή δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην παραγωγή ζωοτροφών, συμπεριλαμβανομένων των ζωικών παραπροϊόντων, πρέπει να καθορίζονται σαφώς. Μια θετική λίστα των υλικών που αποτελούν ζωοτροφές θα έδινε τη σαφέστερη απάντηση στη σημερινή έλλειψη ορισμού ως προς το τι αποτελεί υλικό για ζωοτροφές, αλλά το έργο αυτό είναι πολύπλοκο και χρονοβόρο. Βραχυπρόθεσμα πρέπει να επεκταθεί σύντομα η σημερινή αρνητική λίστα. Ωστόσο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει δεσμευτεί να δημιουργήσει μεσοπρόθεσμα μια θετική λίστα. Επιπλέον θα προταθεί μια αναθεώρηση της κοινοτικής νομοθεσίας έτσι ώστε να εξαιρούνται τα νεκρά ζώα (τα πτώματα) και το ακατάλληλο υλικό από την αλυσίδα των ζωοτροφών. Τα μόνο υλικά που θα επιτρέπεται να χρησιμοποιηθούν στις ζωοτροφές θα είναι υλικά που προέρχονται από ζώα που έχουν κριθεί κατάλληλα για ανθρώπινη κατανάλωση.

Θα υποβληθεί νομoθετική πρόταση για την αξιολόγηση, έγκριση και επισήμανση των νέων ζωοτροφών, ιδίως των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών και των ζωοτροφών που προέρχονται από αυτούς.

Η διάκριση ανάμεσα στις διάφορες κατηγορίες προϊόντων που χρησιμοποιούνται στη διατροφή των ζώων (πρόσθετα, φαρμακευτικά προϊόντα, συμπληρώματα διατροφής) είναι αναγκαία προκειμένου να αποφευχθούν ασάφειες και αμφιβολίες και να διευκρινιστεί ποιες απαιτήσεις ισχύουν σε κάθε περίπτωση. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα επιδιώξει επίσης την απαγόρευση ή τη σταδιακή απομάκρυνση των αντιβιοτικών που χρησιμοποιούνται για την προώθηση της ανάπτυξης στην ΕΕ ανάλογα με την πιθανή χρήση τους στην ιατρική και κτηνιατρική στο πλαίσιο της ευρύτερης στρατηγικής της για τον έλεγχο και τον περιορισμό της ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά.

Τώρα που η προέλευση και οι επιπτώσεις της κρίσης της διοξίνης αποσαφηνίζονται κατέστη φανερό ότι η βιομηχανία παραγωγής ζωοτροφών πρέπει να υπόκειται σε εξίσου αυστηρές απαιτήσεις και ελέγχους όπως ο τομέας παραγωγής τροφίμων. Η απουσία εσωτερικών ελέγχων (καλές πρακτικές παρασκευής, ίδιοι έλεγχοι, σχέδια αντιμετώπισης απρόβλεπτων καταστάσεων) και η έλλειψη μηχανισμών που παρέχουν τη δυνατότητα εντοπισμού της προέλευσης επέτρεψαν στην κρίση της διοξίνης να εξελιχτεί και να επεκταθεί σε ολόκληρη την τροφική αλυσίδα. Θα προταθεί νομοθεσία προκειμένου να διορθωθούν αυτές οι ανωμαλίες, συμπεριλαμβανομένης της επίσημης έγκρισης όλων των εργοστασίων παραγωγής ζωοτροφών καθώς και επίσημοι έλεγχοι σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Για να ευθυγραμμιστεί το πλαίσιο που ισχύει για τομέα των ζωοτροφών με το πλαίσιο του τομέα των τροφίμων θα ενσωματωθεί στο σύστημα ταχείας προειδοποίησης για τα τρόφιμα ένα σύστημα ταχείας προειδοποίησης για τις ζωοτροφές.

Υγεία και καλή μεταχείριση των ζώων

Η υγεία και καλή μεταχείριση των ζώων που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή τροφίμων είναι πολύ σημαντική για τη δημόσια υγεία και την προστασία των καταναλωτών.

70. H υγεία των ζώων αποτελεί επίσης σημαντικό παράγοντα της ασφάλειας των τροφίμων. Ορισμένες ασθένειες, οι επονομαζόμενες ζωονόσοι, όπως η φυματίωση, η σαλμονέλωση και η λιστερίαση μεταδίδονται στους ανθρώπους από μολυσμένα τρόφιμα. Οι ασθένειες αυτές μπορεί να είναι ιδιαίτερα σοβαρές για ορισμένες κατηγορίες του πληθυσμού. H λιστερίαση μπορεί να προκαλέσει εγκεφαλίτιδα και αποβολή του εμβρύου· η σαλμονέλωση είναι ένα αναδυόμενο πρόβλημα για τη δημόσια υγεία. Η σωστή συνολική ενημέρωση σχετικά με την κατάσταση είναι προϋπόθεση για την ανάληψη δράσης. Επομένως απαιτούνται κοινοτικοί έλεγχοι για τις ασθένειες που μεταδίδονται με τα τρόφιμα και τις ζωονόσους και πρέπει να καθοριστούν εναρμονισμένες απαιτήσεις σχετικά με τη δήλωσή τους. Οι πληροφορίες που θα προκύψουν θα διευκολύνουν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στον καθορισμό των στόχων της και στη λήψη αποτελεσματικότερων μέτρων για τη μείωση του επιπολασμού των ζωονόσων.

Τα διαθέσιμα προγράμματα εξάλειψης και ελέγχου των ασθενειών, όπως εκείνα της φυματίωσης και της βρουκέλωσης, πρέπει να συνεχιστούν και όπου είναι δυνατόν να ενισχυθούν· ιδίως στα κράτη μέλη η κατάσταση των οποίων όσον αφορά τις ασθένειες αυτές παραμένει προβληματική. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στον έλεγχο της εχινοκοκκίασης και της Brucella melitensis (βρουκέλωσης) στην περιοχή της Μεσογείου. Οι πληροφορίες σχετικά με τον έλεγχο των ζωονόσων πρέπει να αξιοποιηθούν καλύτερα για τον καλύτερο σχεδιασμό προγραμμάτων σε επίπεδο ΕΕ.

Το παρόν λευκό βιβλίο υποβάλλει προτάσεις που αποβλέπουν συγκεκριμένα στην προώθηση της υγείας και της καλής μεταχείρισης των ζώων, μόνον εφόσον αυτό συνδέεται άμεσα με την πολιτική ασφάλειας των τροφίμων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγνωρίζει ότι η υγεία και γενικότερα η καλή μεταχείριση των ζώων είναι σημαντικά θέματα. Στο πλαίσιο του παρόντος λευκού βιβλίου αναγνωρίζεται ότι τα θέματα που αφορούν την καλή μεταχείριση των ζώων πρέπει να ενσωματωθούν πληρέστερα στην πολιτική για τα τρόφιμα. Ιδίως ο αντίκτυπος τους στην ποιότητα και ασφάλεια των προϊόντων ζωικής προέλευσης που προορίζονται για ανθρώπινη κατανάλωση πρέπει να αντανακλάται στη νομοθεσία.

71. Το μεγαλύτερο μέρος της νομοθεσίας που σχετίζεται με τη ΣΕΒ και τις ΜΣΕ θεσπίστηκε με τη μορφή μέτρων προστασίας που αφορούσαν συγκεκριμένες περιπτώσεις. Εξ ορισμού η θέσπιση των μέτρων αυτών δεν εμπλέκει όλα τα κοινοτικά θεσμικά όργανα. Επίσης τα μέτρα δεν παρέχουν μια απόλυτα συνεπή προσέγγιση. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αντιμετώπισε το πρόβλημα αυτό υποβάλλοντας στο Συμβούλιο και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μια ολοκληρωμένη πρόταση βάσει του άρθρου 152 της συνθήκης, που καλύπτει όλα τα μέτρα για τον έλεγχο της ΣΕΒ και άλλων μεταδοτικών μορφών σπογγώδους εγκεφαλοπάθειας (ΜΣΕ). Μέχρι να εγκριθεί η πρόταση θα λαμβάνονται μέτρα έκτακτης ανάγκης για να εξασφαλιστεί ένα υψηλό επίπεδο προστασίας κατά το ενδιάμεσο διάστημα. Tα πιο σημαντικά μέτρα θα είναι: κανόνες για την απομάκρυνση συγκεκριμένων επικίνδυνων υλικών σε συνδυασμό με μια προσωρινή ταξινόμηση ανάλογα με την κατάσταση ως προς τη ΣΕΒ, ενίσχυση του συστήματος επιδημιολογικής παρακολούθησης με βάση τον έλεγχο ορισμένων ζώων που παρουσιάζουν υψηλό κίνδυνο (νεκρά κρεατοπαραγωγά ζώα, βοοειδή που σφάχτηκαν λόγω επείγουσας ανάγκης), εκσυγχρονισμός της απαγόρευσης των ζωοτροφών και της επιβολής περιορισμών στο εμπόριό τους σύμφωνα με πρόσφατες επιστημονικές συμβουλές.

Επιπλέον η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιθυμεί να γίνουν περαιτέρω δοκιμές για τον καθορισμό της επίπτωσης της ΣΕΒ σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό θα εξαρτηθεί φυσικά από τη διαθεσιμότητα κατάλληλων δοκιμών post mortem. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα εξακολουθήσει να επανεξετάζει το θέμα και θα κάνει προτάσεις για ένα κατάλληλο πρόγραμμα δοκιμών ανάλογα με τις εξελίξεις.

Υγιεινή

Μια συντονισμένη και ολιστική προσέγγιση ως προς την υγιεινή είναι βασικό στοιχείο της ασφάλειας των τροφίμων.

72. Με την πάροδο του χρόνου η Ευρωπαϊκή Κοινότητα δημιούργησε ένα πλήθος απαιτήσεων που σχετίζονται με την υγιεινή των τροφίμων. Αυτές περιλαμβάνουν πάνω από είκοσι νομικά κείμενα που έχουν σχεδιαστεί για να εξασφαλίσουν την ασφάλεια των τροφίμων που παράγονται και διατίθενται στην αγορά. Ωστόσο, οι απαιτήσεις αυτές θεσπίστηκαν αντιδρώντας σποραδικά στις ανάγκες της εσωτερικής αγοράς, λαμβάνοντας υπόψη ένα υψηλό επίπεδο προστασίας. Αυτό οδήγησε σε μια σειρά διαφορετικών συστημάτων υγιεινής ανάλογα με το αν τα τρόφιμα είναι ζωικής ή φυτικής προέλευσης που δικαιολογείται μόνο από ιστορικούς λόγους. Επίσης μερικοί τομείς, όπως η παραγωγή τροφίμων φυτικής προέλευσης στο επίπεδο του αγροκτήματος (πρωτογενής παραγωγή), δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής των απαιτήσεων. Θα προταθεί ένας νέος, πλήρης κανονισμός που θα αναμορφώνει τις υπάρχουσες νομικές απαιτήσεις για να υπάρχει συνέπεια και σαφήνεια σε ολόκληρη την αλυσίδα παραγωγής τροφίμων. Κατευθυντήρια αρχή ολόκληρου του κειμένου θα είναι ότι οι παραγωγοί και προμηθευτές των τροφίμων έχουν την πλήρη ευθύνη για την ασφάλεια των τροφίμων που παράγουν. Η εφαρμογή των αρχών της ανάλυσης των κινδύνων και του ελέγχου και η τήρηση των κανόνων υγιεινής, που θα εφαρμόζονται σε όλα τα επίπεδα της τροφικής αλυσίδας, πρέπει να εξασφαλίζουν την ασφάλεια αυτή. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα εξετάσει πώς μπορεί να βοηθήσει καλύτερα τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις αυτές, ιδίως ενισχύοντας την παραγωγή συμβουλευτικών εντύπων. Επιπλέον θα ξεκινήσει μια διαδικασία για τον καθορισμό μικροβιολογικών κριτηρίων και, όπου απαιτείται, στόχων για την ασφάλεια των τροφίμων.

Προσμείξεις και κατάλοιπα

Πρέπει να καθοριστούν όρια για τις προσμείξεις και τα κατάλοιπα, η τήρηση των οποίων να ελέγχεται.

73. Ο όρος "προσμείξεις" παραδοσιακά καλύπτει τις ουσίες που δεν προστίθενται εκούσια στα τρόφιμα. Μπορεί να είναι αποτέλεσμα περιβαλλοντικής μόλυνσης· μπορεί επίσης να προκύπτουν από τις καλλιεργητικές μεθόδους, την παραγωγή, την επεξεργασία, την αποθήκευση, τη συσκευασία, τη μεταφορά ή από αθέμιτες μεθόδους. Συγκεκριμένες απαιτήσεις σε επίπεδο ΕΕ υπάρχουν μόνο για ορισμένες προσμείξεις, αν και πολλά μέτρα ισχύουν σε εθνικό επίπεδο. Αυτό οδηγεί εκ των πραγμάτων σε διαφορές ως προς την προστασία της υγείας των καταναλωτών σε ολόκληρη την ΕΕ, αλλά και σε πρακτικές δυσκολίες για τις αρχές που πραγματοποιούν τους ελέγχους και για τη βιομηχανία. Η σοβαρή φύση αυτού του κενού φάνηκε με την κρίση της διοξίνης, όπου στο πλαίσιο των μέσων προφύλαξης καθορίστηκαν ad hoc όρια που ίσχυαν μόνο για προϊόντα βελγικής προέλευσης. Επομένως είναι σαφώς αναγκαίο να οριστούν πρότυπα για τις προσμείξεις σε ολόκληρη την αλυσίδα που οδηγεί από τις ζωοτροφές στα τρόφιμα. Η δημιουργία της επιστημονικής βάσης για τον καθορισμό αυτών των ορίων πρέπει να λάβει προτεραιότητα.

74. Ορισμένες ουσίες βρίσκονται στα τρόφιμα ως αποτέλεσμα εκούσιας χρήσης. Αυτό αφορά τα κατάλοιπα των ζιζανιοκτόνων στα τρόφιμα φυτικής και ζωικής προέλευσης και τα κτηνιατρικά φάρμακα στα τρόφιμα ζωικής προέλευσης. Η κοινοτική νομοθεσία έχει καθορίσει κανόνες για τη θέσπιση ανώτατων ορίων για τα κατάλοιπα αυτών των ουσιών στα τρόφιμα και τα γεωργικά προϊόντα. Τα κράτη μέλη έχουν υποχρέωση να ελέγχουν τη συμμόρφωση με τα όρια αυτά, αλλά δεν υπάρχουν εναρμονισμένες απαιτήσεις και οι δραστηριότητες ελέγχου διαφέρουν από κράτος σε κράτος. Επίσης ο αριθμός των εξουσιοδοτημένων εργαστηρίων που είναι ικανά να διεξάγουν τους ελέγχους στα κράτη μέλη είναι περιορισμένος. Όσον αφορά τα ζιζανιοκτόνα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει σκοπό σταδιακά να θεσπίσει όρια για όλους τους συνδυασμούς ζιζανιοκτόνων και προϊόντων. Θα πραγματοποιηθούν ενέργειες για την κάλυψη των ελλείψεων όσον αφορά τους ελέγχους και τις εργαστηριακές δοκιμές.

Προς το παρόν ένας μεγάλος αριθμός ζιζανιοκτόνων που κυκλοφορούν στην αγορά δεν έχουν ακόμα αξιολογηθεί σε κοινοτικό επίπεδο. Στο μεταξύ νέα ζιζανιοκτόνα υποβάλλονται για έγκριση για να εισέλθουν στην αγορά. Η διαδικασία έγκρισης των νέων ζιζανιοκτόνων χρειάζεται να επιταχυνθεί. Παράλληλα, η αναθεώρηση της έγκρισης των υπαρχόντων ζιζανιοκτόνων πρέπει να εκσυγχρονιστεί έτσι ώστε να απομακρυνθούν πολύ γρήγορα τα προϊόντα για την ασφάλειά των οποίων δεν υπάρχουν στοιχεία ή έχουν προκύψει ανησυχίες. Έτσι θα προωθηθεί η χρήση ασφαλέστερων ζιζανιοκτόνων.

Ωστόσο, η διεξαγωγή της αξιολόγησης των κινδύνων για την έγκριση των ζιζανιοκτόνων και ο καθορισμός ανώτατων ορίων για τα κατάλοιπα παρεμποδίζεται από την απουσία επαρκών ακριβών στοιχείων σχετικά με τα διαιτολόγια. Για να καλυφθεί το κενό αυτό θα εκπονηθεί μια σημαντική μελέτη ώστε να δημιουργηθεί μια βάση δεδομένων σχετικά με τα διαιτολόγια· αυτή η βάση δεδομένων θα αποτελέσει επίσης ουσιαστικό εργαλείο για την αξιολόγηση του κινδύνου οποιασδήποτε άλλης πρόσμειξης, πρόσθετης ουσίας, κτλ.

75. Η νομοθεσία σχετικά με τη ραδιενεργό μόλυνση των τροφίμων και των ζωοτροφών βασίζεται στο άρθρο 31 της συνθήκης Ευρατόμ, και στην περίπτωση των εισαγωγών, στο άρθρο 133 της συνθήκης. Στο πλαίσιο αυτό, η νομοθεσία ύστερα από το ατύχημα του Τσερνομπίλ θα αναθεωρείται συνεχώς.

Νέα τρόφιμα

Οι κοινοτικές διατάξεις σχετικά με τα νέα τρόφιμα πρέπει να γίνουν αυστηρότερες και να εκσυγχρονιστούν.

76. Η διαδικασία για να επιτραπεί η διάθεση στην αγορά νέων τροφίμων (δηλαδή τροφίμων και συστατικών των τροφίμων που δεν έχουν ξαναχρησιμοποιηθεί για ανθρώπινη κατανάλωση, ιδίως όσων περιέχουν ή προέρχονται από γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς) πρέπει να αποσαφηνιστεί και να γίνει πιο διαφανής. Οι εξαιρέσεις από τις διατάξεις αυτές πρέπει να αναθεωρηθούν. Επομένως, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα εκδώσει έναν κανονισμό εφαρμογής για να διευκρινίσει τις διαδικασίες που καθορίζονται στον κανονισμό 258/97/ΕΚ σχετικά με τα νέα τρόφιμα και τα νέα συστατικά τροφίμων και εν καιρώ θα παρουσιάσει επίσης μια πρόταση για τη βελτίωση του κανονισμού αυτού, σύμφωνα με το αναθεωρημένο κανονιστικό πλαίσιο για τη σκόπιμη απελευθέρωση γενετικά τροποποιημένων οργανισμών σύμφωνα με την οδηγία 90/220/ΕΟΚ. Επιπλέον, οι διατάξεις σχετικά με την επισήμανση πρέπει να συμπληρωθούν και να εναρμονιστούν.

Πρόσθετα, αρωματικές ουσίες, συσκευασία και ακτινοβόληση

Είναι αναγκαίο να εκσυγχρονιστεί και να συμπληρωθεί η υπάρχουσα κοινοτική νομοθεσία όσον αφορά τα πρόσθετα, τις αρωματικές ουσίες, τη συσκευασία και την ακτινοβόληση.

77. Οι διατάξεις σχετικά με τα πρόσθετα τροφίμων και τις αρωματικές ουσίες είναι ανάγκη να τροποποιηθούν από πολλές απόψεις. Πρώτον, πρέπει να δοθούν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτελεστικές αρμοδιότητες ώστε να διατηρήσει τους καταλόγους των εγκεκριμένων προσθέτων της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και να ξεκαθαριστεί η θέση των ενζύμων. Δεύτερον, οι κατάλογοι των χρωστικών ουσιών, των γλυκαντικών ουσιών και άλλων πρόσθετων της Ευρωπαϊκής Κοινότητας πρέπει να ενημερωθούν. Τρίτον, τα κριτήρια καθαρότητας όσον αφορά τις γλυκαντικές και τις χρωστικές ουσίες και άλλα πρόσθετα πρέπει να τροποποιηθούν και να καθοριστούν κατάλληλα κριτήρια καθαρότητας για τα πρόσθετα τροφίμων που παράγονται από νέες πηγές. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα δημοσιεύσει επίσης μια έκθεση σχετικά με την πρόσληψη των προσθέτων των τροφίμων. Οι συγκεκριμένες ενέργειες σε σχέση με τις αρωματικές ουσίες επικεντρώνονταν ως τώρα σε ουσίες καθορισμένης χημικής σύστασης. Απαιτείται περισσότερο έργο που να αντανακλά τις καινοτομίες στον τομέα αυτό και τη νέα, πληρέστερη κατανόηση των τοξικολογικών αποτελεσμάτων των ουσιών που είναι παρούσες εκ φύσεως στις αρωματικές ουσίες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα ενημερώσει τον κατάλογο των αρωματικών ουσιών, θα καταρτίσει ένα πρόγραμμα για την αξιολόγησή τους και θα δημιουργήσει έναν κατάλογο με τα πρόσθετα που επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται στις αρωματικές ουσίες.

78. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα μελετήσει επίσης το ενδεχόμενο τροποποίησης του κοινοτικού πλαισίου για τα υλικά που έρχονται σε επαφή με τα τρόφιμα για να βελτιωθεί η διαχείριση του τομέα αυτού και να βελτιωθούν οι απαιτήσεις σχετικά με την επισήμανση. Η διάρθρωση και η διαφάνεια των οδηγιών που αφορούν τα πλαστικά υλικά θα βελτιωθούν και θα μελετηθεί η ενδεχόμενη επέκταση των διατάξεων αυτών και στις επιφανειακές επιστρώσεις. Όσον αφορά τα υλικά που δεν έχουν εναρμονιστεί ακόμα (χαρτί, καουτσούκ, μέταλλα, ξύλο, φελλός), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα εξακολουθήσει να συνεργάζεται με τους άλλους ευρωπαϊκούς οργανισμούς που δραστηριοποιούνται στον τομέα αυτό (Ευρωπαϊκή Επιτροπή Τυποποίησης, Συμβούλιο της Ευρώπης).

79. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα προτείνει επιπλέον μια οδηγία για τη συμπλήρωση του καταλόγου των τροφίμων που επιτρέπεται να ακτινοβολούνται και θα δημοσιεύσει λεπτομερώς τις εγκαταστάσεις ακτινοβόλησης που λειτουργούν στα κράτη μέλη καθώς και τις εγκαταστάσεις τρίτων χωρών που έχουν εγκριθεί ως ισότιμες. Θα επιμεληθεί επίσης μιας οδηγίας σχετικά με τα συστατικά των φυσικών μεταλλικών νερών και τις προϋποθέσεις κάτω από τις οποίες επιτρέπεται η επεξεργασία ορισμένων μεταλλικών νερών με αέρα εμπλουτισμένο με όζον.

Μέτρα έκτακτης ανάγκης

Η δυνατότητα λήψης προστατευτικών μέτρων είναι ένα απαραίτητο εργαλείο της διαχείρισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης σε σχέση με την ασφάλεια των τροφίμων .

80. Η κρίση της διοξίνης απέδειξε την έλλειψη συνέπειας του παρόντος πλαισίου όσον αφορά τη θέσπιση προστατευτικών μέτρων σε απάντηση σε κάποιο κίνδυνο που εντοπίζεται για την υγεία των καταναλωτών. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν έχει προς το παρόν κάποιο νομικό όργανο για τη θέσπιση προστατευτικών μέτρων με δική της πρωτοβουλία, είτε για τις ζωοτροφές είτε για τα επεξεργασμένα τρόφιμα μη ζωικής προέλευσης που κατάγονται από κάποιο κράτος μέλος. Ανάλογα με τον τομέα, οι μηχανισμοί για τη λήψη προστατευτικών μέτρων είναι διαφορετικοί. Η θέσπιση μιας ενιαίας διαδικασίας για τις καταστάσεις έκτακτης ανάγκης που να ισχύει για όλα τα είδη τροφίμων και ζωοτροφών, όποια και αν είναι η γεωγραφική καταγωγή τους, είναι ο μόνος τρόπος να εκλείψουν οι διαφορές και να κλείσουν τα "παραθυράκια". Όσον αφορά το θέμα αυτό η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα υποβάλει μια πλήρη νομοθετική πρόταση.

Διαδικασία λήψης αποφάσεων

Η διαδικασία λήψης αποφάσεων πρέπει να εκσυγχρονιστεί και να απλοποιηθεί, ώστε να εξασφαλίζει αποτελεσματικότητα, διαφάνεια και ταχύτητα.

81. Η νομοθεσία της ΕΕ σχετικά με τα τρόφιμα βασίζεται σε διάφορες διατάξεις της συνθήκης ΕΚ: στο άρθρο 95 στην περίπτωση μέτρων για την ολοκλήρωση της λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς (λαμβάνοντας ως βάση ένα υψηλό επίπεδο προστασίας της υγείας και των καταναλωτών), στο άρθρο 152 για μέτρα στον κτηνιατρικό και φυτοϋγειονομικό τομέα που έχουν άμεσο στόχο την προστασία της δημόσιας υγείας, στο άρθρο 153 που σχετίζεται με την προστασία των καταναλωτών και στο άρθρο 37 όπου υπερισχύουν οι γεωργικές απόψεις. Ανάλογα με τη νομική βάση, τα μέτρα εγκρίνονται από το Συμβούλιο σε συναπόφαση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ή ύστερα από γνωμοδότηση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Το άρθρο 202 της συνθήκης ΕΚ προβλέπει ότι το Συμβούλιο, με τις πράξεις που εκδίδει, αναθέτει αρμοδιότητες στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την εκτέλεση των κανόνων που θεσπίζει το Συμβούλιο, εκτός από ειδικές περιπτώσεις όπου μπορεί να διατηρήσει το δικαίωμα να ασκεί απευθείας εκτελεστικές αρμοδιότητες. Αυτή η μεταφορά αρμοδιοτήτων κανονικά θα έπρεπε να επιτρέπει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να μετατρέπει γρήγορα τις επιστημονικές συμβουλές που λαμβάνει σε νομοθετικές πράξεις, τροποποιώντας την κατάλληλη νομοθεσία ή εκδίδοντας τις κατάλληλες αποφάσεις. Σε ορισμένες περιπτώσεις όμως, (ιδίως όσον αφορά τα πρόσθετα τροφίμων) δεν έχουν ανατεθεί ακόμα εκτελεστικές αρμοδιότητες στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με ανεπιθύμητο αποτέλεσμα η ενημέρωση των θετικών καταλόγων των εγκεκριμένων ουσιών (είτε είναι ανάγκη να εγκριθούν νέες ουσίες, να απαγορευθεί η χρήση εγκεκριμένων ουσιών, ή να τροποποιηθούν οι προϋποθέσεις χρήσης των εγκεκριμένων ουσιών) να πραγματοποιείται αρκετά χρόνια ύστερα από τη διατύπωση των επιστημονικών συμβουλών.

82. Όπου έχουν ανατεθεί εκτελεστικές αρμοδιότητες στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή (π.χ. αρωματικές ουσίες, διαλύτες εκχύλισης, προσμείξεις, κατάλοιπα ζιζανιοκτόνων, υλικά που έρχονται σε επαφή με τα τρόφιμα, προϊόντα διαίτης, ακτινοβολημένα τρόφιμα ή ταχέως κατεψυχθέντα τρόφιμα), η ισχύουσα διαδικασία λήψης αποφάσεων για τη μετατροπή των επιστημονικών συμβουλών σε νομοθεσία ή απόφαση σε ορισμένες περιπτώσεις δεν είναι ικανοποιητική: οι ισχύουσες διαδικασίες είναι ανόμοιες και δυσκίνητες· εμπλέκονται διαφορετικές επιτροπές· ισχύουν διαφορετικές προϋποθέσεις· τα κονδύλια είναι λιγοστά και διασκορπισμένα.

83. Όλες οι διαδικασίες που καθορίζονται στη νομοθεσία της ΕΕ περί τροφίμων πρέπει να αναθεωρηθούν όσον αφορά την εφαρμογή τους και την προσαρμογή τους στην τεχνική και επιστημονική πρόοδο. Όσον αφορά το θέμα αυτό οι επιτροπές που ασχολούνται με την κατ' εξουσιοδότηση νομοθεσία και την έγκριση των επιμέρους αποφάσεων θα πρέπει να μειωθούν σε αριθμό και να εκσυγχρονιστούν. Πρέπει να υπάρξει καλύτερος συντονισμός για να εξασφαλιστεί ότι τα θέματα που αφορούν την ασφάλεια των τροφίμων αντιμετωπίζονται ως ενιαίο σύνολο από το αγρόκτημα στο τραπέζι μέσω της εφαρμογής μιας ενιαίας κανονιστικής διαδικασίας για τις διοικητικές πράξεις, μιας ενιαίας διαχειριστικής διαδικασίας για την έγκριση μεμονωμένων αποφάσεων και μιας διαδικασίας έκτακτης ανάγκης για όλα τα επείγοντα θέματα που αφορούν την ασφάλεια των τροφίμων. Οι νέες διαδικασίες πρέπει να συμμορφώνονται με την πρόσφατη απόφαση περί επιτροπολογίας.

84. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να καθορίσει σαφείς και αυστηρές προθεσμίες για την προετοιμασία τροποποιήσεων ή αποφάσεων, για τις γνωμοδοτήσεις της μόνιμης επιτροπής και την ολοκλήρωση των τροποποιήσεων ή των αποφάσεων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Πρέπει να επιχειρηθεί μεγαλύτερη διαφάνεια σε όλα τα στάδια της κανονιστικής διαδικασίας. Οι τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας πρέπει να χρησιμοποιηθούν εκτεταμένα για να αυτοματοποιηθεί η παραγωγή και η παρακολούθηση των τροποποιήσεων και αποφάσεων και να επιταχυνθεί η κυκλοφορία τους μεταξύ όλων των ενδιαφερομένων.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΕΛΕΓΧΟΙ

Θα προταθεί εκτενής νομοθεσία για την αναδιαμόρφωση των διαφορετικών απαιτήσεων ελέγχου. Η νομοθεσία αυτή θα λάβει υπόψη τη γενική αρχή ότι όλα τα μέρη της αλυσίδας παραγωγής τροφίμων πρέπει να υπόκεινται σε επίσημους ελέγχους.

Η εξέλιξη της νομοθεσίας στην ΕΕ

85. Οι νομοθετικές απαιτήσεις που επιβάλλουν επίσημους ελέγχους τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο ΕΕ θεσπίστηκαν σε διαφορετικά κοινοτικά νομοθετικά κείμενα κατά τη διάρκεια περισσότερων από τριάντα ετών. Αν και αυτές οι νομοθετικές πράξεις έχουν τον ίδιο στόχο, η προσέγγισή τους ως προς τη λειτουργία των ελέγχων αυτών είναι διαφορετική. Περιέχουν επίσης ορισμένες ανωμαλίες με αποτέλεσμα μια ελλιπή νομική βάση για τη διεξαγωγή επίσημων ελέγχων τόσο στα κράτη μέλη όσο και σε τρίτες χώρες. Είναι ανάγκη η υπάρχουσα νομοθεσία για τον έλεγχο των τροφίμων να γίνει σαφέστερη και να εκσυγχρονιστεί και να εξασφαλιστεί ότι καλύπτονται όλες οι φάσεις της παραγωγής. Επιπλέον, ορισμένες λεπτομερείς απαιτήσεις σχετικά με τις επιθεωρήσεις του κρέατος χρειάζεται να αναθεωρηθούν αφού δεν συμβαδίζουν πλέον με τις σύγχρονες πρακτικές διαχείρισης της ασφάλειας των τροφίμων.

86. Η υπάρχουσα νομοθεσία περιλαμβάνει ένα σύστημα σύμφωνα με το οποίο τα κράτη μέλη μπορούν να εισπράττουν τέλη για να καλύψουν το κόστος των ελέγχων των προϊόντων ζωικής προέλευσης. Τα κράτη μέλη μπορούν να επιβάλουν τέλη στους εισαγωγείς για τον έλεγχο ορισμένου αριθμού προϊόντων ζωικής και μη ζωικής προέλευσης για τη συμμόρφωση με τη νομοθεσία μετά το Τσερνομπίλ. Υπάρχουν διαφορές στο ύψος των τελών που επιβάλλονται μεταξύ και στο εσωτερικό των κρατών μελών. Επιπλέον, δεν υπάρχει νομική βάση για την εφαρμογή ενός παρόμοιου συστήματος στους ελέγχους των ζωοτροφών και των τροφίμων μη ζωικής προέλευσης.

87. Η έλλειψη ομοιομορφίας στον καθορισμό και την επιβολή των τελών ελέγχου και η επέκταση της αρχής αυτής σε τομείς που δεν καλύπτονται προς το παρόν θα συμπεριληφθούν στην παρούσα νομική αναθεώρηση. Πρέπει να καθοριστούν κοινοί στόχοι σε επίπεδο ΕΕ όσον αφορά τις απαιτήσεις σε προσωπικό και σε εξοπλισμό, ενώ θα πρέπει να δοθούν εγγυήσεις που να εξασφαλίζουν ότι τα τέλη θα χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για τη χρηματοδότηση των ελέγχων.

Έλεγχοι σχετικά με τη λειτουργία της νομοθεσίας της ΕΕ

88. Η ευθύνη για την παραγωγή ασφαλών τροφίμων μοιράζεται ανάμεσα στους παραγωγούς και προμηθευτές, τις εθνικές αρχές και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Οι παραγωγοί και προμηθευτές είναι υπεύθυνοι για τη συμμόρφωση με τις νομικές διατάξεις και για την ελαχιστοποίηση του κινδύνου με δική τους πρωτοβουλία. Οι εθνικές αρχές είναι υπεύθυνες να εξασφαλίζουν ότι οι παραγωγοί και προμηθευτές τηρούν τα πρότυπα ασφαλείας των τροφίμων. Πρέπει να καθιερώσουν συστήματα ελέγχου για να εξασφαλίσουν την τήρηση των κοινοτικών κανόνων και, όπου είναι αναγκαίο, την εφαρμογή τους. Τα συστήματα αυτά πρέπει να αναπτυχθούν σε κοινοτικό επίπεδο, έτσι ώστε να ακολουθείται μια εναρμονισμένη προσέγγιση.

89. Για να εξασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα αυτών των συστημάτων ελέγχου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μέσω του Γραφείου Τροφίμων και Κτηνιατρικών Θεμάτων (ΓΤΚΘ), εκτελεί ένα πρόγραμμα ελέγχων και επιθεωρήσεων. Οι έλεγχοι αυτοί αξιολογούν την απόδοση των εθνικών αρχών σε σχέση με την ικανότητά τους να δημιουργήσουν και να θέσουν σε λειτουργία αποτελεσματικά συστήματα ελέγχου και υποστηρίζονται από επισκέψεις σε μεμονωμένες εγκαταστάσεις για να ελέγξουν εάν ακολουθούνται πράγματι αποδεκτά πρότυπα.

90. Οι πρόσφατες κρίσεις σε σχέση με την ασφάλεια των τροφίμων τόνισαν τις ελλείψεις των εθνικών συστημάτων ελέγχου. Στον πυρήνα του προβλήματος βρίσκεται η έλλειψη εναρμονισμένης κοινοτικής προσέγγισης όσον αφορά το σχεδιασμό και την ανάπτυξη των εθνικών συστημάτων ελέγχου.

91. Επομένως υπάρχει σαφής ανάγκη για ένα κοινοτικό πλαίσιο για τα εθνικά συστήματα ελέγχου, το οποίο θα βελτιώσει την ποιότητα των ελέγχων σε κοινοτικό επίπεδο, και κατά συνέπεια θα αυξήσει τα πρότυπα ασφαλείας των τροφίμων σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η λειτουργία αυτών των συστημάτων ελέγχου θα παραμείνει εθνική αρμοδιότητα. Αυτό το κοινοτικό πλαίσιο θα έχει τρία κύρια στοιχεία.

- Το πρώτο στοιχείο αφορά τα λειτουργικά κριτήρια που καθορίζονται σε κοινοτικό επίπεδο, τα οποία οι εθνικές αρχές αναμένεται να ικανοποιούν. Τα κριτήρια αυτά θα αποτελέσουν τα κύρια σημεία αναφοράς ως προς τα οποία θα ελέγχονται οι αρμόδιοι φορείς από το ΓΤΚΘ, επιτρέποντάς του με τον τρόπο αυτό να αναπτύξει μια συνεπή, πλήρη προσέγγιση ως προς τον έλεγχο των εθνικών συστημάτων.

- Το δεύτερο στοιχείο είναι η ανάπτυξη κατευθυντήριων γραμμών για τον κοινοτικό έλεγχο. Αυτές θα προωθούν συνεπείς εθνικές στρατηγικές και θα καθορίζουν τις προτεραιότητες ανάλογα με τους κινδύνους και τις πιο αποτελεσματικές διαδικασίες ελέγχου. Η κοινοτική στρατηγική θα αποτελέσει μια πλήρη, ολοκληρωμένη προσέγγιση ως προς τη λειτουργία των ελέγχων. Αυτές οι κατευθυντήριες γραμμές θα παρέχουν επίσης συμβουλές σχετικά με την ανάπτυξη συστημάτων καταγραφής των επιδόσεων και των αποτελεσμάτων των ελέγχων και θα καθορίζουν κοινοτικούς δείκτες επιδόσεων.

- Το τρίτο στοιχείο του πλαισίου είναι καλύτερη διοικητική συνεργασία στην ανάπτυξη και λειτουργία συστημάτων ελέγχου. Πρέπει να ενισχυθεί η κοινοτική διάσταση της ανταλλαγής των καλύτερων πρακτικών μεταξύ των εθνικών αρχών. Αυτό θα περιλαμβάνει την προώθηση της αμοιβαίας βοήθειας των κρατών μελών ολοκληρώνοντας και συμπληρώνοντας το υπάρχον νομοθετικό πλαίσιο. Επιπλέον, θα καλύπτει θέματα όπως η εκπαίδευση, η ανταλλαγή πληροφοριών και ιδέες για τη μακροπρόθεσμη στρατηγική σε κοινοτικό επίπεδο.

92. Η ανάπτυξη αυτού του γενικού κοινοτικού πλαισίου για τα εθνικά συστήματα ελέγχου θα είναι σαφώς προϊόν της συνεργασίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τα κράτη μέλη. Η εμπειρία από το ΓΤΚΘ θα αποτελέσει σημαντικό στοιχείο για την ανάπτυξή του.

93. Από την ίδρυση της ενιαίας αγοράς η σημασία της ύπαρξης αποτελεσματικών και εναρμονισμένων υγειονομικών ελέγχων στα εξωτερικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης έγινε σαφέστατη. Το υπάρχον σύστημα, που στηρίζεται σε μεθοριακούς σταθμούς επιθεώρησης υπό τον έλεγχο των αρχών του κάθε κράτους μέλους, καλύπτει μόνα τα προϊόντα ζωικής προέλευσης. Επιπλέον η προσέγγιση των συνοριακών ελέγχων δεν είναι αρκετά καλά συντονισμένη. Η νομική βάση των συνοριακών ελέγχων πρέπει να καλύπτει όλα τα προϊόντα και να καθορίζει ένα πιο αποτελεσματικό σύστημα ελέγχου σε κοινοτικό επίπεδο.

94. Πρέπει να εξεταστεί εάν χρειάζεται να δοθούν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιπλέον αρμοδιότητες που να ενισχύουν τις υπάρχουσες διαδικασίες κατά παράβασης όταν οι έλεγχοι αποκαλύπτουν σημαντική μη συμμόρφωση με τους κανόνες της ΕΕ. Οι διαδικασίες αυτές πρέπει να της επιτρέπουν ιδίως να ενεργεί ταχύτατα ενώπιον άμεσων κινδύνων για την υγεία των καταναλωτών, βάσει της αποτελεσματικής και διαφανούς παρακολούθησης των εκθέσεων των επιθεωρήσεων του ΓΤΚΘ. Ανάλογα με την περίπτωση θα πρέπει να είναι επίσης δυνατόν να διακόπτεται η κοινοτική οικονομική ενίσχυση ή να απαιτείται η απόδοση των κονδυλίων που έχουν ήδη διατεθεί.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: Η ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ

Ενημέρωση σχετικά με τους κινδύνους

Η ενημέρωση σχετικά με τους κινδύνους δεν θα πρέπει να είναι μια παθητική μετάδοση πληροφοριών, αλλά θα πρέπει να είναι αμφίδρομη και να περιλαμβάνει διάλογο με και πληροφορίες από όλους τους ενδιαφερόμενους.

95. Η ενημέρωση σχετικά με τους κινδύνους έγκειται στην ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών σχετικά με τη φύση των κινδύνων και τα μέτρα για τον έλεγχο του κινδύνων αυτών. Αυτό αποτελεί κύρια ευθύνη των δημόσιων αρχών όταν διαχειρίζονται κινδύνους που απειλούν τη δημόσια υγεία. Μπορεί να λειτουργήσει σωστά μόνον εάν η αξιολόγηση των κινδύνων και οι αποφάσεις σχετικά με τη διαχείριση των κινδύνων είναι διαφανείς και δημόσιες. Από το 1997 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εφαρμόζει μια νέα προσέγγιση για να εξασφαλίσει τη διαφάνεια, παρέχοντας στο κοινό όλες τις πληροφορίες σχετικά με τις επιστημονικές συμβουλές και τις επιθεωρήσεις και τους ελέγχους. Η πολιτική αυτή αποτελεί κύριο στοιχείο της ενημέρωσης σχετικά με τους κινδύνους και της διατήρησης της εμπιστοσύνης του κοινού και επομένως πρέπει να συνεχιστεί ενεργά.

96. Για όλα τα θέματα που συνδέονται με την ασφάλεια των τροφίμων είναι σημαντικό οι καταναλωτές να αναγνωρίζονται πλήρως ως ενδιαφερόμενοι και οι ανησυχίες τους να λαμβάνονται υπόψη

- ζητώντας τη γνώμη του κοινού για όλες τις απόψεις της ασφάλειας των τροφίμων

- παρέχοντας ένα πλαίσιο για συζητήσεις (δημόσιες ακροάσεις) μεταξύ των εμπειρογνωμόνων επιστημόνων και των καταναλωτών

- διευκολύνοντας τον διάλογο των καταναλωτών από διάφορα κράτη τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο.

97. Είναι σημαντικό όλα τα βήματα κατά τη χάραξη πολιτικής να γίνονται με πλήρη διαφάνεια. Όσο καλό και να είναι το νέο σύστημα, χωρίς τη διαφάνεια αυτή οι καταναλωτές δεν θα μπορούν να παρακολουθήσουν την εξέλιξη των νέων μέτρων και να εκτιμήσουν πλήρως τις βελτιώσεις που επιφέρουν. Η διαφάνεια θα έχει ως αποτέλεσμα τον απαραίτητο δημόσιο έλεγχο και θα εγγυείται το δημοκρατικό έλεγχο και την ανάληψη ευθυνών.

98. Τέλος πρέπει να εφαρμοστεί μια προληπτική προσέγγιση όσον αφορά την ενημέρωση σχετικά με τους αναπόφευκτους κινδύνους που αφορούν μια ορισμένη μερίδα του πληθυσμού. Για παράδειγμα οι γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία, οι έγκυοι, τα βρέφη, οι ηλικιωμένοι και τα άτομα με ανοσολογική ανεπάρκεια πρέπει να προειδοποιούνται πιο δραστήρια σχετικά με τους πιθανούς κινδύνους ορισμένων τροφίμων.

Επισήμανση και διαφήμιση

Οι καταναλωτές πρέπει να λαμβάνουν ουσιαστικές και ακριβείς πληροφορίες έτσι ώστε να μπορούν να επιλέγουν με βάση αυτές.

99. Δεσμευτικοί κανόνες όσον αφορά την επισήμανση πρέπει, επομένως, να εξασφαλίζουν ότι οι καταναλωτές πληροφορούνται σχετικά με τα χαρακτηριστικά του προϊόντος που καθορίζουν την επιλογή, τη σύσταση, την αποθήκευση και τη χρήση του. Οι παραγωγοί και προμηθευτές θα πρέπει να είναι ελεύθεροι να παρέχουν περισσότερες πληροφορίες στην ετικέτα, αρκεί οι πληροφορίες αυτές να είναι αληθινές και όχι παραπλανητικές.

Στο Διεθνή Οργανισμό Εμπορίου η επισήμανση είναι θέμα που απασχολεί την εμπορική πολιτική σε πολλούς διαφορετικούς τομείς, μεταξύ των οποίων βρίσκεται και η ασφάλεια των τροφίμων, σε σχέση τόσο με τη συμφωνία για τα τεχνικά εμπόδια προς το εμπόριο (TBS) όσο και με την υγειονομική και φυτοϋγειονομική συμφωνία (SPS). Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα δήλωσε, επομένως, ότι θα επιδιώξει πολύπλευρες κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με την επισήμανση. Οι κατευθυντήριες αυτές γραμμές θα χρησιμεύσουν στην αποφυγή άσκοπων προστριβών. Το θέμα αυτό έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την Ευρωπαϊκή Κοινότητα δεδομένης της θέσης μας σχετικά με το δικαίωμα των καταναλωτών να γνωρίζουν.

100. Επίσης, σχετικά με τη συνεχιζόμενη κωδικοποίηση της οδηγίας περί επισήμανσης η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σκοπεύει να προτείνει μια νέα τροποποίηση που θα αφαιρέσει τη σημερινή δυνατότητα να μην αναφέρονται τα επιμέρους στοιχεία των σύνθετων συστατικών όταν αποτελούν λιγότερο από το 25% του τελικού προϊόντος. Η επισήμανση όλων των συστατικών, όχι μόνο θα εξασφαλίζει την άριστη πληροφόρηση των καταναλωτών όσον αφορά τη σύσταση των προϊόντων διατροφής, αλλά ταυτόχρονα θα παρέχει τις απαραίτητες πληροφορίες στους καταναλωτές που για λόγους υγείας ή ηθικής υποχρεούνται ή επιθυμούν να αποφύγουν ορισμένα συστατικά. Στο πλαίσιο αυτό πρέπει να εξεταστεί το πρόβλημα της μεταφοράς των πρόσθετων ουσιών. Επίσης όσον αφορά συστατικά που είναι γνωστά αλλεργιογόνα, τα οποία απαντούν σε προϊόντα όπου είναι υποχρεωτικό να αναγράφεται μόνο το όνομα της κατηγορίας, θα μπορούσε να αναφέρεται η παρουσία των αλλεργιογόνων αυτών, έτσι ώστε οι ευαίσθητοι καταναλωτές να έχουν τη δυνατότητα να αποφύγουν αυτά τα προϊόντα.

101. Η οδηγία περί επισήμανσης απαγορεύει να αποδίδονται σε οποιοδήποτε τρόφιμο ιδιότητες πρόληψης, αντιμετώπισης ή θεραπείας κάποιας ανθρώπινης ασθένειας ή να γίνεται αναφορά σε τέτοιες ιδιότητες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξακολουθεί να θεωρεί ότι η επισήμανση και οι διαφημίσεις των τροφίμων δεν πρέπει να περιέχουν τέτοιους ισχυρισμούς που αφορούν την υγεία. Είναι αλήθεια ότι μια ισορροπημένη δίαιτα είναι προϋπόθεση για την καλή υγεία, αλλά ισχυρισμοί ότι η κατανάλωση κάποιων τροφίμων μπορεί να προλάβει, να αντιμετωπίσει ή να θεραπεύσει μια ασθένεια θα μπορούσαν να οδηγήσουν τους καταναλωτές σε μη ισορροπημένες διαιτητικές επιλογές. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα εξετάσει πάντως τη δυνατότητα θέσπισης ειδικών διατάξεων στην ευρωπαϊκή νομοθεσία σχετικά με "λειτουργικούς ισχυρισμούς" (π.χ. ισχυρισμούς που συνδέονται με τα ευεργετικά αποτελέσματα ενός θρεπτικού συστατικού σε ορισμένες φυσιολογικές σωματικές λειτουργίες) και "θρεπτικούς ισχυρισμούς" (όπως ισχυρισμούς που περιγράφουν, ανάλογα με την περίπτωση, την παρουσία, απουσία ή το επίπεδο ενός θρεπτικού συστατικού που περιέχεται σε κάποιο είδος τροφίμου ή την αξία του σε σύγκριση με παρόμοια τρόφιμα). Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα εξετάσει την ανάγκη ευθυγράμμισης των απαιτήσεων της οδηγίας περί επισήμανσης των ειδών διατροφής με τις ανάγκες και τις προσδοκίες των καταναλωτών.

102. Εκτός από την προσέγγιση της επισήμανσης των τροφίμων, το μέσο ικανοποίησης που διαθέτουν οι καταναλωτές και ο ανταγωνισμός κατά των παραπλανητικών διαφημιστικών μηνυμάτων πρέπει να επεκταθεί και στους ισχυρισμούς που έχουν σχέση με τις προαναφερθείσες κατηγορίες ισχυρισμών. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα υποβάλει μια σχετική πρόταση για την τροποποίηση της οδηγίας περί της παραπλανητικής διαφήμισης και θα εξασφαλίσει ότι οι διατάξεις περί διαφήμισης και επισήμανσης σε σχέση με τους ισχυρισμούς προβλέπουν ένα συνεπές νομοθετικό πλαίσιο.

103. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα εξετάσει επίσης την ευκαιρία αναθεώρησης ή θέσπισης ειδικών διατάξεων σχετικά με την επισήμανση ορισμένων κατηγοριών τροφίμων. Ειδικοί κανόνες, όπως η υποχρεωτική ένδειξη της χώρας καταγωγής των νωπών φρούτων, που ενημερώνει τους καταναλωτές καλύτερα σχετικά με τα προϊόντα αυτά, δεν είναι αντίθετοι με τους γενικούς κανόνες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα διευκρινίσει επίσης τις διατάξεις που αφορούν την επισήμανση των νέων τροφίμων και ιδίως των προϊόντων που προέρχονται από γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς και θα αναλάβει πρωτοβουλία όσον αφορά την επισήμανση των προσθέτων που παράγονται με γενετική μηχανική και την επισήμανση των τροφίμων και συστατικών των τροφίμων που παράγονται χωρίς γενετική μηχανική (τα επονομαζόμενα "τρόφιμα που δεν περιέχουν γενετικώς τροποποιημένους οργανισμούς").

Διατροφή

Οι καταναλωτές επιδεικνύουν αυξανόμενο ενδιαφέρον για τη διατροφική αξία των τροφίμων που αγοράζουν και γίνεται όλο και περισσότερο αναγκαίο να τους προσφέρονται σωστές πληροφορίες σχετικά με τα τρόφιμα που καταναλώνουν.

104. Η διασφάλιση της προστασίας της δημόσιας υγείας δεν περιορίζεται στην ασφάλεια των τροφίμων από χημική, βιολογική και φυσική άποψη. Πρέπει να αποσκοπεί επίσης στη διασφάλιση της πρόσληψης των απαραίτητων θρεπτικών συστατικών, περιορίζοντας ταυτόχρονα την πρόσληψη άλλων στοιχείων, έτσι ώστε να αποφεύγονται δυσμενή αποτελέσματα για την υγεία, συμπεριλαμβανομένων των αντιθρεπτικών αποτελεσμάτων. Η επιστημονική πληροφόρηση έχει αποδείξει ότι το κατάλληλο και διαφοροποιημένο διαιτολόγιο είναι πολύ σημαντικός παράγοντας για τη διατήρηση της καλής υγείας και μιας γενικότερης ευεξίας. Αυτό ίσως να ισχύει πολύ περισσότερο τώρα που εμφανίζονται στην αγορά νέα είδη προϊόντων με τροποποιημένη διατροφική αξία, που μπορεί να επηρεάζουν τη συμπεριφορά και την ευεξία των καταναλωτών είτε ευμενώς είτε δυσμενώς. Επιπλέον, οι πληροφορίες που θα επέτρεπαν στους καταναλωτές να κάνουν τις σωστές επιλογές δεν παρέχονται συστηματικά με σαφή και προσιτό τρόπο.

105. Όσον αφορά τα διαιτητικά τρόφιμα (δηλαδή τα τρόφιμα που προορίζονται να ικανοποιήσουν τις ειδικές διατροφικές απαιτήσεις συγκεκριμένων πληθυσμιακών ομάδων), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα επιμεληθεί μιας ειδικής οδηγίας σχετικά με τα τρόφιμα που προορίζονται να καλύψουν τις ανάγκες που προκύπτουν από έντονη μυϊκή προσπάθεια. Θα ετοιμάσει επίσης μια έκθεση σχετικά με τα τρόφιμα που προορίζονται για άτομα που πάσχουν από διαβήτη, και θα καθορίσει τις προϋποθέσεις για τους ισχυρισμούς "φτωχό σε νάτριο", "δεν περιέχει νάτριο" και "δεν περιέχει γλουτένη". Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα υποβάλλει επίσης στο Συμβούλιο και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δύο προτάσεις οδηγιών σχετικά με τα συμπληρώματα διατροφής (δηλαδή συμπυκνωμένες πηγές θρεπτικών συστατικών όπως βιταμίνες και άλατα) και τα εμπλουτισμένα τρόφιμα (δηλαδή τρόφιμα στα οποία έχουν προστεθεί θρεπτικά συστατικά). Τέλος, πρέπει να καθοριστούν κριτήρια καθαρότητας για τις θρεπτικές ουσίες που προστίθενται στα τρόφιμα για ειδικές διατροφικές χρήσεις ή είναι παρούσες στα συμπληρώματα διατροφής και στα τρόφιμα στα οποία έχουν προστεθεί θρεπτικά συστατικά.

106. Αρκετές ενέργειες σε κοινοτικό επίπεδο διοργανώθηκαν στο πλαίσιο του "τέταρτου και πέμπτου προγράμματος πλαισίου για την έρευνα και την ανάπτυξη". Οι ενέργειες αυτές παρέχουν κάποια από τα συστατικά που είναι σημαντικά για τη διατροφική πολιτική. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σκοπεύει να δημιουργήσει μια πλήρη και συνεπή διατροφική πολιτική και για το σκοπό αυτό θα παρουσιάσει ένα σχέδιο δράσης.

107. Αρκετές από τις απόψεις που παρουσιάστηκαν ήδη σε αυτό το λευκό βιβλίο ισχύουν και για τη χάραξη πολιτικής στον τομέα αυτό. Για την επιτυχή εφαρμογή μιας διατροφικής πολιτικής απαιτούνται κυρίως αποτελεσματικοί έλεγχοι, συγκέντρωση δεδομένων και ανάλυση των δεδομένων. Επομένως, τα εθνικά και κοινοτικά συστήματα συγκέντρωσης δεδομένων πρέπει να συμπεριλαμβάνουν πληροφορίες σχετικά με την πρόσληψη τροφίμων, το διαιτολόγιο και τη διατροφική κατάσταση. Επιπλέον, πρέπει να προωθηθούν η έρευνα και οι μελέτες σχετικά με τη διατροφή, να ζητούνται ενεργά επιστημονικές συμβουλές και τα αποτελέσματά τους να δίνονται στη δημοσιότητα με πλήρη διαφάνεια. Άλλη μια σημαντική πλευρά της διατροφικής πολιτικής είναι η αποτελεσματική και σωστή πληροφόρηση των καταναλωτών· σχετικά με αυτό παίζει κάποιο ρόλο η οδηγία περί της επισήμανσης των τροφίμων. Πρέπει να καταβληθούν ιδιαίτερες προσπάθειες για τη δημιουργία κατάλληλων εργαλείων πληροφόρησης, συμπεριλαμβανομένης της επισήμανσης των θρεπτικών συστατικών, αλλά και εκστρατείες πληροφόρησης. Θα προταθούν συστάσεις του Συμβουλίου για κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με το διαιτολόγιο. Τέλος, πρέπει να εξασφαλιστεί η σωστή ενημέρωση των καταναλωτών.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8: ΔΙΕΘΝΗΣ ΔΙΑΣΤΑΣΗ

Η κύρια αρχή όσον αφορά τα εισαγόμενα τρόφιμα και τις ζωοτροφές είναι ότι πρέπει να πληρούν τουλάχιστον ισοδύναμες προδιαγραφές για την υγεία με εκείνες που καθορίζει η Ευρωπαϊκή Κοινότητα για την εσωτερική της παραγωγή.

108. Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα είναι ο μεγαλύτερος εισαγωγέας και εξαγωγέας προϊόντων διατροφής παγκοσμίως και συναλλάσσεται με χώρες σε ολόκληρο τον κόσμο για όλο και μεγαλύτερη ποικιλία προϊόντων διατροφής. Λόγω αυτού του εκτενούς εμπορίου προϊόντων διατροφής, η ασφάλεια των τροφίμων δεν μπορεί να θεωρηθεί ως θέμα που αφορά αποκλειστικά την εσωτερική πολιτική. Ακριβώς οι ίδιες ανησυχίες όσον αφορά τις ζωονόσους, τις προσμείξεις και άλλες ανησυχίες επικρατούν και στο διεθνές εμπόριο προϊόντων διατροφής, εάν τα προϊόντα αυτά πρόκειται να εισαχθούν στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα ή να εξαχθούν από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Για να εξασφαλίσουμε την ικανοποίηση των παραπάνω απαιτήσεων αυτών, οι υποχρεώσεις μας ως προς τον ΔΟΕ απαιτούν, είτε τα μέτρα που λαμβάνονται να βασίζονται σε διεθνή πρότυπα ή, εφόσον δεν βασίζονται σε διεθνή πρότυπα, να είναι κατοχυρωμένα επιστημονικά. Στις περιπτώσεις που οι επιστημονικές αποδείξεις είναι ανεπαρκείς, μπορεί να θεσπιστούν προσωρινά μέτρα βάσει των διαθέσιμων σχετικών πληροφοριών.

109. Το διεθνές πλαίσιο όσον αφορά την ασφάλεια των τροφίμων αναπτύχθηκε σημαντικά μέσω του αυξημένου ρόλου ορισμένων διεθνών οργανισμών όπως ο Codex Alimentarius και το Διεθνές Γραφείο Επιζωοτιών, σύμφωνα με τη συμφωνία του Διεθνούς Οργανισμού Εμπορίου για την εφαρμογή υγειονομικών και φυτοϋγειονομικών μέτρων (υγειονομική και φυτοϋγειονομική συμφωνία), η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ) και ο Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών για τη Διατροφή και τη Γεωργία (FAO).

110. Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα παίζει ενεργό ρόλο στην υγειονομική και φυτοϋγειονομική επιτροπή και σε άλλες επιτροπές του Διεθνούς Οργανισμού Εμπορίου (ΔΟΕ) για να εξασφαλίσει ότι το διεθνές πλαίσιο ενθαρρύνει και υπερασπίζεται τα δικαιώματα των χωρών να διατηρούν υψηλά πρότυπα δημόσιας υγείας για την ασφάλεια των τροφίμων. Στο πλαίσιο αυτό, η Ευρωπαϊκή Κοινότητα έχει στόχο να διευκρινίσει και να ενισχύσει το υπάρχον πλαίσιο του ΔΟΕ για τη χρήση της αρχής της προφύλαξης στον τομέα της ασφάλειας των τροφίμων, ιδίως προκειμένου να βρεθεί μια αποδεκτή μεθοδολογία για το πεδίο δράσης βάσει της αρχής αυτής. Η υιοθέτηση μιας παγκόσμιας προσέγγισης ως προς την ασφάλεια των τροφίμων, όπως περιγράφεται στο παρόν λευκό βιβλίο, θα συνεισφέρει στην ενίσχυση του ρόλου της Ευρωπαϊκής Κοινότητας στον ΔΟΕ.

Ορισμένες τρίτες χώρες χρησιμοποιούν υγειονομικά και φυτοϋγειονομικά επιχειρήματα χωρίς επιστημονική δικαιολόγηση για να αρνηθούν την πρόσβαση των κοινοτικών προϊόντων διατροφής στην αγορά τους. Η υγειονομική και φυτοϋγειονομική συμφωνία παρέχει το δικαίωμα να ζητηθεί η αξιολόγηση του κινδύνου στην οποία στηρίζεται το μέτρο της τρίτης χώρας. Αυτή η αξιολόγηση του κινδύνου πρέπει να αναλύεται προσεκτικά σε εύθετο χρόνο, έτσι ώστε να εντοπίζονται αντιφάσεις και αδυναμίες και να ξεκινά η διαδικασία διαβούλευσης που προβλέπεται από την υγειονομική και φυτοϋγειονομική συμφωνία.

111. Οι εργασίες ένταξης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας στον Codex Alimentarius και στο Διεθνές Γραφείο Επιζωοτιών θα πραγματοποιηθούν σύντομα.

112. Οι καταναλωτές σε ολόκληρο τον κόσμο έχουν δικαίωμα να αναμένουν ότι τα εξαγόμενα κοινοτικά προϊόντα πληρούν τα ίδια πρότυπα που ισχύουν στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Το επίπεδο της ασφάλειας των τροφίμων που απαιτείται για τα προϊόντα που εξάγονται από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα πρέπει επομένως να είναι τουλάχιστον αυτό που απαιτείται για τα προϊόντα που διατίθενται στην αγορά στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Θα εξεταστεί η ανάγκη δημιουργίας κοινοτικών διαδικασιών πιστοποίησης των εξαγωγών για να εξασφαλιστεί αυτό.

113. Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα έχει ήδη συνάψει αρκετές διμερείς διεθνείς συμφωνίες σχετικά με τα υγειονομικά μέτρα, που περιλαμβάνουν την αναγνώριση της ισοδυναμίας των υγειονομικών μέτρων που εφαρμόζονται σε τρίτες χώρες. Θα διερευνηθεί η δυνατότητα σύναψης περαιτέρω συμφωνιών, καθώς και η ανάγκη για τεχνική συνεργασία και συνεργασία στην έρευνα και τεχνολογική ανάπτυξη με τις τρίτες χώρες. Για να τηρήσει τις υποχρεώσεις της που καθορίζονται στην υγειονομική και φυτοϋγειονομική συμφωνία, η Ευρωπαϊκή Κοινότητα πρέπει να εξασφαλίσει ότι όλη η νομοθεσία που αφορά τα υγειονομικά και φυτοϋγειονομικά μέτρα παρέχει τη δυνατότητα αναγνώρισης της ισοδυναμίας και ανά περίπτωση.

114. Η διαδικασία σύναψης συμφωνιών με τις γειτονικές χώρες και περιοχές, π.χ. τη Νορβηγία, την Ελβετία και την Ανδόρα, σύμφωνα με τις οποίες μπορούν να δεχθούν το κοινοτικό 'κεκτημένο' για την ασφάλεια των τροφίμων και άλλες υγειονομικές και φυτοϋγειονομικές απαιτήσεις, θα συνεχιστεί.

115. Όσον αφορά τη μελλοντική διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, είναι πολύ σημαντικό οι υποψήφιες χώρες να έχουν εφαρμόσει τις βασικές αρχές της Συνθήκης και νομοθεσία σχετικά με την ασφάλεια των τροφίμων και τα συστήματα ελέγχου ισοδύναμη με εκείνη που ισχύει στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Αυτό αποτελεί σημαντική πρόκληση για τις χώρες αυτές, τόσο από την άποψη της βελτίωσης των εγκαταστάσεων παραγωγής και επεξεργασίας τους όσο και από την άποψη της εφαρμογής της αναγκαίας νομοθεσίας και των διαδικασιών ελέγχου. Το υπάρχον πλαίσιο κοινοτικής βοήθειας θα βοηθήσει όπου χρειάζεται τις υποψήφιες χώρες να προσαρμόσουν την απαραίτητη νομοθεσία, συμπεριλαμβανομένης της ίδρυσης ανάλογων θεσμών για την εφαρμογή και επιβολή της νομοθεσίας αυτής, σύμφωνα με τις προτεραιότητες που καθορίζονται στις εταιρικές σχέσεις προσχώρησης.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

116. Η εφαρμογή όλων των μέτρων που προτείνονται στο παρόν λευκό βιβλίο θα επιτρέψει την πιο συντονισμένη και ολοκληρωμένη οργάνωση της ασφάλειας των τροφίμων, προκειμένου να επιτευχθεί το υψηλότερο δυνατό επίπεδο προστασίας της υγείας.

Η νομοθεσία θα αναθεωρηθεί και θα τροποποιηθεί όπου χρειάζεται ώστε να γίνει πιο συνεπής, πλήρης και σύγχρονη. Θα προωθηθεί η εφαρμογή της νομοθεσίας αυτής σε όλα τα επίπεδα.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πιστεύει ότι η ίδρυση μιας νέας υπηρεσίας, η οποία θα γίνει το επιστημονικό σημείο αναφοράς ολόκληρης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα συνεισφέρει σε ένα υψηλό επίπεδο προστασίας της υγείας των καταναλωτών και επομένως θα βοηθήσει στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών.

117. Η επιτυχία των μέτρων που προτείνονται σε αυτό το λευκό βιβλίο συνδέεται άμεσα με την ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου. Η εφαρμογή τους θα εξαρτηθεί από τη δέσμευση των κρατών μελών. Το παρόν λευκό βιβλίο απαιτεί επίσης την ενεργό συμμετοχή όλων των παραγωγών και προμηθευτών, που φέρουν την κύρια ευθύνη για την καθημερινή εφαρμογή των προδιαγραφών για την ασφάλεια των τροφίμων.

Μεγαλύτερη διαφάνεια σε όλα τα επίπεδα της πολιτικής για την ασφάλεια των τροφίμων είναι το ζητούμενο σε ολόκληρο το λευκό βιβλίο και θα συνεισφέρει ουσιαστικά στην αύξηση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών στην πολιτική της ΕΕ για την ασφάλεια των τροφίμων.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Σχέδιο δράσης για την ασφάλεια των τροφίμων [3]

[3] Στο παρόν σχέδιο δράσης δεν περιλαμβάνονται όλες οι ενέργειες που βρίσκονται σε εξέλιξη και οποίες αποτελούν απόρροια των υποχρεώσεων που προκύπτουν από τη νομοθεσία της ΕΕ

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>