1.

Η ρουμανική ρυθμιστική αρχή επέβαλε κυρώσεις σε εταιρία για τον λόγο ότι εξήγαγε στην Ουγγαρία μέρος της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγει, χωρίς προηγουμένως να την έχει διαθέσει προς πώληση στην εθνική αγορά μέσω κεντρικής πλατφόρμας διαπραγμάτευσης, όπως απαιτείται –κατά την κρίση της αρχής– από την εθνική νομοθεσία.

2.

Το Tribunalul București (δευτεροβάθμιο δικαστήριο Βουκουρεστίου) ζητεί να διευκρινιστεί εάν η κατά τα ανωτέρω εφαρμοζόμενη εθνική νομοθεσία ενέχει ποσοτικό περιορισμό επί των εξαγωγών ή μέτρο ισοδυνάμου αποτελέσματος και, ως εκ τούτου, αντίκειται στο άρθρο 35 ΣΛΕΕ.

3.

Η οδηγία 2009/72 περιέχει τις ακόλουθες αιτιολογικές σκέψεις:

«[…]

4.

Το άρθρο 3 με τίτλο «Υποχρεώσεις παροχής υπηρεσιών κοινής ωφέλειας και προστασία των πελατών» ορίζει στην παράγραφο 1 τα εξής:

«Τα κράτη μέλη εξασφαλίζουν, βάσει της θεσμικής τους οργάνωσης και τηρώντας δεόντως την αρχή της επικουρικότητας, ότι, με την επιφύλαξη της παραγράφου 2, οι επιχειρήσεις ηλεκτρικής ενεργείας λειτουργούν σύμφωνα με τις αρχές της παρούσας οδηγίας, με σκοπό την επίτευξη ανταγωνιστικής, ασφαλούς και περιβαλλοντικώς βιώσιμης αγοράς ηλεκτρικής ενεργείας, και δεν κάνουν διακρίσεις μεταξύ των εν λόγω επιχειρήσεων όσον αφορά τα δικαιώματα ή τις υποχρεώσεις τους.»

5.

Το άρθρο 4 με τίτλο «Παρακολούθηση της ασφάλειας του εφοδιασμού» επισημαίνει τα εξής:

«Τα κράτη μέλη μεριμνούν για την παρακολούθηση της ασφάλειας εφοδιασμού. Όταν θεωρούν ότι ενδείκνυται, μπορούν να αναθέσουν αυτό το έργο στις ρυθμιστικές αρχές που αναφέρονται στο άρθρο 35. Η παρακολούθηση καλύπτει, ιδίως, το ισοζύγιο προσφοράς/ζήτησης στην εθνική αγορά, το επίπεδο της αναμενόμενης μελλοντικής ζήτησης και το προβλεπόμενο επιπλέον δυναμικό που βρίσκεται υπό προγραμματισμό ή κατασκευή, την ποιότητα και το επίπεδο συντήρησης των δικτύων, καθώς και μέτρα για την κάλυψη της ανώτατης ζήτησης και την αντιμετώπιση τυχόν ελλειμμάτων ενός ή περισσότερων προμηθευτών […]».

6.

Το άρθρο 36 με τίτλο «Γενικοί στόχοι των ρυθμιστικών αρχών» ορίζει τα κάτωθι:

«Κατά την εκτέλεση των ρυθμιστικών καθηκόντων που προσδιορίζονται στην παρούσα οδηγία, οι ρυθμιστικές αρχές λαμβάνουν όλα τα εύλογα μέτρα προς επίτευξη των κατωτέρω στόχων εντός του πλαισίου των καθηκόντων και εξουσιών τους που καθορίζονται στο άρθρο 37, διαβουλευόμενες στενά με άλλες ενδιαφερόμενες εθνικές αρχές, συμπεριλαμβανομένων των αρχών ανταγωνισμού, κατά περίπτωση, και με την επιφύλαξη των αρμοδιοτήτων τους:

[…]».

7.

To άρθρο 37, με τίτλο «Καθήκοντα και αρμοδιότητες της ρυθμιστικής αρχής», έχει ως εξής:

«1.   Στη ρυθμιστική αρχή ανατίθενται τα εξής καθήκοντα:

[…]

[…]

[…]».

8.

Το άρθρο 38, με τίτλο «Καθεστώς ρύθμισης διασυνοριακών θεμάτων», ορίζει τα εξής:

«1.   Οι ρυθμιστικές αρχές διαβουλεύονται και συνεργάζονται στενά και κοινοποιούν εκατέρωθεν και στον Οργανισμό οποιεσδήποτε πληροφορίες είναι απαραίτητες για την εκτέλεση των καθηκόντων τους βάσει της παρούσας οδηγίας. Σε σχέση με τις ανταλλασσόμενες πληροφορίες, η αποδέκτρια αρχή εξασφαλίζει το ίδιο επίπεδο εμπιστευτικότητας με τη διαβιβάζουσα αρχή.

[…]

3.   Οι εθνικές ρυθμιστικές αρχές έχουν το δικαίωμα να συνάπτουν συμφωνία συνεργασίας μεταξύ τους έτσι ώστε να προωθείται η ρυθμιστική συνεργασία.

[…]»

9.

Το άρθρο 1, με τίτλο «Αντικείμενο, πεδίο εφαρμογής και συσχέτιση με τη λοιπή νομοθεσία της Ένωσης», ορίζει στην παράγραφο 1 τα εξής:

«Ο παρών κανονισμός θεσπίζει κανόνες σχετικά με την απαγόρευση των καταχρηστικών πρακτικών που επηρεάζουν τις χονδρικές αγορές ενέργειας, οι οποίοι είναι σύμφωνοι με τους κανόνες που εφαρμόζονται στις χρηματοοικονομικές αγορές και με την ορθή λειτουργία αυτών των χονδρικών αγορών ενέργειας, λαμβάνοντας ταυτόχρονα υπόψη τα ειδικά χαρακτηριστικά τους. Προβλέπει την παρακολούθηση των χονδρικών αγορών ενέργειας από τον Οργανισμό Συνεργασίας των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας […] σε στενή συνεργασία με τις εθνικές ρυθμιστικές αρχές και λαμβάνοντας υπόψη τις αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στο σύστημα εμπορίας εκπομπών και τις χονδρικές αγορές ενέργειας.»

10.

Το άρθρο 5, παράγραφος 1, πρώτο εδάφιο, με τίτλο «Ορισμός ΝΕΜΟ [ορισθέντος διαχειριστή αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας (nominated electricity market operator)] στην περίπτωση εθνικού νόμιμου μονοπωλίου υπηρεσιών συναλλαγών», έχει ως εξής:

«Αν τη στιγμή έναρξης ισχύος του παρόντος κανονισμού υφίσταται ήδη σε κράτος μέλος ή σε ζώνη προσφοράς κράτους μέλους εθνικό νόμιμο μονοπώλιο υπηρεσιών συναλλαγών επόμενης ημέρας και ενδοημερησίως το οποίο αποκλείει τον ορισμό περισσότερων του ενός ΝΕΜΟ, το σχετικό κράτος μέλος οφείλει να ενημερώσει την Επιτροπή, εντός δύο μηνών από την έναρξη ισχύος του παρόντος κανονισμού, και δύναται να αρνηθεί τον ορισμό περισσότερων του ενός ΝΕΜΟ ανά ζώνη προσφοράς.»

11.

Το άρθρο 2 ορίζει τα εξής:

«Οι δραστηριότητες στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας και της συμπαραγόμενης θερμικής ενέργειας πρέπει να λαμβάνουν χώρα για την υλοποίηση των ακόλουθων βασικών σκοπών:

[…]

[…]

[…]».

12.

Το άρθρο 3, σημείο 49, ορίζει την «κεντρική αγορά» ως «το οργανωμένο πλαίσιο στο οποίο πραγματοποιούνται οι συναλλαγές ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ διαφόρων οικονομικών φορέων, με τη μεσολάβηση του φορέα της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας ή του διαχειριστή του συστήματος μεταφοράς, επί τη βάσει ειδικών κανόνων, που εγκρίνονται από την αρμόδια αρχή».

13.

Tο άρθρο 20, παράγραφος 1, προβλέπει τα εξής:

«Η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας αποτελείται από τη ρυθμιζόμενη αγορά και την ανταγωνιστική αγορά και οι συναλλαγές ενέργειας πραγματοποιούνται σε επίπεδο χονδρικής ή λιανικής αγοράς.»

14.

Το άρθρο 23, παράγραφος 1, ορίζει τα εξής:

«Οι συναλλαγές ηλεκτρικής ενέργειας λαμβάνουν χώρα στην ανταγωνιστική αγορά κατά τρόπο διαφανή, δημόσιο και συγκεντρωτικό και χωρίς δυσμενείς διακρίσεις.»

15.

Το άρθρο 28 έχει ως εξής:

«Οι παραγωγοί έχουν, κυρίως, τις ακόλουθες υποχρεώσεις:

[…]

[…]»

16.

Η Societatea de Producere a Energiei Electrice în Hidrocentrale Hidroelectrica SA (στο εξής: Hidroelectrica) είναι εταιρία ρουμανικού ιδιωτικού δικαίου, κύριος μέτοχος της οποίας είναι το Δημόσιο. Δραστηριοποιείται, μεταξύ άλλων, στη μεταφορά και στη διανομή της ηλεκτρικής ενέργειας και είναι κάτοχος τόσο άδειας για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας όσο και άδειας για την προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας.

17.

Η Hidroelectrica είναι επίσης κάτοχος άδειας διαπραγμάτευσης που της χορήγησε η ουγγρική ρυθμιστική αρχή.

18.

Μετά την απόκτηση της εν λόγω άδειας, από τον Δεκέμβριο 2014, η εταιρία προέβη σε σύναψη συμβάσεων πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας μέσω μιας ουγγρικής κεντρικής πλατφόρμας διαπραγμάτευσης, η οποία συγκαταλέγεται μεταξύ των αγορών που αναγνωρίζονται από τον Οργανισμό Συνεργασίας των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας (στο εξής: Οργανισμός) για τη συνεργασία μεταξύ ρυθμιστικών αρχών στον τομέα της ενέργειας.

19.

Στις 11 Μαΐου 2015, η Autoritatea Națională de Reglementare în Domeniul Energiei (Εθνική ρυθμιστική αρχή στον τομέα της ενέργειας, στο εξής: ANRE) κοινοποίησε στην Hidroelectrica πράξη επιβολής προστίμου ύψους 50000 ρουμανικών λέι (RON) «για τον λόγο ότι δεν διέθεσε προς πώληση με διαφάνεια στη ρουμανική ανταγωνιστική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας το σύνολο της ηλεκτρικής ενέργειας που είχε στη διάθεσή της, αλλά εξήγαγε ένα μέρος της ηλεκτρικής ενέργειας που παρήγαγε στην ουγγρική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, παραβιάζοντας την ισχύουσα νομοθεσία».

20.

Για την επιβολή κυρώσεως σε βάρος της Hidroelectrica, η ANRE στηρίχθηκε στις διατάξεις του άρθρου 23, παράγραφος 1, και του άρθρου 28, στοιχείο c, του νόμου 123/2012, οι οποίες κατά την ίδια έχουν την έννοια ότι η υποχρέωση των ημεδαπών παραγωγών ηλεκτρικής ενέργειας να διαθέτουν προς πώληση δημοσίως και χωρίς δυσμενείς διακρίσεις στην ανταγωνιστική αγορά το σύνολο της ηλεκτρικής ενέργειας που έχουν στη διάθεσή τους συνεπάγεται την υποχρέωση των εν λόγω παραγωγών να προβαίνουν στην εν λόγω διάθεση μέσω των πλατφορμών Opcom SA (ήτοι, στην κεντρική εθνική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας της Ρουμανίας) ( 6 ).

21.

Στη Ρουμανία, σύμφωνα με την ANRE, ένας παραγωγός δεν δικαιούται να εξάγει απευθείας ηλεκτρική ενέργεια σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μια τέτοια ενέργεια συνιστά παράβαση της εθνικής νομοθεσίας και, εμμέσως, των όρων της άδειας παραγωγής, η οποία συνεπάγεται την επιβολή διοικητικού προστίμου.

22.

Η Hidroelectrica άσκησε προσφυγή κατά της αποφάσεως επιβολής κυρώσεως ενώπιον του Judecătorie Sectorului 1 București (πρωτοβάθμιου δικαστηρίου του τομέα 1 του Βουκουρεστίου, Ρουμανία), ζητώντας την ακύρωσή της, για τον λόγο ότι παραβίαζε την αρχή της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων. Συγκεκριμένα, υποστήριζε ότι η ANRE είχε ερμηνεύσει το άρθρο 23, παράγραφος 1, του νόμου 123/2012 κατά τρόπον μη συνάδοντα προς την πρακτική των αποφάσεων του Consiliul Concurenței (Συμβουλίου ανταγωνισμού, Ρουμανία) καθώς και προς την προηγούμενη πρακτική της ίδιας της ANRE.

23.

Η προσφυγή της Hidroelectrica έγινε δεκτή από το πρωτοβάθμιο δικαστήριο και η ANRE άσκησε έφεση ενώπιον του Tribunalul București (δευτεροβάθμιου δικαστηρίου του Βουκουρεστίου, Ρουμανία), το οποίο υποβάλλει το ακόλουθο προδικαστικό ερώτημα:

«Αντιτίθεται το άρθρο 35 ΣΛΕΕ σε ερμηνεία του άρθρου 23, παράγραφος 1, και του άρθρου 28, στοιχείο c, του [νόμου 123/2012] υπό την έννοια ότι οι παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας της Ρουμανίας υποχρεούνται να διαπραγματεύονται ολόκληρη την παραγόμενη ποσότητα ηλεκτρικής ενέργειας αποκλειστικά μέσω μιας ρουμανικής ανοιχτής στον ανταγωνισμό κεντρικής αγοράς, ενώ υπάρχει η δυνατότητα εξαγωγής της ενέργειας, πλην όμως όχι απευθείας αλλά μέσω εταιριών διαπραγμάτευσης;»

24.

Η αίτηση προδικαστικής αποφάσεως περιήλθε στο Δικαστήριο στις 17 Οκτωβρίου 2018. Γραπτές παρατηρήσεις κατέθεσαν η ANRE, η Ρουμανική Κυβέρνηση και η Επιτροπή.

25.

Κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση της 23ης Ιανουαρίου 2020 παρέστησαν η ANRE, η Hidroelectrica, η Ρουμανική Κυβέρνηση και η Επιτροπή.

26.

Η ANRE βάλλει κατά του παραδεκτού του προδικαστικού ερωτήματος, κατά το μέτρο που, κατά την άποψή της, το αιτούν δικαστήριο δεν διατυπώνει αμφιβολίες όσον αφορά την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης, αλλά απλώς παραβάλλει το δίκαιο αυτό προς συγκεκριμένη ερμηνεία της εθνικής νομοθεσίας. Προσθέτει ότι το Δικαστήριο δεν είναι αρμόδιο να αποφανθεί επί διαφοράς έχουσας ως αντικείμενο την ερμηνεία και την εφαρμογή κανόνα εσωτερικού δικαίου ( 7 ).

27.

Η διαφορά ανάγεται στην ερμηνεία ορισμένων διατάξεων του νόμου 123/2012 η οποία εγείρει αμφιβολίες. Σύμφωνα με την ερμηνευτική συλλογιστική που ακολουθεί η ANRE όσον αφορά το άρθρο 23, παράγραφος 1, και το άρθρο 28, στοιχείο c, του νόμου 123/2012, οι συναλλαγές ηλεκτρικής ενέργειας σε επίπεδο χονδρικής πρέπει να πραγματοποιούνται αποκλειστικά στις πλατφόρμες της Opcom. Εντούτοις, σύμφωνα με τη διάταξη περί παραπομπής, άλλα ρουμανικά δικαστήρια έχουν οδηγηθεί σε διαφορετικά συμπεράσματα ( 8 ).

28.

H ερμηνεία στην οποία προέβη το πρωτοβάθμιο δικαστήριο όσον αφορά τις εν λόγω διατάξεις το οδήγησε στο να δεχθεί την προσφυγή της Hidroelectrica. Αντιθέτως, στην κατ’ έφεση διαδικασία, η ANRE τάσσεται υπέρ μιας συσταλτικής ερμηνείας, βάσει της οποίας η επιβληθείσα κύρωση είναι νόμιμη ( 9 ).

29.

Δεν μπορεί να γίνει δεκτή η ένσταση περί απαραδέκτου. Το αιτούν δικαστήριο δεν ζητεί να αποφανθεί το Δικαστήριο επί της ερμηνείας του νόμου 123/2012, διευκρινίζοντας ποια από τις δύο υφιστάμενες ερμηνευτικές προσεγγίσεις είναι η ορθή από την οπτική του εθνικού δικαίου. Συγκεκριμένα, έχοντας δεχτεί μία από τις εν λόγω επίμαχες ερμηνείες (τη «συσταλτική»), το αιτούν δικαστήριο διατηρεί αμφιβολίες όσον αφορά τον συμβατό χαρακτήρα των εθνικών διατάξεων με το δίκαιο της Ένωσης.

30.

Το προδικαστικό ερώτημα αφορά το ζήτημα εάν το άρθρο 35 ΣΛΕΕ αντίκειται στο καθεστώς των συναλλαγών στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας που προκύπτει από τη συσταλτική ερμηνεία της εθνικής νομοθεσίας. To Δικαστήριο, απαντώντας στο εν λόγω προδικαστικό ερώτημα, δεν χρειάζεται να επιλύσει την εσωτερική διαφορά όσον αφορά τη βέλτιστη ερμηνεία της εθνικής νομοθεσίας. Έργο του Δικαστηρίου είναι, λαμβάνοντας ως αφετηρία τη νομοθεσία όπως την εξέθεσε το αιτούν δικαστήριο ( 10 ), να αποφανθεί επί του συμβατού χαρακτήρα της με το δίκαιο της Ένωσης (και συγκεκριμένα με το άρθρο 35 ΣΛΕΕ), διασφαλίζοντας με τον τρόπο αυτό την ομοιόμορφη ερμηνεία του η οποία είναι δεσμευτική για το σύνολο των αρχών και δικαστηρίων όλων των κρατών μελών ( 11 ).

31.

Η Ρουμανική Κυβέρνηση και η ANRE υποστηρίζουν ότι, δεδομένης της νομοθετικής εναρμόνισης η οποία επήλθε με τον κανονισμό 2015/1222, δεν μπορεί να εφαρμοστεί το άρθρο 35 ΣΛΕΕ.

32.

Βάσει πάγιας νομολογίας, «κάθε εθνικό μέτρο σε τομέα που έχει αποτελέσει αντικείμενο πλήρους εναρμονίσεως σε επίπεδο Ένωσης πρέπει να εκτιμάται υπό το πρίσμα των διατάξεων του μέτρου αυτού εναρμονίσεως και όχι των διατάξεων του πρωτογενούς δικαίου» ( 12 ).

33.

Πάντως, και χωρίς να απαιτείται να διαπιστωθεί εάν ο κανονισμός 2015/1222 προβαίνει σε εξαντλητική εναρμόνιση του τομέα, το βέβαιον είναι ότι ο εν λόγω κανονισμός τέθηκε σε ισχύ στις 26 Ιουλίου 2015, ενώ οι πράξεις για τις οποίες επιβλήθηκε η κύρωση τελέστηκαν μεταξύ Δεκεμβρίου 2014 και Φεβρουαρίου 2015. Ως εκ τούτου, ο εν λόγω κανονισμός δεν είναι κατά χρόνον εφαρμοστέος επί των πράξεων αυτών.

34.

Εξάλλου, δεν είναι εφαρμοστέος ούτε καθ’ ύλην, διότι, όπως επισήμανε η Hidroelectrica κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση, το μονοπώλιο στο οποίο αναφέρεται το άρθρο 5 του εν λόγω κανονισμού αφορά αποκλειστικά τις βραχυπρόθεσμες αγορές (αγορά επόμενης ημέρας και ενδοημερήσια αγορά), και όχι τις επίμαχες στην κύρια δίκη αγορές (μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες συναλλαγές και διμερείς συμβάσεις).

35.

Όπως επισήμανε η Επιτροπή ( 13 ), η οδηγία 2009/72, η οποία συνιστά το βασικό νομοθέτημα για τη ρύθμιση της εσωτερικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, δεν επιφέρει συναφώς πλήρη εναρμόνιση: συγκεκριμένα, δεν περιέχει ειδικούς κανόνες όσον αφορά τον τομέα των συναλλαγών ηλεκτρικής ενέργειας.

36.

Ελλείψει πλήρους εναρμονίσεως των όρων των συναλλαγών ηλεκτρικής ενέργειας στις αγορές των κρατών μελών, η εθνική νομοθεσία πρέπει να εξετάζεται υπό το πρίσμα των Συνθηκών. Υπενθυμίζω ότι η ηλεκτρική ενέργεια συνιστά εμπόρευμα υπό την έννοια των άρθρων 34 και 35 ΣΛΕΕ ( 14 ).

37.

Σύμφωνα με την ερμηνεία της εθνικής νομοθεσίας που ακολουθεί το αιτούν δικαστήριο, οι συναλλαγές ηλεκτρικής ενέργειας σε επίπεδο χονδρικής πρέπει να πραγματοποιούνται σε μια κεντρική πλατφόρμα στη Ρουμανία, ενώ οι παραγωγοί δεν μπορούν να εξάγουν απευθείας την εν λόγω ενέργεια στις αγορές άλλου κράτους μέλους.

38.

Από τη διάταξη περί παραπομπής προκύπτει ότι ο νόμος 123/2012 δεν απαγορεύει απολύτως την εξαγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Η εν λόγω απαγόρευση ισχύει για τους παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας, που υποχρεούνται να διαθέτουν την παραγωγή τους προς πώληση στην κεντρική εθνική αγορά. Αντιθέτως, όπως επισημάνθηκε κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση, οι μεσάζοντες (διαπραγματευτές) που αγοράζουν ηλεκτρική ενέργεια στην ως άνω κεντρική αγορά μπορούν να την εξάγουν εν συνεχεία σε άλλα κράτη μέλη ( 15 ).

39.

Παρά την εκτενή συζήτηση που διεξήχθη κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση, φοβούμαι ότι δεν προέκυψε πλήρης εικόνα των χαρακτηριστικών της ρουμανικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, τα οποία πρέπει να επαληθεύσει το αιτούν δικαστήριο. Ωστόσο, καθόσον ενδιαφέρει εν προκειμένω, φαίνεται να υφίσταται κάποια σύμπτωση απόψεων ως προς τα ακόλουθα σημεία:

40.

Εν προκειμένω προσβάλλεται, όπως προανέφερα, μέτρο κυρώσεως που επιβλήθηκε στην Hidroelectrica λόγω εξαγωγής ηλεκτρικής ενέργειας εκτός της πλατφόρμας Opcom, με βάση την ερμηνεία του ρουμανικού νόμου την οποία επικαλείται η ANRE.

41.

Πρέπει να διευκρινιστεί καταρχάς εάν η απαγόρευση, προς τους οικονομικούς φορείς που παράγουν ηλεκτρική ενέργεια στη Ρουμανία, να εξάγουν την ενέργεια αυτή σε άλλα κράτη μέλη χωρίς να χρησιμοποιήσουν την πλατφόρμα που έχει δημιουργηθεί από την εθνική νομοθεσία, συνιστά μέτρο ισοδυνάμου αποτελέσματος με ποσοτικό περιορισμό επί των εξαγωγών υπό την έννοια του άρθρου 35 ΣΛΕΕ.

42.

Το Δικαστήριο χαρακτήρισε ως μέτρα ισοδύναμου αποτελέσματος με ποσοτικό περιορισμό επί των εξαγωγών «τα εθνικά μέτρα που έχουν ως σκοπό ή ως αποτέλεσμα να περιορίζουν ειδικώς το ρεύμα των εξαγωγών και να επιφυλάσσουν διαφορετική μεταχείριση μεταξύ του εσωτερικού εμπορίου ενός κράτους μέλους και του εξαγωγικού του εμπορίου, διασφαλίζοντας ιδιαίτερο πλεονέκτημα στην εθνική παραγωγή ή στην εσωτερική αγορά του ενδιαφερομένου κράτους εις βάρος της παραγωγής ή του εμπορίου άλλων κρατών μελών» ( 16 ).

43.

Ο νόμος 123/2012, όπως τον ερμηνεύει η ANRE, απαγορεύει τις απευθείας συναλλαγές (εκτός της πλατφόρμας της Opcom) μεταξύ των Ρουμάνων παραγωγών ηλεκτρικής ενέργειας και των υποψηφίων πελατών τους σε άλλο κράτος μέλος.

44.

Καίτοι η εν λόγω απαγόρευση ισχύει επίσης όσον αφορά τους παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας που προορίζεται για εσωτερική κατανάλωση, εντούτοις, κατά τη νομολογία του Δικαστηρίου, «εθνικό μέτρο το οποίο εφαρμόζεται επί όλων των επιχειρηματιών που δραστηριοποιούνται στην ημεδαπή και το οποίο επηρεάζει περισσότερο την έξοδο των προϊόντων από την αγορά του κράτους μέλους εξαγωγής παρά την εμπορία των προϊόντων στην εσωτερική αγορά του εν λόγω κράτους μέλους απαγορεύεται βάσει του άρθρου 35 ΣΛΕΕ» ( 17 ).

45.

Η Επιτροπή υποστηρίζει ότι η περίσταση αυτή συντρέχει εν προκειμένω και η εν λόγω θέση με βρίσκει σύμφωνο. Ο εσωτερικός κανόνας έχει αποτρεπτικό αποτέλεσμα επί των εξαγωγών και δεν επιφυλάσσει την ίδια μεταχείριση, αφενός, στην εθνική κεντρική αγορά, που διαχειρίζεται η Opcom, και, αφετέρου, στις παρόμοιες αγορές ηλεκτρικής ενέργειας στην υπόλοιπη Ευρωπαϊκή Ένωση. Εξάλλου, η Επιτροπή θεωρεί ότι, εάν το ρουμανικό σύστημα πράγματι πληροί τους όρους του καθεστώτος που περιέγραψαν οι διάδικοι κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση, τότε εισάγει άμεση διάκριση που αντίκειται στο δίκαιο της Ένωσης ( 18 ).

46.

Η Ρουμανική Κυβέρνηση αναγνωρίζει, εν τέλει, το περιοριστικό αποτέλεσμα που επισημαίνει η Επιτροπή. Προβάλλει ότι η εξαγωγή της ηλεκτρικής ενέργειας μέσω διμερών συμβάσεων και εκτός της κεντρικής πλατφόρμας «συνεπάγεται τη μείωση της διαθέσιμης ηλεκτρικής ενέργειας για την κάλυψη της καμπύλης εσωτερικής κατανάλωσης, γεγονός που οδηγεί εμμέσως στην ανάγκη καλύψεώς της μέσω εισαγωγών» ( 19 ).

47.

Από το εν λόγω επιχείρημα καθίσταται σαφές ότι σκοπός του νομοθετικού μέτρου (ή ένας εκ των σκοπών του) είναι να επιτρέπεται η εξαγωγή ηλεκτρικής ενέργειας μόνον υπό τον όρο της προηγούμενης καλύψεως των αναγκών της εσωτερικής κατανάλωσης. Με τον τρόπο αυτό αναγνωρίζεται ανεπιφύλακτα ο περιορισμός που επιβάλλεται στους εθνικούς παραγωγούς όσον αφορά την πρόσβασή τους στην εξωτερική αγορά, κατά το μέτρο που τους απαγορεύεται, όπως ήδη διευκρινίστηκε, η απευθείας εξαγωγή.

48.

Ειδικότερα, το εν λόγω μέτρο εντάσσεται στα μέτρα τα οποία, κατά την απόφαση Gysbrechts και Santurel Inter, έχουν «ως αποτέλεσμα να περιορίζουν ειδικώς το ρεύμα των εξαγωγών» ( 20 ). Ακόμη και εάν εφαρμόζεται αδιακρίτως στο σύνολο των οικονομικών φορέων που παράγουν ηλεκτρική ενέργεια, «επηρεάζει […] περισσότερο την έξοδο των προϊόντων από την αγορά του κράτους μέλους εξαγωγής παρά την εμπορία των προϊόντων στην εσωτερική αγορά», ακριβώς διότι προσδίδει προτεραιότητα στον εσωτερικό εφοδιασμό και, κατά συνέπεια, τον ευνοεί εις βάρος του εξωτερικού εμπορίου.

49.

Η επιβολή περιοριστικού μέτρου μπορεί να δικαιολογηθεί τόσο από τους λόγους που απαριθμούνται στο άρθρο 36 ΣΛΕΕ όσο και από επιτακτικούς λόγους γενικού συμφέροντος, εφόσον το μέτρο είναι ανάλογο προς τον επιδιωκόμενο θεμιτό σκοπό ( 21 ).

50.

Αποτελεί πάγια νομολογία ότι εναπόκειται στις εθνικές αρχές να επικαλούνται τους λόγους οι οποίοι δικαιολογούν τις απαγορεύσεις που συνιστούν παρέκκλιση από την αρχή της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων ( 22 ).

51.

Η διάταξη περί παραπομπής δεν αναφέρεται σε τυχόν δικαιολογητικούς λόγους για τον νόμο 123/2012.

52.

Εντούτοις, τίποτε δεν αποκλείει την παραδοχή ότι, όπως υποστηρίζει η Επιτροπή και επιβεβαιώνει η Ρουμανική Κυβέρνηση ( 23 ), πρόθεση του νομοθέτη ενδεχομένως ήταν να διασφαλιστεί ότι οι συναλλαγές ηλεκτρικής ενέργειας σε επίπεδο χονδρικής στην ανταγωνιστική αγορά θα πραγματοποιούνται με δημόσιο και συγκεντρωτικό τρόπο, σύμφωνα με τις αρχές της διαφάνειας και της απαγόρευσης των δυσμενών διακρίσεων, αποκλείοντας ως εκ τούτου τις διμερείς και αδιαφανείς αγοραπωλησίες μεταξύ των παραγωγών και των λοιπών οικονομικών φορέων ( 24 ).

53.

Η Ρουμανική Κυβέρνηση προσθέτει στον εν λόγω δικαιολογητικό λόγο έναν δεύτερο, συνιστάμενο στην διασφάλιση του εφοδιασμού με ηλεκτρική ενέργεια, ενώ προβαίνει στην επίκληση ακόμη και ενός τρίτου λόγου: της προστασίας των καταναλωτών.

54.

Συγκεκριμένα, επικαλείται τη σκοπιμότητα της διαφυλάξεως, υπέρ των καταναλωτών, της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού παραπέμποντας στην αιτιολογική σκέψη 51 της οδηγίας 2009/72, η οποία αναφέρεται στα συμφέροντα των καταναλωτών ως ευρισκόμενα στην καρδιά της εν λόγω οδηγίας ( 25 ).

55.

Η Ρουμανική Κυβέρνηση επισημαίνει συναφώς ότι η εξαγωγή της ενέργειας μέσω διμερών συμβάσεων συνεπάγεται «τη μείωση της διαθέσιμης ηλεκτρικής ενέργειας για την κάλυψη της καμπύλης εσωτερικής κατανάλωσης» και ενδεχομένως οδηγεί αναγκαστικά στην εισαγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και στην επακόλουθη αύξηση των τιμών ( 26 ).

56.

Ως εκ τούτου, μπορεί να γίνει δεκτό ότι η επίμαχη νομοθετική ρύθμιση αποσκοπεί, αφενός, στη διαφάνεια της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και, αφετέρου, στη διασφάλιση του κατάλληλου εφοδιασμού με ηλεκτρική ενέργεια για την εσωτερική κατανάλωση.

57.

Συμμερίζομαι τη θέση της Επιτροπής ότι ο πρώτος εκ των δύο σκοπών (διασφάλιση της διαφάνειας των συναλλαγών ηλεκτρικής ενέργειας) μπορεί να χαρακτηριστεί ως «επιτακτικός λόγος γενικού συμφέροντος», υπό το πρίσμα της νομολογίας του Δικαστηρίου, ο οποίος δύναται να δικαιολογήσει τυχόν περιορισμό της εξαγωγής.

58.

Όσον αφορά τον δεύτερο σκοπό, σύμφωνα με τη νομολογία, η προστασία του ενεργειακού εφοδιασμού εντάσσεται αβίαστα στους λόγους δημοσίας τάξεως που προβλέπονται στο άρθρο 36 ΣΛΕΕ ( 27 ). Το πρωτογενές δίκαιο της Ένωσης κατοχυρώνει στο άρθρο 194, παράγραφος 1, στοιχείο βʹ, ΣΛΕΕ τη διασφάλιση του ενεργειακού εφοδιασμού ως έναν εκ των σκοπών της ενεργειακής πολιτικής της Ένωσης ( 28 ).

59.

Πάντως, στα κράτη μέλη εναπόκειται να αποδείξουν ότι η ρύθμιση που θεσπίστηκε βάσει των ως άνω δικαιολογητικών λόγων είναι αναγκαία και κατάλληλη για την επίτευξη των επιδιωκόμενων σκοπών και ανταποκρίνεται στην αρχή της αναλογικότητας, καθώς και ότι οι σκοποί αυτοί δεν θα μπορούσαν να επιτευχθούν με την επιβολή απαγορεύσεων ή περιορισμών μικρότερης εκτάσεως ή που θα επηρέαζαν λιγότερο το εμπόριο εντός της Ένωσης ( 29 ).

60.

Η συγκέντρωση των συναλλαγών ηλεκτρικής ενέργειας σε επίπεδο χονδρικής σε μία μοναδική πλατφόρμα θα μπορούσε να είναι καταρχήν κατάλληλη τόσο για τη διασφάλιση του εφοδιασμού της εγχώριας κατανάλωσης όσο και για τη διασφάλιση της διαφάνειας των εν λόγω συναλλαγών.

61.

Σε κάθε περίπτωση, εναπόκειται στο αιτούν δικαστήριο να διαπιστώσει εάν, λόγω των χαρακτηριστικών της εν λόγω πλατφόρμας (την οποία διαχειρίζεται διαχειριστής που διορίζουν οι εθνικές αρχές), η συγκέντρωση σε αυτήν των συναλλαγών ηλεκτρικής ενέργειας: α) συνιστά κατάλληλο, εύλογο και αποτελεσματικό μέσο για τη διασφάλιση του εσωτερικού εφοδιασμού· και β) διασφαλίζει επαρκείς προϋποθέσεις διαφάνειας και ίσης μεταχειρίσεως.

62.

Κατά τη νομολογία του Δικαστηρίου, «οι δικαιολογητικοί λόγοι που μπορούν να προβληθούν από το κράτος μέλος πρέπει να συνοδεύονται από κατάλληλες αποδείξεις ή από ανάλυση της καταλληλότητας και της αναλογικότητας του περιοριστικού μέτρου που έλαβε το κράτος αυτό, καθώς και από συγκεκριμένα στοιχεία που τεκμηριώνουν τα επιχειρήματά του» ( 30 ).

63.

Κατά την κρίση μου, ακόμη και εάν γίνει δεκτό ότι η συγκέντρωση των συναλλαγών που επιβάλλεται (σύμφωνα με την ερμηνεία της ANRE) με τον νόμο 123/2012 είναι κατάλληλη για την επίτευξη του επιδιωκόμενου θεμιτού σκοπού, εντούτοις η εν λόγω ρύθμιση βαίνει πέραν του αναγκαίου μέτρου, καθόσον μπορούν να νοηθούν μέτρα λιγότερο περιοριστικά για την ελευθερία που κατοχυρώνεται στο άρθρο 35 ΣΛΕΕ.

64.

Όσον αφορά τη διασφάλιση της διαφάνειας, συμμερίζομαι ανεπιφύλακτα τη θέση της Επιτροπής: αντί της προσφυγής στο ακραίο μέτρο της απαγορεύσεως της άμεσης εξαγωγής σε άλλα κράτη μέλη εκτός της κεντρικής πλατφόρμας, είναι δυνατή η χρήση των μέσων συνεργασίας μεταξύ των εθνικών ρυθμιστικών αρχών που διαλαμβάνονται στα άρθρα 36 έως 38 της οδηγίας 2009/72.

65.

Μία εκ των υποχρεώσεων των εν λόγω ρυθμιστικών αρχών είναι, καθόσον ενδιαφέρει εν προκειμένω, «να παρακολουθ[ούν] το επίπεδο διαφάνειας, συμπεριλαμβανομένων των τιμών χονδρικής, και να διασφαλίζ[ουν] τη συμμόρφωση των επιχειρήσεων ηλεκτρικής ενεργείας προς τις υποχρεώσεις περί διαφάνειας» ( 31 ).

66.

Οι υποχρεώσεις που επιβάλλονται στις ρυθμιστικές αρχές αποσκοπούν στην «προώθηση […] ανταγωνιστικής, ασφαλούς και περιβαλλοντικά βιώσιμης εσωτερικής αγοράς ηλεκτρικής ενεργείας […], [σε] αποτελεσματικό άνοιγμα της αγοράς για όλους τους πελάτες και τους προμηθευτές στην Κοινότητα και εξασφ[άλιση] κατάλληλ[ων] συνθ[ηκών] για την αποτελεσματική και αξιόπιστη λειτουργία των δικτύων ηλεκτρικής ενεργείας λαμβάνοντας υπόψη μακροπρόθεσμους στόχους» πάντα «σε στενή συνεργασία με […] τις ρυθμιστικές αρχές των λοιπών κρατών μελών» ( 32 ).

67.

Το καθήκον συνεργασίας αποσαφηνίζεται στο άρθρο 38 της οδηγίας 2009/72: οι ρυθμιστικές αρχές πρέπει να συνεργάζονται, μεταξύ άλλων, για «την προώθηση της δημιουργίας λειτουργικών διευθετήσεων ώστε να παρέχεται η δυνατότητα για βέλτιστη διαχείριση του δικτύου, να προωθείται η ανάπτυξη κοινών χρηματιστηρίων ηλεκτρικής ενεργείας και η διασυνοριακή κατανομή δυναμικότητας, καθώς και να παρέχεται η δυνατότητα επαρκούς επιπέδου δυναμικού διασύνδεσης […] ώστε να καθίσταται εφικτή η ανάπτυξη αποτελεσματικού ανταγωνισμού και η βελτίωση της ασφάλειας του εφοδιασμού, χωρίς δυσμενείς διακρίσεις μεταξύ προμηθευτών σε διάφορα κράτη μέλη» ( 33 ).

68.

Στο πλαίσιο αυτό, όπως επισημαίνει η Επιτροπή, τίποτε δεν εμποδίζει την ANRE να καταρτίσει κατάλογο με τις αξιόπιστες πλατφόρμες διαπραγμάτευσης, ήτοι όσες δύνανται να διασφαλίζουν διαφανείς και απαλλαγμένες από δυσμενείς διακρίσεις συναλλαγές. Για τον σκοπό αυτό μπορεί να στηριχθεί στα εξής:

69.

Επίσης ο κανονισμός 1227/2011, με αντικείμενο τη διασφάλιση της εγγύησης της ακεραιότητας και της διαφάνειας στη χονδρική αγορά ενέργειας, προβλέπει μηχανισμούς συνεργασίας μεταξύ ρυθμιστικών αρχών που μπορούν να αποβούν χρήσιμοι:

70.

Ως εκ τούτου, κατά την κρίση μου, ο σκοπός της διαφάνειας μπορεί να επιτευχθεί χωρίς να επιβάλλεται υποχρέωση πραγματοποίησης των συναλλαγών ηλεκτρικής ενέργειας σε επίπεδο χονδρικής αποκλειστικά σε πλατφόρμες που διαχειρίζεται ένας και μόνον εθνικός διαχειριστής, αποκλειομένων των πλατφορμών άλλων κρατών μελών που διασφαλίζουν πανομοιότυπους όρους διαφάνειας και ίσης μεταχειρίσεως.

71.

Σε τελική ανάλυση, υφίστανται επαρκή κανονιστικά μέσα για τη διασφάλιση της διαφάνειας της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας χωρίς να απαιτείται αναμονή μέχρι την πλήρη εναρμόνιση του τομέα, σε αντίθεση με όσα προέβαλε σχετικά η ANRE κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση.

72.

Όσον αφορά τη διασφάλιση του εφοδιασμού της εγχώριας κατανάλωσης ενέργειας, επίσης εκτιμώ ότι δεν υφίσταται ανάγκη να απαγορευτεί γενικώς στους παραγωγούς η απευθείας εξαγωγή ηλεκτρικής ενέργειας εκτός της πλατφόρμας που διαχειρίζεται η Opcom, κατά το μέτρο που μπορούν να ληφθούν λιγότερο δραστικά μέτρα.

73.

Έχω ήδη επισημάνει ότι, καθόσον η ενέργεια συνιστά θεμελιώδες στρατηγικό στοιχείο για τα κράτη μέλη, η διασφάλιση της προμήθειάς της σε τακτική βάση συνιστά πρωταρχικό σκοπό γενικού συμφέροντος.

74.

Πάντως, η «τακτική προμήθεια» δεν ισοδυναμεί απαραίτητα με «προμήθεια στη καλύτερη δυνατή τιμή». Το δεύτερο φαίνεται όμως να είναι ο απώτερος σκοπός της επίμαχης νομοθετικής ρύθμισης, η οποία, σύμφωνα με τη Ρουμανική Κυβέρνηση, σκοπεί στην αποτροπή της αυξήσεως των τιμών που αναπόφευκτα προκύπτει από την ανάγκη εισαγωγής ηλεκτρικής ενέργειας ( 35 ).

75.

Εάν τυχόν εκτιμήσεις αμιγώς οικονομικής ή εμπορικής φύσεως ήταν σε θέση να δικαιολογήσουν την απαγόρευση της απευθείας εξαγωγής, τότε θα διακυβευόταν η ίδια η αρχή της εσωτερικής αγοράς. Διαφορετική είναι η περίπτωση στην οποία, υπό περιστάσεις έκτακτης ανάγκης που προκαλούνται υπό εξαιρετικές συνθήκες, τα κράτη μέλη μπορούν να επικαλεστούν λόγους δημόσιας ασφάλειας και γενικού συμφέροντος για να εμποδίσουν την εξαγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Εντούτοις, η συστηματική παρεμπόδιση της εξαγωγής αυτής, με αποκλειστικό σκοπό την αποτροπή της ελεύθερης λειτουργίας της αγοράς και τη διασφάλιση καλύτερης τιμής για την εσωτερική κατανάλωση, βαίνει κατά τη γνώμη μου πέραν των θεμιτών λόγων περιορισμού που επιτρέπονται βάσει του άρθρου 36 ΣΛΕΕ ή των λόγων γενικού συμφέροντος που δικαιολογούν τους ποσοτικούς περιορισμούς επί των εξαγωγών ή τα μέτρα ισοδυνάμου αποτελέσματος.

76.

Όπως κατέστη σαφές κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση, η Hidroelectrica δεν αμφισβητεί το γεγονός ότι πρέπει να συμμορφώνεται με τις νομικές διατάξεις βάσει των οποίων υποχρεούται να διατηρεί διαθέσιμη συγκεκριμένη ποσότητα ηλεκτρικής ενέργειας, ακριβώς για τη διασφάλιση του εγχώριου εφοδιασμού. Αυτό που αξιώνει είναι να της επιτραπεί να διαπραγματεύεται τη λοιπή ποσότητα ηλεκτρικής ενέργειας που παράγει, τούτο δε είτε μέσω διμερών συμβάσεων είτε σε αγορές εκτός της κεντρικής πλατφόρμας της Opcom.

77.

Εφόσον τα πράγματι έχουν έτσι, είναι δυσανάλογη η απόλυτη απαγόρευση εξαγωγής ηλεκτρικής ενέργειας η οποία δεν είναι απολύτως απαραίτητη για την διασφάλιση ενός ελάχιστου εφοδιασμού.

78.

Επιπλέον, δεν φαίνεται πολύ συνεπές με τον εν λόγω σκοπό το γεγονός ότι οι μεσάζοντες (διαπραγματευτές) μπορούν να αγοράσουν την ηλεκτρική ενέργεια στην εν λόγω χονδρική αγορά για να την εξαγάγουν εν συνεχεία σε άλλα κράτη μέλη, χωρίς να υπόκεινται σε περιορισμούς ανάλογους με εκείνους που επιβάλλονται στους παραγωγούς.

79.

Τέλος, πρέπει να υπενθυμιστεί ότι, όπως επισημαίνεται στον κανονισμό 2015/1222, η διασφάλιση του ενεργειακού εφοδιασμού «συνδέεται εγγενώς με την αποδοτική λειτουργία της εσωτερικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και την ενσωμάτωση των απομονωμένων αγορών ηλεκτρικής ενέργειας των κρατών μελών» ( 36 ).

80.

Υπό το ίδιο πνεύμα, στην αιτιολογική σκέψη 44 της οδηγίας 2009/72 αναγράφεται ότι η ασφάλεια του εφοδιασμού προϋποθέτει την παρακολούθηση του ισοζυγίου εφοδιασμού/ζήτησης κάθε κράτους μέλους, χωρίς όμως να αρκεί μόνο τούτο, δεδομένου ότι είναι αναγκαία «η υποβολή σχετικής έκθεσης για την κατάσταση που επικρατεί σε κοινοτικό επίπεδο, λαμβανομένου υπόψη του δυναμικού διασύνδεσης μεταξύ των περιοχών».

81.

Η εξαγωγή/εισαγωγή ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ των κρατών μελών συνιστά συνεπώς θεμελιώδες στοιχείο για τη διασφάλιση του εφοδιασμού τόσο στο εσωτερικό κάθε κράτους μέλους όσο και στο σύνολο της Ένωσης. Πρόκειται, εν τέλει, για δικλείδα ασφαλείας στο πλαίσιο της οποίας συνεκτιμάται εξίσου η εθνική και η ευρωπαϊκή διάσταση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας με σκοπό τη διασφάλιση του εφοδιασμού σε αμφότερα τα επίπεδα αυτά, πράγμα που επιτρέπει την κάλυψη των αναγκών της εσωτερικής αγοράς με τους πόρους της αγοράς της Ένωσης.

82.

Λαμβανομένων υπόψη των προεκτεθέντων, προτείνω στο Δικαστήριο να απαντήσει στο Tribunalul Bucureşti (δευτεροβάθμιο δικαστήριο Βουκουρεστίου) ως εξής:

«Το άρθρο 35 ΣΛΕΕ αντιτίθεται σε ρύθμιση κράτους μέλους η οποία απαγορεύει στους παραγωγούς να εξάγουν ηλεκτρική ενέργεια απευθείας σε άλλα κράτη μέλη κατά το μέτρο που θεσπίζει την υποχρέωση συγκέντρωσης των συναλλαγών ηλεκτρικής ενέργειας σε επίπεδο χονδρικής σε μία μοναδική πλατφόρμα τελούσα υπό τη διαχείριση ενός διαχειριστή που έχουν διορίσει οι εθνικές αρχές.

Το εν λόγω μέτρο δεν μπορεί να δικαιολογηθεί γενικώς με επίκληση λόγων διαφάνειας ή ασφάλειας του εφοδιασμού οσάκις οι λόγοι αυτοί ανάγονται σε σκέψεις οικονομικής φύσεως σχετικές με την αύξηση των τιμών συνεπεία της ενδεχόμενης εισαγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.»