1.

Στην υπό κρίση υπόθεση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζητεί από το Δικαστήριο «να διαπιστώσει ότι το Βασίλειο του Βελγίου, μη θεσπίζοντας το αργότερο έως την 1η Ιανουαρίου 2016 τις νομοθετικές, κανονιστικές και διοικητικές διατάξεις που απαιτούνται για τη συμμόρφωση προς την οδηγία 2014/61/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 15ης Μαΐου 2014, για μέτρα μείωσης του κόστους εγκατάστασης υψίρρυθμων δικτύων ηλεκτρονικών επικοινωνιών [ ( 2 )], ή, εν πάση περιπτώσει, παραλείποντας να ανακοινώσει τις διατάξεις αυτές στην Επιτροπή, παρέβη τις υποχρεώσεις που υπέχει από το άρθρο 13 της οδηγίας αυτής» ( 3 ).

2.

Επιπλέον, η Επιτροπή ζητεί από το Δικαστήριο «να επιβάλει στο Βασίλειο του Βελγίου, σύμφωνα με το άρθρο 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ, την καταβολή ημερήσιας χρηματικής ποινής ποσού 54639,36 ευρώ από την ημερομηνία εκδόσεως της αποφάσεώς του στην παρούσα υπόθεση, λόγω παραβάσεως της υποχρεώσεως ανακοινώσεως των μέτρων μεταφοράς της οδηγίας [2014/61] στο εσωτερικό δίκαιο» ( 4 ).

3.

Επομένως, η υπό κρίση προσφυγή λόγω παραβάσεως έχει δύο σκέλη, εκ των οποίων το πρώτο αφορά συνήθη παράβαση συνιστάμενη στη (μερική) παράλειψη μεταφοράς οδηγίας στο εθνικό δίκαιο και, το δεύτερο, την επιβολή χρηματικής κυρώσεως ( 5 ) βάσει του άρθρου 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ. Το πρώτο σκέλος δεν εγείρει δυσχέρειες σε νομικό επίπεδο και, επιπλέον, δεν αμφισβητείται από τους διαδίκους ( 6 ). Αντιθέτως, επί του νομικού ζητήματος που εγείρεται στο πλαίσιο του δεύτερου σκέλους, διαφορετικές απόψεις εκφέρουν, αφενός, η Επιτροπή και, αφετέρου, το Βασίλειο του Βελγίου, καθώς και τα παρεμβαίνοντα κράτη μέλη ( 7 ).

4.

Το άρθρο 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ εισήχθη με τη Συνθήκη της Λισσαβώνας. Προβλέπει έναν μηχανισμό ο οποίος παρέχει στο Δικαστήριο τη δυνατότητα να επιβάλει σε κράτος μέλος χρηματική κύρωση από την πρώτη καταδίκη λόγω παραβάσεως της υποχρεώσεως ανακοινώσεως των μέτρων μεταφοράς μιας οδηγίας που εκδόθηκε σύμφωνα με νομοθετική διαδικασία στο εθνικό δίκαιο.

5.

Το Δικαστήριο δεν έχει αποφανθεί έως τώρα επί της ερμηνείας του άρθρου 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ. Βεβαίως, το Δικαστήριο επιλήφθηκε ήδη πολλών υποθέσεων στις οποίες η Επιτροπή ζητούσε την εφαρμογή του άρθρου 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ. Εντούτοις, έως τώρα, όλες αυτές οι υποθέσεις επιλύονταν μεταξύ του ενδιαφερόμενου κράτους μέλους και της Επιτροπής πριν από την έκδοση της αποφάσεως του Δικαστηρίου, με αποτέλεσμα η Επιτροπή να παραιτείται κάθε φορά από την προσφυγή της, ενίοτε την ύστατη ώρα ( 8 ).

6.

Επομένως, η υπό κρίση υπόθεση ενδέχεται να παράσχει στο Δικαστήριο την ευκαιρία να ερμηνεύσει τη διάταξη αυτή ( 9 ).

7.

Η ερμηνεία του άρθρου 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ εγείρει θεμελιώδη ζητήματα σχετικά με την έννομη τάξη της Ένωσης. Κύριος σκοπός και μέλημά μου, στην υπό κρίση υπόθεση, είναι να επισημάνω στο Δικαστήριο ότι κάθε ερμηνεία της διάταξης αυτής θα πρέπει να βαίνει πέραν της κοινοτοπίας ότι η ταχεία, πλήρης και ορθή μεταφορά των οδηγιών στο εθνικό δίκαιο είναι απαραίτητη για την ομοιόμορφη εφαρμογή του δικαίου της Ένωσης.

8.

Το άρθρο 13 της οδηγίας 2014/61, το οποίο φέρει τον τίτλο «Μεταφορά στο εθνικό δίκαιο», ορίζει τα εξής ( 10 ):

«Τα κράτη μέλη θεσπίζουν και δημοσιεύουν τις νομοθετικές, κανονιστικές και διοικητικές διατάξεις που απαιτούνται για τη συμμόρφωση με την παρούσα οδηγία το αργότερο έως την 1η Ιανουαρίου 2016. Ενημερώνουν την Επιτροπή σχετικά.

Θέτουν σε εφαρμογή τα μέτρα αυτά από την 1η Ιουλίου 2016.

Τα μέτρα αυτά, όταν θεσπίζονται από τα κράτη μέλη, περιέχουν αναφορά στην παρούσα οδηγία ή συνοδεύονται από την αναφορά αυτή κατά την επίσημη δημοσίευσή τους. Ο τρόπος της αναφοράς καθορίζεται από τα κράτη μέλη.»

9.

Κατά το άρθρο 13 της οδηγίας 2014/61, τα κράτη μέλη όφειλαν να θεσπίσουν και να δημοσιεύσουν τις νομοθετικές, κανονιστικές και διοικητικές διατάξεις που απαιτούνται για τη συμμόρφωση προς την οδηγία αυτή το αργότερο έως την 1η Ιανουαρίου 2016 και να ενημερώσουν την Επιτροπή σχετικά.

10.

Δεδομένου ότι δεν της ανακοινώθηκε κάποιο μέτρο μεταφοράς της εν λόγω οδηγίας έως την ημερομηνία αυτή, η Επιτροπή απηύθυνε, στις 23 Μαρτίου 2016, στο Βασίλειο του Βελγίου προειδοποιητική επιστολή.

11.

Δεδομένου ότι από την απάντηση του Βασιλείου του Βελγίου προέκυψε ότι, στις 11 Ιουλίου 2016, τα μέτρα μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο τελούσαν υπό επεξεργασία, η Επιτροπή απηύθυνε αιτιολογημένη γνώμη στο εν λόγω κράτος μέλος, στις 30 Σεπτεμβρίου 2016, με την οποία το κάλεσε να λάβει τα αναγκαία μέτρα για να συμμορφωθεί προς αυτήν εντός προθεσμίας δύο μηνών από την παραλαβή της.

12.

Αφού του παρασχέθηκε παράταση της προθεσμίας απαντήσεως, το Βασίλειο του Βελγίου απάντησε στην αιτιολογημένη γνώμη με επιστολές της 21ης Φεβρουαρίου και της 28ης Μαρτίου 2017, με τα οποία ενημέρωσε την Επιτροπή ότι η μεταφορά στο εθνικό δίκαιο της οδηγίας 2014/61 βρισκόταν σε εξέλιξη. Στις επιστολές αυτές προσαρτώντο σχέδια μέτρων μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο καθώς και η ενοποιημένη έκδοση της διατάξεως της 3ης Ιουλίου 2008 σχετικά με τα εργοτάξια οδικού δικτύου της Περιφέρειας Βρυξελλών-Πρωτευούσης (Βέλγιο).

13.

Εκτιμώντας ότι συνέτρεχε έλλειψη τόσο πλήρους μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο της οδηγίας 2014/61 όσο και ανακοινώσεως των εθνικών μέτρων πλήρους μεταφοράς της οδηγίας αυτής στο εθνικό δίκαιο και ότι, επομένως, το Βασίλειο του Βελγίου είχε παραβεί τις υποχρεώσεις που υπέχει από το άρθρο 13 της εν λόγω οδηγίας, η Επιτροπή αποφάσισε, στις 13 Ιουλίου 2017, να ασκήσει την υπό κρίση προσφυγή.

14.

Με το δικόγραφο της προσφυγής της, το οποίο κατέθεσε στις 15 Σεπτεμβρίου 2017, η Επιτροπή προσήψε στο Βασίλειο του Βελγίου, αφενός, ότι δεν θέσπισε όλα τα αναγκαία μέτρα για να συμμορφωθεί προς την οδηγία 2014/61 και, αφετέρου, ότι, εν πάση περιπτώσει, δεν ανακοίνωσε στην Επιτροπή τα εν λόγω μέτρα.

15.

Στο υπόμνημα αντικρούσεως, το Βασίλειο του Βελγίου εξέθεσε την πρόοδο που έχει επιτευχθεί όσον αφορά τη μεταφορά των διατάξεων της οδηγίας 2014/61 στο εθνικό δίκαιο, επισημαίνοντας ότι οι περισσότερες διατάξεις έχουν μεταφερθεί στο βελγικό δίκαιο, βάσει της κατανομής αρμοδιοτήτων μεταξύ του ομοσπονδιακού κράτους, των περιφερειών και των κοινοτήτων, και ότι λήφθηκαν ή λαμβάνονται τα αναγκαία μέτρα σε σχέση με τις διατάξεις εκείνες που δεν έχουν μεταφερθεί ακόμη στο βελγικό δίκαιο.

16.

Στο υπόμνημα απαντήσεως, η Επιτροπή διευκρίνισε ότι, παρά τη σημαντική πρόοδο που καταγράφηκε όσον αφορά τη μεταφορά στο εθνικό δίκαιο της οδηγίας 2014/61 από το Βασίλειο του Βελγίου μετά την κατάθεση του δικογράφου της προσφυγής, παραμένει αναγκαία η θέσπιση συμπληρωματικών μέτρων για την πλήρη μεταφορά της οδηγίας αυτής στο εθνικό δίκαιο. Την αναγκαιότητα αυτή αναγνώρισαν εξάλλου οι ίδιες οι βελγικές αρχές. Ως εκ τούτου, καίτοι μείωσε το ύψος της ημερήσιας χρηματικής ποινής στην οποία ζητεί να καταδικαστεί το Βασίλειο του Βελγίου, εντούτοις η Επιτροπή ενέμεινε στα αιτήματά της.

17.

Στις 5 Φεβρουαρίου 2018, επετράπη στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, στη Δημοκρατία της Εσθονίας, στην Ιρλανδία, στο Βασίλειο της Ισπανίας, στη Γαλλική Δημοκρατία, στην Ιταλική Δημοκρατία, στη Δημοκρατία της Λιθουανίας, στην Ουγγαρία και στη Δημοκρατία της Αυστρίας να παρέμβουν υπέρ του Βασιλείου του Βελγίου. Στις 21 Νοεμβρίου 2018, επετράπη στη Ρουμανία να παρέμβει υπέρ του Βασιλείου του Βελγίου.

18.

Η Βελγική Κυβέρνηση και η Επιτροπή ανέπτυξαν προφορικώς τις παρατηρήσεις τους κατά την επ’ ακροατηρίου που διεξήχθη στις 22 Ιανουαρίου 2019, όπως έπραξαν και η Γερμανική, η Εσθονική, η Ισπανική, η Γαλλική, η Ιταλική, η Ουγγρική, η Αυστριακή και η Ρουμανική Κυβέρνηση.

19.

Θα εξετάσω κατ’ αρχάς το ζήτημα των παραβάσεων που προσάπτονται στο Βασίλειο του Βελγίου βάσει του άρθρου 258 ΣΛΕΕ (υπό Α) και, εν συνεχεία, θα στραφώ στο πιο προβληματικό ζήτημα των χρηματικών κυρώσεων βάσει του άρθρου 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ (υπό Β).

20.

Η Επιτροπή προσάπτει στο Βασίλειο του Βελγίου ότι δεν μετέφερε στο εθνικό δίκαιο τις διατάξεις της οδηγίας 2014/61 έως την 1η Ιανουαρίου 2016, κατά τα προβλεπόμενα στο άρθρο 13, παράγραφος 1, της οδηγίας αυτής για τη θέσπιση και τη δημοσίευση των νομοθετικών, κανονιστικών και διοικητικών διατάξεων που απαιτούνται για τη συμμόρφωση προς την εν λόγω οδηγία, καθώς και ότι δεν ανακοίνωσε στην Επιτροπή τις διατάξεις περί μεταφοράς της οδηγίας στο εθνικό δίκαιο.

21.

Το Βασίλειο του Βελγίου δεν αμφισβητεί την αιτίαση αυτή.

22.

Πρόκειται, επομένως, για «μη αμφισβητούμενη παράβαση»: το Βασίλειο του Βελγίου δεν μετέφερε στο εθνικό δίκαιο την οδηγία 2014/61 εντός της ταχθείσας προθεσμίας ούτε ενημέρωσε την Επιτροπή για τα μέτρα μεταφοράς, όπως προβλέπεται από το άρθρο 13, παράγραφος 1, της οδηγίας αυτής.

23.

Κατά πάγια νομολογία του Δικαστηρίου, για να διαπιστωθεί αν συντρέχει παράβαση των υποχρεώσεων από οδηγία, η ύπαρξή της πρέπει να εκτιμάται σε συνάρτηση με την κατάσταση στην οποία βρισκόταν το κράτος μέλος κατά τη λήξη της ταχθείσας με την αιτιολογημένη γνώμη προθεσμίας ( 11 ).

24.

Προτείνω, επομένως, στο Δικαστήριο να αποφανθεί ότι το Βασίλειο του Βελγίου, παραλείποντας να θεσπίσει, εντός της ταχθείσας προθεσμίας, όλες τις αναγκαίες νομοθετικές, κανονιστικές και διοικητικές διατάξεις προς συμμόρφωσή του προς την οδηγία 2014/61 ή, εν πάση περιπτώσει, παραλείποντας να ανακοινώσει τις διατάξεις αυτές στην Επιτροπή, παρέβη τις υποχρεώσεις που υπέχει από το άρθρο 13 της οδηγίας αυτής.

25.

Το κρίσιμο ζήτημα στην υπό κρίση υπόθεση αφορά ασφαλώς την ερμηνεία του άρθρου 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ, ήτοι τον τρόπο με τον οποίο η διάταξη αυτή εφαρμόζεται στην υπό κρίση υπόθεση.

26.

Κατά το άρθρο 288, τρίτο εδάφιο, ΣΛΕΕ, «[η] οδηγία δεσμεύει κάθε κράτος μέλος στο οποίο απευθύνεται, όσον αφορά το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, αλλά αφήνει την επιλογή του τύπου και των μέσων στην αρμοδιότητα των εθνικών αρχών». Η ιδιαίτερη αυτή πράξη του νομικού συστήματος της Ένωσης χρησιμοποιείται για την εναρμόνιση των εθνικών διατάξεων.

27.

Η οδηγία συνιστά κατ’ εξοχήν εμβληματικό παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο τα εθνικά νομικά συστήματα συνδέονται με την έννομη τάξη της Ένωσης. Επομένως, η ορθή μεταφορά στο εθνικό δίκαιο έχει καθοριστική σημασία τόσο για την πρακτική αποτελεσματικότητα της οδηγίας όσο και για την ομοιόμορφη εφαρμογή της σε ολόκληρη την Ένωση.

28.

Η νομοθετική διαδικασία σε δύο στάδια, όσον αφορά τις οδηγίες, απαιτεί σημαντικές προσπάθειες ελέγχου. Δεδομένου ότι πρέπει να μεταφερθούν στο εθνικό δίκαιο από τα κράτη μέλη, οι οδηγίες συνιστούν όχι μόνον πηγή αποκλίσεων, αλλά και πηγή σφαλμάτων ( 12 ). Συγκεκριμένα, η έως τώρα εμπειρία δείχνει ότι το δεύτερο στάδιο δεν είναι αυτονόητο και ότι η μεταφορά στο εθνικό δίκαιο από τα κράτη μέλη διασφαλίζεται συχνά καλύτερα χάρη στον συστηματικό έλεγχο της Επιτροπής. Ως εκ τούτου, οι πρακτικές μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο αποτελούν αντικείμενο συνεχούς παρακολουθήσεως και στατιστικής αξιολογήσεως από την Επιτροπή.

29.

Όσον αφορά τη μεταφορά οδηγιών στο εθνικό δίκαιο, διακρίνονται παραδοσιακά τρία κύρια είδη παραβάσεων. Το πρώτο αφορά την παράλειψη ανακοινώσεως των μέτρων μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο (το κράτος μέλος δεν ανακοίνωσε στην Επιτροπή τα μέτρα μεταφοράς της οδηγίας εντός της ταχθείσας προθεσμίας), το δεύτερο, την παράλειψη συμμορφώσεως (τα μέτρα μεταφοράς που θέσπισε το κράτος μέλος δεν είναι σύμφωνα προς τις απαιτήσεις των οδηγιών της Ένωσης) και, τέλος, το τρίτο, την πλημμελή ή εσφαλμένη εφαρμογή (καίτοι μεταφέρθηκε τυπικά στο εθνικό δίκαιο, η οδηγία δεν εφαρμόζεται ορθώς ή δεν εφαρμόζεται καθόλου από τις εθνικές αρχές).

30.

Επισημαίνεται ότι η κατηγοριοποίηση αυτή εφαρμόζεται από την ίδια την Επιτροπή ( 13 ).

31.

Επομένως, για την ορθή εκπλήρωση της αποστολής της ως θεματοφύλακα των Συνθηκών και τον έλεγχο της ορθής μεταφοράς των διατάξεων οδηγίας στο εθνικό δίκαιο από τα κράτη μέλη, η Επιτροπή πρέπει να ενημερώνεται για τα μέτρα μεταφοράς που θεσπίζουν τα κράτη μέλη ( 14 ).

32.

Συχνά τα κράτη μέλη δεν συμμορφώνονται προς τις απαιτήσεις μεταφοράς των οδηγιών στο εθνικό δίκαιο και η πλημμελής μεταφορά των οδηγιών είναι από τις συνηθέστερες και σοβαρότερες περιπτώσεις πλημμελούς εφαρμογής του δικαίου της Ένωσης στα κράτη μέλη ( 15 ).

33.

Οι οδηγίες προβλέπουν πλέον την υποχρέωση να μνημονεύεται η οδηγία στην εθνική πράξη περί μεταφοράς. Λόγω αυτής της αυτοτελούς υποχρέωσης μνείας, τα μέτρα μεταφοράς καθίστανται αναγκαία έστω και αν η εθνική νομοθεσία πληρούσε ήδη, επί της ουσίας, τις απαιτήσεις της οδηγίας. Για τη διευκόλυνση της παρακολουθήσεως της μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο, οι οδηγίες υποχρεώνουν συχνά τα κράτη μέλη, ήδη πριν από την έναρξη ισχύος της Συνθήκης της Λισσαβώνας, να ανακοινώνουν τα θεσπισθέντα μέτρα μεταφοράς ( 16 ). Επιπλέον, για τη διευκόλυνση του ελέγχου της μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο, η Επιτροπή υποχρεώνει τακτικά τα κράτη μέλη να της διαβιβάζουν πίνακα αντιστοιχίας στον οποίο υποδεικνύεται ο τρόπος με τον οποίο κάθε διάταξη συγκεκριμένης οδηγίας μεταφέρεται στο εθνικό δίκαιο ( 17 ).

34.

Η Συνθήκη της Λισσαβώνας πρόσθεσε την προβλεπόμενη στο άρθρο 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ διαδικασία στα μέσα που τίθενται στη διάθεση της Επιτροπής για τους σκοπούς του ελέγχου αυτού.

35.

Για την καλύτερη κατανόηση της λογικής του άρθρου 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ, εκτιμώ ότι είναι σκόπιμη η εξέταση της διάταξης αυτής στις ευρύτερες διαστάσεις της και η τοποθέτησή της στο ιστορικό και συστηματικό πλαίσιό της.

36.

Προς τούτο, θα ήθελα να εξετάσω, εν πάση συντομία, τον αμφιλεγόμενο σκοπό της διάταξης αυτής.

37.

Συναφώς, διατυπώνονται δύο απόψεις. Αφενός, η άποψη κατά την οποία ο μηχανισμός που θεσπίζει η διάταξη αυτή προορίζεται για την άμεση κύρωση της μη ανακοινώσεως των μέτρων μεταφοράς. Την άποψη αυτή υποστηρίζουν, μεταξύ άλλων, η Επιτροπή ( 18 ), μέρος της θεωρίας ( 19 ) καθώς και, εμμέσως, οι γενικοί εισαγγελείς M. Wathelet ( 20 ) και E. Tanchev ( 21 ). Δυνάμει της προσεγγίσεως αυτής, η μη ανακοινώσεως των μέτρων μεταφοράς εντός της ταχθείσας από την οδηγία προθεσμίας μπορεί, καθ’ εαυτήν, να συνεπάγεται την επιβολή χρηματικών κυρώσεων. Η υποχρέωση καταβολής μπορεί να τίθεται σε ισχύ αμέσως, ήτοι από την ημερομηνία εκδόσεως της αποφάσεως ή σε μεταγενέστερη ημερομηνία την οποία καθορίζει το Δικαστήριο στην απόφασή του.

38.

Αφετέρου, η αντίθετη άποψη κατά την οποία σκοπός του μηχανισμού που θεσπίζεται στο άρθρο 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ είναι η επιβολή κυρώσεων για την παράλειψη εκτελέσεως αποφάσεως του Δικαστηρίου με την οποία αυτό αναγνωρίζει ότι κράτος μέλος παρέβη την υποχρέωση ανακοινώσεως των μέτρων μεταφοράς την οποία υπέχει ( 22 ). Κατά την προσέγγιση αυτή, η χρηματική κύρωση την οποία επιβάλλει το Δικαστήριο με τη διαπιστώνουσα την παράβαση απόφαση ( 23 ) τίθεται σε ισχύ σε μεταγενέστερη ημερομηνία, δεδομένου ότι ο λόγος υπάρξεως της χρηματικής κυρώσεως είναι ακριβώς η παράλειψη εκτελέσεως της αποφάσεως αυτής. Συγκεκριμένα, κατά τη προσέγγιση αυτή, η ratio legis του άρθρου 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ είναι ότι κυρώσεις μπορούν να επιβληθούν στο κράτος μέλος αμέσως, ήτοι κατά την ημερομηνία της αφορώσας την παράβαση αποφάσεως του Δικαστηρίου, εφόσον η παράβαση είναι πρόδηλη, όπερ σημαίνει ότι η διαπίστωσή της δεν εγείρει κανένα πρόβλημα. Μόνο σε μια τέτοια περίπτωση δικαιολογείται η επίσπευση της προβλεπόμενης στο άρθρο 260, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ διαδικασίας και η αποφυγή εκ νέου προσφυγής στο Δικαστήριο.

39.

Αντιλαμβάνομαι ότι η πρώτη προσέγγιση μπορεί να φαίνεται, εκ πρώτης όψεως, πιο ελκυστική από τη δεύτερη. Πρόκειται, εν πάση περιπτώσει, για διαισθητική προσέγγιση, για κάθε πρόσωπο το οποίο γνωρίζει καλά –και βλέπει ενδεχομένως με απογοήτευση– τις επιδόσεις των κρατών μελών όσον αφορά τη μεταφορά των οδηγιών στο εθνικό δίκαιο. Εντούτοις, για τους λόγους που θα εκθέσω κατωτέρω, είμαι πεπεισμένος ότι ορθή είναι η δεύτερη προσέγγιση.

40.

Τις πρώτες ενδείξεις συναφώς παρέχει η διατύπωση του άρθρου 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ.

41.

Υπενθυμίζεται ότι, δυνάμει του δεύτερου εδαφίου της διάταξης αυτής, «[ε]άν το Δικαστήριο διαπιστώσει την παράβαση, δύναται να επιβάλει στο συγκεκριμένο κράτος μέλος την καταβολή κατ’ αποκοπήν ποσού ή χρηματικής ποινής έως του ορίου του ποσού το οποίο υπέδειξε η Επιτροπή. Η υποχρέωση καταβολής τίθεται σε ισχύ την ημερομηνία που προσδιορίζει το Δικαστήριο με την απόφασή του». Κατά την άποψή μου, η διατύπωση αυτή συνεπάγεται, λογικά, ότι η υποχρέωση καταβολής ανακύπτει, υποχρεωτικώς, σε ημερομηνία μεταγενέστερη αυτής της εκδόσεως της αποφάσεως του Δικαστηρίου. Αντιθέτως, δεν μπορεί να αποκλειστεί ερμηνεία της διατυπώσεως του άρθρου 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ κατά την οποία η υποχρέωση καταβολής μπορεί να συμπίπτει με την έκδοση της αποφάσεως του Δικαστηρίου. Καίτοι θεωρώ λιγότερο πιθανή τη δεύτερη αυτή ερμηνεία από την πρώτη, εντούτοις επιβάλλεται η διαπίστωση ότι η διατύπωση του άρθρου 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ είναι ασαφής και δεν μπορεί να υποστηριχθεί ότι η απάντηση στο οικείο ερώτημα απορρέει πέραν πάσης αμφιβολίας από τη διατύπωση της διάταξης αυτής.

42.

Από συστηματική άποψη, η ένταξη της επίμαχης διάταξης στο άρθρο που αφορά την εκτέλεση και την παράλειψη εκτελέσεως των αποφάσεων του Δικαστηρίου, ήτοι το άρθρο 260 ΣΛΕΕ, και όχι στη συνήθη διαδικασία λόγω παραβάσεως, ήτοι το άρθρο 258 ΣΛΕΕ, δεν μπορεί να θεωρηθεί τυχαία.

43.

Η διαδικασία προσφυγής λόγω παραβάσεως συνιστά το κλασσικό «κεντρικό» ένδικο βοήθημα για τη διασφάλιση της εφαρμογής του δικαίου της Ένωσης από τα κράτη μέλη ( 24 ). Για τον σκοπό αυτό, το άρθρο 258 ΣΛΕΕ παρέχει στην Επιτροπή τη δυνατότητα να προσφύγει στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης εφόσον η προ της ασκήσεως προσφυγής διαδικασία παρέμεινε άκαρπη ( 25 ), ενώ το άρθρο 259 ΣΛΕΕ –το οποίο εφαρμόζεται σπανίως– προβλέπει ανάλογη διαδικασία ( 26 ) για κάθε (άλλο) κράτος μέλος ( 27 ).

44.

Το άρθρο 260 ΣΛΕΕ καθορίζει τα αποτελέσματα και προβλέπει την εκτέλεση των αποφάσεων του Δικαστηρίου που εκδίδονται βάσει των άρθρων 258 και 259 ΣΛΕΕ ( 28 ).

45.

Για τον σκοπό αυτό, το άρθρο 260, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ ορίζει ότι, εάν το Δικαστήριο διαπιστώσει ότι κράτος μέλος έχει παραβεί υποχρέωσή του, το κράτος αυτό οφείλει να λάβει τα μέτρα που συνεπάγεται η εκτέλεση της αποφάσεως του Δικαστηρίου.

46.

Εξάλλου, οι διατάξεις των άρθρων 258 και 259 ΣΛΕΕ και του άρθρου 260, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ είναι ίδιες με εκείνες που περιέχονται στη Συνθήκη της Ρώμης του 1957 ( 29 ).

47.

Το άρθρο 260, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ, το οποίο θεσπίστηκε με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, προβλέπει τη διαδικασία για την επιβολή χρηματικών κυρώσεων στην περίπτωση που το συγκεκριμένο κράτος μέλος δεν έλαβε μέτρα προς εκτέλεση αποφάσεως του Δικαστηρίου διαπιστώνουσας παράβαση ( 30 ). Επομένως, αυτή η διαδικασία «παραβάσεως επί παραβάσεως» συνιστά δεύτερο στάδιο, υπό την έννοια ότι διεξάγεται μόνο κατόπιν εκδόσεως μιας πρώτης αποφάσεως του Δικαστηρίου διαπιστώνουσας παράβαση.

48.

Το άρθρο 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ, το οποίο θεσπίστηκε με τη Συνθήκη της Λισσαβώνας και το οποίο δεν έχει αποτελέσει έως τώρα αντικείμενο αποφάσεως του Δικαστηρίου ( 31 ), ορίζει ότι, όταν η Επιτροπή υποβάλλει στο Δικαστήριο προσφυγή βάσει του άρθρου 258 ΣΛΕΕ, θεωρώντας ότι το συγκεκριμένο κράτος μέλος παρέβη την υποχρέωσή του να ανακοινώσει τα μέτρα μεταφοράς οδηγίας που εκδόθηκε σύμφωνα με νομοθετική διαδικασία στο εθνικό δίκαιο, μπορεί, εάν το κρίνει πρόσφορο, να υποδείξει το ύψος του κατ’ αποκοπήν ποσού ή της χρηματικής ποινής που οφείλει να καταβάλει το εν λόγω κράτος και που η Επιτροπή κρίνει κατάλληλο για την περίσταση. Εάν το Δικαστήριο διαπιστώσει την παράβαση, δύναται να επιβάλει στο συγκεκριμένο κράτος μέλος την καταβολή κατ’ αποκοπήν ποσού ή χρηματικής ποινής έως του ορίου του ποσού το οποίο υπέδειξε η Επιτροπή. Η υποχρέωση καταβολής τίθεται σε ισχύ κατά την ημερομηνία που προσδιορίζει το Δικαστήριο με την απόφασή του.

49.

Τυχόν προσθήκη στο άρθρο 260 ΣΛΕΕ διατάξεως η οποία δεν διέπει την εκτέλεση αποφάσεως, αλλά υποχρέωση της οποίας η εκπλήρωση μπορεί να επιδιωχθεί μέσω του άρθρου 258 ΣΛΕΕ θα αντέβαινε σε κάθε συστηματική λογική. Επομένως, το άρθρο 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ μπορεί να αφορά μόνον την παράλειψη εκτελέσεως αποφάσεως του Δικαστηρίου.

50.

Το ιστορικό θεσπίσεως του άρθρου 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ συνηγορεί υπέρ της προσεγγίσεως που προτείνω ( 32 ). Συγκεκριμένα, η διάταξη, όπως διατυπώνεται στο άρθρο 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ έχει την προέλευσή της στον κύκλο συζητήσεων που συστάθηκε στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Συνέλευσης ( 33 ). Στην τελική έκθεση αυτής περιλαμβάνονται προτάσεις ( 34 ) κατά τις οποίες θα έπρεπε να «δοθεί στην Επιτροπή η δυνατότητα να υποβάλλει ταυτοχρόνως στο Δικαστήριο (στο πλαίσιο της ίδιας διαδικασίας) αφενός προσφυγή λόγω παράβασης υποχρεώσεως σύμφωνα με το άρθρο [258 ΣΛΕΕ] και αφετέρου αίτηση για την επιβολή κύρωσης. Εάν, κατ’ αίτηση της Επιτροπής, το Δικαστήριο επιβάλει την κύρωση με την απόφαση επί της προσφυγής λόγω παράβασης, η κύρωση αυτή θα εφαρμόζεται μετά την πάροδο ορισμένης προθεσμίας από την ημερομηνία έκδοσης της απόφασης ( 35 ), εφόσον το καθού κράτος δεν συμμορφώθηκε με την απόφαση του Δικαστηρίου […] Κατά τον τρόπο αυτό θα μπορούσε να απλουστευθεί και να επιταχυνθεί η διαδικασία επιβολής κυρώσεων ιδίως στις περιπτώσεις “μη ανακοινώσεως” μέτρου μεταφοράς στην εθνική νομοθεσία ( 36 ) » ( 37 ). Οι προτάσεις αυτές επαναλαμβάνονται σχεδόν επί λέξει από το Προεδρείο της Ευρωπαϊκής Συνέλευσης ( 38 ) σε σχέση με το σχέδιο της νέας διατάξεως ( 39 ): «[…] Η παράγραφος 3 (νέα) προκύπτει από πρόταση την οποία υπέβαλε στον κύκλο συζήτησης η Επιτροπή. Αφορά το να δοθεί στην Επιτροπή η δυνατότητα υποβολής στο Δικαστήριο τόσο (στην ίδια διαδικασία) προσφυγής δυνάμει του άρθρου [258 ΣΛΕΕ] όσο και αιτήματος για την επιβολή κύρωσης. Εάν, κατόπιν αιτήματος της Επιτροπής, το Δικαστήριο επιβάλλει την κύρωση στην ίδια καταδικαστική απόφαση, η κύρωση αυτή θα εφαρμοστεί μετά από ορισμένη προθεσμία, που θα αρχίσει να ισχύει από την απαγγελία της απόφασης, εάν το εναγόμενο κράτος δεν συμμορφωθεί προς την καταδίκη. […] Κατ’ αυτόν τον τρόπο θα μπορούσε να απλουστευθεί και να επιταχυνθεί σημαντικά η διαδικασία επιβολής κυρώσεων στις περιπτώσεις “μη ανακοινώσεως” μέτρου μεταφοράς στην εθνική νομοθεσία. […]»

51.

Κατά την άποψή μου, τα παραθέματα αυτά υποδεικνύουν σαφώς ότι βούληση των συντακτών του άρθρου 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ ήταν να δημιουργήσουν μια διαδικασία για την παράλειψη εκτελέσεως αποφάσεως του Δικαστηρίου.

52.

Συναφώς, θα αποδώσω μεγαλύτερη βαρύτητα στη βούληση των συντακτών της Συνθήκης ΛΕΕ, της οποίας η σαφήνεια δεν επιδέχεται, κατ’ εμέ, αμφισβήτηση, από ό,τι στην ερμηνεία που προτείνει η Επιτροπή στην ανακοίνωσή της σχετικά με την εφαρμογή του άρθρου 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ. Πράγματι, μου είναι δύσκολο να προκρίνω, εν προκειμένω, μια μη δεσμευτική πράξη (soft law), εκδοθείσα από διάδικο στην υπό κρίση υπόθεση, έναντι των προπαρασκευαστικών εργασιών οι οποίες -αξίζει να υπομνησθεί- έλαβαν χώρα στο πλαίσιο Συνελεύσεως, η οποία δεν είχε προηγούμενο, σχετικά με το μέλλον της Ευρώπης. ( 40 )

53.

Θα ήθελα να προβώ σε μια πιο θεμελιώδη παρατήρηση επί του σκοπού του άρθρου 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ. Εξ όσων γνωρίζω, οι χρηματικές κυρώσεις στο πλαίσιο της διαδικασίας λόγω παραβάσεως δεν ερμηνεύθηκαν ποτέ υπό την έννοια ότι έχουν τιμωρητικό χαρακτήρα, ότι επιβάλλουν κυρώσεις για την παράβαση του ουσιαστικού δικαίου της Ένωσης.

54.

Συναφώς, η παράβαση στο πλαίσιο διαδικασίας βάσει του άρθρου 260, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ «δεν είναι πλέον απλώς η αρχική παράβαση της Συνθήκης που διαπιστώνεται από το Δικαστήριο στο πλαίσιο της διαδικασίας του άρθρου [258 ΣΛΕΕ] (στο εξής: βασική παράβαση), αλλά αντιμετωπίζεται ως σύνθετη παράβαση, η οποία περικλείει την αρχική παράβαση εντός της παραβάσεως της ειδικής υποχρεώσεως που επιβάλλει το άρθρο [260, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ] περί συμμορφώσεως προς την απόφαση του Δικαστηρίου» ( 41 ).

55.

Στο πλαίσιο ευρύτερης θεωρήσεως, η λογική της διττής αυτής παραβάσεως ερείδεται στην περίσταση ότι η Ένωση είναι μια Ένωση δικαίου ( 42 ) στην οποία έχει πρωταρχική σημασία η ανάγκη να λαμβάνονται υπόψη και να εκτελούνται οι αποφάσεις του Δικαστηρίου.

56.

Θα αντέβαινε σε αυτήν τη λογική της διττής παραβάσεως να γίνει δεκτό ότι η παράλειψη μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο των διατάξεων οδηγίας και η παράλειψη ανακοινώσεως των μέτρων μεταφοράς συνιστούν καθ’ εαυτές τον λόγο υπάρξεως των χρηματικών κυρώσεων. Επομένως, μια τέτοια κατάσταση θα στερείτο συνεκτικότητας, στο μέτρο που η παράβαση της υποχρεώσεως ανακοινώσεως των μέτρων μεταφοράς είναι συχνά λιγότερο σοβαρή από πολλές άλλες παραβιάσεις του δικαίου της Ένωσης.

57.

Επομένως, το άρθρο 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ προβλέπει τη δυνατότητα επιβολής χρηματικών κυρώσεων στο πλαίσιο ταχείας διαδικασίας για καταστάσεις από τις οποίες προκύπτει σαφώς ότι το κράτος μέλος παρέβη τις υποχρεώσεις του. Η διάταξη αυτή αποσκοπεί, κυρίως, στην αποφυγή άσκοπων δικών ενώπιον του Δικαστηρίου πριν από την επιβολή κυρώσεων. Σκοπός της διαδικασίας αυτής είναι η αποφυγή δεύτερης σειράς διαδικασιών για τις απλές περιπτώσεις μη ανακοινώσεως των μέτρων μεταφοράς, για λόγους οικονομίας της διαδικασίας και βέλτιστης κατανομής των πόρων. Ο σκοπός αυτός επιτυγχάνεται ακριβώς βάσει του άρθρου 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ παρέχοντας στο Δικαστήριο τη δυνατότητα να επιβάλει κυρώσεις ήδη από το πρώτο στάδιο της διαδικασίας και να καθορίσει ότι οι κυρώσεις αυτές θα ισχύσουν αυτομάτως σε μεταγενέστερη ημερομηνία, εάν η εκδοθείσα βάσει του άρθρου 258 ΣΛΕΕ απόφαση δεν εκτελεστεί ( 43 ).

58.

Μετά τον προσδιορισμό του σκοπού του άρθρου 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ, θα εξετάσω τις προϋποθέσεις που προβλέπονται στη διάταξη αυτή.

59.

Πρέπει, επομένως, να ερμηνευθούν οι όροι «υποχρέωση του [κράτους μέλους] να ανακοινώσει τα μέτρα μεταφοράς». Τι σημαίνουν ακριβώς οι όροι αυτοί οι οποίοι, εκ πρώτης όψεως, φαίνονται σαφείς;

60.

Διατυπώθηκαν τρεις απόψεις.

61.

Κατά την πρώτη άποψη, την οποία προβάλλει, μεταξύ άλλων, η Βελγική Κυβέρνηση, υποστηριζόμενη συναφώς από τις κυβερνήσεις που παρεμβαίνουν προς στήριξη των αιτημάτων του Βασιλείου του Βελγίου, η διατύπωση αυτή αποσκοπεί απλώς να καλύψει την κατάσταση στην οποία το κράτος μέλος δεν προέβη σε καμία ενέργεια όσον αφορά τη μεταφορά οδηγίας στο εθνικό δίκαιο και, επομένως, παρέλειψε να λάβει μέτρα για τη μεταφορά της οδηγίας εντός της ταχθείσας προθεσμίας και να τα ανακοινώσει στην Επιτροπή.

62.

Αντιθέτως, η Επιτροπή τάσσεται υπέρ της δεύτερης απόψεως, κατά την οποία το άρθρο 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ εφαρμόζεται τόσο σε περίπτωση παντελούς ελλείψεως μεταφοράς και ανακοινώσεως των μέτρων μεταφοράς όσο και σε περίπτωση εν μέρει μεταφοράς και εν μέρει ανακοινώσεως των μέτρων αυτών.

63.

Κατά την τρίτη άποψη, την οποία προέβαλαν οι γενικοί εισαγγελείς M. Wathelet ( 44 ) και E. Tanchev ( 45 ), το άρθρο 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ εφαρμόζεται σε τρεις περιπτώσεις, ήτοι στην παντελή έλλειψη ανακοινώσεως, στην ανακοίνωση μέτρων που δεν συνιστούν πλήρη μεταφορά και στην ανακοίνωση μέτρων που δεν συνιστούν ορθή μεταφορά της οδηγίας.

64.

Σχετικά με το ζήτημα αυτό και στη θεωρία διίστανται οι απόψεις ( 46 ).

65.

Ομολογώ ότι καμία από τις ως άνω απόψεις δεν με πείθει.

66.

Κατ’ αρχάς, έχω σοβαρές επιφυλάξεις όσον αφορά τη δεύτερη και την τρίτη άποψη. Αυτές είναι απόρροια ευρείας ερμηνείας του άρθρου 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ και, κατά την άποψή μου, δεν λαμβάνουν επαρκώς υπόψη το γράμμα, τη συστηματική κατάταξη στη Συνθήκη, το ιστορικό θεσπίσεως και τον σκοπό της διατάξεως αυτής.

67.

Κατ’ εμέ, οι προσεγγίσεις αυτές δεν μπορούν να εφαρμοστούν καθόσον επιβάλλουν λεπτομερή εξέταση του αν η οδηγία μεταφέρθηκε ή όχι από το οικείο κράτος μέλος και τούτο αντιβαίνει στους σκοπούς της αποτελεσματικότητας και της ταχύτητας της διαδικασίας.

68.

Πράγματι, δεν ερμηνεύω το άρθρο 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ υπό την έννοια ότι τάσσει την ουσιαστική προϋπόθεση της μη μεταφοράς οδηγίας, αλλά υπό την έννοια ότι περιέχει τη διαδικαστική ( 47 ) προϋπόθεση της μη ανακοινώσεως των μέτρων μεταφοράς.

69.

Γενεσιουργό αίτιο για την επιβολή χρηματικής ποινής ή κατ’ αποκοπήν ποσού είναι η παράβαση από το οικείο κράτος μέλος της υποχρεώσεως ανακοινώσεως. Η υποχρέωση στην οποία αναφέρεται το άρθρο 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ δεν είναι αυτή της θεσπίσεως μέτρων μεταφοράς, αλλά αυτή της ανακοινώσεώς τους ( 48 ). Βεβαίως, οι υποχρεώσεις ανακοινώσεως και μεταφοράς είναι συναφείς υποχρεώσεις, υπό την έννοια ότι η υποχρέωση ανακοινώσεως συνιστά εκπλήρωση της υποχρεώσεως μεταφοράς ( 49 ). Αυτό, όμως, ουδόλως μεταβάλλει το σαφές γράμμα του άρθρου 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ, το οποίο δεν αναφέρεται στα μέτρα εφαρμογής καθαυτά, αλλά στην κοινοποίησή τους.

70.

Επομένως, το γράμμα του άρθρου 260, παράγραφος 3, πρώτο εδάφιο, ΣΛΕΕ έχει την έννοια ότι η διάταξη αυτή θέτει σαφές όριο στην εύρος της εξουσίας της Επιτροπής να ζητήσει την επιβολή χρηματικής κυρώσεως.

71.

Οι καταστάσεις στις οποίες κράτος μέλος δεν ανακοινώνει στην Επιτροπή κανένα μέτρο μεταφοράς, εντός της ταχθείσας προθεσμίας, επειδή δεν θέσπισε κανένα μέτρο μεταφοράς, ομοιάζουν προς τις προβλεπόμενες στο άρθρο 260, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ καταστάσεις. Σε αμφότερες τις περιπτώσεις ( 50 ), η νομική κατάσταση είναι, κατ’ αρχήν, σαφής. Δεν υφίσταται καμία νομική αβεβαιότητα και, ως εκ τούτου, καμία αναγκαιότητα εκδόσεως μιας (πρώτης) αποφάσεως από το Δικαστήριο προς διευκρίνιση του ζητήματος αυτού. Αντιθέτως, το ζήτημα της μερικής, της πλημμελούς ή της μη ορθής μεταφοράς κάθε άλλο παρά εύκολο είναι. ( 51 )

72.

Στο πλαίσιο αυτό, συντάσσομαι με την άποψη ότι η «διαφοροποίηση μεταξύ (μη) πλήρους ή (μη) ορθής μεταφοράς οδηγίας δεν έχει λόγο υπάρξεως» ( 52 ).

73.

Η απόπειρα διακρίσεως μεταξύ μη πλήρους μεταφοράς και μη ορθής μεταφοράς όχι μόνον περιπλέκει τα πράγματα, αλλά οδηγεί επίσης σε πλάνη ( 53 ). Και τούτο επειδή η μη πλήρης μεταφορά είναι επίσης, εξ ορισμού, μη ορθή μεταφορά ( 54 ). Επιπλέον, η μη ορθή μεταφορά οφείλεται συχνά στην έλλειψη εθνικών μέτρων τα οποία να εφαρμόζουν ή να απηχούν ορισμένα μέρη της οδηγίας. Στις περισσότερες περιπτώσεις μη ορθής μεταφοράς, διαπιστώνεται ότι λιγότερο ή περισσότερο σημαντικά μέρη των διατάξεων οδηγιών δεν περιλαμβάνονται στην οικεία εθνική νομοθεσία.

74.

Κύριο επιχείρημα των υπερμάχων της απόψεως ότι το άρθρο 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ περιλαμβάνει όχι μόνον τη μη πλήρη ανακοίνωση, αλλά και τη μερική μη ανακοίνωση, ακόμη και την πλημμελή μεταφορά οδηγίας, είναι αυτό της πρακτικής αποτελεσματικότητας: μόνον η ευρύτερη δυνατή ερμηνεία του άρθρου 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ είναι ικανή να διασφαλίσει ότι η διάταξη αυτή συνιστά πραγματικά αποτελεσματικό τρόπο εξασφαλίσεως της εμπρόθεσμης μεταφοράς των οδηγιών στο εθνικό δίκαιο από τα κράτη μέλη.

75.

Το επιχείρημα αυτό θα μπορούσε, ενδεχομένως, να είναι πειστικό μόνο εάν στηριζόταν στην παραδοχή ότι σκοπός του άρθρου 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ είναι να επιβάλλει κυρώσεις όχι για τη μη συμμόρφωση προς απόφαση του Δικαστηρίου, αλλά για τη μη ανακοίνωση των μέτρων μεταφοράς. Ως εκ τούτου, εκτιμώ ότι τα σχετικά με την πρακτική αποτελεσματικότητα επιχειρήματα δεν μπορούν να ευδοκιμήσουν.

76.

Επιπλέον, η Επιτροπή εκτιμά ότι, «[ό]ταν το κράτος μέλος έχει παράσχει όλες τις απαραίτητες επεξηγήσεις σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο θεωρεί ότι έχει μεταφέρει την οδηγία στο σύνολό της, η Επιτροπή δύναται να θεωρήσει ότι το κράτος μέλος δεν παρέβη την υποχρέωσή του να ανακοινώσει τα μέτρα μεταφοράς και, κατά συνέπεια, το άρθρο 260 παράγραφος 3 [ΣΛΕΕ] δεν εφαρμόζεται» ( 55 ).

77.

Χωρίς να έχω την πρόθεση να θέσω υπό αμφισβήτηση τη διακριτική ευχέρεια της Επιτροπής στο πλαίσιο της διαδικασίας λόγω παραβάσεως, επισημαίνω ότι η Επιτροπή φαίνεται να άγεται από τις υποκειμενικές εκτιμήσεις των κρατών μελών. Εντούτοις, η διαδικασία του άρθρου 258 ΣΛΕΕ ( 56 ) όπως και αυτή του άρθρου 260 ΣΛΕΕ ( 57 ) στηρίζονται στην αντικειμενική διαπίστωση ότι κράτος μέλος παρέβη τις υποχρεώσεις που.

78.

Ως εκ τούτου, δεν αντιλαμβάνομαι πώς θα μπορούσε να γίνει δεκτή η διαβεβαίωση αυτή της Επιτροπής, η οποία εισάγει όντως ένα υποκειμενικό κριτήριο το οποίο τείνει να προσδώσει ηθική διάσταση στη διαδικασία του άρθρου 260 ΣΛΕΕ ( 58 ). Εξάλλου, η εφαρμογή της συλλογιστικής της Επιτροπής θα απαιτούσε λεπτομερή ανάλυση του ζητήματος ουσίας της μεταφοράς ή μη της οδηγίας.

79.

Απομένει να εξεταστεί η άποψη κατά την οποία το άρθρο 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ αφορά αποκλειστικώς τις καταστάσεις στις οποίες το κράτος μέλος δεν προέβη σε καμία απολύτως ενέργεια.

80.

Η άποψη αυτή, εάν δεν περιλαμβάνει τις καταστάσεις στις οποίες το κράτος μέλος ανακοινώνει στην Επιτροπή, ως «μέτρα μεταφοράς», μέτρα τα οποία ουδόλως σχετίζονται με την οδηγία που πρέπει να μεταφερθεί στο εθνικό δίκαιο ( 59 ), δεν είναι πειστική. Πράγματι, μια τέτοια «εικονική ανακοίνωση» συνιστά μη ανακοίνωση. Οσάκις προκύπτει, εκ πρώτης όψεως και χωρίς εξέταση επί της ουσίας, ότι τα μέτρα ουδόλως σχετίζονται με την οδηγία, είναι πρόδηλο ότι δεν μπορεί να γίνεται λόγος για μέτρα μεταφοράς βάσει του άρθρου 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ ( 60 ). Εάν προκύπτει, εκ πρώτης όψεως, ότι τα ανακοινωθέντα μέτρα ουδόλως συνιστούν μεταφορά, πρόκειται για παράλειψη ανακοινώσεως.

81.

Επομένως, η περίπτωση στην οποία είναι πασίδηλο ότι οι ανακοινωθείσες στην Επιτροπή πληροφορίες σχετικά με τα μέτρα μεταφοράς ουδόλως σχετίζονται με τις διατάξεις της οδηγίας μπορεί να χαρακτηριστεί ως «παράλειψη ανακοινώσεως» κατά την έννοια του άρθρου 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ ( 61 ).

82.

Επομένως, το ζήτημα που τίθεται είναι αν πληρούνται εν προκειμένω οι προβλεπόμενες στο άρθρο 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ, προϋποθέσεις, ήτοι αν η διάταξη αυτή εφαρμόζεται ratione materiae στην υπό κρίση υπόθεση.

83.

Φρονώ πως όχι.

84.

Η Επιτροπή ζητεί από το Δικαστήριο «να επιβάλει στο Βασίλειο του Βελγίου, σύμφωνα με το άρθρο 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ, την καταβολή ημερήσιας χρηματικής ποινής ποσού 54639,36 ευρώ από την ημερομηνία εκδόσεως της αποφάσεώς του στην παρούσα υπόθεση, λόγω παραβάσεως της υποχρεώσεως ανακοινώσεως των μέτρων μεταφοράς της οδηγίας [2014/61] στο εσωτερικό δίκαιο» ( 62 ).

85.

Το ποσό αυτό μειώθηκε σταδιακά κατά τη διάρκεια της ενώπιον του Δικαστηρίου διαδικασίας, στο μέτρο που το Βασίλειο του Βελγίου μετέφερε σταδιακά στο εθνικό δίκαιο την οδηγία.

86.

Η ημερομηνία αναφοράς για τον καθορισμό της επιβολής χρηματικής κυρώσεως είναι αυτή κατά την οποία το Δικαστήριο εξετάζει τα πραγματικά περιστατικά. Αυτή είναι η πάγια νομολογία του Δικαστηρίου στο πλαίσιο του άρθρου 260, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ ( 63 ), η οποία εκτιμώ ότι μπορεί κάλλιστα να εφαρμοστεί στο άρθρο 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ ( 64 ).

87.

Κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση, η Επιτροπή ενημέρωσε το Δικαστήριο ότι εκτιμά ότι κενά στη μεταφορά εξακολουθούν να υφίστανται μόνο για την Περιφέρεια Βρυξελλών-Πρωτευούσης και αφορούν μόνο ορισμένες διατάξεις, ήτοι τους ορισμούς που παρατίθενται στο άρθρο 2, σημεία 7 ( 65 ), 8 ( 66 ), 9 ( 67 ) και 11 ( 68 ), το άρθρο 4, παράγραφος 5 ( 69 ), και το άρθρο 8 ( 70 ) της οδηγίας 2014/61. Λαμβανομένης υπόψη της προόδου αυτής, η Επιτροπή αποφάσισε να μειώσει σε «1» τον συντελεστή βαρύτητας και ζητεί από το Δικαστήριο να επιβάλει στο Βασίλειο του Βελγίου ημερήσια χρηματική ποινή ύψους 6071,04 ευρώ.

88.

Το Βασίλειο του Βελγίου δεν αμφισβητεί την αιτίαση περί κενών στη μεταφορά.

89.

Επιπλέον, το Βασίλειο του Βελγίου ανακοίνωσε στην Επιτροπή τα ήδη υλοποιηθέντα μέτρα μεταφοράς. Εντούτοις, η Επιτροπή υποστηρίζει ότι η Βελγική Κυβέρνηση «παρέβη την υποχρέωση που υπέχει να ανακοινώσει τα μέτρα μεταφοράς» της οδηγίας 2014/61.

90.

Βάσει των κριτηρίων που ανέπτυξα ανωτέρω και στο μέτρο που το εν λόγω κράτος μέλος ανακοίνωσε σταδιακά στην Επιτροπή τα μέτρα μεταφοράς, δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι το Βασίλειο του Βελγίου παρέβη την υποχρέωση ανακοινώσεως που υπέχει.

91.

Ως εκ τούτου, το σχετικό με το άρθρο 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ αίτημα της Επιτροπής δεν μπορεί να ευδοκιμήσει.

92.

Η Επιτροπή ζητεί από το Δικαστήριο να επιβάλει στο Βασίλειο του Βελγίου ημερήσια χρηματική ποινή ύψους 6071,04 ευρώ.

93.

Καίτοι δεν θεωρώ αναγκαίο να εκφέρω άποψη επί του ακριβούς υπολογισμού ημερήσιας χρηματικής ποινής στο πλαίσιο της υπό κρίση υποθέσεως, δεδομένου ότι εκτιμώ ότι το άρθρο 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ δεν τυγχάνει εφαρμογής εν προκειμένω, επιθυμώ εντούτοις να διατυπώσω δύο σύντομες, γενικού χαρακτήρα, παρατηρήσεις σχετικά με τις χρηματικές κυρώσεις για την περίπτωση που το Δικαστήριο ήθελε αποφανθεί ότι το άρθρο 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ τυγχάνει εφαρμογής εν προκειμένω.

94.

Σκοπός των χρηματικών κυρώσεων είναι να συμμορφωθεί το κράτος μέλος προς το δίκαιο της Ένωσης και να αποτραπούν νέες παραβάσεις ( 71 ). Ο σκοπός των κυρώσεων αυτών δεν είναι ηθικός, αλλά πραγματιστικός.

95.

Επιβάλλεται, εξαρχής, η επισήμανση ότι, γενικά ( 72 ), οι αρχές που έχουν διατυπωθεί στο πλαίσιο του άρθρου 260, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ εφαρμόζονται επίσης στο άρθρο 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ ( 73 ). Συναφώς, οι δύο παρατηρήσεις μου έχουν ως ακολούθως.

96.

Κατά πρώτον, δεδομένου ότι σκοπός του άρθρου 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ είναι, όπως και αυτός του άρθρου 260, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ, η επιβολή κυρώσεων λόγω μη εκτελέσεως αποφάσεως του Δικαστηρίου, η Επιτροπή μπορεί να χρησιμοποιήσει την ίδια μέθοδο υπολογισμού των χρηματικών κυρώσεων στο πλαίσιο αμφοτέρων των παραγράφων αυτών ( 74 ). Εν πάση περιπτώσει, το Δικαστήριο δεν δεσμεύεται από τις προτάσεις της Επιτροπής ούτε όσον αφορά την επιβολή κυρώσεως ( 75 ) ούτε όσον αφορά τη μέθοδο υπολογισμού της ( 76 ).

97.

Κατά δεύτερον, τίθεται το ζήτημα αν η σχετική με το άρθρο 260, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ νομολογία του Δικαστηρίου, η οποία αφορά το αν το Δικαστήριο μπορεί να επιβάλει χρηματική κύρωση την οποία δεν ζήτησε η Επιτροπή, τυγχάνει εφαρμογής στο άρθρο 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ ( 77 ).

98.

Φρονώ πως όχι.

99.

Πράγματι, εν αντιθέσει προς το άρθρο 260, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ, το άρθρο 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ περιέχει ένα σημαντικό πρόσθετο στοιχείο: στη διάταξη αυτή διευκρινίζεται ότι το Δικαστήριο μπορεί να επιβάλει στο κράτος μέλος τη χρηματική κύρωση «έως του ορίου του ποσού το οποίο υπέδειξε η Επιτροπή» ( 78 ). Έστω και αν το άρθρο 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ μνημονεύει όχι την επιλογή της χρηματικής κυρώσεως που πρόκειται να επιβληθεί αλλά μόνο το ύψος της ( 79 ), η συγκεκριμένη διατύπωση ασκεί επιρροή στην επιλογή της χρηματικής κυρώσεως. Προκειμένου να καταστεί σαφέστερη η άποψή μου θα φέρω το εξής παράδειγμα: η Επιτροπή ζητεί εν προκειμένω να επιβληθεί στο Βασίλειο του Βελγίου ημερήσια χρηματική ποινή ύψους 6071,04 ευρώ. Εάν το Δικαστήριο αποφάσιζε να επιβάλει επιπλέον ένα κατ’ αποκοπήν ποσό στην ημερήσια χρηματική ποινή, πώς θα μπορούσε να παραμείνει «εντός του ορίου του ποσού το οποίο υπέδειξε η Επιτροπή»; Μειώνοντας τη χρηματική ποινή; Στο μέτρο που πρόκειται για ημερήσια χρηματική ποινή, της οποίας το τελικό καταβληθησόμενο από το κράτος μέλος ποσό εξαρτάται από τη διάρκεια (τη συνέχιση) της παραβάσεως από (μετά) την ημερομηνία που θα καθορίσει το Δικαστήριο στην απόφασή του, ποιο είναι το όριο του ποσού αυτού; Είναι αδύνατον να καθοριστεί.

100.

Επομένως, εκτιμώ ότι η διατύπωση «εντός του ορίου του ποσού το οποίο υπέδειξε η Επιτροπή» έχει την έννοια ότι το άρθρο 260, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ απονέμει στο Δικαστήριο την αρμοδιότητα όσον αφορά τις χρηματικές κυρώσεις, συνοδευόμενη από μια γενική απαγόρευση επιβολής βαρύτερης κυρώσεως ( 80 ).

101.

Κατά το άρθρο 138, παράγραφος 3, του Κανονισμού Διαδικασίας του Δικαστηρίου, σε περίπτωση μερικής ήττας των διαδίκων, κάθε διάδικος φέρει τα δικαστικά έξοδά του. Δεδομένου ότι τόσο η Επιτροπή όσο και το Βασίλειο του Βελγίου ηττήθηκαν εν μέρει, πρέπει έκαστος να φέρει τα δικαστικά έξοδά του.

102.

Κατά το άρθρο 140, παράγραφος 1, του Κανονισμού Διαδικασίας του Δικαστηρίου, η Γερμανική, η Εσθονική, η Ιρλανδική, η Ισπανική, η Γαλλική, η Ιταλική, η Λιθουανική, η Ουγγρική, η Αυστριακή και η Ρουμανική Κυβέρνηση φέρουν τα δικαστικά έξοδά τους.

103.

Λαμβανομένων υπόψη των προεκτεθέντων, προτείνω στο Δικαστήριο να αποφανθεί ως εξής: