Υπόθεση T‑27/19
Pilatus Bank plc
και
Pilatus Holding ltd.
κατά
Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας
Απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου (ένατο πενταμελές τμήμα)
της 2ας Φεβρουαρίου 2022
«Οικονομική και νομισματική πολιτική – Προληπτική εποπτεία των πιστωτικών ιδρυμάτων – Ειδικά εποπτικά καθήκοντα που έχουν ανατεθεί στην ΕΚΤ – Απόφαση ανάκλησης της άδειας λειτουργίας πιστωτικού ιδρύματος – Απαγγελία κατηγοριών εις βάρος του βασικού μετόχου σε τρίτη χώρα – Κριτήριο που αφορά τα εχέγγυα ήθους – Εικόνα της αγοράς όσον αφορά τα εχέγγυα ήθους – Τεκμήριο αθωότητας – Αναλογικότητα – Δικαιώματα άμυνας»
Προσφυγή ακυρώσεως – Φυσικά ή νομικά πρόσωπα – Πράξεις που τα αφορούν άμεσα και ατομικά – Πράξη θίγουσα άμεσα τον προσφεύγοντα – Απόφαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) περί ανάκλησης της άδειας λειτουργίας πιστωτικού ιδρύματος – Πράξη που δεν αφορά άμεσα τους προσφεύγοντες του εν λόγω πιστωτικού ιδρύματος – Απαράδεκτο
(Άρθρο 263, τέταρτο εδάφιο, ΣΛΕΕ)
(βλ. σκέψη 33)
Οικονομική και νομισματική πολιτική – Οικονομική πολιτική – Εποπτεία του χρηματοπιστωτικού τομέα της Ένωσης – Ενιαίος εποπτικός μηχανισμός – Κατανομή αρμοδιοτήτων μεταξύ της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) και των εθνικών αρχών – Απόφαση της ΕΚΤ περί ανάκλησης της άδειας λειτουργίας πιστωτικού ιδρύματος – Πράξεις εκδοθείσες από τις εθνικές αρχές δεν ασκούν επιρροή επί της νομιμότητας της εν λόγω απόφασης – Άμεση εποπτεία πιστωτικού ιδρύματος από την ΕΚΤ – Προϋποθέσεις
(Κανονισμός 1024/2013 του Συμβουλίου, άρθρα 4 § 1, στοιχείο αʹ, 6 § 5, στοιχείο βʹ, και 14 § 5)
(βλ. σκέψεις 43, 45-47, 50-53)
Οικονομική και νομισματική πολιτική – Οικονομική πολιτική – Εποπτεία του χρηματοπιστωτικού τομέα της Ένωσης – Ενιαίος εποπτικός μηχανισμός – Προληπτική εποπτεία των πιστωτικών ιδρυμάτων – Απόφαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) περί ανάκλησης της άδειας λειτουργίας πιστωτικού ιδρύματος –Λόγος ανάκλησης ο οποίος στηρίζεται στην απαγγελία κατηγοριών εις βάρος του βασικού μετόχου σε τρίτη χώρα – Κριτήριο που αφορά τα εχέγγυα ήθους – Περιεχόμενο – Συνεκτίμηση της εικόνας της αγοράς όσον αφορά τα εχέγγυα ήθους του οικείου μετόχου – Μη διάθεση εχεγγύων ήθους που δικαιολογεί την ανάκληση της άδειας λειτουργίας
(Κανονισμός 1024/2013 του Συμβουλίου, άρθρα 1, πρώτο εδάφιο, 4 §§ 1 και 3, και 14 § 5· οδηγία 2013/36 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρα 14 § 2, 18 και 23 § 1)
(βλ. σκέψεις 71-80, 97-102, 113)
Οικονομική και νομισματική πολιτική – Οικονομική πολιτική – Εποπτεία του χρηματοπιστωτικού τομέα της Ένωσης – Ενιαίος εποπτικός μηχανισμός – Προληπτική εποπτεία των πιστωτικών ιδρυμάτων – Απόφαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) περί ανάκλησης της άδειας λειτουργίας πιστωτικού ιδρύματος – Λόγος ανάκλησης ο οποίος στηρίζεται στην απαγγελία κατηγοριών εις βάρος του βασικού μετόχου σε τρίτη χώρα – Η ΕΚΤ δεν είναι υποχρεωμένη να εξετάσει το βάσιμο των αιτιάσεων που περιέχονται στο κατηγορητήριο – Εκτίμηση των συνεπειών που απορρέουν από τις κατηγορίες
(Κανονισμός 1024/2013 του Συμβουλίου, άρθρα 4 § 1, στοιχείο αʹ, και 14 § 5· οδηγία 2013/36 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρα 14 § 2, και 23)
(βλ. σκέψεις 114, 116-120)
Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Αρχές – Θεμελιώδη δικαιώματα – Τεκμήριο αθωότητας – Απόφαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) περί ανάκλησης της άδειας λειτουργίας πιστωτικού ιδρύματος – Λόγος ανάκλησης ο οποίος στηρίζεται στην απαγγελία κατηγοριών εις βάρος του βασικού μετόχου σε τρίτη χώρα – Μη επανεξέταση από την ΕΚΤ των πραγματικών περιστατικών σχετικά με το κατηγορητήριο –Παραβίαση της αρχής του τεκμηρίου αθωότητας – Δεν υφίσταται
(Άρθρο 6 § 1 ΣΕΕ· Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρο 48 § 1)
(βλ. σκέψεις 196-198, 200-205)
Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Αρχές – Δικαιώματα άμυνας – Απόφαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) περί ανάκλησης της άδειας λειτουργίας πιστωτικού ιδρύματος – Συνέπειες της πράξης την οποία εξέδωσαν οι εθνικές αρχές επί των δικαιωμάτων άμυνας – Απουσία ευθύνης της ΕΚΤ
(Άρθρο 6 § 1 ΣΕΕ· Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρα 41, 47 και 48· κανονισμός 1024/2013 του Συμβουλίου)
(βλ. σκέψεις 235-238, 242-250)
Σύνοψη
Η Pilatus Bank plc είναι πιστωτικό ίδρυμα συσταθέν κατά το δίκαιο της Μάλτας, το οποίο υπόκειται στην προληπτική εποπτεία της Malta Financial Services Authority (MFSA, Αρχής Χρηματοπιστωτικών Υπηρεσιών της Μάλτας). Κατόπιν της απαγγελίας κατηγοριών στις Ηνωμένες Πολιτείες για οικονομικά αδικήματα εις βάρος του βασικού μετόχου του, ο οποίος κατέχει εμμέσως τον πλήρη έλεγχο επ’ αυτού, το ανωτέρω ίδρυμα έλαβε πολυάριθμα αιτήματα ανάληψης καταθέσεων, τα οποία αντιστοιχούσαν στο 40 % περίπου των καταθέσεων που ήταν καταχωρισμένες στον ισολογισμό της.
Προς αντιμετώπιση της ανωτέρω κατάστασης, η MFSA έλαβε τρεις αποφάσεις οι οποίες αφορούσαν, αντιστοίχως, την αναστολή των δικαιωμάτων ψήφου του κατηγορουμένου μετόχου, την αναστολή εργασιών, με την οποία η MFSA διέταξε την Pilatus Bank plc να μην εγκρίνει καμία τραπεζική συναλλαγή, και τον διορισμό υπευθύνου επιφορτισμένου με την άσκηση των κυριότερων εξουσιών που είχαν κανονικά απονεμηθεί στα διοικητικά όργανα του εν λόγω ιδρύματος, όσον αφορά τις συγκεκριμένες δραστηριότητές του και τα στοιχεία του ενεργητικού του. Εν συνεχεία, η MFSA υπέβαλε στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) πρόταση ανάκλησης της άδειας λειτουργίας της Pilatus Bank plc για την ανάληψη δραστηριοτήτων πιστωτικού ιδρύματος ( 1 ), βάσει της οποίας η ΕΚΤ εξέδωσε σχετική απόφαση.
Το Γενικό Δικαστήριο απορρίπτει την προσφυγή την οποία άσκησε η Pilatus Bank plc κατά της απόφασης της ΕΚΤ. Η υπόθεση αυτή παρέσχε στο Γενικό Δικαστήριο τη δυνατότητα να αποφανθεί, για πρώτη φορά, επί της ανάκλησης της άδειας λειτουργίας πιστωτικού ιδρύματος για τον λόγο ότι ο μέτοχός του δεν διαθέτει τα εχέγγυα ήθους.
Εκτίμηση του Γενικού Δικαστηρίου
Κατ’ αρχάς, το Γενικό Δικαστήριο επισημαίνει ότι τα κριτήρια τα οποία πρέπει να πληρούν οι μέτοχοι που υποβάλλουν υποψηφιότητα για την απόκτηση ειδικής συμμετοχής σε πιστωτικό ίδρυμα, συμπεριλαμβανομένου του κριτηρίου περί εχέγγυων ήθους, έχουν εφαρμογή κατά την εκτίμηση της καταλληλότητας των μετόχων ενόψει της ανάκλησης άδειας λειτουργίας για την ανάληψη δραστηριοτήτων πιστωτικού ιδρύματος ( 2 ). Κατά συνέπεια, οι αρμόδιες αρχές μπορούν να ανακαλέσουν άδεια λειτουργίας πιστωτικού ιδρύματος εφόσον, ενόψει της αναγκαιότητας να εξασφαλισθεί η ορθή και συνετή διαχείριση του εν λόγω ιδρύματος και να κατοχυρωθεί η ακεραιότητα και η ευρωστία του χρηματοοικονομικού συστήματος στην Ένωση και σε κάθε κράτος μέλος, οι αρμόδιες αρχές δεν έχουν πεισθεί για την καταλληλότητα των μετόχων, ιδίως λόγω του ότι οι οικείοι μέτοχοι δεν διαθέτουν τα εχέγγυα ήθους.
Εν συνεχεία, το Γενικό Δικαστήριο παρέχει διευκρινίσεις σχετικά με την έννοια των «εχεγγύων ήθους», επισημαίνοντας παράλληλα ότι πρόκειται για αόριστη νομική έννοια και ότι οι αρμόδιες αρχές διαθέτουν περιθώριο εκτιμήσεως όταν εφαρμόζουν το κριτήριο που αφορά τα εχέγγυα ήθους. Πάντως, κατά τη συνήθη έννοια, τα εχέγγυα ήθους αναφέρονται στην καταλληλότητα ενός προσώπου που συμμορφώνεται προς τους κανόνες και τα συναλλακτικά ήθη, καθώς και στη φήμη της οποίας το εν λόγω πρόσωπο χαίρει στο κοινό όσον αφορά την καταλληλότητα και τη συμπεριφορά του. Επομένως, τα εχέγγυα ήθους δεν εξαρτώνται μόνον από τη συμπεριφορά ενός προσώπου, αλλά και από την εικόνα των τρίτων όσον αφορά την εν λόγω συμπεριφορά. Κατά την εκτίμηση των εχεγγύων ήθους των μετόχων των πιστωτικών ιδρυμάτων, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη, αφενός, το εάν η συμπεριφορά τους συνάδει προς τους νόμους και τις ρυθμίσεις που έχουν εφαρμογή και, αφετέρου, η εικόνα του κοινού και των φορέων των χρηματοπιστωτικών αγορών όσον αφορά την εν λόγω συμπεριφορά, καθώς και η φήμη της οποίας οι μέτοχοι χαίρουν στο κοινό και στους φορείς των χρηματοπιστωτικών αγορών.
Ακολούθως, το Γενικό Δικαστήριο εκτιμά ότι, εν προκειμένω, ορθώς η ΕΚΤ έκρινε ότι, λόγω της απαγγελίας κατηγοριών εις βάρος του βασικού μετόχου της Pilatus Bank plc και της συνακόλουθης εικόνας που σχημάτισαν οι φορείς των χρηματοπιστωτικών αγορών όσον αφορά τα εχέγγυα ήθους του, λόγω της οποίας επήλθαν σημαντικές επιπτώσεις για την κατάσταση του ανωτέρω ιδρύματος, το γεγονός ότι ο οικείος μέτοχος δεν διέθετε εχέγγυα ήθους δικαιολογούσε την ανάκληση της άδειας λειτουργίας της Pilatus Bank plc για την ανάληψη δραστηριοτήτων πιστωτικού ιδρύματος. Συγκεκριμένα, η απόφαση ανάκλησης αιτιολογήθηκε βάσει των συγκεκριμένων αρνητικών αποτελεσμάτων που επέφερε η απαγγελία κατηγοριών στη φήμη του κατηγορουμένου μετόχου και της Pilatus Bank plc, στην εμπιστοσύνη του κοινού στον ανωτέρω μέτοχο και, κατά συνέπεια, στον υγιή χαρακτήρα της διαχείρισης που ασκεί ο μέτοχος και στην ευρωστία του χρηματοοικονομικού συστήματος στην Ένωση και σε κάθε κράτος μέλος. Ως αρνητικά αποτελέσματα προσδιορίστηκαν ο μεγάλος αριθμός αιτημάτων ανάληψης καταθέσεων, η διακοπή των αντίστοιχων τραπεζικών σχέσεων, η καταγγελία των συμβάσεων καθώς και η υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της Pilatus Bank plc.
Λαμβανομένων υπόψη των συγκεκριμένων αρνητικών αποτελεσμάτων, η ΕΚΤ δεν ήταν υποχρεωμένη να συνεκτιμήσει το γεγονός ότι δεν είναι βέβαιον ότι η επικρινόμενη συμπεριφορά του βασικού μετόχου της Pilatus Bank plc είναι παράνομη βάσει του δικαίου της Ένωσης. Πράγματι, το σημαντικότερο στοιχείο που έπρεπε να ληφθεί υπόψη δεν είναι το βάσιμο των αιτιάσεων που περιέχονταν στο κατηγορητήριο δυνάμει του δικαίου της Ένωσης ή του οικείου τρίτου κράτους, αλλά οι συνέπειες των κατηγοριών στη φήμη του κατηγορουμένου μετόχου, στην κατάσταση της Pilatus Bank plc και στην τραπεζική αγορά συνολικά. Εντούτοις, η ΕΚΤ είναι υποχρεωμένη να εξετάζει κάθε προσκομισθέν στο πλαίσιο της διοικητικής διαδικασίας στοιχείο βάσει του οποίου μπορεί να αποδειχθεί ότι τέτοιες διώξεις δεν ασκούν επιρροή στη φήμη ή στη διαχείριση του οικείου ιδρύματος και το οποίο θα μπορούσε να απορρέει ενδεχομένως από τον καταχρηστικό ή τον προδήλως αβάσιμο χαρακτήρα τέτοιων διώξεων.
Τέλος, το Γενικό Δικαστήριο διαπιστώνει ότι, εν προκειμένω, η ΕΚΤ ούτε παραβίασε το τεκμήριο αθωότητας της Pilatus Bank plc ούτε προσέβαλε τα δικαιώματα άμυνας.
Όσον αφορά την αρχή του τεκμηρίου αθωότητας, το Γενικό Δικαστήριο επισημαίνει ότι η μη επανεξέταση των πραγματικών περιστατικών που σχετίζονται με το κατηγορητήριο το οποίο απαγγέλθηκε εις βάρος του μετόχου δεν καταδεικνύει παραβίαση της εν λόγω αρχής. Συγκεκριμένα, η ΕΚΤ επισήμανε σαφώς στην προσβαλλόμενη απόφαση ότι το κατηγορητήριο περιείχε αιτιάσεις. Επομένως, η απόφαση αυτή δεν συνεπαγόταν απαγγελία κατηγοριών ποινικής φύσεως και δεν διαπίστωνε την τέλεση αδικήματος. Το Γενικό Δικαστήριο υπογραμμίζει ότι η προληπτική εποπτεία, η οποία αποσκοπεί στην εξασφάλιση της υγιούς διαχείρισης των πιστωτικών ιδρυμάτων και στην κατοχύρωση της ευρωστίας του χρηματοοικονομικού συστήματος στην Ένωση και σε κάθε κράτος μέλος, επιδιώκει διαφορετικούς σκοπούς από τις ποινικές διώξεις, οι οποίες αποβλέπουν στην επιβολή κυρώσεων για τις αξιόποινες, βάσει του νόμου, συμπεριφορές.
Όσον αφορά τα δικαιώματα άμυνας της Pilatus Bank plc τα οποία φέρεται ότι προσβλήθηκαν λόγω, μεταξύ άλλων, της αδυναμίας των μελών του διοικητικού συμβουλίου της να καταβάλουν αμοιβή στον νομικό της σύμβουλο και να έχουν πρόσβαση στους πόρους και στις πληροφορίες της, το Γενικό Δικαστήριο διαπιστώνει ότι οι εν λόγω περιστάσεις απορρέουν αποκλειστικά από την απόφαση της MFSA να ορίσει υπεύθυνο επιφορτισμένο με την άσκηση των κυριότερων εξουσιών που έχουν κανονικά τα διοικητικά όργανα του εν λόγω ιδρύματος όσον αφορά τις συγκεκριμένες δραστηριότητές του και τα στοιχεία του ενεργητικού του. Εντούτοις, τέτοια απόφαση δεν ασκεί επιρροή στην προσβαλλόμενη απόφαση και η έκδοσή της εμπίπτει στην αρμοδιότητα της εθνικής αρχής. Επομένως, η ΕΚΤ δεν μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνη για τις συνέπειες της ανωτέρω απόφασης. Πράγματι, οι αποφάσεις των θεσμικών οργάνων της Ένωσης δεν μπορούν να κριθούν παράνομες για λόγους που αφορούν την ουδόλως ελεγχόμενη από αυτά εφαρμογή κανόνων του εθνικού δικαίου οι οποίοι δεν εμπίπτουν στην αρμοδιότητά τους. Επιπλέον, στο πλαίσιο του ενιαίου εποπτικού μηχανισμού, η ΕΚΤ δεν υπέχει την υποχρέωση να αποτρέπει εθνική αρχή από το να εκδώσει τέτοια απόφαση. Κατά συνέπεια, οι περιστάσεις που επικαλείται η Pilatus Bank plc δεν είναι ικανές να καταστήσουν παράνομη την προσβαλλόμενη απόφαση.
( 1 ) Κατ’ εφαρμογήν του άρθρου 14, παράγραφος 5, του κανονισμού (ΕΕ) 1024/2013 του Συμβουλίου, της 15ης Οκτωβρίου 2013, για την ανάθεση ειδικών καθηκόντων στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα σχετικά με τις πολιτικές που αφορούν την προληπτική εποπτεία των πιστωτικών ιδρυμάτων (ΕΕ 2013, L 287, σ. 63).
( 2 ) Συμπέρασμα το οποίο αντλείται από συνδυαστική ερμηνεία του άρθρου 1, πρώτο εδάφιο, του άρθρου 4, παράγραφοι 1 και 3, του άρθρου 14, παράγραφος 5, του κανονισμού 1024/2013 και του άρθρου 14, παράγραφος 2, του άρθρου 18 και του άρθρου 23, παράγραφος 1, της οδηγίας 2013/36/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 26ης Ιουνίου 2013, σχετικά με την πρόσβαση στη δραστηριότητα πιστωτικών ιδρυμάτων και την προληπτική εποπτεία πιστωτικών ιδρυμάτων και επιχειρήσεων επενδύσεων, για την τροποποίηση της οδηγίας 2002/87/ΕΚ και για την κατάργηση των οδηγιών 2006/48/ΕΚ και 2006/49/ΕΚ (ΕΕ 2013, L 176, σ. 338).