Συνεκδικασθείσες υποθέσεις C-508/18 και C-82/19 PPU

OG

και

PI

[αιτήσεις του Supreme Court και το High Court (Ιρλανδία)
για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως]

Απόφαση του Δικαστηρίου (τμήμα μείζονος συνθέσεως)
της 27ης Μαΐου 2019

«Προδικαστική παραπομπή – Επείγουσα προδικαστική διαδικασία – Αστυνομική και δικαστική συνεργασία σε ποινικές υποθέσεις – Ευρωπαϊκό ένταλμα συλλήψεως – Απόφαση-πλαίσιο 2002/584/ΔΕΥ – Άρθρο 6, παράγραφος 1 – Έννοια του όρου “δικαστική αρχή έκδοσης” – Ευρωπαϊκό ένταλμα συλλήψεως που εκδόθηκε από την εισαγγελία κράτους μέλους – Νομικό καθεστώς – Ύπαρξη σχέσεως εξαρτήσεως από όργανο της εκτελεστικής εξουσίας – Εξουσία του Υπουργού Δικαιοσύνης να δίδει οδηγίες σε συγκεκριμένη υπόθεση – Έλλειψη εγγυήσεων ανεξαρτησίας»

1. Αστυνομική συνεργασία – Δικαστική συνεργασία σε ποινικές υποθέσεις – Απόφαση-πλαίσιο για το ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης και τις διαδικασίες παράδοσης μεταξύ των κρατών μελών – Έννοια του όρου «δικαστική αρχή έκδοσης» κατά το άρθρο 6, παράγραφος 1, της αποφάσεως-πλαισίου – Μη δικαστικές αρχές κράτους μέλους οι οποίες μετέχουν στην απονομή της ποινικής δικαιοσύνης στο εν λόγω κράτος μέλος – Περιλαμβάνονται – Έννοια της αρχής που μετέχει στην απονομή της ποινικής δικαιοσύνης – Εισαγγελία που έχει αρμοδιότητα να ασκήσει δίωξη κατά προσώπου για το οποίο υπάρχουν υπόνοιες ότι έχει διαπράξει ποινικό αδίκημα – Περιλαμβάνεται

   (Απόφαση-πλαίσιο 2002/584 του Συμβουλίου, όπως τροποποιήθηκε με την απόφαση-πλαίσιο 2009/299, άρθρα 1 § 1 και 6 § 1)

   (βλ. σκέψεις 49-63)

2. Αστυνομική συνεργασία – Δικαστική συνεργασία σε ποινικές υποθέσεις – Απόφαση-πλαίσιο για το ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης και τις διαδικασίες παράδοσης μεταξύ των κρατών μελών – Έννοια του όρου «δικαστική αρχή έκδοσης» κατά το άρθρο 6, παράγραφος 1, της αποφάσεως-πλαισίου – Εισαγγελία που έχει αρμοδιότητα να ασκήσει δίωξη κατά προσώπου για το οποίο υπάρχουν υπόνοιες ότι έχει διαπράξει ποινικό αδίκημα – Περιλαμβάνεται – Προϋποθέσεις – Αναγκαιότητα ανεξαρτησίας της αρχής αυτής από την εκτελεστική εξουσία – Είναι αναγκαίο να είναι δυνατή η υπαγωγή της αποφάσεως περί εκδόσεως ευρωπαϊκού εντάλματος συλλήψεως σε δικαστικό έλεγχο

   (Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρο 6· απόφαση-πλαίσιο 2002/584 του Συμβουλίου, όπως τροποποιήθηκε με την απόφαση-πλαίσιο 2009/299, άρθρα 1 § 3 και 6 § 1)

   (βλ. σκέψεις 67-75, 88, 90 και διατακτ.)

Σύνοψη

Οι γερμανικές εισαγγελίες δεν παρέχουν εγγυήσεις επαρκούς ανεξαρτησίας από την εκτελεστική εξουσία ώστε να μπορούν να εκδίδουν ευρωπαϊκά εντάλματα συλλήψεως

Αντιθέτως, στην περίπτωση του γενικού εισαγγελέα της Λιθουανίας παρέχονται τέτοιες εγγυήσεις ανεξαρτησίας

Στις συνεκδικασθείσες υποθέσεις επί των οποίων εκδόθηκε η απόφαση OG και PI (Εισαγγελίες του Lübeck και του Zwickau) (C-508/18 και C-82/19 PPU) της 27ης Μαΐου 2019, το Δικαστήριο, τμήμα μείζονος συνθέσεως, αποφάνθηκε ότι ο όρος «δικαστική αρχή έκδοσης» κατά το άρθρο 6, παράγραφος 1, της αποφάσεως-πλαισίου 2002/584/ΔΕΥ ( 1 ), η οποία είναι αρμόδια για την έκδοση ευρωπαϊκού εντάλματος συλλήψεως, δεν περιλαμβάνει τις εισαγγελίες κράτους μέλους οι οποίες είναι εκτεθειμένες στον κίνδυνο να υπόκεινται, άμεσα ή έμμεσα, σε εντολές ή οδηγίες σε συγκεκριμένη υπόθεση εκ μέρους της εκτελεστικής εξουσίας, όπως εκ μέρους του Υπουργού Δικαιοσύνης, στο πλαίσιο λήψεως αποφάσεως σχετικής με την έκδοση ευρωπαϊκού εντάλματος συλλήψεως. Αντιθέτως, στην απόφαση PF (Γενικός εισαγγελέας της Λιθουανίας) (C-509/18), η οποία εκδόθηκε επίσης από τμήμα μείζονος συνθέσεως κατά την ίδια ημερομηνία, το Δικαστήριο αποφάνθηκε ότι ο όρος αυτός περιλαμβάνει τον γενικό εισαγγελέα κράτους μέλους ο οποίος, ενώ είναι θεσμικά ανεξάρτητος από τη δικαστική εξουσία, είναι αρμόδιος για την άσκηση ποινικών διώξεων και τελεί υπό νομικό καθεστώς, εντός του συγκεκριμένου κράτους μέλους, το οποίο του παρέχει εγγυήσεις ανεξαρτησίας από την εκτελεστική εξουσία στο πλαίσιο της εκδόσεως ευρωπαϊκού εντάλματος συλλήψεως.

Αυτές οι διαφορετικές υποθέσεις αφορούσαν την εκτέλεση, στην Ιρλανδία, ευρωπαϊκών ενταλμάτων συλλήψεως τα οποία είχαν εκδοθεί από γερμανικές εισαγγελίες στο πλαίσιο ποινικών διώξεων κατά Λιθουανού υπηκόου (υπόθεση OG) και κατά Ρουμάνου υπηκόου (υπόθεση PI), καθώς και ευρωπαϊκού εντάλματος συλλήψεως το οποίο είχε εκδοθεί από τον γενικό εισαγγελέα της Λιθουανίας στο πλαίσιο ποινικής διώξεως κατά Λιθουανού υπηκόου (υπόθεση PF).

Σε καθεμιά από τις αποφάσεις αυτές, το Δικαστήριο υπενθύμισε, καταρχάς, ότι η έννοια του όρου «δικαστική αρχή», κατά το άρθρο 6, παράγραφος 1, της αποφάσεως-πλαισίου 2002/584 πρέπει να ερμηνεύεται κατά τρόπο αυτοτελή και ότι στο εννοιολογικό περιεχόμενο του όρου αυτού εμπίπτουν όχι μόνον οι δικαστές ή τα δικαιοδοτικά όργανα κράτους μέλους, αλλά, ευρύτερα, οι αρχές που καλούνται να μετάσχουν στην απονομή της ποινικής δικαιοσύνης στο εν λόγω κράτος μέλος, σε αντίθεση, ιδίως, προς τα υπουργεία ή τις αστυνομικές αρχές που ανήκουν στην εκτελεστική εξουσία. Επομένως, στην έννοια αυτή μπορούν να περιληφθούν και οι αρχές κράτους μέλους οι οποίες μετέχουν στην απονομή της ποινικής δικαιοσύνης στο εν λόγω κράτος μέλος χωρίς να είναι κατ’ ανάγκην δικαστές ή δικαιοδοτικά όργανα. Συναφώς, στο μέτρο που το ευρωπαϊκό ένταλμα συλλήψεως διευκολύνει την ελεύθερη κυκλοφορία των δικαστικών αποφάσεων που αφορούν την άσκηση ποινικής διώξεως, πριν από την έκδοση της αποφάσεως, οι αρχές οι οποίες, δυνάμει του εθνικού δικαίου, είναι αρμόδιες για την έκδοση τέτοιων αποφάσεων δύνανται να εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της αποφάσεως-πλαισίου 2002/584. Συνεπώς, μια αρχή όπως η εισαγγελία ή ο εισαγγελέας που έχει αρμοδιότητα, στο πλαίσιο της ποινικής διαδικασίας, να ασκήσει δίωξη κατά προσώπου για το οποίο υπάρχουν υπόνοιες ότι έχει διαπράξει ποινικό αδίκημα, προκειμένου αυτό να δικαστεί ενώπιον δικαστηρίου, πρέπει να θεωρηθεί ότι μετέχει στην απονομή της δικαιοσύνης στο συγκεκριμένο κράτος μέλος, τούτο δε ισχύει, όπως εκτιμά το Δικαστήριο, στην περίπτωση, αντιστοίχως, των εισαγγελιών στη Γερμανία (υποθέσεις OG και PI) και του γενικού εισαγγελέα της Λιθουανίας (υπόθεση PF).

Στη συνέχεια, το Δικαστήριο υπενθύμισε ότι το σύστημα του ευρωπαϊκού εντάλματος συλλήψεως περιλαμβάνει προστασία σε δύο επίπεδα των δικονομικών και των θεμελιωδών δικαιωμάτων των οποίων πρέπει να απολαύει ο εκζητούμενος. Στη δικαστική προστασία που προβλέπεται στο πρώτο επίπεδο, κατά την έκδοση εθνικής αποφάσεως όπως το εθνικό ένταλμα συλλήψεως, προστίθεται και η προστασία που εξασφαλίζεται στο δεύτερο επίπεδο, κατά την έκδοση του ευρωπαϊκού εντάλματος συλλήψεως. Όσον αφορά μέτρο το οποίο, όπως η έκδοση ευρωπαϊκού εντάλματος συλλήψεως, είναι ικανό να θίξει το δικαίωμα του ενδιαφερομένου στην ελευθερία, το οποίο κατοχυρώνεται στο άρθρο 6 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η προστασία αυτή σημαίνει ότι, τουλάχιστον σε ένα από τα δύο επίπεδα της εν λόγω προστασίας, πρέπει να εκδίδεται απόφαση που να ικανοποιεί τις απαιτήσεις οι οποίες είναι συμφυείς με την αποτελεσματική δικαστική προστασία. Επομένως, όταν το δίκαιο του κράτους μέλους εκδόσεως του εντάλματος απονέμει την αρμοδιότητα εκδόσεως ευρωπαϊκού εντάλματος συλλήψεως σε αρχή η οποία, μολονότι μετέχει στην απονομή της δικαιοσύνης στο εν λόγω κράτος μέλος, δεν είναι δικαστής ή δικαιοδοτικό όργανο, η εθνική δικαστική απόφαση, όπως το εθνικό ένταλμα συλλήψεως στο οποίο βασίζεται το ευρωπαϊκό ένταλμα συλλήψεως, πρέπει να ικανοποιεί τις εν λόγω απαιτήσεις. Κατά την κρίση του Δικαστηρίου, η λύση αυτή παρέχει στη δικαστική αρχή εκτελέσεως τη διαβεβαίωση ότι η απόφαση εκδόσεως ευρωπαϊκού εντάλματος συλλήψεως στο πλαίσιο ποινικής διώξεως στηρίζεται σε εθνική διαδικασία υποκείμενη σε δικαστικό έλεγχο και ότι το πρόσωπο κατά του οποίου εκδόθηκε αυτό το εθνικό ένταλμα συλλήψεως έτυχε όλων των αναγκαίων εγγυήσεων για την έκδοση αυτού του είδους αποφάσεων.

Το δε δεύτερο επίπεδο προστασίας επιβάλλει στη δικαστική αρχή που είναι, δυνάμει του εθνικού δικαίου, αρμόδια για την έκδοση ευρωπαϊκού εντάλματος συλλήψεως να ελέγχει, ειδικότερα, αν έχουν τηρηθεί οι αναγκαίες για την έκδοσή του προϋποθέσεις και να εξετάζει αν, υπό το πρίσμα των συγκεκριμένων σε κάθε περίπτωση περιστάσεων, η έκδοση του εντάλματος αυτού είναι σύμφωνη με την αρχή της αναλογικότητας. Επιπλέον, η δικαστική αρχή εκδόσεως του εντάλματος πρέπει να είναι σε θέση να εξασφαλίσει στη δικαστική αρχή εκτελέσεως τη διαβεβαίωση ότι, λαμβανομένων υπόψη των εγγυήσεων που παρέχει η έννομη τάξη του κράτους μέλους εκδόσεως, ενεργεί ανεξάρτητα κατά την άσκηση των καθηκόντων της που είναι συμφυή με την έκδοση του ευρωπαϊκού εντάλματος συλλήψεως. Ειδικότερα, η ανεξαρτησία αυτή επιβάλλει την ύπαρξη καταστατικών και θεσμικών κανόνων που να διασφαλίζουν ότι η εν λόγω αρχή δεν είναι εκτεθειμένη, στο πλαίσιο λήψεως αποφάσεως περί εκδόσεως ευρωπαϊκού εντάλματος συλλήψεως, σε οιονδήποτε κίνδυνο να υπόκειται, μεταξύ άλλων, σε οδηγία της εκτελεστικής εξουσίας σε συγκεκριμένη υπόθεση. Τέλος, όταν το δίκαιο του κράτους μέλους εκδόσεως του εντάλματος απονέμει την αρμοδιότητα εκδόσεως ευρωπαϊκού εντάλματος συλλήψεως σε αρχή η οποία, μολονότι μετέχει στην απονομή της δικαιοσύνης στο εν λόγω κράτος μέλος, δεν είναι η ίδια δικαιοδοτικό όργανο, η απόφαση εκδόσεως ενός τέτοιου εντάλματος και, ιδίως, ο αναλογικός χαρακτήρας της αποφάσεως αυτής πρέπει να μπορούν να προσβληθούν με ένδικο μέσο, στο εν λόγω κράτος μέλος, το οποίο να ικανοποιεί πλήρως τις απαιτήσεις που είναι συμφυείς με την αποτελεσματική δικαστική προστασία.

( 1 ) Απόφαση-πλαίσιο 2002/584/ΔΕΥ του Συμβουλίου, της 13ης Ιουνίου 2002, για το ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης και τις διαδικασίες παράδοσης μεταξύ των κρατών μελών (ΕΕ 2002, L 190, σ. 1).