Υπόθεση T-732/16

Valencia Club de Fútbol, SAD

κατά

Ευρωπαϊκής Επιτροπής

Απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου (τέταρτο τμήμα) της 12ης Μαρτίου 2020

«Κρατικές ενισχύσεις – Ενισχύσεις που χορήγησε η Ισπανία υπέρ ορισμένων επαγγελματικών ποδοσφαιρικών συλλόγων – Εγγύηση – Απόφαση κηρύσσουσα τις ενισχύσεις ασυμβίβαστες με την εσωτερική αγορά – Πλεονέκτημα – Προβληματική επιχείρηση – Κριτήριο του ιδιώτη επενδυτή – Κατευθυντήριες γραμμές όσον αφορά τις κρατικές ενισχύσεις για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση προβληματικών επιχειρήσεων – Ποσό της ενίσχυσης – Δικαιούχος της ενίσχυσης – Αρχή της απαγόρευσης των διακρίσεων – Υποχρέωση αιτιολόγησης»

  1. Ένδικη διαδικασία – Εισαγωγικό δικόγραφο – Τυπικά στοιχεία – Προσδιορισμός του αντικειμένου της διαφοράς – Συνοπτική έκθεση των προβαλλόμενων λόγων – Συνημμένα στο δικόγραφο της προσφυγής έγγραφα – Παραδεκτό – Προϋποθέσεις

    (Οργανισμός του Δικαστηρίου, άρθρο 21· Κανονισμός Διαδικασίας του Γενικού Δικαστηρίου, άρθρο 76, στοιχείο δʹ)

    (βλ. σκέψεις 28, 29)

  2. Ένδικη διαδικασία – Εισαγωγικό δικόγραφο – Τυπικά στοιχεία – Σαφής και ακριβής παράθεση των προβαλλόμενων λόγων – Λόγος ακυρώσεως με τον οποίο προβάλλεται έλλειψη ή ανεπάρκεια αιτιολογίας – Λόγος ακυρώσεως διαφορετικός από εκείνον που αφορά την ουσιαστική νομιμότητα – Έλλειψη σαφήνειας και ακρίβειας – Απαράδεκτο

    (Άρθρα 263 και 296 ΣΛΕΕ· Οργανισμός του Δικαστηρίου, άρθρο 21· Κανονισμός Διαδικασίας του Γενικού Δικαστηρίου, άρθρο 76, στοιχείο δʹ)

    (βλ. σκέψεις 35-39)

  3. Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Εξέτασή τους από την Επιτροπή – Κατευθυντήριες γραμμές εκδοθείσες από την Επιτροπή – Δεσμευτική ισχύς – Όρια – Κατευθυντήριες γραμμές όσον αφορά τις κρατικές ενισχύσεις για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση των προβληματικών επιχειρήσεων – Προβληματική επιχείρηση – Έννοια – Περίπλοκη οικονομική εκτίμηση – Εξουσία εκτίμησης της Επιτροπής – Δικαστικός έλεγχος – Όρια

    (Άρθρα 107 και 108 ΣΛΕΕ· ανακοίνωση 2004/C 244/02 της Επιτροπής)

    (βλ. σκέψεις 58-62)

  4. Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Απαγορεύονται – Παρεκκλίσεις – Ενισχύσεις δυνάμενες να χαρακτηρισθούν συμβατές με την εσωτερική αγορά – Ενισχύσεις για τη διάσωση προβληματικής επιχείρησης – Κατευθυντήριες γραμμές όσον αφορά τις κρατικές ενισχύσεις για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση των προβληματικών επιχειρήσεων – Προβληματική επιχείρηση – Έννοια – Εταιρεία περιορισμένης ευθύνης – Σημείο 10, στοιχείο αʹ, των κατευθυντηρίων γραμμών – Απώλεια υπερβαίνουσα το μισό του εγγεγραμμένου κεφαλαίου – Κριτήρια εκτίμησης – Συνεκτίμηση της μειώσεως των ίδιων κεφαλαίων όταν δεν υπάρχει μείωση του εγγεγραμμένου κεφαλαίου – Επιτρέπεται

    (Άρθρο 107 § 3, στοιχείο γʹ, ΣΛΕΕ· ανακοίνωση 2004/C 244/02 της Επιτροπής, σημείο 10, στοιχείο αʹ)

    (βλ. σκέψεις 62, 63, 66-71, 73-104)

  5. Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Έννοια – Χορήγηση πλεονεκτήματος στους δικαιούχους – Κρατική εγγύηση χορηγηθείσα σε μη κερδοσκοπική οργάνωση για τραπεζικό δάνειο συναφθέν με αποκλειστικό σκοπό την ανακεφαλαιοποίηση προβληματικής επιχείρησης – Χορήγηση ανταλλάγματος υπό μορφή καταβολής προμήθειας εγγύησης – Εκτίμηση με βάση το κριτήριο του ιδιώτη επενδυτή – Εκτίμηση βάσει όλων των κρίσιμων στοιχείων της επίδικης πράξης και του πλαισίου της – Τεκμήριο περί μη συμφωνίας της προμήθειας εγγύησης με τις συνθήκες αγοράς – Δεν επιτρέπεται – Παράβαση της ανακοίνωσης σχετικά με τις εγγυήσεις – Πρόδηλη πλάνη εκτίμησης

    (Άρθρο 107 § 1, ΣΛΕΕ· ανακοίνωση 2008/C 155/02 της Επιτροπής, σημεία 3.2, στοιχείο δʹ, και 4.1)

    (βλ. σκέψεις 122, 123, 126-134)

  6. Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Έννοια – Χορήγηση πλεονεκτήματος στους δικαιούχους – Κρατική εγγύηση χορηγηθείσα σε μη κερδοσκοπική οργάνωση για τραπεζικό δάνειο συναφθέν με αποκλειστικό σκοπό την ανακεφαλαιοποίηση προβληματικής επιχείρησης – Εκτίμηση με βάση το κριτήριο του ιδιώτη επενδυτή – Η Επιτροπή φέρει το βάρος της απόδειξης – Περιεχόμενο – Μη τήρηση της υποχρέωσης συγκέντρωσης πληροφοριακών στοιχείων σχετικά με την ύπαρξη παρόμοιων πράξεων διενεργηθεισών υπό τις συνθήκες της αγοράς – Πρόδηλη πλάνη εκτίμησης

    (Άρθρο 107 § 1, ΣΛΕΕ)

    (βλ. σκέψεις 135-137)

  7. Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Εξέτασή τους από την Επιτροπή – Καθορισμός του δικαιούχου της ενίσχυσης – Πραγματική κάρπωση – Κρατική εγγύηση χορηγηθείσα σε μη κερδοσκοπική οργάνωση για τραπεζικό δάνειο συναφθέν με αποκλειστικό σκοπό την ανακεφαλαιοποίηση προβληματικής επιχείρησης – Χαρακτηρισμός της επιχείρησης ως δικαιούχου του μέτρου ενίσχυσης – Επιτρεπτό – Ύπαρξη συνδικαιούχων – Δεν ασκεί επιρροή

    (Άρθρο 107 § 1, ΣΛΕΕ)

    (βλ. σκέψεις 150-153, 155)

  8. Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Απαγορεύονται – Παρεκκλίσεις – Ενισχύσεις δυνάμενες να χαρακτηρισθούν συμβατές με την εσωτερική αγορά –Ενισχύσεις για την αναδιάρθρωση προβληματικής επιχείρησης – Προϋποθέσεις – Απουσία συνεκτικού σχεδίου αναδιάρθρωσης κατά τον χρόνο χορήγησης της ενίσχυσης – Συνέπειες – Διαδοχικές κρατικές παρεμβάσεις μεταξύ των οποίων υφίστανται αδιάρρηκτοι δεσμοί – Κριτήρια εκτίμησης

    (Άρθρο 107 § 3, στοιχείο γʹ, ΣΛΕΕ)

    (βλ. σκέψεις 164-171)

  9. Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Απαγορεύονται – Παρεκκλίσεις – Ενισχύσεις δυνάμενες να χαρακτηρισθούν συμβατές με την εσωτερική αγορά – Εκτίμηση υπό το πρίσμα του άρθρου 107, παράγραφος 3, στοιχείο γʹ, ΣΛΕΕ – Συνεκτίμηση προγενέστερης πρακτικής – Αποκλείεται – Παραβίαση της αρχής της ίσης μεταχείρισης – Δεν υφίσταται

    (Άρθρο 107 § 3, στοιχείο γʹ, ΣΛΕΕ)

    (βλ. σκέψεις 179, 181, 182)

  10. Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Ανάκτηση παράνομης ενίσχυσης – Υπολογισμός του προς ανάκτηση ποσού – Ενίσχυση σε προβληματική επιχείρηση – Επέκταση της κρατικής εγγύησης που χορηγήθηκε σε μη κερδοσκοπική οργάνωση για τραπεζικό δάνειο συναφθέν με αποκλειστικό σκοπό την ανακεφαλαιοποίηση προβληματικής επιχείρησης – Εκτίμηση της αξίας του ανταλλάγματος το οποίο συνίσταται σε ενεχύραση των μετοχών της προβληματικής επιχείρησης – Περίπλοκη οικονομική εκτίμηση – Εξουσία εκτίμησης της Επιτροπής – Δικαστικός έλεγχος – Όρια – Αντίκτυπος της αύξησης κεφαλαίου επί της χρηματοοικονομικής κατάστασης της προβληματικής επιχείρησης και επί της αξίας των μετοχών της – Στοιχεία εκτίμησης

    (Άρθρο 108 § 2, εδ. 1, ΣΛΕΕ· ανακοίνωση 2004/C 244/02 της Επιτροπής, σημεία 10, στοιχείο αʹ, και 11)

    (βλ. σκέψεις 193-203)

Σύνοψη

Με την απόφαση Valencia Club de Fútbol κατά Ευρωπαϊκής Επιτροπής (T-732/16), η οποία εκδόθηκε στις 12 Μαρτίου 2020, το Γενικό Δικαστήριο ακύρωσε, κατά το μέρος που αφορά την προσφεύγουσα, την απόφαση 2017/365 ( 1 ), με την οποία, μεταξύ άλλων, οι χορηγηθείσες στη Fundación Valencia εγγυήσεις για τη σύναψη δανείου με σκοπό την απόκτηση μετοχών της Valencia Club de Fútbol κρίθηκαν κρατική ενίσχυση παράνομη και ασυμβίβαστη με την εσωτερική αγορά.

Η προσφεύγουσα, Valencia Club de Fútbol, είναι ισπανικός επαγγελματικός ποδοσφαιρικός σύλλογος. Η Fundación Valencia είναι μη κερδοσκοπική οργάνωση συνδεόμενη με τις δραστηριότητες του εν λόγω ποδοσφαιρικού συλλόγου. Στις 5 Νοεμβρίου 2009, η Fundación Valencia έλαβε από το Instituto Valenciano de finanzas (στο εξής: IVF), χρηματοπιστωτικό ίδρυμα της Generalitat Valenciana (Κυβέρνησης της Αυτόνομης Περιφέρειας της Βαλένθια, Ισπανία), εγγύηση για τραπεζικό δάνειο ύψους 75 εκατομμυρίων ευρώ το οποίο συνήφθη με σκοπό την εγγραφή για αγορά του 70,6 % των μετοχών της προσφεύγουσας, στο πλαίσιο της αποφασισθείσας από την προσφεύγουσα αύξησης κεφαλαίου (στο εξής: αρχική εγγύηση). Σε αντάλλαγμα, το IVF θα εισέπραττε προμήθεια εγγύησης ανερχόμενη σε 0,5 % και θα ελάμβανε ως ενέχυρο μετοχές της προσφεύγουσας, ως αντεγγύηση. Σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα αποπληρωμής, προβλεπόταν καταβολή των τόκων από τον μήνα Αύγουστο 2010 και επιστροφή του κεφαλαίου του δανείου σε δύο δόσεις 37,5 εκατομμυρίων ευρώ καταβλητέες, αντιστοίχως, στις 26 Αυγούστου 2014 και στις 26 Αυγούστου 2015, βάσει χρηματοδότησης από την πώληση των μετοχών της προσφεύγουσας.. Στις 10 Νοεμβρίου 2010, το IVF αύξησε την εγγύησή του υπέρ της Fundación Valencia κατά 6 εκατομμύρια ευρώ, προκειμένου να επιτευχθεί ισόποση αύξηση του ήδη χορηγηθέντος δανείου, ώστε να καλυφθεί η αποπληρωμή των οφειλομένων κεφαλαίου, τόκων και δαπανών που είχαν προκύψει λόγω της μη καταβολής των τόκων του εγγυημένου δανείου (στο εξής: δεύτερη εγγύηση).

Με την προσβαλλόμενη απόφαση, η Επιτροπή έκρινε ότι η εγγύηση την οποία χορήγησε το IVF υπέρ της Fundación Valencia καθώς και η αύξησή της είχαν χρηματοδοτηθεί με κρατικούς πόρους και έπρεπε να καταλογιστούν στο Βασίλειο της Ισπανίας, ότι δικαιούχος της ενίσχυσης αυτής ήταν η προσφεύγουσα, διότι η Fundación Valencia ενεργούσε απλώς ως χρηματοδοτικό όχημα, και ότι η χρηματοοικονομική κατάσταση της προσφεύγουσας κατά τον χρόνο λήψης των επίμαχων μέτρων ήταν αυτή μιας προβληματικής επιχείρησης κατά την έννοια των κοινοτικών κατευθυντηρίων γραμμών όσον αφορά τις κρατικές ενισχύσεις για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση προβληματικών επιχειρήσεων ( 2 ). Υπό το πρίσμα των κριτηρίων που καθορίζονται στην ανακοίνωση της Επιτροπής για την εφαρμογή των άρθρων [107] και [108 ΣΛΕΕ] στις κρατικές ενισχύσεις με τη μορφή εγγυήσεων ( 3 ), η Επιτροπή διαπίστωσε την ύπαρξη ενίσχυσης ασυμβίβαστης με την εσωτερική αγορά.

Με την απόφασή του, το Γενικό Δικαστήριο επιβεβαίωσε καταρχάς ότι η προσφεύγουσα ήταν προβληματική επιχείρηση, κατά την έννοια των κατευθυντηρίων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το σημείο 10, στοιχείο αʹ, των εν λόγω κατευθυντηρίων γραμμών, μια εταιρεία περιορισμένης ευθύνης θεωρείται προβληματική επιχείρηση εφόσον έχει απολεσθεί πάνω από το μισό του εγγεγραμμένου της κεφαλαίου και άνω του ενός τετάρτου του κεφαλαίου αυτού έχει απολεσθεί κατά τη διάρκεια των δώδεκα τελευταίων μηνών. Εν προκειμένω, μολονότι το εγγεγραμμένο κεφάλαιο της προσφεύγουσας δεν είχε μειωθεί κατά την ημερομηνία χορήγησης της αρχικής εγγύησης, το Γενικό Δικαστήριο έκρινε ότι η Επιτροπή ορθώς θεώρησε ότι η προσφεύγουσα ήταν προβληματική επιχείρηση, στο μέτρο που η καθαρή περιουσία της, ήτοι τα ίδια κεφάλαιά της, ήταν κατά τον χρόνο εκείνο κατώτερη του ημίσεως του εγγεγραμμένου κεφαλαίου της. Το Γενικό Δικαστήριο διευκρίνισε συναφώς ότι ούτε οι ιδιαιτερότητες του τομέα του επαγγελματικού ποδοσφαίρου ούτε η αγοραία αξία των παικτών της ούτε η αρτιότητα και η αξιοπιστία του σχεδίου βιωσιμότητας που υιοθετήθηκε το 2009 ήταν σε θέση να ανατρέψουν την εκτίμηση αυτή.

Παρά ταύτα το Γενικό Δικαστήριο έκρινε ότι η Επιτροπή δεν έλαβε υπόψη την ανακοίνωση σχετικά με τις εγγυήσεις, τεκμαίροντας ότι κανένα χρηματοπιστωτικό ίδρυμα δεν επρόκειτο να συστήσει εγγύηση υπέρ προβληματικής επιχείρησης και ότι, ως εκ τούτου, δεν ήταν αναγκαίο να εξακριβώσει αν η προμήθεια εγγύησης την οποία όφειλε η Fundación Valencia για την αρχική εγγύηση, ορισθείσα σε 0,5 % του καλυφθέντος ποσού, ήταν σύμφωνη με τις συνθήκες της αγοράς. Συγκεκριμένα, εναπέκειτο στην Επιτροπή να προβεί σε συνολική εκτίμηση λαμβάνοντας υπόψη κάθε κρίσιμο στοιχείο, το οποίο θα της παρείχε τη δυνατότητα να κρίνει αν η προσφεύγουσα προδήλως δεν θα ετύγχανε παρεμφερών διευκολύνσεων εκ μέρους ιδιώτη επιχειρηματία. Το Γενικό Δικαστήριο διαπίστωσε επίσης ότι η Επιτροπή δεν είχε τεκμηριώσει επαρκώς το συμπέρασμά της ότι δεν ήταν δυνατό να προσδιοριστεί η αγοραία τιμή για παρόμοιο μη εγγυημένο δάνειο λόγω του περιορισμένου αριθμού παρατηρήσεων για παρεμφερείς συναλλαγές στην αγορά. Πράγματι, η Επιτροπή φέρει το βάρος προς απόδειξη της συνδρομής των προϋποθέσεων εφαρμογής του κριτηρίου του ιδιώτη επιχειρηματία και, επομένως, σε αυτήν απόκειται να ασκήσει τις εξουσίες της κατά τη διάρκεια της διοικητικής διαδικασίας ώστε να αναζητήσει και συγκεντρώσει όλα τα απαιτούμενα κρίσιμα πληροφοριακά στοιχεία.

Στη συνέχεια, το Γενικό Δικαστήριο επιβεβαίωσε ότι η προσφεύγουσα ήταν η δικαιούχος της δεύτερης εγγύησης, αποκλειστικός σκοπός της οποίας ήταν να παράσχει στη Fundación Valencia τη δυνατότητα να συνεχίσει να εκπληρώνει τις υποχρεώσεις που υπείχε ως οφειλέτρια στο πλαίσιο του αρχικώς συναφθέντος δανείου. Το γεγονός ότι η τράπεζα που είχε χορηγήσει το δάνειο μπορεί να είναι η έμμεση συνδικαιούχος της εγγύησης αυτής κρίνεται ότι δεν ασκεί, συναφώς, επιρροή.

Εντούτοις, το Γενικό Δικαστήριο έκρινε, στο πλαίσιο της εξέτασης του υπολογισμού του ύψους της ενίσχυσης που συνιστούσε η δεύτερη εγγύηση, ότι οι εκτιμήσεις της Επιτροπής, σύμφωνα με τις οποίες η προσφεύγουσα ασκούσε ζημιογόνες δραστηριότητες και η αξία των μετοχών της που είχαν δοθεί ως ασφάλεια του δανείου ήταν σχεδόν μηδενική, ήταν ανακριβείς και ενείχαν πρόδηλη πλάνη εκτίμησης. Συγκεκριμένα, αφενός, κατά την ημερομηνία χορήγησης της δεύτερης εγγύησης, είχε ήδη αποφασιστεί η αύξηση κεφαλαίου και είχε ήδη γίνει η εγγραφή για τις νεοεκδοθείσες μετοχές, οπότε το εγγεγραμμένο κεφάλαιο της προσφεύγουσας, όπως επίσης και η καθαρή της θέση και τα κέρδη της, είχαν αυξηθεί και οι δραστηριότητές της ήταν κερδοφόρες. Αφετέρου, κατά το κλείσιμο της οικονομικής χρήσης 2009/2010, η καθαρή θέση της προσφεύγουσας, ανερχόμενη σε 57,3 εκατομμύρια ευρώ, ήταν σημαντική και η καθαρή περιουσία της ήταν θετική.

( 1 ) Απόφαση (ΕΕ) 2017/365 της Επιτροπής, της 4ης Ιουλίου 2016, σχετικά με την κρατική ενίσχυση SA.36387 (2013/C) (πρώην 2013/NN) (πρώην 2013/CP) που χορήγησε η Ισπανία στη Valencia Club de Fútbol, SAD, στην Hércules Club de Fútbol, SAD και στην Elche Club de Fútbol, SAD (ΕΕ 2017, L 55, σ. 12) (στο εξής: προσβαλλόμενη απόφαση).

( 2 ) ΕΕ 2004, C 244, σ. 2 (στο εξής: κατευθυντήριες γραμμές για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση).

( 3 ) ΕΕ 2008, C 155, σ. 10 (στο εξής: ανακοίνωση σχετικά με τις εγγυήσεις).