21.7.2012   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

L 194/39

(1)

Η ανακοίνωση της Επιτροπής για τη στρατηγική «Ευρώπη 2020» (1) προτάσσει ως προτεραιότητα την ανάπτυξη μιας οικονομίας που θα βασίζεται στη γνώση και την καινοτομία.

(2)

Οι στόχοι που τέθηκαν στη στρατηγική «Ευρώπη 2020» περιγράφονται λεπτομερέστερα ιδίως στις εμβληματικές πρωτοβουλίες «Ψηφιακό θεματολόγιο για την Ευρώπη» (2) και «Ένωση καινοτομίας» (3). Μεταξύ των δράσεων που πρέπει να αναληφθούν στο πλαίσιο του «Ψηφιακού θεματολογίου», η έρευνα που χρηματοδοτείται με δημόσιους πόρους πρέπει να διαδίδεται ευρέως μέσω δημοσιεύσεων ανοικτής πρόσβασης των επιστημονικών δεδομένων και άρθρων. Η πρωτοβουλία «Ένωση Καινοτομίας» προωθεί ένα πλαίσιο για τον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας (ΕΧΕ) που πρόκειται να συσταθεί με σκοπό να συμβάλει στην άρση των φραγμών στην κινητικότητα και τη διασυνοριακή συνεργασία. Η εν λόγω πρωτοβουλία προβλέπει ότι οι δημοσιεύσεις ανοικτής πρόσβασης και τα δεδομένα της έρευνας που χρηματοδοτείται με δημόσιους πόρους πρέπει να προωθούνται και η πρόσβαση στις δημοσιεύσεις να καταστεί γενική αρχή για τα έργα που χρηματοδοτούνται από τα προγράμματα πλαίσια έρευνας της ΕΕ.

(3)

Στις 14 Φεβρουαρίου 2007 η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση με τίτλο «Οι επιστημονικές πληροφορίες την ψηφιακή εποχή: πρόσβαση, διάδοση και διαφύλαξη» (4), η οποία συνοδεύεται από έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής. Η εν λόγω ανακοίνωση παρουσιάζει επισκόπηση της κατάστασης στην Ευρώπη όσον αφορά τις επιστημονικές δημοσιεύσεις και τη διαφύλαξη των ερευνητικών αποτελεσμάτων, εξετάζοντας σχετικά οργανωτικά, νομικά, τεχνικά και οικονομικά θέματα.

(4)

Η ανακοίνωση συνοδεύτηκε τον Νοέμβριο του 2007 από τα συμπεράσματα του Συμβουλίου με τίτλο «Οι επιστημονικές πληροφορίες την ψηφιακή εποχή: πρόσβαση, διάδοση και διαφύλαξη». Στα συμπεράσματα η Επιτροπή καλείται να εφαρμόσει δοκιμαστικά την ανοικτή πρόσβαση στις επιστημονικές δημοσιεύσεις που προκύπτουν από έργα χρηματοδοτούμενα από τα προγράμματα πλαίσια έρευνας της ΕΕ και περιλαμβάνεται ένα σύνολο δράσεων που πρέπει να αναληφθούν από τα κράτη μέλη. Σε ορισμένα σημεία τα οποία αποτελούν αντικείμενο ανάλυσης στα συμπεράσματα σημειώθηκε πρόοδος, δεν έχουν όμως επιτευχθεί όλοι οι στόχοι και η πρόοδος που σημειώθηκε ήταν άνιση μεταξύ κρατών μελών. Απαιτείται ανάληψη δράσης από πλευράς ΕΕ για να αξιοποιηθεί τα μάλα το ευρωπαϊκό ερευνητικό δυναμικό.

(5)

Οι πολιτικές ανοικτής πρόσβασης αποσκοπούν να παράσχουν στους αναγνώστες δωρεάν πρόσβαση σε επιστημονικές δημοσιεύσεις και ερευνητικά δεδομένα που αξιολογούνται από ομοτίμους όσο το δυνατόν ενωρίτερα κατά τη διαδικασία διάδοσης, και να επιτρέψουν τη χρήση και επαναχρησιμοποίηση των αποτελεσμάτων της επιστημονικής έρευνας. Οι εν λόγω πολιτικές πρέπει να εφαρμόζονται λαμβάνοντας υπόψη το πρόβλημα των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας.

(6)

Οι πολιτικές ανοικτής πρόσβασης σχετικά με τα αποτελέσματα της επιστημονικής έρευνας πρέπει να εφαρμόζονται σε κάθε έρευνα που χρηματοδοτείται με δημόσιους πόρους. Οι εν λόγω πολιτικές αναμένεται να βελτιώσουν τις συνθήκες διεξαγωγής της έρευνας μειώνοντας την αλληλεπικάλυψη των προσπαθειών και ελαχιστοποιώντας τον χρόνο που αναλίσκεται στην αναζήτηση πληροφοριών και στην πρόσβαση σε αυτές. Με τον τρόπο αυτό θα επιταχυνθεί η επιστημονική πρόοδος και θα διευκολυνθεί η συνεργασία μεταξύ χωρών της ΕΕ και με τρίτες χώρες. Οι εν λόγω πολιτικές απαντούν επίσης στις εκκλήσεις που διατυπώνονται εντός της επιστημονικής κοινότητας για καλύτερη πρόσβαση στις επιστημονικές πληροφορίες.

(7)

Η δυνατότητα των κοινωνικών φορέων να αλληλεπιδρούν στον κύκλο της έρευνας βελτιώνει την ποιότητα, τη συνάφεια, την αποδοχή και τη βιωσιμότητα των αποτελεσμάτων της καινοτομίας, ενσωματώνοντας τις προσδοκίες, τις ανάγκες, τα συμφέροντα και τις αξίες της κοινωνίας. Η ανοικτή πρόσβαση αποτελεί κύρια συνιστώσα των πολιτικών των κρατών μελών για υπεύθυνη έρευνα και καινοτομία, με σκοπό να καταστούν τα αποτελέσματα της έρευνας διαθέσιμα σε όλους και να διευκολυνθεί η συμμετοχή της κοινωνίας.

(8)

Οι επιχειρήσεις θα επωφεληθούν επίσης από την ευρύτερη πρόσβαση στα αποτελέσματα της επιστημονικής έρευνας. Ειδικότερα, οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις θα βελτιώσουν την ικανότητά τους για καινοτομία. Ως εκ τούτου, οι πολιτικές για την πρόσβαση στις επιστημονικές πληροφορίες πρέπει επίσης να διευκολύνουν την πρόσβαση των ιδιωτικών εταιρειών στις επιστημονικές πληροφορίες.

(9)

Το Διαδίκτυο έχει αλλάξει ριζικά τον κόσμο της επιστήμης και της έρευνας. Για παράδειγμα, οι ερευνητικές κοινότητες εφάρμοσαν δοκιμαστικά νέους τρόπους καταγραφής, πιστοποίησης, διάδοσης και διαφύλαξης των επιστημονικών δημοσιεύσεων. Οι πολιτικές έρευνας και χρηματοδότησης πρέπει να προσαρμοστούν σε αυτό το νέο περιβάλλον. Πρέπει να γίνει σύσταση στα κράτη μέλη να προσαρμοστούν και να αναπτύξουν τις πολιτικές τους για την ανοικτή πρόσβαση στις επιστημονικές δημοσιεύσεις.

(10)

Η ανοικτή πρόσβαση στα δεδομένα της επιστημονικής έρευνας ενισχύει την ποιότητα των δεδομένων, μειώνει την ανάγκη επανάληψης της έρευνας, επιταχύνει την επιστημονική πρόοδο και συμβάλλει στην καταπολέμηση της επιστημονικής απάτης. Στην τελική της έκθεση: «Αξιοποιώντας τις ευκαιρίες: πώς η Ευρώπη μπορεί να αποκομίσει κέρδη από την πλημμυρίδα των επιστημονικών δεδομένων» (5) τον Οκτώβριο του 2010, η ομάδα εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου για τα επιστημονικά δεδομένα τόνισε τη μεγάλη σημασία της ανταλλαγής και της διαφύλαξης αξιόπιστων δεδομένων που παράγονται κατά τη διάρκεια της επιστημονικής διαδικασίας. Συνεπώς, η πολιτική δράση για την πρόσβαση στα δεδομένα είναι επείγουσα και συνιστάται στα κράτη μέλη.

(11)

Η διαφύλαξη των αποτελεσμάτων της επιστημονικής έρευνας αποβαίνει προς το δημόσιο συμφέρον. Κατά παράδοση, αποτελούσε ευθύνη των βιβλιοθηκών, ιδίως των εθνικών βιβλιοθηκών νόμιμης απόθεσης. Ο όγκος των παραγόμενων ερευνητικών αποτελεσμάτων σημειώνει τρομακτική αύξηση. Πρέπει να θεσπιστούν μηχανισμοί, υποδομές και λύσεις λογισμικού που να επιτρέπουν τη μακρόχρονη διαφύλαξη των ερευνητικών αποτελεσμάτων σε ψηφιακή μορφή. Η βιώσιμη χρηματοδότηση της διαφύλαξης έχει ύψιστη σημασία, δεδομένου ότι οι δαπάνες επιμέλειας του ψηφιακού περιεχομένου εξακολουθούν να είναι σχετικά υψηλές. Δεδομένης της σημασίας της διαφύλαξης των ερευνητικών αποτελεσμάτων για μελλοντική χρήση, συνιστάται στα κράτη μέλη η δημιουργία ή η ενίσχυση των πολιτικών στον εν λόγω τομέα.

(12)

Οι πολιτικές που πρέπει να αναπτυχθούν από τα κράτη μέλη πρέπει να καθορίζονται σε εθνικό επίπεδο ή σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης, ανάλογα με τη συνταγματική κατάσταση και την κατανομή αρμοδιοτήτων για τον καθορισμό της πολιτικής στην έρευνα.

(13)

Οι στέρεες ηλεκτρονικές υποδομές που υποστηρίζουν το σύστημα επιστημονικών πληροφοριών θα βελτιώσουν την πρόσβαση στις επιστημονικές πληροφορίες και τη μακροπρόθεσμη διαφύλαξή τους. Με αυτό τον τρόπο μπορεί να προωθηθεί η συνεργατική έρευνα. Σύμφωνα με την ανακοίνωση της Επιτροπής «Υποδομές ΤΠΕ για την ηλ-επιστήμη» (6), οι ηλεκτρονικές υποδομές είναι «ένα περιβάλλον όπου οι ερευνητικοί πόροι (υλισμικό, λογισμικό και περιεχόμενο) είναι εύκολα προσβάσιμοι και ανταλλάξιμοι, όπου αυτό είναι απαραίτητο για την προώθηση καλύτερης και αποτελεσματικότερης έρευνας.» Συνεπώς, συνιστάται η περαιτέρω ανάπτυξη των εν λόγω υποδομών και η διασύνδεσή τους σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

(14)

Η μετάβαση προς την ανοικτή πρόσβαση αποτελεί παγκόσμια προσπάθεια και αυτό καταδεικνύεται από την «Αναθεωρημένη στρατηγική για τη συμβολή της UNESCO στην προώθηση της ανοικτής πρόσβασης στις επιστημονικές πληροφορίες και την έρευνα» (7) και τη «Δήλωση του ΟΟΣΑ για την πρόσβαση στα ερευνητικά δεδομένα που χρηματοδοτούνται με δημόσιους πόρους» (8). Τα κράτη μέλη πρέπει να συμμετάσχουν στην εν λόγω παγκόσμια προσπάθεια και να δώσουν το παράδειγμα ενισχύοντας ένα ανοικτό και συνεργατικό ερευνητικό περιβάλλον με βάση την αμοιβαιότητα.

(15)

Δεδομένης της μεταβατικής φάσης του εκδοτικού τομέα, τα ενδιαφερόμενα μέρη πρέπει να συνεργαστούν ώστε να ανταπεξέλθουν στη μεταβατική διαδικασία και να αναζητήσουν βιώσιμες λύσεις για τη διαδικασία επιστημονικών εκδόσεων.

(16)

Στις 12 Δεκεμβρίου 2011, η Επιτροπή ενέκρινε μια δέσμη που συνίσταται σε ανακοίνωση για τα ανοικτά δεδομένα, σε πρόταση οδηγίας για την τροποποίηση της οδηγίας 2003/98/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 17ης Νοεμβρίου 2003, για την περαιτέρω χρήση πληροφοριών του δημόσιου τομέα (9) και σε νέους κανόνες της Επιτροπής για τα έγγραφα που έχει στην κατοχή της. Η δέσμη παρουσίασε τη στρατηγική της Επιτροπής για τα ανοικτά δεδομένα σε ένα ενιαίο συνεκτικό πλαίσιο που περιλαμβάνει δράσεις, συμπεριλαμβανομένης της παρούσας σύστασης.

(17)

Η παρούσα σύσταση συνοδεύεται από ανακοίνωση στην οποία η Επιτροπή καθορίζει την πολιτική και το όραμά της για την ανοικτή πρόσβαση στα ερευνητικά αποτελέσματα. Περιγράφει τις δράσεις που θα αναλάβει η Επιτροπή, ως το όργανο που χρηματοδοτεί την επιστημονική έρευνα από τον προϋπολογισμό της Ένωσης.

(18)

Μαζί με την παρούσα σύσταση και τη συνοδευτική ανακοίνωση, η Επιτροπή εκδίδει ανακοίνωση με τίτλο «Ενίσχυση των συμπράξεων στον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας για αριστεία και ανάπτυξη», στην οποία καθορίζει τις κύριες προτεραιότητες για την ολοκλήρωση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας, μία από τις οποίες είναι η βέλτιστη κυκλοφορία, η πρόσβαση και η μεταφορά της επιστημονικής γνώσης,

1.

Καθορισμός σαφών πολιτικών διάδοσης και ανοικτής πρόσβασης στις επιστημονικές δημοσιεύσεις που απορρέουν από έρευνα που χρηματοδοτείται με δημόσιους πόρους. Οι εν λόγω πολιτικές πρέπει να προβλέπουν:

Πρέπει να διασφαλισθεί ότι, ως αποτέλεσμα των εν λόγω πολιτικών:

2.

Διασφαλίζεται ότι οι οργανισμοί χρηματοδότησης της έρευνας που είναι αρμόδιοι για τη διαχείριση της δημόσιας χρηματοδότησης της έρευνας και τα ακαδημαϊκά ιδρύματα που λαμβάνουν δημόσια χρηματοδότηση υλοποιούν τις πολιτικές μέσω:

3.

Καθορισμός σαφών πολιτικών για τη διάδοση και ανοικτή πρόσβαση στα ερευνητικά δεδομένα που προκύπτουν από έρευνα που χρηματοδοτείται με δημόσιους πόρους. Οι εν λόγω πολιτικές πρέπει να προβλέπουν:

Πρέπει να διασφαλισθεί ότι, ως αποτέλεσμα των εν λόγω πολιτικών:

4.

Ενίσχυση της διαφύλαξης επιστημονικών πληροφοριών με:

5.

Περαιτέρω ανάπτυξη ηλεκτρονικών υποδομών που υποστηρίζουν το σύστημα διάδοσης επιστημονικών πληροφοριών με:

6.

Διασφάλιση συνεργειών μεταξύ εθνικών ηλεκτρονικών υποδομών σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο με:

7.

Συμμετοχή στον πλειονομερή διάλογο ενδιαφερομένων σε εθνικό, ευρωπαϊκό ή/και διεθνές επίπεδο για τον τρόπο προώθησης της ανοικτής πρόσβασης και διαφύλαξης των επιστημονικών πληροφοριών. Οι συμμετέχοντες πρέπει ιδίως να εξετάζουν:

8.

Ορισμός έως τα τέλη του έτους ενός εθνικού σημείου αναφοράς του οποίου τα καθήκοντα είναι:

9.

Ενημέρωση της Επιτροπής 18 μήνες από την ημερομηνία δημοσίευσης της παρούσας σύστασης στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και στη συνέχεια ανά διετία, σχετικά με τη δράση που έχει αναληφθεί ως απάντηση στα διάφορα στοιχεία της παρούσας σύστασης, σύμφωνα με διατυπώσεις που πρέπει να προσδιοριστούν και να συμφωνηθούν. Με βάση τα ανωτέρω, η Επιτροπή θα επανεξετάσει την πρόοδο που θα έχει σημειωθεί σε ολόκληρη την ΕΕ προκειμένου να εκτιμήσει κατά πόσο απαιτείται περαιτέρω δράση για την επίτευξη των στόχων που καθορίζονται στην παρούσα σύσταση.