Υπόθεση C‑706/22

Konzernbetriebsrat der O SE & Co. KG

κατά

Vorstand der O Holding SE

(αίτηση του Bundesarbeitsgericht για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως)

Απόφαση του Δικαστηρίου (δεύτερο τμήμα) της 16ης Μαΐου 2024

«Προδικαστική παραπομπή – Ευρωπαϊκή εταιρία – Κανονισμός (ΕΚ) 2157/2001 – Άρθρο 12, παράγραφος 2 – Ρόλος των εργαζομένων – Καταχώριση της ευρωπαϊκής εταιρίας – Προϋποθέσεις – Προηγούμενη εφαρμογή της διαδικασίας διαπραγμάτευσης σχετικά με τον ρόλο των εργαζομένων η οποία προβλέπεται στην οδηγία 2001/86/ΕΚ – Ευρωπαϊκή εταιρία που έχει συσταθεί και καταχωρισθεί χωρίς εργαζομένους, αλλά στη συνέχεια καθίσταται μητρική εταιρία θυγατρικών οι οποίες απασχολούν εργαζομένους – Υποχρέωση εκ των υστέρων κίνησης της διαδικασίας διαπραγμάτευσης – Δεν υφίσταται – Άρθρο 11 – Κατάχρηση ευρωπαϊκής εταιρίας – Στέρηση από τους εργαζομένους του δικαιώματος να συμμετέχουν στα της εταιρίας – Απαγορεύεται»

Κοινωνική πολιτική – Ευρωπαϊκή εταιρία – Ρόλος των εργαζομένων – Ευρωπαϊκή εταιρία που έχει συσταθεί και καταχωρισθεί χωρίς εργαζομένους, αλλά μετά την καταχώρισή της καθίσταται μητρική εταιρία θυγατρικών οι οποίες απασχολούν εργαζομένους – Διαδικασία διαπραγμάτευσης σχετικά με τον ρόλο των εργαζομένων – Απουσία τέτοιων διαπραγματεύσεων πριν από την καταχώριση της εταιρίας – Υποχρέωση εκ των υστέρων κίνησης της διαδικασίας διαπραγμάτευσης – Δεν υφίσταται

(Κανονισμός 2157/2001 του Συμβουλίου, άρθρο 12 § 2· οδηγία 2011/86 του Συμβουλίου, άρθρα 3 έως 7 και 11)

(βλ. σκέψεις 40, 46-51, 54-58 και διατακτ.)

Σύνοψη

Το Δικαστήριο αποφαίνεται επί αιτήσεως προδικαστικής αποφάσεως την οποία υπέβαλε το Bundesarbeitsgericht (Ομοσπονδιακό Δικαστήριο Εργατικών Διαφορών, Γερμανία) στο πλαίσιο διαφοράς με αντικείμενο τις διαπραγματεύσεις σχετικά με τον ρόλο των εργαζομένων σε ευρωπαϊκή εταιρία (στο εξής: SE) και διαπιστώνει ότι SE χαρτοφυλακίου η οποία έχει μόνον συμμετέχουσες εταιρίες οι οποίες δεν απασχολούν εργαζομένους και δεν διαθέτουν θυγατρικές που απασχολούν εργαζομένους και η οποία έχει καταχωριστεί χωρίς να έχουν προηγηθεί τέτοιες διαπραγματεύσεις δεν υπέχει από τις διατάξεις του κανονισμού 2157/2001 ( 1 ) και της οδηγίας 2001/86 ( 2 ) υποχρέωση μεταγενέστερης έναρξης τέτοιων διαπραγματεύσεων για τον λόγο ότι, στη συνέχεια, απέκτησε τον έλεγχο θυγατρικών που απασχολούν εργαζομένους σε ένα ή περισσότερα κράτη μέλη.

Στις 28 Μαρτίου 2013 η O Holding SE, συσταθείσα ( 3 ) από δύο εταιρίες εδρεύουσες στο Ηνωμένο Βασίλειο και στη Γερμανία, οι οποίες δεν απασχολούν εργαζομένους και δεν διαθέτουν θυγατρικές εταιρίες ( 4 ) στις οποίες να απασχολούνται εργαζόμενοι, καταχωρίσθηκε στο μητρώο εταιριών της Αγγλίας και της Ουαλίας, χωρίς να διεξαχθούν διαπραγματεύσεις σχετικά με το ρόλο των εργαζομένων ( 5 ) πριν από την καταχώριση αυτή.

Στις 29 Μαρτίου 2013 η O Holding SE κατέστη μοναδική εταίρος της εταιρίας O Holding GmbH, η οποία είχε έδρα το Αμβούργο (Γερμανία) και διέθετε εποπτικό συμβούλιο συγκείμενο κατά το ένα τρίτο από εκπροσώπους των εργαζομένων. Τον Ιούνιο του 2013 η O Holding SE αποφάσισε τη μετατροπή της O Holding GmbH σε ετερόρρυθμη εταιρία, με την επωνυμία O KG. Η μεταβολή της εταιρικής μορφής καταχωρίσθηκε στο μητρώο εταιριών τον Σεπτέμβριο του 2013 και, από την ημερομηνία αυτή, έπαυσε να έχει εφαρμογή το σύστημα συμμετοχής των εργαζομένων στο εποπτικό συμβούλιο. Επιπλέον, η Ο Holding SE μετέφερε την έδρα της στο Αμβούργο από τον Οκτώβριο του 2017.

Αν και η O KG απασχολεί περίπου 816 εργαζομένους και διαθέτει θυγατρικές εταιρίες σε πλείονα κράτη μέλη στις οποίες απασχολούνται συνολικά περί τους 2200 εργαζομένους, οι εταίροι της, (η O Holding SE, ετερόρρυθμη εταίρος, και η O Management SE, ομόρρυθμη εταίρος, καταχωρισμένη στο Αμβούργο, μοναδική μέτοχος της οποίας είναι η O Holding SE) δεν απασχολούν κανέναν εργαζόμενο.

Το συμβούλιο εργαζομένων του ομίλου O KG, θεωρώντας ότι η διοίκηση της O Holding SE όφειλε να συγκροτήσει εκ των υστέρων ειδική διαπραγματευτική ομάδα, καθόσον η O Holding SE διέθετε θυγατρικές εταιρίες οι οποίες απασχολούσαν εργαζομένους σε πλείονα κράτη μέλη, άσκησε αγωγή εργατικού δικαίου. Το αιτούν δικαστήριο, επιληφθέν της υποθέσεως κατόπιν απόρριψης της ως άνω αγωγής, ζητεί από το Δικαστήριο την ερμηνεία του άρθρου 12, παράγραφος 2, του κανονισμού 2157/2001 ( 6 ), σε συνδυασμό με τα άρθρα 3 έως 7 της οδηγίας 2001/86 ( 7 ). Διερωτάται εάν SE, συσταθείσα από συμμετέχουσες εταιρίες οι οποίες δεν απασχολούν εργαζομένους και δεν διαθέτουν θυγατρικές που απασχολούν εργαζομένους, η οποία έχει καταχωριστεί χωρίς να έχουν προηγηθεί διαπραγματεύσεις για τον ρόλο των εργαζομένων, υποχρεούται, δυνάμει των διατάξεων του κανονισμού 2157/2001 και της οδηγίας 2001/86, να κινήσει εκ των υστέρων διαδικασία διαπραγμάτευσης για τον λόγο ότι η εν λόγω SE απέκτησε τον έλεγχο θυγατρικών οι οποίες απασχολούν εργαζομένους σε πλείονα κράτη μέλη.

Εκτίμηση του Δικαστηρίου

Πρώτον, το Δικαστήριο υπενθυμίζει ότι από την ερμηνεία του άρθρου 12, παράγραφος 2, του κανονισμού 2157/2001, σε συνδυασμό με το άρθρο 3, παράγραφοι 1 έως 3, της οδηγίας 2001/86, προκύπτει ότι η διαδικασία διαπραγμάτευσης μεταξύ των μερών σχετικά με τον ρόλο των εργαζομένων στην SE προκειμένου να συναφθεί συμφωνία που να ρυθμίζει τον ρόλο αυτόν πρέπει, κατά γενικό κανόνα, να λάβει χώρα κατά τον χρόνο σύστασης της SE και πριν από την καταχώρισή της. Στο πλαίσιο αυτό, το Δικαστήριο υπογραμμίζει ότι οι εν λόγω διατάξεις δεν εφαρμόζονται σε SE που έχει ήδη συσταθεί, τη στιγμή που οι συμμετέχουσες στη σύστασή της εταιρίες δεν απασχολούσαν, κατά τον χρόνο εκείνο, εργαζομένους και, ως εκ τούτου, δεν μπορούσαν να ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις για τον ρόλο των εργαζομένων στην SE πριν από την καταχώριση της τελευταίας. Συναφώς, μολονότι η οδηγία 2001/86 προβλέπει, παρά ταύτα, τρεις περιπτώσεις στις οποίες η διαδικασία διαπραγμάτευσης για τον ρόλο των εργαζομένων μπορεί να κινηθεί σε μεταγενέστερο στάδιο, εντούτοις το γράμμα της οδηγίας αυτής δεν επιβάλλει τη μεταγενέστερη κίνηση της εν λόγω διαδικασίας εντός μιας ήδη συσταθείσας SE.

Δεύτερον, το Δικαστήριο επισημαίνει, καταρχάς, ότι από την οδηγία 2001/86 ( 8 ) προκύπτει ότι τόσο η κατοχύρωση των κεκτημένων δικαιωμάτων ως προς τον ρόλο των εργαζομένων όσο και οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των μερών ως προς τις συγκεκριμένες διαδικασίες για τον ρόλο αυτόν συνδέονται με τη «δημιουργία» και «τη σύσταση» μιας SE. Το εν λόγω συμπέρασμα δεν επιρρωννύει, κατά το Δικαστήριο, την άποψη ότι η διαδικασία διαπραγμάτευσης για τον ρόλο των εργαζομένων πρέπει να κινηθεί μεταγενέστερα εντός μιας ήδη συσταθείσας SE. Το Δικαστήριο διαπιστώνει στη συνέχεια ότι ο κανονισμός 2157/2001 ( 9 ) δεν περιέχει καμία ένδειξη από την οποία να μπορεί να συναχθεί ότι οι διατάξεις της οδηγίας 2001/86 σχετικά με τη διαδικασία διαπραγμάτευσης για τον ρόλο των εργαζομένων πρέπει να εφαρμόζονται mutatis mutandis σε ήδη συσταθείσα SE, στην περίπτωση κατά την οποία οι συμμετέχουσες εταιρίες που την έχουν συστήσει άρχισαν να ασκούν οικονομική δραστηριότητα συνεπαγόμενη την απασχόληση εργαζομένων μετά την εν λόγω σύσταση. Τέλος, το Δικαστήριο επισημαίνει επίσης ότι η οδηγία 2001/86, δεν περιέχει καμία διάταξη που θα δημιουργούσε υποχρέωση έναρξης διαπραγματεύσεων σχετικά με το ρόλο των εργαζομένων ή θα επέκτεινε τη διασφάλιση των υφιστάμενων δικαιωμάτων συμμετοχής των εργαζομένων σε περιπτώσεις κατά τις οποίες επέρχονται διαρθρωτικές μεταβολές σε SE χαρτοφυλακίου, ήδη συσταθείσα από συμμετέχουσες εταιρίες οι οποίες ούτε απασχολούν εργαζομένους ούτε διαθέτουν θυγατρικές που απασχολούν εργαζομένους.

Τρίτον και τελευταίον, το Δικαστήριο αποφαίνεται επί του ζητήματος αν μπορεί να επιβληθεί, δυνάμει του άρθρου 11 της οδηγίας 2001/86 ( 10 ), υποχρέωση μεταγενέστερης κίνησης της διαδικασίας διαπραγματεύσεων στο πλαίσιο ήδη συσταθείσας SE, στην περίπτωση κατάχρησης της SE αποσκοπούσας στο να στερήσει από τους εργαζομένους το δικαίωμα να συμμετέχουν στα της εταιρίας και διευκρινίζει ότι το άρθρο αυτό αφήνει περιθώριο εκτίμησης στα κράτη μέλη ως προς την επιλογή των κατάλληλων μέτρων που θα λάβουν προς τον σκοπό αυτό, υπό την επιφύλαξη της τηρήσεως του δικαίου της Ένωσης και δεν επιβάλλει, στην περίπτωση SE που βρίσκεται σε κατάσταση όπως αυτή της κύριας δίκης, την υποχρέωση μεταγενέστερης κίνησης της διαδικασίας διαπραγματεύσεων.

( 1 ) Κανονισμός (ΕΚ) 2157/2001 του Συμβουλίου, της 8ης Οκτωβρίου 2001, περί του καταστατικού της ευρωπαϊκής εταιρίας (SE) (ΕΕ 2001, L 294, σ. 1).

( 2 ) Οδηγία 2001/86/ΕΚ του Συμβουλίου, της 8ης Οκτωβρίου 2001, για τη συμπλήρωση του καταστατικού της ευρωπαϊκής εταιρίας όσον αφορά το ρόλο των εργαζομένων (ΕΕ 2001, L 294, σ. 22).

( 3 ) Σύμφωνα με το άρθρο 2, παράγραφος 2, του κανονισμού 2157/2001.

( 4 ) Κατά την έννοια του άρθρου 2, στοιχείο γʹ, της οδηγίας 2001/86.

( 5 ) Όπως προβλέπεται στα άρθρα 3 έως 7 της οδηγίας 2001/86.

( 6 ) Κατά το άρθρο 12, παράγραφος 2, του κανονισμού 2157/2001, 2 «[μ]ια SE δύναται να καταχωρηθεί μόνον εάν έχει συναφθεί συμφωνία περί του ρόλου των εργαζομένων σ’ αυτή, σύμφωνα με το άρθρο 4 της οδηγίας 2001/86/ΕΚ ή έχει ληφθεί απόφαση σύμφωνα με το άρθρο 3 παράγραφος 6 της οδηγίας ή έχει λήξει η περίοδος των διαπραγματεύσεων σύμφωνα με το άρθρο 5 της οδηγίας χωρίς τη σύναψη συμφωνίας».

( 7 ) Τα άρθρα 3 έως 7 της οδηγίας 2001/86 προβλέπουν τους κανόνες που διέπουν τη διαδικασία διαπραγματεύσεων για το ρόλο των εργαζομένων στην SE.

( 8 ) Και, ιδίως, από τις αιτιολογικές σκέψεις 3 και 6 έως 8 της οδηγίας 2001/86.

( 9 ) Και, ιδίως, οι αιτιολογικές σκέψεις 1 και 2 του κανονισμού.

( 10 ) Το άρθρο 11 της οδηγίας 2001/86, το οποίο φέρει τον τίτλο «καταστρατήγηση των διαδικασιών», προβλέπει ότι τα κράτη μέλη πρέπει να λαμβάνουν τα ενδεδειγμένα μέτρα, τηρουμένου του δικαίου της Ένωσης, «προκειμένου να εμποδίσουν μια κατάχρηση της SE αποσκοπούσα στο να στερήσει από τους εργαζομένους το δικαίωμα να συμμετέχουν στα της εταιρίας ή να τους αρνηθεί αυτό το δικαίωμα».