Υπόθεση C-435/17

Argo Kalda Mardi talu

κατά

Põllumajanduse Registrite ja Informatsiooni Amet (PRIA)

(αίτηση του Tartu Halduskohus
για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως)

«Προδικαστική παραπομπή – Κοινή γεωργική πολιτική – Άμεσες ενισχύσεις – Κανονισμός (ΕΕ) 1306/2013 – Άρθρα 93 και 94 – Παράρτημα II – Πολλαπλή συμμόρφωση – Γεωργική και περιβαλλοντική κατάσταση – Στοιχειώδεις απαιτήσεις – Εφαρμογή από τα κράτη μέλη – Υποχρέωση διατήρησης των “ταφικών μνημείων της πολιτιστικής κληρονομιάς” – Περιεχόμενο»

Περίληψη – Απόφαση του Δικαστηρίου (τρίτο τμήμα)
της 7ης Αυγούστου 2018

1. Γεωργία – Κοινή γεωργική πολιτική – Καθεστώτα άμεσης στήριξης – Κοινοί κανόνες – Στοιχειώδεις απαιτήσεις για την καλή γεωργική και περιβαλλοντική κατάσταση – Υποχρέωση διατήρησης χαρακτηριστικών του τοπίου – Εθνική ρύθμιση που επιβάλλει την υποχρέωση διατήρησης των οριοθετημένων με λίθους χώρων ταφής – Επιτρέπεται

   (Κανονισμός 1306/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρα 93 § 1, στοιχείο αʹ, και 94, και παράρτημα XVII· κανονισμός 1782/2003, παράρτημα IV)

2. Γεωργία – Κοινή γεωργική πολιτική – Καθεστώτα άμεσης στήριξης – Κοινοί κανόνες – Κανονιστικές απαιτήσεις διαχείρισης – Καλή γεωργική και περιβαλλοντική κατάσταση – Υποχρέωση τήρησης των απαιτήσεων αυτών – Περιεχόμενο – Δυνατότητα εφαρμογής σε κάθε γεωργική εκμετάλλευση

   (Κανονισμοί του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου 1306/2013, άρθρα 72 § 1, στοιχείο αʹ, 91 §§ 1 και 2, 93 § 1 και 94, και 1307/2013, άρθρο 4 § 1, στοιχεία βʹ, γʹ και εʹ)

1.  Το άρθρο 93, παράγραφος 1, το άρθρο 94 και το παράρτημα ΙΙ του κανονισμού (ΕΕ) 1306/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 17ης Δεκεμβρίου 2013, σχετικά με τη χρηματοδότηση, τη διαχείριση και την παρακολούθηση της κοινής γεωργικής πολιτικής και την κατάργηση των κανονισμών (ΕΟΚ) αριθ. 352/78, (ΕΚ) αριθ. 165/94, (ΕΚ) αριθ. 2799/98, (ΕΚ) αριθ. 814/2000, (ΕΚ) αριθ. 1290/2005 και (ΕΚ) αριθ. 485/2008 του Συμβουλίου, έχουν την έννοια ότι επιτρέπουν σε κράτος μέλος να επιβάλλει, ως πρότυπο για την καλή γεωργική και περιβαλλοντική κατάσταση περί της οποίας κάνει λόγο το ως άνω παράρτημα ΙΙ, την υποχρέωση διατήρησης σε συγκεκριμένη γεωργική έκταση χώρων ταφής οριοθετημένων με λίθους, των οποίων η μετακίνηση συνεπάγεται παράβαση του προτύπου αυτού, και, ως εκ τούτου, μείωση των ενισχύσεων που οφείλονται στον ενδιαφερόμενο γεωργό.

   Όπως προβλεπόταν και στο παράρτημα IV του κανονισμού 1782/2003, το πρότυπο ΚΓΠΚ 7, το οποίο περιέχεται στο παράρτημα ΙΙ του κανονισμού 1306/2013 και το βασικό θέμα του οποίου φέρει τον τίτλο «Τοπίο, στοιχειώδες επίπεδο συντήρησης», περιλαμβάνει τη διατήρηση των χαρακτηριστικών του τοπίου μεταξύ των απαιτήσεων και των προτύπων που πρέπει να τηρούνται στο πλαίσιο αυτό. Μεταξύ των χαρακτηριστικών του τοπίου που απαριθμούνται στο παράρτημα II του τελευταίου αυτού κανονισμού περιλαμβάνονται οι φυτικοί φράκτες, οι λίμνες, οι τάφροι, οι δενδροστοιχίες, ομαδικές ή μεμονωμένες, οι παρυφές αγρών και οι αναβαθμίδες. Δεδομένου ότι ο κανονισμός 1306/2013 δεν ορίζει την έννοια «χαρακτηριστικά του τοπίου», η έννοια αυτή πρέπει να ερμηνευτεί, όπως επισήμανε και η γενική εισαγγελέας με το σημείο 26 των προτάσεών της, λαμβανομένου υπόψη τόσο το συνήθους νοήματός της όσο και του πλαισίου στο οποίο κατά κανόνα χρησιμοποιείται (βλ., συναφώς, απόφαση της 16ης Ιουλίου 2009, Horvath,C-428/07, EU:C:2009:458, σκέψη 34).

   Συναφώς, επισημαίνεται ότι μια συσταλτική ερμηνεία της έννοιας «χαρακτηριστικά του τοπίου», η οποία, ειδικότερα, θα απέκλειε τα απορρέοντα από ανθρώπινες παρεμβάσεις στοιχεία, θα ήταν αντίθετη προς το περιθώριο εκτίμησης του οποίου απολαύουν τα κράτη μέλη, όταν ορίζουν, σύμφωνα με το άρθρο 94 του κανονισμού αυτού, τις στοιχειώδεις απαιτήσεις σχετικά με την καλή γεωργική και περιβαλλοντική κατάσταση (βλ., συναφώς, απόφαση της 16ης Ιουλίου 2009, Horvath,C-428/07, EU:C:2009:458, σκέψη 37). Συναφώς, το Δικαστήριο έχει κρίνει ότι τα χαρακτηριστικά του τοπίου συνιστούν φυσικά συστατικά στοιχεία του περιβάλλοντος και ότι οι σχετικές με τη διατήρηση των εν λόγω χαρακτηριστικών απαιτήσεις πρέπει να συμβάλλουν στη συντήρηση των χαρακτηριστικών αυτών ως φυσικών συστατικών στοιχείων (απόφαση της 16ης Ιουλίου 2009, Horvath,C-428/07, EU:C:2009:458, σκέψη 41). Εν προκειμένω, η διατήρηση των οριοθετημένων με λίθους χώρων ταφής συμβάλλει στη διαφύλαξη στοιχείων της πολιτιστικής και ιστορικής κληρονομιάς ενός κράτους μέλους ως φυσικών συστατικών στοιχείων του περιβάλλοντος.

   (βλ. σκέψεις 41, 43-47, διατακτ. 1

2.  Το άρθρο 72, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, το άρθρο 91, παράγραφοι 1 και 2, το άρθρο 93, παράγραφος 1, και το άρθρο 94 του κανονισμού 1306/2013, καθώς και το άρθρο 4, παράγραφος 1, στοιχεία βʹ, γʹ και εʹ, του κανονισμού (ΕΕ) 1307/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 17ης Δεκεμβρίου 2013, περί θεσπίσεως κανόνων για άμεσες ενισχύσεις στους γεωργούς βάσει καθεστώτων στήριξης στο πλαίσιο της κοινής γεωργικής πολιτικής και για την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 637/2008 και του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 73/2009 του Συμβουλίου, έχουν την έννοια ότι οι υποχρεώσεις σχετικά με την καλή γεωργική και περιβαλλοντική κατάσταση, τις οποίες προβλέπει ο κανονισμός 1306/2013, πρέπει να τηρούνται ως προς το σύνολο της γεωργικής εκμετάλλευσης και όχι μόνον ως προς τη γεωργική έκταση για την οποία έχει συγκεκριμένα ζητηθεί ενίσχυση.

   Συγκεκριμένα, αφενός, οι απαιτήσεις που απορρέουν από τους εν λόγω κανόνες πρέπει, σύμφωνα με την αιτιολογική σκέψη 54 του εν λόγω κανονισμού, να σχετίζονται με τη γεωργική δραστηριότητα ή τη γεωργική έκταση της εκμετάλλευσης, γεγονός που συνεπάγεται την υποχρέωση συμμόρφωσης προς τους εν λόγω κανόνες και ως προς τις εκτάσεις που δεν χρησιμοποιούνται πλέον με σκοπό τη γεωργική παραγωγή, κατά τα προβλεπόμενα στο άρθρο 94 του εν λόγω κανονισμού. Αφετέρου, εάν η μη τήρηση των εν λόγω κανόνων επέσυρε κυρώσεις μόνο στην περίπτωση που αφορούσε γεωργική έκταση για την οποία έχει ζητηθεί ενίσχυση, θα υπήρχε κίνδυνος καταστρατήγησης των κανόνων πολλαπλής συμμόρφωσης από τους γεωργούς. Όπως επισήμανε η γενική εισαγγελέας με το σημείο 58 των προτάσεών της, θα αρκούσε προς τούτο ο ενδιαφερόμενος γεωργός να μη συμπεριλάβει, στην αίτηση ενίσχυσης για συγκεκριμένο έτος, γεωργική έκταση με χαρακτηριστικά τοπίου ενοχλητικά για τη δραστηριότητά του, τα οποία θα μπορούσε να μετακινήσει ή να καταστρέψει προτού περιλάβει την επίμαχη έκταση στην αίτηση ενίσχυσης για το επόμενο έτος, τούτο δε χωρίς να εκτεθεί στον κίνδυνο να του επιβληθεί οποιαδήποτε διοικητική κύρωση.

   (βλ. σκέψεις 53-55, διατακτ. 2)