(1)

Από τα μέσα του 2007, η λειτουργία των πιστωτικών αγορών χονδρικής παρουσίασε σοβαρές διαταραχές. Αποτέλεσμα ήταν η διάβρωση της ρευστότητας στον τραπεζικό τομέα και η απροθυμία των τραπεζών να χορηγούν δάνεια μεταξύ τους καθώς και προς την ευρύτερη οικονομία. Καθώς η διαταραχή των πιστωτικών αγορών εντάθηκε τους δεκαοκτώ τελευταίους μήνες, η χρηματοπιστωτική κρίση οξύνθηκε και η παγκόσμια οικονομία εισήλθε σε βαθιά ύφεση.

(2)

Είναι δύσκολο να προβλεφθεί η διευθέτηση της χρηματοπιστωτικής κρίσης και η ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας χωρίς να εξασφαλιστεί η σταθερότητα του τραπεζικού κλάδου και του ευρύτερου χρηματοπιστωτικού συστήματος. Μόνο τότε θα επανέλθει η εμπιστοσύνη των επενδυτών και θα αποκατασταθεί η κανονική δανειοδοτική συμπεριφορά των τραπεζών. Κατά συνέπεια, τα κράτη ΕΟΧ θέσπισαν μέτρα για τη στήριξη της σταθερότητας των τραπεζικών τους κλάδων και την ενίσχυση της δανειοδοσίας, όπως η εισφορά νέων κεφαλαίων με τη χρήση δημοσίων πόρων και η χορήγηση κρατικών εγγυήσεων για τις δανειοληπτικές πράξεις των τραπεζών.

(3)

Ορισμένα κράτη ΕΟΧ έκαναν γνωστή την πρόθεσή τους να συμπληρώσουν τα υφιστάμενα μέτρα στήριξης παρέχοντας κάποια μορφή αρωγής για απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία που έχουν στην κατοχή τους οι τράπεζες. Οι εξαγγελίες αυτές, παράλληλα με παρόμοια πρωτοβουλία στις Ηνωμένες Πολιτείες, προκάλεσαν μια γενικότερη συζήτηση εντός του ΕΟΧ για τα πλεονεκτήματα μιας αρωγής για απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία ως κρατικού μέτρου στήριξης των τραπεζών. Στο πλαίσιο της συζήτησης αυτή, η ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που αντιστοιχεί στο παρόν κεφάλαιο των κατευθυντήριων γραμμών της Εποπτεύουσας Αρχής της ΕΖΕΣ, σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις, καταρτίσθηκε από τις υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και βασίζεται στις συστάσεις που εξέδωσε τις 5 Φεβρουαρίου 2009 το ευρωπαϊκό σύστημα κεντρικών τραπεζών (Ευρωσύστημα) (βλέπε παράρτημα 1).

(4)

Το παρόν κεφάλαιο εστιάζεται σε θέματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν από τα κράτη ΕΖΕΣ κατά την εξέταση, το σχεδιασμό και την εφαρμογή μέτρων αρωγής για απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία. Σε γενικό επίπεδο, σε αυτά τα θέματα περιλαμβάνεται το σκεπτικό της αρωγής για απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία ως μέτρου για τη διασφάλιση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας και τη στήριξη της δανειοδοτικής δραστηριότητας των τραπεζών· οι πιο μακροπρόθεσμες παράμετροι της βιωσιμότητας του τραπεζικού τομέα και της διατηρησιμότητας των δημοσίων οικονομικών που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όταν εξετάζεται η προοπτική θέσπισης μέτρων αρωγής για απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία· και η ανάγκη μιας κοινής και συντονισμένης προσέγγισης εντός του ΕΟΧ σχετικά με τα μέτρα αρωγής για απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία, και ιδίως η εξασφάλιση ισότιμων όρων ανταγωνισμού. Στο πλαίσιο μιας τέτοιας προσέγγισης ΕΟΧ, το παρόν κεφάλαιο παρέχει επίσης πιο ειδική καθοδήγηση σχετικά με την εφαρμογή των κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων στα μέτρα αρωγής για απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία, με ιδιαίτερη έμφαση σε θέματα όπως i) οι υποχρεώσεις διαφάνειας και γνωστοποίησης· ii) ο επιμερισμός των βαρών μεταξύ του κράτους, των μετόχων και των πιστωτών· iii) η ευθυγράμμιση των κινήτρων που παρέχονται στους δικαιούχους με τους στόχους της δημόσιας πολιτικής · iv) οι αρχές που διέπουν το σχεδιασμό μέτρων αρωγής για απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία σε σχέση με την επιλεξιμότητα, την εκτίμηση της αξίας και τη διαχείριση των απομειωμένων περιουσιακών στοιχείων και v) η σχέση μεταξύ των μέτρων αρωγής για απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία, άλλων κρατικών μέτρων στήριξης και της αναδιάρθρωσης των τραπεζών.

(5)

Οι δέσμες των μέτρων διάσωσης που εξήγγειλαν τα κράτη ΕΟΧ το 2008 είχαν ως άμεσο στόχο τη διασφάλιση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας και τη στήριξη της παροχής πιστώσεων προς την πραγματική οικονομία. Είναι πολύ νωρίς για την άντληση οριστικών συμπερασμάτων σχετικά με την αποτελεσματικότητά τους, αλλά είναι σαφές ότι αποσόβησαν τον κίνδυνο της χρηματοπιστωτικής κατάρρευσης και στήριξαν τη λειτουργία σημαντικών διατραπεζικών αγορών. Από την άλλη πλευρά, η εξέλιξη της δανειοδότησης προς την πραγματική οικονομία αφότου ανακοινώθηκαν οι δέσμες μέτρων δεν ήταν ευνοϊκή, και οι πρόσφατες στατιστικές δείχνουν σφοδρή επιβράδυνση της πιστωτικής επέκτασης (2). Σε πολλά κράτη ΕΟΧ, αναφέρονται όλο και περισσότερες περιπτώσεις επιχειρήσεων που αντιμετωπίζουν άρνηση πρόσβασης σε τραπεζικές πιστώσεις και φαίνεται ότι η πιστωτική στενότητα υπερβαίνει τις δικαιολογημένες επιπτώσεις των κυκλικών παραγόντων.

(6)

Σημαντικός λόγος για την ανεπαρκή ροή πιστώσεων διαπιστώθηκε ότι είναι η αβεβαιότητα σχετικά με την εκτίμηση της αξίας και τη θέση των απομειωμένων περιουσιακών στοιχείων, που αποτελεί πηγή προβλημάτων για τον τραπεζικό τομέα από την έναρξη της κρίσης. Η αβεβαιότητα σχετικά με την εκτίμηση της αξίας των περιουσιακών στοιχείων συνέχισε όχι μόνο να υπονομεύει την εμπιστοσύνη στον τραπεζικό τομέα, αλλά εξασθένισε τα αποτελέσματα των μέτρων κρατικής στήριξης που ελήφθησαν μέχρι στιγμής. Παραδείγματος χάρη, η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών εξασφάλισε προστασία κατά της απομείωσης της αξίας περιουσιακών στοιχείων, αλλά μεγάλο μέρος των χορηγηθέντων κεφαλαιακών αποθεμάτων ασφαλείας απορροφήθηκε από τις τράπεζες για δημιουργία αποθεματικών έναντι μελλοντικών απομειώσεων της αξίας περιουσιακών στοιχείων. Οι τράπεζες έλαβαν ήδη μέτρα για την αντιμετώπιση του προβλήματος των απομειωμένων περιουσιακών στοιχείων. Κατέγραψαν σημαντικές απομειώσεις της αξίας των περιουσιακών στοιχείων (3), έλαβαν μέτρα για τον περιορισμό των υπολοίπων ζημιών με αναταξινόμηση των περιουσιακών στοιχείων εντός των ισολογισμών τους και σταδιακά έθεσαν κατά μέρος πρόσθετα κεφάλαια για να ενισχύσουν τη φερεγγυότητά τους. Ωστόσο, το πρόβλημα δεν επιλύθηκε σε επαρκή βαθμό και το απροσδόκητο βάθος της οικονομικής επιβράδυνσης δείχνει τώρα μια μεγαλύτερη και πιο εκτεταμένη επιδείνωση της πιστωτικής ποιότητας των τραπεζικών περιουσιακών στοιχείων.

(7)

Τα μέτρα αρωγής για απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία θα μπορέσουν να αντιμετωπίσουν άμεσα το πρόβλημα της αβεβαιότητας σχετικά με την ποιότητα των τραπεζικών ισολογισμών και συνεπώς θα συμβάλουν στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στον τραπεζικό κλάδο. Επίσης θα βοηθήσουν στην αποφυγή του κινδύνου επαναλαμβανόμενων γύρων ανακεφαλαιοποιήσεων τραπεζών καθώς αυξάνονται οι απομειώσεις της αξίας περιουσιακών στοιχείων μέσα στην επιδεινούμενη κατάσταση της πραγματικής οικονομίας. Στη βάση αυτή, διάφορα κράτη ΕΟΧ μελετούν επισταμένως το ενδεχόμενο χορήγησης βοήθειας για απομειωμένης αξίας τραπεζικά περιουσιακά στοιχεία ως συμπλήρωμα άλλων μέτρων.

(8)

Τα μέτρα αρωγής για απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία πρέπει να σχεδιαστούν και να εφαρμοστούν με τρόπο που επιτυγχάνει αποτελεσματικότερα τους άμεσους στόχους της διαφύλαξης της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας και στήριξης της δανειοδοτικής δραστηριότητας των τραπεζών. Ένα σημαντικό θέμα που πρέπει να αντιμετωπιστεί σε αυτό το πλαίσιο είναι να εξασφαλιστεί επαρκής συμμετοχή στα μέτρα αρωγής για απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία με τον καθορισμό των κατάλληλων τιμών και όρων και με την υποχρεωτική συμμετοχή εφόσον κριθεί αναγκαία. Ωστόσο, το κέντρο βάρους κατά το σχεδιασμό και την εφαρμογή των μέτρων αρωγής για απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία δεν θα πρέπει να περιορίζεται σε αυτούς τους άμεσους στόχους. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να λαμβάνονται επίσης υπόψη και πιο μακροπρόθεσμες παράμετροι.

(9)

Εάν τα μέτρα αρωγής για απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία δεν εφαρμοστούν κατά τρόπο που να αποκλείεται ο κίνδυνος σοβαρών στρεβλώσεων του ανταγωνισμού μεταξύ τραπεζών (τόσο εντός των κρατών ΕΖΕΣ όσο και σε διασυνοριακό επίπεδο) σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές περί κρατικών ενισχύσεων της Εποπτεύουσας Αρχής της ΕΖΕΣ, περιλαμβανομένης της αναδιάρθρωσης των δικαιούχων στις περιπτώσεις που είναι απαραίτητο, το αποτέλεσμα θα είναι ένας διαρθρωτικά ασθενέστερος τραπεζικός κλάδος στον ΕΟΧ με αρνητικές επιπτώσεις για το παραγωγικό δυναμικό της ευρύτερης οικονομίας. Επιπλέον, θα οδηγούσε σε συνεχείς ανάγκες κρατικών παρεμβάσεων στον κλάδο, με αποτέλεσμα σταδιακά μεγαλύτερη επιβάρυνση για τα δημόσια οικονομικά. Αυτοί οι κίνδυνοι είναι σοβαροί λαμβάνοντας υπόψη την κλίμακα των ανοιγμάτων που αναλαμβάνει το δημόσιο. Προκειμένου να περιοριστεί ο κίνδυνος τέτοιων μακροπρόθεσμων επιβλαβών αποτελεσμάτων, οι κρατικές παρεμβάσεις στον τραπεζικό κλάδο θα πρέπει να είναι κατάλληλα στοχοθετημένες και να συνοδεύονται από διασφαλίσεις σε επίπεδο συμπεριφοράς με τις οποίες τα κίνητρα των τραπεζών θα ευθυγραμμίζονται με τους στόχους της δημόσιας πολιτικής. Τα μέτρα αυτά πρέπει να αποτελούν μέρος μιας συνολικής προσπάθειας για την αποκατάσταση της βιωσιμότητας του τραπεζικού κλάδου, που θα στηρίζεται στην απαραίτητη αναδιάρθρωσή του. Η ανάγκη αναδιάρθρωσης του τραπεζικού κλάδου ως αντίβαρο της κρατικής στήριξης εξετάζεται αναλυτικότερα στο πλαίσιο των κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων στις ενότητες 5 και 6 στη συνέχεια του παρόντος εγγράφου.

(10)

Κατά τον σχεδιασμό και την εφαρμογή των μέτρων αρωγής για απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία, τα κράτη ΕΖΕΣ είναι επίσης σημαντικό να λαμβάνουν υπόψη το δημοσιονομικό πλαίσιο. Οι εκτιμήσεις των συνολικών αναμενόμενων απομειώσεων περιουσιακών στοιχείων υποδηλώνουν ότι το δημοσιονομικό κόστος —πραγματικό, ενδεχόμενο ή αμφότερα— των μέτρων αυτών μπορεί να είναι σημαντικό, τόσο σε απόλυτους όρους όσο και σε σχέση με το ΑΕΠ στα κράτη ΕΖΕΣ. Η κρατική στήριξη μέσω μέτρων αρωγής για απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία (και άλλων μέτρων) δεν θα πρέπει να φθάνει σε τέτοια κλίμακα ώστε να προκαλεί προβλήματα για τη διατηρησιμότητα των δημοσίων οικονομικών όπως υπερχρέωση ή προβλήματα χρηματοδότησης. Αυτές οι παράμετροι είναι ιδιαίτερα σημαντικές στο παρόν πλαίσιο διευρυνόμενων δημοσιονομικών ελλειμμάτων, αυξανόμενου δημοσίου χρέους και προκλήσεων όσον αφορά την έκδοση κρατικών χρεογράφων.

(11)

Ειδικότερα, η δημοσιονομική κατάσταση των κρατών ΕΖΕΣ θα αποτελέσει σημαντική παράμετρο για την επιλογή του τρόπου διαχείρισης των περιουσιακών στοιχείων που θα αποτελέσουν αντικείμενο των μέτρων, είτε πρόκειται για αγορά, ασφάλιση ή ανταλλαγή (swap) περιουσιακών στοιχείων, είτε για άλλο υβριδικό συνδυασμό (4). Οι επιπτώσεις στη δημοσιονομική αξιοπιστία μπορεί να μην διαφέρουν αισθητά για τις διάφορες προσεγγίσεις όσον αφορά τα μέτρα αρωγής για απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία, καθώς οι χρηματοπιστωτικές αγορές είναι πιθανό ότι θα προεξοφλήσουν τις πιθανές ζημίες σε παρόμοια βάση (5). Ωστόσο, μια προσέγγιση που θα απαιτούσε την οριστική αγορά περιουσιακών στοιχείων μειωμένης αξίας θα είχε πιο άμεσες επιπτώσεις στους δημοσιονομικούς δείκτες και στις κρατικές χρηματοδοτήσεις. Ενώ η επιλογή του τρόπου διαχείρισης των απομειωμένων περιουσιακών στοιχείων αποτελεί ευθύνη του κάθε κράτους ΕΖΕΣ, θα μπορούσε να εξεταστεί το ενδεχόμενο υβριδικών προσεγγίσεων μέσω των οποίων τα προβληματικά περιουσιακά στοιχεία απομακρύνονται από τον ισολογισμό των τραπεζών και αναλαμβάνονται από χωριστή οντότητα (είτε εντός είτε εκτός των τραπεζών) με την παροχή κάποιας μορφής κρατικής εγγύησης. Μια τέτοια προσέγγιση είναι ελκυστική δεδομένου ότι προσφέρει πολλά από τα οφέλη της προσέγγισης με τη μορφή αγοράς περιουσιακών στοιχείων από πλευράς αποκατάστασης της εμπιστοσύνης στο τραπεζικό σύστημα, ενώ περιορίζονται οι άμεσες δημοσιονομικές επιπτώσεις.

(12)

Λαμβάνοντας υπόψη τη στενότητα των δημοσιονομικών πόρων, μπορεί να είναι σκόπιμο να εστιαστούν τα μέτρα αρωγής για απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία σε περιορισμένο αριθμό τραπεζών συστημικής σημασίας. Ορισμένα κράτη ΕΖΕΣ διαθέτουν ελάχιστα περιθώρια ελιγμών για τη θέσπιση μέτρων αρωγής υπέρ των τραπεζών, λόγω των υφιστάμενων δημοσιονομικών περιορισμών και/ή του μεγέθους των ισολογισμών των τραπεζών τους σε σχέση με το ΑΕΠ.

(13)

Κατά την εξέταση της μορφής που θα λάβουν τα μέτρα αρωγής για απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία, είναι απαραίτητο να εναρμονιστούν οι άμεσοι στόχοι της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας και ενίσχυσης του τραπεζικού δανεισμού με την ανάγκη αποφυγής πιο μακροπρόθεσμων επιβλαβών αποτελεσμάτων στον τραπεζικό κλάδο εντός του ΕΟΧ, στην αγορά του ΕΟΧ και στην ευρύτερη οικονομία. Ο αποτελεσματικότερος τρόπος για να επιτευχθεί η εναρμόνιση αυτή είναι να υιοθετηθεί μια κοινή συντονισμένη προσέγγιση εντός του ΕΟΧ, με τους εξής γενικούς στόχους:

(14)

Ο συντονισμός μεταξύ κρατών ΕΟΧ θα είναι απαραίτητος μόνο σε ένα γενικό επίπεδο και μπορεί να επιτευχθεί διατηρώντας συγχρόνως επαρκή βαθμό ευελιξίας για την προσαρμογή των μέτρων στις ειδικές ανάγκες των επιμέρους τραπεζών. Αν δεν υπάρχει επαρκής ex ante συντονισμός, πολλοί από αυτούς τους στόχους θα μπορέσουν να επιτευχθούν μόνο με πρόσθετες ex post απαιτήσεις ελέγχου των κρατικών ενισχύσεων. Συνεπώς, οι κοινές κατευθύνσεις όσον αφορά τα βασικά χαρακτηριστικά των μέτρων αρωγής για απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία θα συμβάλουν στην ελαχιστοποίηση της ανάγκης διορθώσεων και προσαρμογών που θα καταστούν απαραίτητες μετά από εκτίμηση βάσει των κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων. Αυτές οι κατευθύνσεις παρέχονται στις ενότητες που ακολουθούν.

(15)

Αποτελεί πάγια υποχρέωση των τραπεζών να προβαίνουν σε εκτίμηση κινδύνων όσον αφορά τα περιουσιακά στοιχεία που αποκτούν και να αναλαμβάνουν την κάλυψη των τυχόν συνακόλουθων ζημιών (6). Ωστόσο, τα μέτρα αρωγής για απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία μπορεί να θεωρηθεί ότι στηρίζουν τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Τα δημόσια μέτρα αρωγής για απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία είναι κρατικές ενισχύσεις στο μέτρο που απαλλάσσουν τη δικαιούχο τράπεζα (ή της παρέχουν κατάλληλη αντιστάθμιση) από την ανάγκη είτε να καταχωρίσει ζημία είτε να συστήσει αποθεματικά για πιθανή ζημία όσον αφορά τα απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία που κατέχει και/ή ελευθερώνουν για άλλες χρήσεις κεφάλαια που είναι υποχρεωτικά βάσει των κεφαλαιακών απαιτήσεων. Αυτό θα συνέβαινε ιδίως στην περίπτωση που τα απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία αγοράζονται ή ασφαλίζονται σε τιμή υψηλότερη της αγοραίας τιμής, ή εάν η τιμή της εγγύησης δεν παρέχει την απαιτούμενη αντιστάθμιση στο κράτος για την πιθανή μέγιστη υποχρέωση που αναλαμβάνει βάσει της εγγύησης (7).

(16)

Ωστόσο, κάθε ενίσχυση με σκοπό την αρωγή για απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία θα πρέπει να είναι σύμφωνη με τις γενικές αρχές της αναγκαιότητας, της αναλογικότητας και της ελαχιστοποίησης των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού. Μια τέτοια στήριξη συνεπάγεται σοβαρές στρεβλώσεις του ανταγωνισμού μεταξύ δικαιούχων και μη δικαιούχων τραπεζών, καθώς και μεταξύ δικαιούχων τραπεζών με διαφορετικούς βαθμούς αναγκών. Ορισμένες μη επωφελούμενες από τα μέτρα τράπεζες που είναι κατά βάση υγιείς θα θεωρήσουν ενδεχομένως ότι πρέπει να επιζητήσουν κρατική παρέμβαση προκειμένου να διατηρήσουν την ανταγωνιστική θέση τους στην αγορά. Ανάλογες στρεβλώσεις μπορεί να προκύψουν μεταξύ των κρατών ΕΟΧ με κίνδυνο να ξεκινήσει ένας συναγωνισμός επιχορηγήσεων μεταξύ των κρατών ΕΟΧ (προσπαθώντας να σώσουν τις τράπεζές τους χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τις επιπτώσεις για τις τράπεζες άλλων κρατών ΕΟΧ) και να δημιουργηθούν συνθήκες χρηματοπιστωτικού προστατευτισμού και κατακερματισμού της εσωτερικής αγοράς. Συνεπώς, η συμμετοχή σε καθεστώς αρωγής για απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία θα πρέπει να υπόκειται σε σαφώς καθορισμένα και αντικειμενικά κριτήρια, έτσι ώστε να αποφεύγεται η παροχή αδικαιολόγητων πλεονεκτημάτων σε μεμονωμένες τράπεζες.

(17)

Η Εποπτεύουσα Αρχή της ΕΖΕΣ (στο εξής «η Αρχή») καθόρισε τις αρχές που διέπουν την εφαρμογή των κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων και, ιδίως, το άρθρο 61 παράγραφος 3 στοιχείο β) της συμφωνίας για τον ΕΟΧ σε κάθε μέτρο στήριξης τραπεζών στο πλαίσιο της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης στις κατευθυντήριες γραμμές για τους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς που εξέδωσε (8). Στη συνέχεια, η Αρχή έδωσε αναλυτικότερες κατευθύνσεις για την πρακτική εφαρμογή αυτών των αρχών όσον αφορά την ανακεφαλαιοποίηση σε νέο κεφάλαιο των κατευθυντήριων γραμμών για τις κρατικές ενισχύσεις (9). Στο ίδιο πνεύμα, οι ακόλουθες κατευθυντήριες γραμμές, με βάση τις ίδιες αρχές, προσδιορίζουν τα βασικά χαρακτηριστικά των μέτρων ή καθεστώτων αρωγής για απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία, που καθορίζουν την αποτελεσματικότητά τους καθώς και τις επιπτώσεις τους στον ανταγωνισμό. Αυτές οι κατευθυντήριες γραμμές εφαρμόζονται εξίσου σε όλες τις τράπεζες που επωφελούνται από μέτρα αρωγής για απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία ανεξάρτητα από τη συγκεκριμένη κατάστασή τους, αλλά οι πρακτικές επιπτώσεις της εφαρμογής τους μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με το προφίλ κινδύνου και τη βιωσιμότητα της δικαιούχου τράπεζας. Οι αρχές που διατυπώνονται στις κατευθυντήριες αυτές γραμμές εφαρμόζονται mutatis mutandis όταν δύο ή περισσότερα κράτη ΕΟΧ συντονίζουν μέτρα αρωγής για απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία για διασυνοριακές τράπεζες.

(18)

Οι παρούσες κατευθύνσεις αποσκοπούν στον καθορισμό συντονισμένων αρχών και όρων προκειμένου να εξασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα των μέτρων αρωγής για απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία στην αγορά του ΕΟΧ στο μέτρο του δυνατού, λαμβάνοντας υπόψη το μακροπρόθεσμο στόχο της επανόδου σε κανονικές συνθήκες αγοράς, διατηρώντας συγχρόνως επαρκή βαθμό ευελιξίας έτσι ώστε να λαμβάνονται υπόψη ειδικά χαρακτηριστικά ή να προβλέπονται πρόσθετα μέτρα ή διαδικασίες σε ατομικό ή εθνικό επίπεδο για λόγους χρηματοπιστωτικής σταθερότητας. Τα αποτελεσματικά μέτρα αρωγής για απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία πρέπει να έχουν ως αποτέλεσμα τη διατήρηση της χορήγησης δανείων προς την πραγματική οικονομία.

(19)

Κάθε μέτρο αρωγής από απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία πρέπει να στηρίζεται στον σαφή προσδιορισμό του μεγέθους των προβλημάτων της τράπεζας που συνδέονται με περιουσιακά στοιχεία, της εγγενούς φερεγγυότητάς της πριν από τη στήριξη και των προοπτικών αποκατάστασης της βιωσιμότητάς της, λαμβάνοντας υπόψη όλες τις πιθανές εναλλακτικές λύσεις, έτσι ώστε να διευκολυνθεί η αναγκαία διαδικασία αναδιάρθρωσης, να αποφευχθεί η στρέβλωση των κινήτρων όλων των συμμετεχόντων και να προληφθεί η σπατάλη κρατικών πόρων χωρίς συμβολή στην αποκατάσταση της κανονικής ροής πιστώσεων προς την πραγματική οικονομία.

(20)

Συνεπώς, για να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος συνεχούς προσφυγής σε κρατικές παρεμβάσεις υπέρ των ιδίων δικαιούχων, οι υποψήφιοι, για να μπορούν να επωφεληθούν από μέτρα αρωγής για απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία, θα πρέπει να πληρούν τα ακόλουθα κριτήρια:

(21)

Η γενική αρχή είναι ότι οι τράπεζες οφείλουν να επωμίζονται στο μέγιστο βαθμό τις ζημίες που συνδέονται με απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία. Αυτό απαιτεί, πρώτον πλήρη ex ante διαφάνεια και γνωστοποίηση, και στη συνέχεια ορθή εκτίμηση της αξίας των περιουσιακών στοιχείων πριν την κρατική παρέμβαση και ορθή αμοιβή του κράτους ως αντάλλαγμα για τα μέτρα αρωγής για απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία, οποιαδήποτε μορφή και αν έχουν, έτσι ώστε να εξασφαλιστεί ισοδύναμη ευθύνη των μετόχων και καταμερισμός του κόστους, ανεξαρτήτως του μοντέλου που επιλέγεται. Ο συνδυασμός αυτών των στοιχείων θα πρέπει να οδηγεί σε συνολική συνεκτικότητα όσον αφορά τον καταμερισμό του κόστους για τις διάφορες μορφές κρατικής στήριξης, λαμβάνοντας υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των διαφόρων τύπων αρωγής (12).

(22)

Αφ’ ης στιγμής τα περιουσιακά στοιχεία αποτιμηθούν ορθά και προσδιοριστούν με ακρίβεια οι ζημίες (13), και εάν αυτό οδηγεί σε κατάσταση τεχνικής αφερεγγυότητας χωρίς την κρατική παρέμβαση, η τράπεζα θα πρέπει να τεθεί υπό αναγκαστική διαχείριση ή κανονική λύση και εκκαθάριση, σύμφωνα με τη νομοθεσία του ΕΟΧ και την εθνική νομοθεσία. Σε τέτοια περίπτωση, για να διατηρηθεί η χρηματοπιστωτική σταθερότητα και η εμπιστοσύνη, μπορεί να είναι σκόπιμη η παροχή προστασίας ή εγγυήσεων προς τους κατόχους ομολογιών (14).

(23)

Στην περίπτωση που το ενδεχόμενο να τεθεί μια τράπεζα υπό αναγκαστική διαχείριση ή κανονική λύση και εκκαθάριση δεν ενδείκνυται για λόγους χρηματοπιστωτικής σταθερότητας (15), μπορεί να χορηγηθεί στην τράπεζα ενίσχυση με τη μορφή εγγύησης ή αγοράς περιουσιακών στοιχείων, η οποία πρέπει να περιορίζεται στο ελάχιστο απαραίτητο ποσό, έτσι ώστε να συνεχιστεί η λειτουργία της τράπεζας για την περίοδο που είναι απαραίτητη για την εκπόνηση σχεδίου αναδιάρθρωσης ή κανονικής λύσης και εκκαθάρισης. Σε τέτοιες περιπτώσεις, θεωρείται εύλογο να αναλάβουν την κάλυψη των ζημιών και οι μέτοχοι, τουλάχιστον έως τα όρια που προβλέπει η νομοθεσία σχετικά με την κεφαλαιακή επάρκεια. Μπορεί επίσης να εξεταστεί το ενδεχόμενο εθνικοποίησης.

(24)

Όταν δεν είναι δυνατό να επιτευχθεί πλήρης ex ante καταμερισμός των βαρών, πρέπει να ζητηθεί από την τράπεζα να συμμετάσχει στην κάλυψη των ζημιών ή του κινδύνου σε μεταγενέστερο στάδιο, παραδείγματος χάρη με τη μορφή ρητρών ανάκτησης ή, στην περίπτωση ασφαλιστικού καθεστώτος, μέσω ρήτρας «πρωτεύουσας ζημίας» που θα καλυφθεί από την τράπεζα (συνήθως τουλάχιστον 10 %) και ρήτρας «καταμερισμού της εναπομένουσας ζημίας», με την οποία η τράπεζα συμμετέχει κατά ένα ποσοστό (συνήθως τουλάχιστον 10 %) σε τυχόν πρόσθετες ζημίες (16).

(25)

Κατά γενικό κανόνα, όσο χαμηλότερη είναι η αρχική συμμετοχή, τόσο μεγαλύτερη είναι η ανάγκη συμμετοχής των μετόχων σε μεταγενέστερο στάδιο, είτε με τη μορφή μετατροπής των ζημιών του κράτους σε μετοχές της τράπεζας και/είτε με τη μορφή πρόσθετων αντισταθμιστικών μέτρων ώστε να περιοριστεί η στρέβλωση του ανταγωνισμού κατά την εκτίμηση της αναγκαίας αναδιάρθρωσης.

(26)

Κατά κανόνα, τα προγράμματα αρωγής για απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία θα πρέπει να έχουν περίοδο εγγραφής σε αυτά μέχρι έξι μήνες από την έναρξη του προγράμματος από την κυβέρνηση. Αυτό θα περιορίσει την τάση των τραπεζών να καθυστερήσουν τη δημοσίευση των απαραίτητων πληροφοριών ελπίζοντας ότι θα τύχουν αρωγής υψηλότερου επιπέδου σε μεταγενέστερη ημερομηνία, και θα διευκολύνει την ταχεία επίλυση των τραπεζικών προβλημάτων προτού η οικονομική επιβράδυνση επιδεινώσει την κατάσταση. Κατά την περίοδο των έξι μηνών, οι τράπεζες θα μπορούν να υποβάλουν «καλάθια» επιλέξιμων περιουσιακών στοιχείων προκειμένου να καλυφθούν από τα μέτρα αρωγής για απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία, με τη δυνατότητα παράτασης (17)

(27)

Ίσως χρειαστεί να σχεδιαστούν κατάλληλοι μηχανισμοί ώστε να εξασφαλιστεί ότι συμμετέχουν στο μέτρο της κυβέρνησης οι τράπεζες που έχουν περισσότερο ανάγκη αρωγής για απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία. Αυτοί οι μηχανισμοί θα μπορούσαν να προβλέπουν υποχρεωτική συμμετοχή στο πρόγραμμα καθώς και τουλάχιστον υποχρεωτική γνωστοποίηση στις εποπτικές αρχές. Η υποχρέωση για όλες τις τράπεζες να αποκαλύπτουν την έκταση των προβλημάτων τους σχετικά με περιουσιακά στοιχεία θα βοηθήσει να καταστεί σαφής η ανάγκη και το απαιτούμενο εύρος ενός προγράμματος αρωγής για απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία σε επίπεδο κράτους ΕΖΕΣ.

(28)

Όταν η συμμετοχή δεν είναι υποχρεωτική, το πρόγραμμα μπορεί να περιλαμβάνει κατάλληλα κίνητρα (όπως η παροχή στους υφιστάμενους μετόχους δικαιωμάτων αγοράς ή άλλων δικαιωμάτων ώστε να μπορούν να συμμετέχουν σε μελλοντική άντληση ιδιωτικών κεφαλαίων με προτιμησιακούς όρους) που θα διευκολύνουν την αποδοχή της από τις τράπεζες χωρίς παρέκκλιση από τις αρχές της διαφάνειας και της υποχρεωτικής γνωστοποίησης, της ορθής εκτίμησης και του επιμερισμού των βαρών.

(29)

Η συμμετοχή μετά τη λήξη της περιόδου εγγραφής των έξι μηνών θα είναι δυνατή μόνο σε εξαιρετικές και απρόβλεπτες περιστάσεις για τις οποίες δεν ευθύνεται η τράπεζα (18), και με την επιφύλαξη αυστηρότερων όρων όπως η καταβολή υψηλότερης αμοιβής προς το κράτος και/ή σημαντικότερα αντισταθμιστικά μέτρα.

(30)

Η πρόσβαση σε αρωγή για απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία πρέπει να υπόκειται πάντα σε ορισμένες σχετικές υποχρεώσεις συμπεριφοράς. Ειδικότερα, οι τράπεζες που είναι δικαιούχοι πρέπει να υπόκεινται σε διασφαλίσεις οι οποίες να εξασφαλίζουν ότι τα κεφαλαιακά αποτελέσματα της αρωγής χρησιμοποιούνται για τη χορήγηση πιστώσεων προκειμένου να αντιμετωπιστεί δεόντως η ζήτηση σύμφωνα με εμπορικά κριτήρια και χωρίς διακρίσεις, και όχι για να χρηματοδοτηθεί μια στρατηγική ανάπτυξης (και συγκεκριμένα η απόκτηση υγιών τραπεζών) εις βάρος των ανταγωνιστών τους.

(31)

Επίσης, πρέπει να προβλεφθούν περιορισμοί σχετικά με την πολιτική διανομής μερισμάτων, καθώς και ανώτατα όρια των αποδοχών των διευθυντικών στελεχών. Η συγκεκριμένη μορφή των υποχρεώσεων συμπεριφοράς πρέπει να καθοριστεί με βάση εκτίμηση της αναλογικότητας αφού ληφθούν υπόψη οι διάφοροι παράγοντες που μπορεί να επιβάλλουν αναδιάρθρωση (βλέπε ενότητα 6).

(32)

Κατά τον καθορισμό των διαφόρων επιλέξιμων περιουσιακών στοιχείων, πρέπει να βρεθεί μια ισορροπία ανάμεσα στην επίτευξη του στόχου άμεσης χρηματοπιστωτικής σταθερότητας και την ανάγκη να διασφαλιστεί μεσοπρόθεσμα η αποκατάσταση της κανονικής λειτουργίας της αγοράς. Τα περιουσιακά στοιχεία που κοινώς χαρακτηρίζονται ως «τοξικά» (π.χ., τίτλοι εξασφαλισμένοι με ενυπόθηκα δάνεια στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και συνδεόμενες αντισταθμίσεις και παράγωγα), τα οποία προκάλεσαν τη χρηματοπιστωτική κρίση και τα οποία έχουν παύσει, ως επί το πλείστον, να έχουν ρευστότητα ή υπέστησαν σημαντικές προσαρμογές της αξίας προς τα κάτω, θεωρούνται προφανώς σε μεγάλο βαθμό η αιτία για την αβεβαιότητα και τον σκεπτικισμό που επικρατούν όσον αφορά τη βιωσιμότητα των τραπεζών. Ο περιορισμός του φάσματος επιλέξιμων περιουσιακών στοιχείων σε αυτά τα περιουσιακά στοιχεία θα περιόριζε την έκταση των πιθανών ζημιών για το κράτος και θα συνέβαλλε στην πρόληψη των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού (19). Ωστόσο, ένα υπερβολικά περιορισμένο μέτρο αρωγής για περιουσιακά στοιχεία ίσως δεν θα επέτρεπε την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στον τραπεζικό τομέα, λόγω των διαφορών μεταξύ των ειδικών προβλημάτων που αντιμετώπισαν τα κράτη ΕΟΧ και οι τράπεζες, καθώς και του βαθμού εξάπλωσης του προβλήματος της μείωσης της αξίας σε άλλα περιουσιακά στοιχεία. Αυτό συνηγορεί μάλλον υπέρ μιας ρεαλιστικής αντιμετώπισης που περιλαμβάνει στοιχεία ευελιξίας, η οποία θα επέτρεπε να τύχουν και άλλα περιουσιακά στοιχεία μέτρων αρωγής σε ανάλογο βαθμό και εφόσον υπάρχει η δέουσα αιτιολόγηση.

(33)

Είναι απαραίτητη μια κοινή και συντονισμένη προσέγγιση εντός του ΕΟΧ όσον αφορά τη διαπίστωση των περιουσιακών στοιχείων που είναι επιλέξιμα για μέτρα αρωγής, προκειμένου αφενός να αποφευχθούν οι στρεβλώσεις του ανταγωνισμού μεταξύ των κρατών ΕΟΧ και εντός του τραπεζικού τομέα του ΕΟΧ, και αφετέρου να περιοριστούν τα κίνητρα αντιπαραβολής των διαφόρων εθνικών μέτρων αρωγής από διασυνοριακές τράπεζες. Πρέπει να οριστούν οι κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων («καλαθιών») που αντικατοπτρίζουν τον υφιστάμενο βαθμό μείωσης της αξίας προκειμένου να υπάρχει συνοχή σε όλα τα κράτη ΕΟΧ όσον αφορά τη διαπίστωση των περιουσιακών στοιχείων που είναι επιλέξιμα για μέτρα αρωγής για απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία. Λεπτομερέστερες οδηγίες σχετικά με τον ορισμό αυτών των κατηγοριών αναφέρονται στο παράρτημα 3. Με βάση αυτές τις κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων θα είναι ευκολότερη η σύγκριση των τραπεζών και των χαρακτηριστικών κινδύνου που εμφανίζουν σε ολόκληρο τον ΕΟΧ. Τα κράτη ΕΖΕΣ πρέπει στη συνέχεια να αποφασίσουν ποια κατηγορία περιουσιακών στοιχείων θα μπορούσε να καλυφθεί και σε ποια έκταση, με την επιφύλαξη ότι η Αρχή θα εξετάσει τον βαθμό μείωσης της αξίας.

(34)

Πρέπει να αναπτυχθεί μια αναλογική προσέγγιση ώστε να μπορούν τα κράτη ΕΖΕΣ των οποίων ο τραπεζικός τομέας θίγεται και από άλλους εξίσου σημαντικούς παράγοντες που θέτουν σε κίνδυνο τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα (όπως π.χ. η κατάρρευση της αγοράς ακινήτων) να επεκτείνουν την επιλεξιμότητα σε σαφώς καθορισμένες κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων που αντιστοιχούν σε αυτή τη συστημική απειλή, εφόσον δικαιολογείται δεόντως και χωρίς ποσοτικούς περιορισμούς.

(35)

Θα μπορούσε επίσης να προβλεφθεί επιπρόσθετη ευελιξία παρέχοντας τη δυνατότητα στις τράπεζες να απαλλαγούν από απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία που δεν είναι επιλέξιμα βάσει των προαναφερθέντων κριτηρίων, χωρίς να είναι απαραίτητη συγκεκριμένη αιτιολόγηση για ανώτατο ποσοστό 10-20 % επί του συνόλου των περιουσιακών στοιχείων μιας τράπεζας που καλύπτονται από μηχανισμό αρωγής, προκειμένου να ληφθούν υπόψη οι διάφορες περιστάσεις των διαφόρων κρατών ΕΖΕΣ και τραπεζών. Ωστόσο, τα περιουσιακά στοιχεία τα οποία δεν μπορούν επί του παρόντος να θεωρηθούν απομειωμένα δεν πρέπει να περιληφθούν σε πρόγραμμα αρωγής. Τα μέτρα αρωγής από απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία δεν πρέπει να παρέχουν απεριόριστη ασφάλεια από τις μελλοντικές συνέπειες της ύφεσης.

(36)

Κατ’ αρχήν, όσο ευρύτερα είναι τα κριτήρια επιλεξιμότητας και όσο μεγαλύτερη είναι η αναλογία που αντιπροσωπεύουν τα σχετικά περιουσιακά στοιχεία στο χαρτοφυλάκιο της τράπεζας, τόσο μεγαλύτερες θα πρέπει να είναι οι αναδιαρθρώσεις και ριζικά τα διορθωτικά μέτρα προκειμένου να αποφευχθούν οι αδικαιολόγητες στρεβλώσεις του ανταγωνισμού. Εν πάση περιπτώσει, η Αρχή δεν πρόκειται να θεωρήσει επιλέξιμα για μέτρα αρωγής τα περιουσιακά στοιχεία τα οποία έχουν εγγραφεί στον ισολογισμό της δικαιούχου τράπεζας μετά από συγκεκριμένη καταληκτική ημερομηνία η οποία προηγείται της ανακοίνωσης του προγράμματος αρωγής (20). Μια διαφορετική προσέγγιση θα μπορούσε να οδηγήσει σε αντιπαραβολή περιουσιακών στοιχείων και θα προκαλούσε απαράδεκτο ηθικό κίνδυνο παρακινώντας τις τράπεζες να αποφεύγουν να εκτιμούν ορθά τους κινδύνους σε μελλοντικές δανειοδοτήσεις και σε άλλες επενδύσεις, και επομένως να επαναλάβουν ακριβώς τα ίδια λάθη που οδήγησαν στη σημερινή κρίση (21).

(37)

Προκειμένου να προληφθούν οι αδικαιολόγητες στρεβλώσεις του ανταγωνισμού και να αποφευχθεί ο αγώνας δρόμου επιδοτήσεων μεταξύ των κρατών ΕΟΧ, είναι απαραίτητη η ορθή και συνεπής εκτίμηση της αξίας των περιουσιακών στοιχείων, περιλαμβανομένων των περιουσιακών στοιχείων που είναι πιο πολύπλοκα και λιγότερο ρευστά. Η εκτίμηση της αξίας των περιουσιακών στοιχείων πρέπει να βασίζεται σε γενική μεθοδολογία καθιερωμένη σε επίπεδο ΕΟΧ και να συντονίζεται στενά εκ των προτέρων από την Αρχή μεταξύ όλων των κρατών ΕΖΕΣ, ούτως ώστε να εξασφαλίζεται η μέγιστη δυνατή αποτελεσματικότητα των μέτρων αρωγής για απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία και να περιορίζεται ο κίνδυνος στρεβλώσεων και επιζήμιας αντιπαραβολής, ιδιαίτερα για τις διασυνοριακές τράπεζες. Μπορεί να χρειαστεί να χρησιμοποιηθούν άλλες μέθοδοι προκειμένου να ληφθούν υπόψη ειδικές περιστάσεις σχετικά, για παράδειγμα, με τη διαθεσιμότητα των σχετικών δεδομένων, εφόσον οι μέθοδοι αυτές εξασφαλίζουν ισοδύναμη διαφάνεια. Εν πάση περιπτώσει, οι επιλέξιμες τράπεζες πρέπει να αποτιμούν τα χαρτοφυλάκιά τους καθημερινά και να γνωστοποιούν τακτικά και συχνά στις εθνικές αρχές και στις εποπτικές αρχές τις σχετικές πληροφορίες.

(38)

Όταν η εκτίμηση της αξίας ορισμένων περιουσιακών στοιχείων κρίνεται ιδιαίτερα πολύπλοκη, μπορούν να προβλέπονται άλλες προσεγγίσεις όπως η δημιουργία μιας «καλής τράπεζας» με την οποία το κράτος θα αγόραζε μάλλον τα υγιή παρά τα απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία. Η αγορά τράπεζας από το κράτος (καθώς και η εθνικοποίηση) θα ήταν μια άλλη δυνατότητα, προκειμένου να γίνει εκτίμηση της αξίας συν τω χρόνω στο πλαίσιο αναδιάρθρωσης ή εύρυθμης λύσης και εκκαθάρισης, οπότε θα εξέλειπε κάθε αβεβαιότητα όσον αφορά την ορθή αξία των σχετικών περιουσιακών στοιχείων (22).

(39)

Σε πρώτο στάδιο, τα περιουσιακά στοιχεία πρέπει, ει δυνατόν, να αποτιμηθούν με βάση την τρέχουσα αγοραία αξία τους. Κατ’ αρχήν, κάθε μεταβίβαση περιουσιακών στοιχείων που καλύπτεται από πρόγραμμα με εκτίμηση της αξίας που υπερβαίνει την αγοραία τιμή αποτελεί κρατική ενίσχυση. Ωστόσο, η τρέχουσα αγοραία αξία μπορεί να απέχει σημαντικά από τη λογιστική αξία αυτών των περιουσιακών στοιχείων υπό τις παρούσες περιστάσεις, ή να είναι ανύπαρκτη λόγω απουσίας αγοράς (η αξία ορισμένων περιουσιακών στοιχείων μπορεί πράγματι να είναι έως και μηδενική).

(40)

Σε δεύτερο στάδιο, η αξία που αποδίδεται στα απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία στο πλαίσιο προγράμματος αρωγής για απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία («αξία μεταβίβασης») θα είναι αναπόφευκτα μεγαλύτερη από τις τρέχουσες αγοραίες τιμές ώστε να επιτευχθεί η αρωγή. Προκειμένου να υπάρχει συνοχή στην αξιολόγηση της συμβατότητας των ενισχύσεων, η Αρχή προτίθεται να εξετάσει μια αξία μεταβίβασης που αντικατοπτρίζει την υποκείμενη μακροπρόθεσμη οικονομική αξία (την «πραγματική οικονομική αξία») των περιουσιακών στοιχείων, με βάση τις υποκείμενες χρηματορροές και ευρύτερους χρονικούς ορίζοντες, δηλαδή ένα αποδεκτό μέγεθος αναφοράς που δηλώνει ότι το ποσό της ενίσχυσης αντιστοιχεί στο ελάχιστο απαραίτητο ποσό. Θα πρέπει να εξεταστεί η εφαρμογή ομοιόμορφων περιθωρίων ασφαλείας σε ορισμένες κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων, προκειμένου να προσεγγίσουν την πραγματική οικονομική αξία περιουσιακών στοιχείων τα οποία είναι τόσο πολύπλοκα ώστε θεωρείται αδύνατη μια αξιόπιστη πρόβλεψη των εξελίξεων στο προσεχές μέλλον.

(41)

Συνεπώς, τα μέτρα σχετικά με την αξία μεταβίβασης για την αγορά ή την ασφάλιση περιουσιακών στοιχείων (23) πρέπει να βασίζονται στην πραγματική οικονομική αξία τους. Επίσης, πρέπει να διασφαλίζεται κατάλληλη αμοιβή για το κράτος. Εφόσον τα κράτη ΕΖΕΣ κρίνουν απαραίτητο – ιδίως για να αποφευχθεί η περίπτωση τεχνικής αφερεγγυότητας – να χρησιμοποιήσουν αξία μεταβίβασης των περιουσιακών στοιχείων που υπερβαίνει την πραγματική οικονομική αξία τους, το στοιχείο ενίσχυσης που περιλαμβάνεται στο μέτρο είναι αντιστοίχως μεγαλύτερο. Αυτό μπορεί να γίνει δεκτό μόνο εάν συνοδεύεται από ευρεία αναδιάρθρωση και από την επιβολή όρων που επιτρέπουν την ανάκτηση της συμπληρωματικής αυτής ενίσχυσης σε μεταγενέστερο στάδιο, για παράδειγμα μέσω μηχανισμών ανάκτησης.

(42)

Η διαδικασία εκτίμησης τόσο της αγοραίας αξίας όσο και της πραγματικής οικονομικής αξίας, καθώς και η αμοιβή του κράτους, πρέπει να ακολουθούν τις ίδιες κατευθυντήριες αρχές και διαδικασίες που αναφέρονται στο παράρτημα 4.

(43)

Κατά την αξιολόγηση των μεθόδων εκτίμησης της αξίας που θα υποβάλλουν τα κράτη ΕΖΕΣ για τα μέτρα αρωγής για περιουσιακά στοιχεία, και της εφαρμογής τους σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, η Αρχή μπορεί να συμβουλεύεται εμπειρογνώμονες σε θέματα εκτίμησης της αξίας (24). Η Αρχή θα βασιστεί επίσης στην εμπειρογνωμοσύνη των υφιστάμενων σε επίπεδο ΕΕ οργανισμών προκειμένου να εξασφαλίσει τη συνοχή των μεθόδων εκτίμησης της αξίας.

(44)

Τα κράτη ΕΖΕΣ είναι αρμόδια να επιλέξουν τον καταλληλότερο τρόπο για να παράσχουν αρωγή σε τράπεζες για ορισμένα περιουσιακά στοιχεία, με βάση τις επιλογές που αναφέρονται στην ενότητα 4, και αφού λάβουν υπόψη το μέγεθος του προβλήματος των απομειωμένων περιουσιακών στοιχείων, την κατάσταση της κάθε τράπεζας και ζητήματα σχετικά με τον προϋπολογισμό. Στόχος του ελέγχου των κρατικών ενισχύσεων είναι να εξασφαλίσει ότι ο τρόπος παρέμβασης που επιλέγεται σχεδιάζεται έτσι ώστε να διασφαλίζει ίση μεταχείριση και να προλαμβάνει αδικαιολόγητες στρεβλώσεις του ανταγωνισμού.

(45)

Αν και οι ειδικές ρυθμίσεις αποτίμησης για τα μέτρα ενίσχυσης είναι δυνατόν να διαφέρουν, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους δεν πρέπει να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στον κατάλληλο επιμερισμό των βαρών μεταξύ του κράτους και των δικαιούχων τραπεζών. Με βάση την ορθή εκτίμηση της αξίας, ο συνολικός μηχανισμός χρηματοδότησης μιας εταιρείας διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων, μιας ασφάλειας ή υβριδικής λύσης πρέπει να εξασφαλίζει ότι η τράπεζα θα πρέπει να αναλάβει το ίδιο μερίδιο ζημιών. Στο πλαίσιο αυτό μπορούν να προβλεφθούν ρήτρες ανάκτησης. Γενικά, όλα τα προγράμματα πρέπει να προβλέπουν ότι οι τράπεζες που είναι δικαιούχοι αναλαμβάνουν τις ζημίες που προκύπτουν από τη μεταβίβαση περιουσιακών στοιχείων (βλέπε πιο κάτω παράγραφο 50 και υποσημείωση 11).

(46)

Ανεξάρτητα από τον τρόπο παρέμβασης, για να μπορέσει η τράπεζα να επικεντρωθεί στην αποκατάσταση της βιωσιμότητάς της και να αποφύγει τυχόν συγκρούσεις συμφερόντων, είναι απαραίτητο να προβλεφθεί σαφής λειτουργικός και οργανωτικός διαχωρισμός ανάμεσα στη δικαιούχο τράπεζα και στα απομειωμένα περιουσιακά της στοιχεία, ιδίως όσον αφορά τη διαχείριση, το προσωπικό και την πελατεία.

(47)

Στο παράρτημα 5 αναφέρονται λεπτομερείς οδηγίες σχετικά με τις συνέπειες αυτών των κατευθυντήριων γραμμών για τη διαδικασία κρατικής ενίσχυσης όσον αφορά αφενός την αρχική κοινοποίηση των ενισχύσεων και αφετέρου την αξιολόγηση των σχεδίων αναδιάρθρωσης, στις περιπτώσεις που είναι απαραίτητο.

(48)

Οι ανωτέρω αρχές και όροι καθορίζουν το πλαίσιο του σχεδιασμού των μέτρων αρωγής για απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία σύμφωνα με τους κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων. Στόχος των κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων, στο παρόν πλαίσιο, είναι να εξασφαλίσουν όσο το δυνατόν λιγότερες ενισχύσεις και όσο το δυνατόν λιγότερες στρεβλώσεις, ώστε να απομακρύνουν από τις δικαιούχους τράπεζες τους κινδύνους που συνδέονται με μια ιδιαίτερη κατηγορία περιουσιακών στοιχείων και να προετοιμάσουν σωστά το έδαφος για την αποκατάσταση μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας χωρίς κρατική στήριξη. Αν και η αντιμετώπιση των απομειωμένων περιουσιακών στοιχείων σύμφωνα με τις ανωτέρω αρχές είναι απαραίτητη για την αποκατάσταση της βιωσιμότητας των τραπεζών, δεν αρκεί μόνη της για την επίτευξη αυτού του στόχου. Ανάλογα με την ιδιαίτερη κατάσταση και τα χαρακτηριστικά τους, οι τράπεζες θα πρέπει να λάβουν κατάλληλα μέτρα προς το συμφέρον τους, προκειμένου να αποφύγουν την επανάληψη παρόμοιων προβλημάτων και να εξασφαλίσουν βιώσιμη αποδοτικότητα.

(49)

Σύμφωνα με τους κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων, και ιδίως τους κανόνες για τις ενισχύσεις διάσωσης και αναδιάρθρωσης, αυτή η απαλλαγή από απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία ισοδυναμεί με διαρθρωτική ενέργεια και απαιτεί να εξεταστούν προσεκτικά τρεις προϋποθέσεις: i) επαρκή συνεισφορά του δικαιούχου στο κόστος του προγράμματος για τα απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία· ii) ενέργειες που θα εξασφαλίσουν την αποκατάσταση της βιωσιμότητας· και iii) μέτρα που είναι απαραίτητα για να διορθωθούν οι στρεβλώσεις του ανταγωνισμού.

(50)

Για να ικανοποιηθεί η πρώτη προϋπόθεση, αρκεί κανονικά να πληρούνται οι προϋποθέσεις που καθορίζονται στα προηγούμενα κεφάλαια, και συγκεκριμένα η γνωστοποίηση, η εκτίμηση της αξίας, η αποτίμηση και ο επιμερισμός των βαρών. Κατ’ αυτόν τον τρόπο η συνεισφορά του δικαιούχου θα καλύψει τουλάχιστον το σύνολο των ζημιών που θα προκύψουν από τη μεταβίβαση περιουσιακών στοιχείων στο κράτος. Εφόσον αυτό είναι υλικά αδύνατο, μπορεί παρ’ όλα αυτά να εγκριθεί η ενίσχυση, κατ’ εξαίρεση, με την επιφύλαξη αυστηρότερων απαιτήσεων όσον αφορά τις άλλες δύο προϋποθέσεις.

(51)

Οι απαιτήσεις για αποκατάσταση της βιωσιμότητας και η ανάγκη να διορθωθούν οι στρεβλώσεις του ανταγωνισμού καθορίζονται κατά περίπτωση. Όσον αφορά τη δεύτερη προϋπόθεση, την ανάγκη αποκατάστασης της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας, πρέπει να σημειωθεί ότι η αρωγή από απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία μπορεί να συμβάλει σε αυτόν τον στόχο. Η ανάλυση της βιωσιμότητας πρέπει να βεβαιώνει την πραγματική και μελλοντική κεφαλαιακή επάρκεια της τράπεζας μετά από πλήρη εκτίμηση και εξέταση των ενδεχόμενων παραγόντων κινδύνου (25).

(52)

Η αξιολόγηση της Αρχής όσον αφορά την έκταση της απαιτούμενης αναδιάρθρωσης, μετά την αρχική έγκριση των μέτρων αρωγής για απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία, θα πραγματοποιηθεί με βάση τα ακόλουθα κριτήρια: κριτήρια που τίθενται στις κατευθυντήριες γραμμές της Αρχής σχετικά με την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, το ποσοστό των περιουσιακών στοιχείων της τράπεζας που υπόκεινται σε μέτρα αρωγής, την τιμή μεταβίβασης αυτών των περιουσιακών στοιχείων συγκριτικά με την αγοραία τιμή, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της χορηγούμενης αρωγής για απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία, το συνολικό άνοιγμα του κράτους σε σχέση με τα περιουσιακά στοιχεία σταθμισμένου κινδύνου της τράπεζας, τη φύση και την προέλευση των προβλημάτων της δικαιούχου τράπεζας, καθώς και την ευρωστία του επιχειρηματικού μοντέλου και της επενδυτικής στρατηγικής της τράπεζας. Η Αρχή θα λαμβάνει επίσης υπόψη κάθε συμπληρωματική χορήγηση εγγυήσεων του δημοσίου ή ανακεφαλαιοποίηση από το κράτος, προκειμένου να σχηματίσει πλήρη εικόνα της κατάστασης της δικαιούχου τράπεζας (26).

(53)

Η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα προϋποθέτει ότι η τράπεζα μπορεί να επιβιώσει χωρίς κρατική στήριξη, αυτό όμως συνεπάγεται σαφή σχέδια για την εξόφληση των κρατικών κεφαλαίων που έχει λάβει και παραίτηση από εγγυήσεις του δημοσίου. Ανάλογα με το αποτέλεσμα της αξιολόγησης αυτής, η αναδιάρθρωση θα πρέπει να περιλαμβάνει εμπεριστατωμένη ανασκόπηση της στρατηγικής και των δραστηριοτήτων της τράπεζας, με επικέντρωση, για παράδειγμα, στη κύρια δραστηριότητα, τον επαναπροσανατολισμό των επιχειρηματικών μοντέλων, το κλείσιμο ή την εκχώρηση τομέων δραστηριότητας ή θυγατρικών, τις αλλαγές στη διαχείριση ενεργητικού και παθητικού, καθώς και άλλες αλλαγές.

(54)

Η ανάγκη για διεξοδική αναδιάρθρωση θα προκύψει εφόσον η σχετική εκτίμηση της αξίας των απομειωμένων περιουσιακών στοιχείων, σύμφωνα με τις αρχές που καθορίζονται στην ενότητα 5.5 και στο παράρτημα 4, καταλήγει σε αρνητικό μετοχικό κεφάλαιο ή τεχνική αφερεγγυότητα χωρίς κρατική παρέμβαση. Τα επανειλημμένα αιτήματα για ενίσχυση και μη τήρηση των γενικών αρχών που αναφέρονται στα προηγούμενα τμήματα δείχνουν γενικά την ανάγκη για μια τέτοια διεξοδική αναδιάρθρωση.

(55)

Διεξοδική αναδιάρθρωση θα χρειαστεί επίσης εφόσον η τράπεζα έχει ήδη λάβει κρατική ενίσχυση υπό οιαδήποτε μορφή, η οποία είτε συμβάλλει στην κάλυψη ή στην αποφυγή ζημιών, είτε υπερβαίνει συνολικά κατά 2 % το σύνολο των περιουσιακών στοιχείων σταθμισμένου κινδύνου της τράπεζας, αφού ληφθούν δεόντως υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κατάστασης κάθε δικαιούχου (27).

(56)

Το χρονοδιάγραμμα των μέτρων που απαιτούνται για την αποκατάσταση της βιωσιμότητας θα λαμβάνει υπόψη την ιδιαίτερη κατάσταση της ενδιαφερόμενης τράπεζας, καθώς και τη γενική κατάσταση στον τραπεζικό τομέα, χωρίς να καθυστερεί αδικαιολόγητα τις απαραίτητες προσαρμογές.

(57)

Τρίτον, πρέπει να εξεταστεί η έκταση των απαραίτητων αντισταθμιστικών μέτρων, με βάση τις στρεβλώσεις του ανταγωνισμού που απορρέουν από την ενίσχυση. Τα μέτρα αυτά θα απαιτήσουν ενδεχομένως περιορισμό του μεγέθους ή εκχώρηση των προσοδοφόρων επιχειρηματικών μονάδων ή θυγατρικών, ή ακόμη και την ανάληψη δεσμεύσεων συμπεριφοράς ώστε να περιοριστεί η εμπορική επέκταση.

(58)

Θα θεωρείται ότι υπάρχει ανάγκη για αντισταθμιστικά μέτρα όταν η δικαιούχος τράπεζα δεν πληροί τις προϋποθέσεις που αναφέρονται στις προηγούμενες παραγράφους και ιδίως τις σχετικές με τη γνωστοποίηση, την εκτίμηση της αξίας, την αποτίμηση και τον επιμερισμό των βαρών.

(59)

Η Αρχή θα εκτιμήσει το πεδίο εφαρμογής των απαιτούμενων αντισταθμιστικών μέτρων, με βάση την εκτίμησή της όσον αφορά τις στρεβλώσεις του ανταγωνισμού που απορρέουν από την ενίσχυση, και ιδίως με βάση τους ακόλουθους παράγοντες: το συνολικό ποσό της ενίσχυσης, περιλαμβανομένων των μέτρων εγγυήσεων και ανακεφαλαιοποίησης, τον όγκο των απομειωμένων περιουσιακών στοιχείων που υπάγονται στο μέτρο, το ποσοστό των ζημιών που απορρέουν από το περιουσιακό στοιχείο, τη γενική οικονομική υγεία της τράπεζας, το προφίλ κινδύνου των περιουσιακών στοιχείων για τα οποία παρέχεται αρωγή, την ποιότητα της διαχείρισης κινδύνων της τράπεζας, το επίπεδο των δεικτών φερεγγυότητας εάν δεν χορηγηθεί ενίσχυση, τη θέση στην αγορά της δικαιούχου τράπεζας και τις στρεβλώσεις του ανταγωνισμού που απορρέουν από τη συνέχιση των εμπορικών δραστηριοτήτων της τράπεζας, καθώς και τις επιπτώσεις της ενίσχυσης στη διάρθρωση του τραπεζικού τομέα.

(60)

Το παρόν κεφάλαιο των κατευθυντήριων γραμμών για τις κρατικές ενισχύσεις ισχύει από την ημερομηνία της έκδοσής του σε σχέση με το χρηματοπιστωτικό και οικονομικό πλαίσιο που απαιτούσε άμεσες ενέργειες.