–

η Agecontrol SpA, εκπροσωπούμενη από τους M. L. Madera, F. Russo και A. Tallarida, avvocati,

–

η Lidl Italia Srl, εκπροσωπούμενη από τους F. Capelli και M. Valcada, avvocati,

–

η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εκπροσωπούμενη από τις M. Morales Puerta και F. Moro,

1

Η αίτηση προδικαστικής αποφάσεως αφορά την ερμηνεία των άρθρων 113 και 113α του κανονισμού (ΕΚ) 1234/2007 του Συμβουλίου, της 22ας Οκτωβρίου 2007, για τη θέσπιση κοινής οργάνωσης των γεωργικών αγορών και ειδικών διατάξεων για ορισμένα γεωργικά προϊόντα («Ενιαίος κανονισμός ΚΟΑ») (ΕΕ 2007, L 299, σ. 1), όπως τροποποιήθηκε με τον κανονισμό (ΕΚ) 361/2008 του Συμβουλίου, της 14ης Απριλίου 2008 (ΕΕ 2008, L 121, σ. 1) (στο εξής: κανονισμός 1234/2007), καθώς και των άρθρων 5 και 8 του εκτελεστικού κανονισμού (ΕΕ) 543/2011 της Επιτροπής, της 7ης Ιουνίου 2011, για τη θέσπιση λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του κανονισμού 1234/2007 όσον αφορά τους τομείς των οπωροκηπευτικών και των μεταποιημένων οπωροκηπευτικών (ΕΕ 2011, L 157, σ. 1).

2

Η αίτηση υποβλήθηκε στο πλαίσιο ένδικης διαφοράς μεταξύ, αφενός, της Agecontrol SpA και, αφετέρου, του ZR και της Lidl Italia Srl, με αντικείμενο διοικητικό πρόστιμο το οποίο επιβλήθηκε από την Agecontrol λόγω εσφαλμένης αναγραφής της χώρας καταγωγής οπωροκηπευτικών που διαθέτουν στο εμπόριο οι ZR και Lidl Italia σε δύο συνοδευτικά των εν λόγω προϊόντων έγγραφα.

3

Το άρθρο 113 του κανονισμού 1234/2007, με τίτλο «Πρότυπα εμπορίας», όριζε τα εξής:

«1.   Η Επιτροπή μπορεί να προβλέψει πρότυπα εμπορίας για ένα ή περισσότερα από τα προϊόντα των ακόλουθων τομέων:

[…]

β) των οπωροκηπευτικών·

[…]

2.   Τα πρότυπα που αναφέρονται στην παράγραφο 1:

3.   Εάν δεν προβλέπεται διαφορετικά από την Επιτροπή σύμφωνα με τα κριτήρια που αναφέρονται στο στοιχείο α) της παραγράφου 2, τα προϊόντα για τα οποία έχουν θεσπιστεί πρότυπα εμπορίας μπορούν να διατίθενται στην αγορά της [Ευρωπαϊκής Ένωσης] μόνον σύμφωνα με τα εν λόγω πρότυπα.

Με την επιφύλαξη ειδικών διατάξεων που μπορούν να εκδοθούν από την Επιτροπή σύμφωνα με το άρθρο 194, τα κράτη μέλη ελέγχουν τη συμμόρφωση των προϊόντων αυτών με τα εν λόγω πρότυπα και επιβάλλουν κυρώσεις εφόσον χρειάζεται.»

4

Το άρθρο 113α του κανονισμού αυτού, με τίτλο «Πρόσθετες απαιτήσεις για την εμπορία των προϊόντων του τομέα των οπωροκηπευτικών», προέβλεπε τα εξής:

«1.   Τα προϊόντα του τομέα των οπωροκηπευτικών τα οποία προορίζονται να πωληθούν νωπά στον καταναλωτή επιτρέπεται να διατίθενται στην αγορά μόνον εάν είναι υγιή, ανόθευτα και σύμφωνα με τα συναλλακτικά ήθη, και εφόσον αναφέρεται η χώρα καταγωγής.

2.   Τα πρότυπα εμπορίας που αναφέρονται στην παράγραφο 1 και στα στοιχεία β) και γ) του άρθρου 113 παράγραφος 1 εφαρμόζονται σε όλα τα στάδια εμπορίας συμπεριλαμβανομένων των εισαγωγών και των εξαγωγών εκτός εάν η Επιτροπή ορίζει διαφορετικά.

3.   Ο κάτοχος προϊόντων των τομέων των οπωροκηπευτικών και των μεταποιημένων οπωροκηπευτικών που καλύπτονται από τα πρότυπα εμπορίας δεν επιτρέπεται να εκθέτει τα προϊόντα αυτά ούτε να τα προσφέρει προς πώληση, να τα παραδίδει ή να τα εμπορεύεται καθ’ οιονδήποτε τρόπο εντός της Κοινότητας παρά μόνον σύμφωνα με τα πρότυπα αυτά, και είναι υπεύθυνος για τη διασφάλιση της συμμόρφωσης αυτής.

4.   Συμπληρωματικά προς το άρθρο 113 παράγραφος 3 δεύτερο εδάφιο, και με την επιφύλαξη τυχόν ειδικών διατάξεων που ενδεχομένως θεσπίσει η Επιτροπή σύμφωνα με το άρθρο 194, ιδίως για τη συνεκτική εφαρμογή, από τα κράτη μέλη, των ελέγχων συμμόρφωσης, τα κράτη μέλη ελέγχουν επιλεκτικά, όσον αφορά τους τομείς των οπωροκηπευτικών και των μεταποιημένων οπωροκηπευτικών, με βάση ανάλυση κινδύνου, εάν τα σχετικά προϊόντα συμμορφώνονται προς τα αντίστοιχα πρότυπα εμπορίας. Οι έλεγχοι αυτοί εστιάζονται στο στάδιο πριν από την αναχώρηση από τις περιοχές παραγωγής, κατά τη συσκευασία ή τη φόρτωση των προϊόντων. Για τα προϊόντα τρίτων χωρών, οι έλεγχοι διενεργούνται πριν από τη διάθεση σε ελεύθερη κυκλοφορία.»

5

Η αιτιολογική σκέψη 10 του εκτελεστικού κανονισμού 543/2011 έχει ως εξής:

«Για να διασφαλιστεί η ορθή και αποτελεσματική διενέργεια των ελέγχων, τα τιμολόγια και τα συνοδευτικά έγγραφα, εκτός από εκείνα που προορίζονται για τους καταναλωτές, θα πρέπει να περιέχουν ορισμένες βασικές πληροφορίες οι οποίες περιλαμβάνονται στις προδιαγραφές εμπορίας.»

6

Το άρθρο 4 του εκτελεστικού αυτού κανονισμού, το οποίο φέρει τον τίτλο «Εξαιρέσεις και παρεκκλίσεις από την εφαρμογή των προδιαγραφών εμπορίας», ορίζει στην παράγραφο 2 τα εξής:

«Κατά παρέκκλιση από το άρθρο 113α παράγραφος 3 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1234/2007, τα κατωτέρω προϊόντα δεν υπόκεινται στην απαίτηση συμμόρφωσης με τις προδιαγραφές εμπορίας εντός συγκεκριμένης περιοχής παραγωγής:

7

Το άρθρο 5 του εν λόγω εκτελεστικού κανονισμού, το οποίο φέρει τον τίτλο «Ενδείξεις επισήμανσης», ορίζει τα εξής:

«1.   Οι απαιτούμενες ενδείξεις βάσει του παρόντος κεφαλαίου πρέπει να αναγράφονται με ευανάγνωστα και εμφανή στοιχεία στη μία από τις πλευρές της συσκευασίας, είτε με απευθείας ανεξίτηλη εκτύπωση είτε με ετικέτα ενσωματωμένη ή στερεωμένη πάνω στη συσκευασία.

2.   Για τα εμπορεύματα που αποστέλλονται χύμα, φορτωμένα απευθείας σε μεταφορικό μέσο, οι ενδείξεις που αναφέρονται στην παράγραφο 1 πρέπει να αναγράφονται στο έγγραφο που συνοδεύει το εμπόρευμα ή σε δελτίο το οποίο τοποθετείται ευκρινώς στο εσωτερικό του μεταφορικού μέσου.

[…]

4.   Τα τιμολόγια και συνοδευτικά έγγραφα, εξαιρουμένων των αποδείξεων για τον καταναλωτή, αναφέρουν την ονομασία [και τη χώρα] καταγωγής των προϊόντων και, κατά περίπτωση, την κατηγορία, την ποικιλία ή τον εμπορικό τύπο, εάν αυτό απαιτείται από ειδικές προδιαγραφές εμπορίας, ή ότι τα προϊόντα προορίζονται για μεταποίηση.»

8

Το άρθρο 8 του εκτελεστικού κανονισμού 543/2011, το οποίο φέρει τον τίτλο «Πεδίο εφαρμογής», ορίζει τα εξής:

«Το παρόν κεφάλαιο ορίζει τους κανόνες για τους ελέγχους συμμόρφωσης οι οποίοι διενεργούνται στα οπωροκηπευτικά σε όλα τα στάδια εμπορίας, για να επαληθευτεί ότι τα προϊόντα αυτά είναι σύμφωνα με τις προδιαγραφές εμπορίας και τις άλλες διατάξεις του παρόντος τίτλου και των άρθρων 113 και 113α του κανονισμού [1234/2007].»

9

Το άρθρο 11 του εκτελεστικού αυτού κανονισμού, το οποίο φέρει τον τίτλο «Έλεγχοι συμμόρφωσης», ορίζει στις παραγράφους 1 και 4 τα εξής:

«1.   Τα κράτη μέλη εξασφαλίζουν ότι οι έλεγχοι συμμόρφωσης πραγματοποιούνται επιλεκτικά, βάσει ανάλυσης κινδύνου, με την απαραίτητη συχνότητα, έτσι ώστε να διασφαλίζεται η συμμόρφωση με τις προδιαγραφές εμπορίας και με τις άλλες διατάξεις του παρόντος τίτλου και των άρθρων 113 και 113α του κανονισμού [1234/2007].

[…]

4.   Οι έμποροι διαβιβάζουν στους οργανισμούς ελέγχου όλες τις πληροφορίες που οι εν λόγω οργανισμοί κρίνουν απαραίτητες για την οργάνωση και διενέργεια των ελέγχων συμμόρφωσης.»

10

Το άρθρο 17 του εν λόγω εκτελεστικού κανονισμού, το οποίο φέρει τον τίτλο «Μέθοδοι ελέγχου», περιλαμβάνει παράγραφο 1 η οποία ορίζει τα εξής:

«Οι έλεγχοι συμμόρφωσης που προβλέπονται στο παρόν κεφάλαιο, με [την] εξαίρεση εκείνων που πραγματοποιούνται στο στάδιο της λιανικής πώλησης στον τελικό καταναλωτή, διενεργούνται σύμφωνα με τις μεθόδους ελέγχου που καθορίζονται στο παράρτημα V, πλην αντιθέτων διατάξεων του παρόντος κανονισμού.

[…]»

11

Το παράρτημα V του εκτελεστικού κανονισμού 543/2011, με τίτλο «Μέθοδοι ελέγχου που αναφέρονται στο άρθρο 17 παράγραφος 1», ορίζει στο σημείο 1.4 την έννοια της «αποστολής» ως εξής:

«Ποσότητα προϊόντος που προορίζεται να πωληθεί από έναν έμπορο, η οποία ευρίσκεται κατά τη στιγμή του ελέγχου και ορίζεται από έγγραφο. Η αποστολή μπορεί να αποτελείται από έναν ή περισσότερους τύπους προϊόντων· μπορεί να περιλαμβάνει μία ή περισσότερες παρτίδες νωπών, ξηρών ή αποξηραμένων οπωροκηπευτικών.»

12

Το παράρτημα αυτό περιλαμβάνει επίσης ένα τμήμα αφιερωμένο στην «Εφαρμογή του ελέγχου συμμόρφωσης», το οποίο προβλέπει τα εξής:

«2.1. Γενική παρατήρηση

Οι έλεγχοι συμμόρφωσης διενεργούνται με αξιολόγηση δειγμάτων που λαμβάνονται τυχαία από διαφορετικά σημεία των προς έλεγχο παρτίδων. Βασίζονται στην υπόθεση ότι η ποιότητα των δειγμάτων είναι αντιπροσωπευτική της ποιότητας της παρτίδας.

2.2. Τόπος ελέγχου

Ένας έλεγχος συμμόρφωσης μπορεί να διενεργηθεί κατά τη διαδικασία συσκευασίας, στο σημείο αποστολής, κατά τη μεταφορά, στο σημείο παραλαβής, στο στάδιο της χονδρικής και της λιανικής πώλησης.

[…]

2.3. Ταυτοποίηση των παρτίδων και/ή γενική εικόνα όσον αφορά την αποστολή

Η ταυτοποίηση των παρτίδων διενεργείται συναρτήσει της σήμανσής τους ή άλλων κριτηρίων, όπως οι ενδείξεις που καθορίζονται σύμφωνα με την οδηγία 89/396/ΕΟΚ του Συμβουλίου [της 14ης Ιουνίου 1989, σχετικά με τις ενδείξεις ή τα σήματα που επιτρέπουν την αναγνώριση της παρτίδας στην οποία ανήκει ένα τρόφιμο (ΕΕ 1989, L 186, σ. 21)]. Στην περίπτωση αποστολών που αποτελούνται από περισσότερες παρτίδες, ο ελεγκτής πρέπει να σχηματίζει μια γενική εικόνα της αποστολής με βάση τα συνοδευτικά έγγραφα ή τις δηλώσεις που αφορούν τις αποστολές. Στη συνέχεια ο ελεγκτής, διαπιστώνει αν και σε ποιο βαθμό οι παρτίδες ανταποκρίνονται στις ενδείξεις που αναγράφονται στα έγγραφα αυτά.

Αν τα προϊόντα πρέπει να φορτωθούν ή έχουν φορτωθεί σε μεταφορικό μέσο, η ταυτοποίηση της αποστολής πραγματοποιείται με βάση τον αριθμό κυκλοφορίας του μεταφορικού μέσου.»

13

Το άρθρο 4 του decreto legislativo n. 306 – Disposizioni sanzionatorie in attuazione del regolamento (CE) n. 1148/2001 relativo ai controlli di conformità alle norme di commercializzazione applicabili nel settore degli ortofrutticoli freschi, a norma dell’articolo 3 della legge 1 marzo 2002, n. 39. (νομοθετικού διατάγματος 306, σχετικά με διατάξεις επιβολής κυρώσεων κατ’ εφαρμογήν του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1148/2001 όσον αφορά τους ελέγχους τήρησης των προδιαγραφών εμπορίας που εφαρμόζονται στα νωπά οπωροκηπευτικά, σύμφωνα με το άρθρο 3 του νόμου 39 της 1ης Μαρτίου 2002), της 10ης Δεκεμβρίου 2002 (GURI αριθ. 25, της 31ης Ιανουαρίου 2003), προβλέπει στην παράγραφο 1 τα εξής:

«Όποιος παραβαίνει τους κανόνες σχετικά με τα νωπά οπωροκηπευτικά που θεσπίστηκαν από την Επιτροπή […], κατ’ εφαρμογήν των άρθρων 113 και 113α του κανονισμού [1234/2007], όπως έχει τροποποιηθεί, τιμωρείται με διοικητικό πρόστιμο ύψους από 550 έως 15500 ευρώ, εκτός αν η πράξη συνιστά αδίκημα.»

14

Η Agecontrol είναι η εθνική υπηρεσία που είναι επιφορτισμένη στην Ιταλία με τον έλεγχο της συμμόρφωσης των οπωροκηπευτικών προς τις προδιαγραφές εμπορίας. Κατά τη διάρκεια ελέγχου που πραγματοποιήθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 2013, οι ελεγκτές της ως άνω υπηρεσίας διαπίστωσαν ότι δύο έγγραφα με ημερομηνία 3 Ιουνίου και 29 Ιουλίου 2013, τα οποία συνόδευαν δύο αποστολές οπωροκηπευτικών από την πλατφόρμα διανομής της Lidl Italia προς σημείο πώλησης που ανήκε στην ίδια, περιείχαν εσφαλμένη ένδειξη της χώρας καταγωγής όσον αφορά μια παρτίδα φράουλες και μια παρτίδα ντομάτες σε βότρεις. Ενώ οι συσκευασίες των προϊόντων αυτών ανέφεραν τη χώρα καταγωγής τους, ήτοι, αντιστοίχως, την Ισπανία και την Ιταλία, τα συνοδευτικά έγγραφα των εν λόγω προϊόντων ανέφεραν άλλες χώρες καταγωγής, ήτοι, αντιστοίχως, τις Κάτω Χώρες και το Βέλγιο.

15

Εκτιμώντας ότι η εσφαλμένη ένδειξη της χώρας καταγωγής των εν λόγω προϊόντων στα ως άνω συνοδευτικά έγγραφα ήταν αντίθετη προς τις απαιτήσεις των άρθρων 5 και 8 του εκτελεστικού κανονισμού 543/2011, η Agecontrol επέβαλε, με καταλογιστική πράξη της 30ής Απριλίου 2018, διοικητικό πρόστιμο δυνάμει του άρθρου 4, παράγραφος 1, του νομοθετικού διατάγματος αριθ. 306, της 10ης Δεκεμβρίου 2002, που μνημονεύεται στη σκέψη 13 της παρούσας αποφάσεως.

16

Η Lidl Italia και ο ZR, νόμιμος εκπρόσωπός της, άσκησαν ανακοπή κατά της καταλογιστικής πράξης ενώπιον του Tribunale di Treviso (πρωτοδικείου Treviso, Ιταλία), το οποίο την έκανε δεκτή και ακύρωσε την εν λόγω πράξη.

17

Η Agecontrol άσκησε έφεση κατά της αποφάσεως του ως άνω δικαστηρίου ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου, του Corte d’appello di Venezia (εφετείου Βενετίας, Ιταλία), υποστηρίζοντας ότι τα συνοδευτικά έγγραφα που αφορούν τη μεταφορά των προϊόντων του τομέα των οπωροκηπευτικών από την πλατφόρμα διανομής μέχρι το σημείο πώλησης που ανήκει στην ίδια εμπορική επιχείρηση πρέπει να αναφέρουν τη χώρα καταγωγής των προϊόντων που μεταφέρονται. Συγκεκριμένα, από τα άρθρα 5 και 8 του εκτελεστικού κανονισμού 543/2011 προκύπτει ότι τα συνοδευτικά των προϊόντων αυτών έγγραφα πρέπει να περιλαμβάνουν σχετική ένδειξη σε όλα τα στάδια εμπορίας των εν λόγω προϊόντων, περιλαμβανομένου του σταδίου της εσωτερικής μεταφοράς μεταξύ της πλατφόρμας διανομής και του σουπερμάρκετ που ανήκει στον ίδιο οικονομικό φορέα εντός της οποίας πωλούνται στον καταναλωτή.

18

Ο ZR και η Lidl Italia υποστηρίζουν ότι, στην ειδική περίπτωση των προσυσκευασμένων εμπορευμάτων ή εκείνων που τοποθετούνται εντός συσκευασίας, το δίκαιο της Ένωσης δεν απαιτεί τα συνοδευτικά έγγραφα να αναγράφουν τη χώρα καταγωγής των εμπορευμάτων εφόσον η ένδειξη αυτή εμφανίζεται ήδη επί της συσκευασίας ή επί της ετικέτας που είναι ενσωματωμένη στη συσκευασία ή στερεωμένη πάνω σε αυτή. Τούτο ισχύει κατά μείζονα λόγο για τα προϊόντα που μεταφέρονται από πλατφόρμα διανομής μέχρι το σημείο πώλησης που ανήκει στον ίδιο οικονομικό φορέα.

19

Το αιτούν δικαστήριο διατηρεί αμφιβολίες ως προς το κατά πόσον το δίκαιο της Ένωσης απαιτεί από τον κάτοχο νωπών προϊόντων του τομέα των οπωροκηπευτικών να διαθέτει συνοδευτικό έγγραφο για τα προϊόντα αυτά στο οποίο να αναγράφεται η χώρα καταγωγής τους οσάκις, πρώτον, τα εν λόγω προϊόντα αποστέλλονται στις αρχικές συσκευασίες στις οποίες αναγράφεται εξωτερικώς η ένδειξη της χώρας καταγωγής (είτε με ανεξίτηλη εκτύπωση είτε με ετικέτα), δεύτερον, η μεταφορά των εν λόγω προϊόντων πραγματοποιείται μεταξύ ενός σημείου αναχώρησης και ενός σημείου άφιξης που ανήκουν στον ίδιο οικονομικό φορέα, και, τρίτον, η χώρα καταγωγής αναγράφεται σε πινακίδα τοποθετημένη σε εμφανές σημείο στο εσωτερικό του μεταφορικού μέσου, καθώς και στα τιμολόγια που εκδίδουν οι τρίτοι προμηθευτές.

20

Κατά το αιτούν δικαστήριο, το άρθρο 5, παράγραφος 4, του εκτελεστικού κανονισμού 543/2011 δεν ορίζει τις περιπτώσεις στις οποίες πρέπει να καταρτίζεται συνοδευτικό έγγραφο στο οποίο να αναγράφεται η χώρα καταγωγής των οικείων προϊόντων. Ως εκ τούτου, εκτιμά ότι η διάταξη αυτή μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο διαφορετικών ερμηνειών. Σύμφωνα με μια πρώτη ερμηνεία, υποχρέωση καταρτίσεως τέτοιου εγγράφου υφίσταται μόνο στην περίπτωση εμπορικών συναλλαγών με τρίτους προμηθευτές, όπως έχει δεχθεί η νομολογία του Corte suprema di cassazione (Ανώτατου Ακυρωτικού Δικαστηρίου, Ιταλία), ή στην περίπτωση εμπορευμάτων που αποστέλλονται χύμα, όπως υποστηρίζουν ο ZR και η Lidl Italia. Σύμφωνα με μια δεύτερη ερμηνεία, την οποία υποστηρίζει η Agecontrol, από τη διάταξη αυτή προκύπτει γενικευμένη υποχρέωση καταρτίσεως συνοδευτικού εγγράφου το οποίο να μνημονεύει τη χώρα καταγωγής των οικείων προϊόντων σε όλα τα στάδια της μεταφοράς που πραγματοποιείται με σκοπό τη διάθεση των προϊόντων αυτών στην αγορά, περιλαμβανομένης της περιπτώσεως στην οποία τα εν λόγω προϊόντα μεταφέρονται μεταξύ οντοτήτων που ανήκουν στον ίδιο οικονομικό φορέα.

21

Υπό τις περιστάσεις αυτές, το Corte d’appello di Venezia (εφετείο Βενετίας) αποφάσισε να αναστείλει την ενώπιόν του διαδικασία και να υποβάλει στο Δικαστήριο το ακόλουθο προδικαστικό ερώτημα:

«Έχει το άρθρο 5, παράγραφος 4, του [εκτελεστικού] κανονισμού [543/2011], σε συνδυασμό με το άρθρο 5, παράγραφος 1, και το άρθρο 8 του ίδιου κανονισμού και με τα άρθρα 113 και 113α του κανονισμού [1234/2007], την έννοια ότι επιβάλλεται η κατάρτιση συνοδευτικού εγγράφου στο οποίο να αναγράφεται η ονομασία και η χώρα καταγωγής νωπών οπωροκηπευτικών που αποστέλλονται προσυσκευασμένα ή στις αρχικές συσκευασίες του παραγωγού, για τη μεταφορά τους από πλατφόρμα διανομής εταιρίας εμπορίας των προϊόντων σε σημείο πώλησης της ίδιας εταιρίας, ανεξαρτήτως του γεγονότος ότι οι ενδείξεις επισήμανσης που προβλέπονται στο κεφάλαιο I του [εκτελεστικού κανονισμού 543/2011] (περιλαμβανομένων εκείνων που αφορούν την ονομασία και τη χώρα καταγωγής των προϊόντων) αναγράφονται σε μία από τις πλευρές της συσκευασίας κατά τρόπο εμφανή και ανεξίτηλο είτε με απευθείας εκτύπωση είτε με ετικέτα ενσωματωμένη ή στερεωμένη στη συσκευασία και του γεγονότος ότι οι πληροφορίες αυτές αναγράφονται επίσης στα τιμολόγια που εκδίδει ο προμηθευτής από τον οποίο η εταιρία εμπορίας του προϊόντος το απέκτησε, τα οποία τηρούνται στο λογιστήριο αυτής, και στο δελτίο που τοποθετείται ευκρινώς στο εσωτερικό του μεταφορικού μέσου που χρησιμοποιείται για τη μεταφορά του προϊόντος;»

22

Με το προδικαστικό ερώτημα, το αιτούν δικαστήριο ζητεί, κατ’ ουσίαν, να διευκρινιστεί αν το άρθρο 5, παράγραφος 4, του εκτελεστικού κανονισμού 543/2011, ερμηνευόμενο υπό το πρίσμα του άρθρου 8 του κανονισμού αυτού και των άρθρων 113 και 113α του κανονισμού 1234/2007, έχει την έννοια ότι ο έλεγχος της συμμόρφωσης προς τις προδιαγραφές εμπορίας των προϊόντων που εμπίπτουν στον τομέα των οπωροκηπευτικών απαιτεί από τον κάτοχο των προϊόντων αυτών να καταρτίζει, σε όλα τα στάδια εμπορίας τους, συνοδευτικό έγγραφο στο οποίο να αναγράφονται η ονομασία και η χώρα καταγωγής των εν λόγω προϊόντων ακόμη και στην περίπτωση κατά την οποία τα εν λόγω προϊόντα είναι συσκευασμένα και οι εξωτερικές ενδείξεις που απαιτούνται από τον εκτελεστικό κανονισμό 543/2011, ήτοι η ονομασία και η χώρα καταγωγής των οικείων προϊόντων, αναγράφονται κατά τρόπο εμφανή και ανεξίτηλο σε μια από τις πλευρές της συσκευασίας τους, σε πινακίδα τοποθετημένη σε εμφανές σημείο στο εσωτερικό του μεταφορικού μέσου το οποίο χρησιμοποιείται για τη μεταφορά τους, καθώς και στα τιμολόγια που εκδίδει ο προμηθευτής των προϊόντων αυτών.

23

Υπενθυμίζεται, κατ’ αρχάς, ότι το άρθρο 5 του εκτελεστικού κανονισμού 543/2011, με τίτλο «Ενδείξεις επισήμανσης», ορίζει στην παράγραφο 1 ότι, βάσει των προδιαγραφών εμπορίας, οι απαιτούμενες ενδείξεις, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται σύμφωνα με το παράρτημα I, μέρος B, του κανονισμού αυτού η χώρα καταγωγής των οικείων προϊόντων, πρέπει να αναγράφονται με ευανάγνωστα και εμφανή στοιχεία στη μία από τις πλευρές της συσκευασίας, είτε με απευθείας ανεξίτηλη εκτύπωση είτε με ετικέτα ενσωματωμένη ή στερεωμένη πάνω στη συσκευασία. Η παράγραφος 2 του άρθρου αυτού προβλέπει, για την ειδική περίπτωση των εμπορευμάτων που αποστέλλονται χύμα, φορτωμένα απευθείας σε μεταφορικό μέσο, ότι οι εν λόγω ενδείξεις πρέπει να αναγράφονται σε έγγραφο ή σε δελτίο το οποίο τοποθετείται ευκρινώς στο εσωτερικό του μεταφορικού μέσου. Η παράγραφος 4 του εν λόγω άρθρου απαιτεί απλώς τα τιμολόγια και τα συνοδευτικά έγγραφα να αναφέρουν την ονομασία και τη χώρα καταγωγής των προϊόντων.

24

Επομένως, από το γράμμα του άρθρου 5 του εκτελεστικού κανονισμού 543/2011, θεωρούμενο στο σύνολό του, προκύπτει ότι σκοπός του εν λόγω άρθρου δεν είναι να επιβάλει την έκδοση συνοδευτικού εγγράφου στο οποίο να αναγράφεται υποχρεωτικώς η χώρα καταγωγής των προϊόντων του τομέα των οπωροκηπευτικών, αλλά μόνο να επιβάλει την αναγραφή της ενδείξεως αυτής σε ορισμένα μέσα που συνοδεύουν τα οικεία προϊόντα, σε περίπτωση που εκδίδονται τέτοια μέσα.

25

Εν συνεχεία, επισημαίνεται ότι το άρθρο 8 του εν λόγω εκτελεστικού κανονισμού περιορίζεται στην υπόμνηση ότι οι έλεγχοι συμμόρφωσης διενεργούνται στα οπωροκηπευτικά σε όλα τα στάδια εμπορίας και παραπέμπει στα άρθρα 113 και 113α του κανονισμού 1234/2007, χωρίς να αναφέρεται σε οποιοδήποτε συνοδευτικό έγγραφο ή σε οποιαδήποτε υποχρέωση εκδόσεως τέτοιου εγγράφου.

26

Επιπλέον, το άρθρο 113α του κανονισμού 1234/2007, σε συνδυασμό με το άρθρο 3, παράγραφος 1, του εκτελεστικού κανονισμού 543/2011, περιορίζεται στη θέσπιση των γενικών κανόνων σχετικά με τις προδιαγραφές εμπορίας και τον έλεγχο συμμόρφωσης προς αυτές, χωρίς να απαιτεί την έκδοση συνοδευτικού εγγράφου.

27

Τέλος, το άρθρο 113, παράγραφος 2, στοιχείο βʹ, του κανονισμού 1234/2007, σε συνδυασμό με το άρθρο 3, παράγραφος 2, του εκτελεστικού κανονισμού 543/2011, προβλέπει κατ’ ουσίαν ότι η Επιτροπή μπορεί να προβλέψει ειδικές προδιαγραφές εμπορίας για προϊόντα του τομέα των οπωροκηπευτικών, όπως είναι οι φράουλες και οι ντομάτες. Οι προδιαγραφές αυτές μπορούν να αφορούν ορισμένα χαρακτηριστικά των εν λόγω προϊόντων, όπως τη συσκευασία τους, τη μεταφορά τους, την παρουσίασή τους, την εμπορία τους, την καταγωγή τους ή ακόμη την επισήμανσή τους, και προβλέπονται για τις φράουλες και τις ντομάτες, αντιστοίχως, στα τμήματα 7 και 10 του μέρους Β του παραρτήματος Ι του εκτελεστικού κανονισμού 543/2011. Σύμφωνα με το άρθρο 113, παράγραφος 3, του κανονισμού 1234/2007, στα κράτη μέλη απόκειται να ελέγχουν τη συμμόρφωση των προϊόντων αυτών με τις προδιαγραφές. Καμία, ωστόσο, από τις διατάξεις αυτές δεν προβλέπει την υποχρέωση του οικείου οικονομικού φορέα να εκδίδει συνοδευτικό έγγραφο.

28

Επομένως, ούτε τα άρθρα 5 και 8 του εκτελεστικού κανονισμού 543/2011 ούτε τα άρθρα 113 και 113α του κανονισμού 1234/2007 δύνανται να ερμηνευθούν υπό την έννοια ότι επιβάλλουν στους οικονομικούς φορείς την υποχρέωση να εκδίδουν συνοδευτικό έγγραφο στο οποίο να αναγράφεται υποχρεωτικώς η χώρα καταγωγής των προϊόντων τα οποία διαθέτουν στο εμπόριο.

29

Τούτου δοθέντος, όπως επισημαίνει η Επιτροπή με τις γραπτές παρατηρήσεις της, σε περίπτωση που εκδίδεται συνοδευτικό έγγραφο, αυτό πρέπει να αναφέρει τη χώρα καταγωγής και η υποχρέωση αυτή ισχύει ανεξάρτητα από το γεγονός ότι η ένδειξη της χώρας καταγωγής εμφανίζεται ήδη στις συσκευασίες, στα τιμολόγια ή στο δελτίο που έχει τεθεί στο εσωτερικό του μεταφορικού μέσου.

30

Συναφώς, διευκρινίζεται ότι η απαίτηση περί αναγραφής της χώρας καταγωγής ενός προϊόντος στα τιμολόγια και στα συνοδευτικά έγγραφα, η οποία προβλέπεται στο άρθρο 5, παράγραφος 4, του εκτελεστικού κανονισμού 543/2011, πρέπει να ερμηνεύεται υπό το πρίσμα της αιτιολογικής σκέψεως 10 του κανονισμού αυτού, καθόσον αποσκοπεί στη διευκόλυνση της διενέργειας ελέγχων συμμόρφωσης, παρέχοντας στον ελεγκτή ορισμένες βασικές πληροφορίες επί εγγράφων τα οποία δεν προορίζονται για τον καταναλωτή.

31

Σύμφωνα με το άρθρο 17, παράγραφος 1, του εκτελεστικού κανονισμού 543/2011, οι έλεγχοι συμμόρφωσης διενεργούνται σύμφωνα με τις μεθόδους που καθορίζονται στο σημείο 2 του παραρτήματος V του κανονισμού αυτού, με αξιολόγηση δειγμάτων που λαμβάνονται τυχαία από διαφορετικά σημεία των προς έλεγχο παρτίδων. Συναφώς, από το ανωτέρω σημείο του παραρτήματος V προκύπτει ότι ο έλεγχος αυτός διενεργείται σε περισσότερα διαδοχικά στάδια, τα οποία συνίστανται, κατ’ ουσίαν, σε ένα πρώτο στάδιο ταυτοποίησης των προς έλεγχο παρτίδων ή, στην περίπτωση αποστολής που αποτελείται από περισσότερες παρτίδες, διαμόρφωσης γενικής εικόνας της αποστολής, σε ένα δεύτερο στάδιο παρουσίασης των προς έλεγχο προϊόντων και σε ένα τρίτο και τελευταίο στάδιο φυσικού ελέγχου των προϊόντων αυτών.

32

Στην περίπτωση αποστολής αποτελούμενης από περισσότερες παρτίδες, το σημείο 2.3. του παραρτήματος V του εν λόγω κανονισμού διευκρινίζει, αφενός, ότι ο ελεγκτής πρέπει να σχηματίζει μια γενική εικόνα της αποστολής με βάση τα συνοδευτικά έγγραφα ή τις δηλώσεις που αφορούν τις αποστολές και, αφετέρου, ότι ο ελεγκτής διαπιστώνει, συνακόλουθα, αν και σε ποιο βαθμό οι παρτίδες ανταποκρίνονται στις ενδείξεις που αναγράφονται στα έγγραφα αυτά.

33

Επομένως, εφόσον το συνοδευτικό έγγραφο συνιστά ένα από τα δύο έγγραφα αναφοράς βάσει του οποίου ο ελεγκτής διαμορφώνει γενική εικόνα των προς έλεγχο παρτίδων, οποιαδήποτε ένδειξη της χώρας καταγωγής που αναγράφεται στα έγγραφα αυτά η οποία διαφέρει από την αναγραφόμενη στις συσκευασίες των προϊόντων που συνιστούν τις προς έλεγχο παρτίδες μπορεί να επηρεάσει τη γενική αυτή εικόνα και, ως εκ τούτου, να βλάψει την αποτελεσματικότητα του ελέγχου συμμόρφωσης.

34

Επιπλέον, επισημαίνεται ότι, σύμφωνα με το άρθρο 11, παράγραφος 4, του εκτελεστικού κανονισμού 543/2011, απόκειται στους επιχειρηματίες να διαβιβάζουν στους οργανισμούς ελέγχου όλες τις πληροφορίες που οι εν λόγω οργανισμοί κρίνουν απαραίτητες για την οργάνωση και διενέργεια των ελέγχων συμμόρφωσης.

35

Στο πλαίσιο αυτό, καίτοι το συνοδευτικό έγγραφο ή οι δηλώσεις που αφορούν τις αποστολές συνιστούν τα έγγραφα αναφοράς τα οποία πρέπει να αντικατοπτρίζουν πιστά τις ενδείξεις που αναγράφονται στις συσκευασίες των προς έλεγχο παρτίδων, εντούτοις, ούτε το άρθρο 17, παράγραφος 1, του εκτελεστικού κανονισμού 543/2011, ούτε το άρθρο 11, παράγραφος 4, του κανονισμού αυτού, ούτε το σημείο 2.3. του παραρτήματος V του ίδιου κανονισμού περιορίζουν τις μεθόδους απόδειξης που μπορεί να χρησιμοποιήσει ο οικονομικός φορέας προκειμένου να παράσχει στον ελεγκτή τη δυνατότητα να σχηματίσει γενική εικόνα της οικείας αποστολής.

36

Στο πλαίσιο αυτό, καίτοι είναι κρίσιμο το συνοδευτικό έγγραφο να μην περιέχει σφάλματα και ο οικονομικός φορέας να παρέχει ορθές πληροφορίες στον ελεγκτή, προκειμένου ο τελευταίος να προβεί σε ορθή ταυτοποίηση των προς έλεγχο παρτίδων, ωστόσο, ο οικονομικός φορέας παραμένει, κατ’ αρχήν, ελεύθερος όσον αφορά τα αποδεικτικά στοιχεία τα οποία θα υποβάλει στον εν λόγω ελεγκτή προκειμένου να του παράσχει τη δυνατότητα να σχηματίσει ακριβή γενική εικόνα της αποστολής και των παρτίδων που την απαρτίζουν.

37

Επομένως, αν ένα συνοδευτικό έγγραφο περιλαμβάνει εσφαλμένη ένδειξη της χώρας καταγωγής ενός προϊόντος, απόκειται στον οικονομικό φορέα που κατέχει το εν λόγω προϊόν να άρει, με κάθε μέσο, το συντομότερο δυνατόν τις αμφιβολίες που μπορεί να έχει ο ελεγκτής ως προς την ακριβή καταγωγή του προϊόντος.

38

Στο πλαίσιο αυτό, στο αιτούν δικαστήριο απόκειται να καθορίσει, εν προκειμένω, αν περιστάσεις όπως η αναγραφή της χώρας καταγωγής στις συσκευασίες των προϊόντων, στα τιμολόγια καθώς και σε πινακίδα εμφανώς τοποθετημένη εντός του μεταφορικού μέσου δύνανται να άρουν τις αμφιβολίες που ο ελεγκτής ενδεχομένως να είχε κατά τον έλεγχο και, επομένως, αν είναι ικανές να αμβλύνουν την τυχόν παραμόρφωση της γενικής εικόνας της αποστολής που σχημάτισε ο ελεγκτής.

39

Όσον αφορά το ζήτημα αν ένα συνοδευτικό έγγραφο πρέπει να περιέχει μνεία της χώρας καταγωγής του προϊόντος ακόμη και όταν το προϊόν αυτό μεταφέρεται μεταξύ οντοτήτων που ανήκουν στον ίδιο οικονομικό φορέα, ιδίως μεταξύ μιας πλατφόρμας διανομής και ενός σημείου πώλησης, από το γράμμα του άρθρου 8 του εκτελεστικού κανονισμού 543/2011 καθώς και από το άρθρο 113α, παράγραφος 2, του κανονισμού 1234/2007 προκύπτει σαφώς ότι οι προδιαγραφές εμπορίας εφαρμόζονται «σε όλα τα στάδια εμπορίας». Η παράγραφος 3 του άρθρου 113α του τελευταίου κανονισμού διευκρινίζει περαιτέρω, αφενός, ότι ο κάτοχος προϊόντων του τομέα των οπωροκηπευτικών τα οποία καλύπτονται από τις προδιαγραφές εμπορίας δεν επιτρέπεται να εκθέτει τα προϊόντα αυτά ούτε να τα προσφέρει προς πώληση, να τα παραδίδει ή να τα εμπορεύεται καθ’ οιονδήποτε τρόπο εντός της Ένωσης παρά μόνον σύμφωνα με τις προδιαγραφές εμπορίας, και, αφετέρου, ότι είναι υπεύθυνος για τη διασφάλιση της συμμόρφωσης αυτής.

40

Συναφώς, αρκεί η διαπίστωση ότι η φράση «σε όλα τα στάδια της εμπορίας», η οποία δεν συνοδεύεται από κανέναν περιορισμό, πρέπει να ερμηνεύεται κατά τρόπο ευρύ. Εφόσον οι έλεγχοι της συμμόρφωσης έχουν ως αντικείμενο να διαπιστωθεί αν τα διατιθέμενα στο εμπόριο προϊόντα είναι σύμφωνα με τις προβλεπόμενες προδιαγραφές εμπορίας, οι έλεγχοι αυτοί πρέπει να διενεργούνται, κατ’ αρχήν, σε όλα τα στάδια εμπορίας των προϊόντων αυτών, δηλαδή ανά πάσα στιγμή κατά την περίοδο που εκτείνεται από την παραγωγή των εν λόγω προϊόντων μέχρι τη λιανική τους πώληση, γεγονός που καλύπτει τη μεταφορά των εν λόγω προϊόντων μεταξύ της πλατφόρμας διανομής και του σημείου λιανικής πωλήσεως.

41

Η ερμηνεία αυτή, εξάλλου, επιρρωννύεται από τη λογική του συστήματος που θεσπίζεται με τον εκτελεστικό κανονισμό 543/2011. Αφενός, το άρθρο 4, με τίτλο «Εξαιρέσεις και παρεκκλίσεις από την εφαρμογή των προδιαγραφών εμπορίας», απαριθμεί περιοριστικώς τις περιπτώσεις στις οποίες τα προϊόντα δεν υπόκεινται στην υποχρέωση συμμόρφωσης προς τις προδιαγραφές εμπορίας. Ωστόσο, αρκεί η διαπίστωση ότι η μεταφορά προϊόντων μεταξύ της πλατφόρμας διανομής και του σημείου λιανικής πωλήσεως δεν περιλαμβάνεται μεταξύ των περιπτώσεων που απαριθμεί η εν λόγω διάταξη. Επομένως, δεν έχει σημασία αν η πλατφόρμα διανομής και το σημείο λιανικής πωλήσεως ανήκουν στην ίδια επιχείρηση ή σε δύο διακριτές οικονομικές οντότητες.

42

Αφετέρου, επισημαίνεται ότι το σημείο 2.2. του παραρτήματος V του εκτελεστικού κανονισμού 543/2011 διευκρινίζει ότι έλεγχος συμμόρφωσης μπορεί να διενεργηθεί κατά τη διαδικασία συσκευασίας, στο σημείο αποστολής, κατά τη μεταφορά, στο σημείο παραλαβής, καθώς και στο στάδιο της χονδρικής και της λιανικής πώλησης. Επομένως, επιβάλλεται η διαπίστωση ότι η διενέργεια των ελέγχων αυτών δεν περιορίζεται μόνο στην περίπτωση της διακίνησης προϊόντων μεταξύ διακριτών νομικών προσώπων, ούτε στις περιπτώσεις μεταβιβάσεως της κυριότητας των προϊόντων. Αυτό το οποίο έχει σημασία, όπως προβλέπει το άρθρο 113α, παράγραφος 3, του κανονισμού 1234/2007, είναι ότι ο κάτοχος των προϊόντων, ο οποίος ορίζεται στο άρθρο 3, παράγραφος 3, του εκτελεστικού κανονισμού 543/2011 ως το πρόσωπο που έχει στη φυσική κατοχή του τα σχετικά προϊόντα, είναι υπεύθυνος για τη συμμόρφωση των προϊόντων αυτών με τις προβλεπόμενες προδιαγραφές. Επομένως, το γεγονός ότι ένα προϊόν υπόκειται σε έλεγχο στο πλαίσιο εσωτερικής μεταφοράς μεταξύ δύο οντοτήτων που ανήκουν στον ίδιο οικονομικό φορέα δεν ασκεί επιρροή.

43

Κατόπιν του συνόλου των προεκτεθέντων, στο υποβληθέν προδικαστικό ερώτημα πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι το άρθρο 5, παράγραφος 4, του εκτελεστικού κανονισμού 543/2011, ερμηνευόμενο υπό το πρίσμα του άρθρου 8 του κανονισμού αυτού και των άρθρων 113 και 113α του κανονισμού 1234/2007, έχει την έννοια ότι ο έλεγχος της συμμόρφωσης προς τις προδιαγραφές εμπορίας προϊόντων του τομέα των οπωροκηπευτικών δεν απαιτεί από τον κάτοχο των προϊόντων αυτών να συντάσσει συνοδευτικό έγγραφο. Εντούτοις, οσάκις ο κάτοχος εκδίδει ένα τέτοιο έγγραφο, αυτό πρέπει, σε όλα τα στάδια εμπορίας των εν λόγω προϊόντων, να αναφέρει την ονομασία και τη χώρα καταγωγής των εν λόγω προϊόντων, ανεξαρτήτως του αν οι εξωτερικές ενδείξεις που απαιτούνται από τον εκτελεστικό κανονισμό 543/2011 αναγράφονται ήδη κατά τρόπο εμφανή και ανεξίτηλο σε μια από τις πλευρές της συσκευασίας τους, σε πινακίδα τοποθετημένη σε εμφανές σημείο στο εσωτερικό του μεταφορικού μέσου που χρησιμοποιείται για τη μεταφορά τους, καθώς και στα τιμολόγια που εκδίδει ο προμηθευτής των προϊόντων αυτών.

44

Δεδομένου ότι η παρούσα διαδικασία έχει ως προς τους διαδίκους της κύριας δίκης τον χαρακτήρα παρεμπίπτοντος που ανέκυψε ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου, σε αυτό εναπόκειται να αποφανθεί επί των δικαστικών εξόδων. Τα έξοδα στα οποία υποβλήθηκαν όσοι υπέβαλαν παρατηρήσεις στο Δικαστήριο, πλην των ως άνω διαδίκων, δεν αποδίδονται.

Για τους λόγους αυτούς, το Δικαστήριο (όγδοο τμήμα) αποφαίνεται:

Το άρθρο 5, παράγραφος 4, του εκτελεστικού κανονισμού (ΕΕ) 543/2011 της Επιτροπής, της 7ης Ιουνίου 2011, για τη θέσπιση λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1234/2007 του Συμβουλίου όσον αφορά τους τομείς των οπωροκηπευτικών και των μεταποιημένων οπωροκηπευτικών, ερμηνευόμενο υπό το πρίσμα του άρθρου 8 του κανονισμού αυτού και των άρθρων 113 και 113α του κανονισμού (ΕΚ) 1234/2007 του Συμβουλίου, της 22ας Οκτωβρίου 2007, για τη θέσπιση κοινής οργάνωσης των γεωργικών αγορών και ειδικών διατάξεων για ορισμένα γεωργικά προϊόντα («Ενιαίος κανονισμός ΚΟΑ»), όπως τροποποιήθηκε με τον κανονισμό (ΕΚ) 361/2008 του Συμβουλίου, της 14ης Απριλίου 2008, έχει την έννοια ότι ο έλεγχος της συμμόρφωσης προς τις προδιαγραφές εμπορίας προϊόντων του τομέα των οπωροκηπευτικών δεν απαιτεί από τον κάτοχο των προϊόντων αυτών να συντάσσει συνοδευτικό έγγραφο. Εντούτοις, οσάκις ο κάτοχος εκδίδει ένα τέτοιο έγγραφο, αυτό πρέπει, σε όλα τα στάδια εμπορίας των προϊόντων, να αναφέρει την ονομασία και τη χώρα καταγωγής των προϊόντων, ανεξαρτήτως του αν οι εξωτερικές ενδείξεις που απαιτούνται από τον εκτελεστικό κανονισμό 543/2011 αναγράφονται ήδη κατά τρόπο εμφανή και ανεξίτηλο σε μια από τις πλευρές της συσκευασίας τους, σε πινακίδα τοποθετημένη σε εμφανές σημείο στο εσωτερικό του μεταφορικού μέσου που χρησιμοποιείται για τη μεταφορά τους, καθώς και στα τιμολόγια που εκδίδει ο προμηθευτής των προϊόντων αυτών.