Υπόθεση C‑438/16 P
Ευρωπαϊκή Επιτροπή
κατά
Γαλλικής Δημοκρατίας και IFP Énergies nouvelles
«Αίτηση αναιρέσεως – Κρατική ενίσχυση – Καθεστώς ενισχύσεων που τέθηκε σε ισχύ από τη Γαλλία – Απεριόριστη εγγύηση του Δημοσίου υπέρ του Institut Français du Pétrole (IFP) διά της μετατροπής του σε δημόσιο νομικό πρόσωπο βιομηχανικού και εμπορικού χαρακτήρα (EPIC) – Απόφαση με την οποία γίνεται δεκτό ότι το μέτρο εν μέρει δεν συνιστά κρατική ενίσχυση και εν μέρει συνιστά κρατική ενίσχυση συμβατή με την εσωτερική αγορά, υπό την επιφύλαξη της τήρησης ορισμένων όρων – Έννοια του όρου “καθεστώς ενισχύσεων” – Τεκμήριο ύπαρξης πλεονεκτήματος – Βάρος και βαθμός αποδείξεως»
Περίληψη – Απόφαση του Δικαστηρίου (πέμπτο τμήμα)
της 19ης Σεπτεμβρίου 2018
Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Εξέτασή τους από την Επιτροπή – Εξέταση καθεστώτος ενισχύσεων στο σύνολό του – Επιτρέπεται
(Άρθρα 107 § 3 ΣΛΕΕ και 108 ΣΛΕΕ)
Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Εξέτασή τους από την Επιτροπή – Καθεστώς ενισχύσεων – Έννοια – Μετατροπή επιχείρησης σε δημόσιο νομικό πρόσωπο βιομηχανικού και εμπορικού χαρακτήρα – Δεν εμπίπτει – Χαρακτηρισμός της ως ατομικής ενίσχυσης
(Άρθρο 108 ΣΛΕΕ· κανονισμός 659/1999 του Συμβουλίου, άρθρο 1, στοιχεία δ’ και εʹ)
Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Έννοια – Κριτήρια εκτιμήσεως – Σωρευτικές προϋποθέσεις
(Άρθρο 107 § 1 ΣΛΕΕ)
Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Έννοια – Χορήγηση πλεονεκτήματος στους δικαιούχους – Κρατική εγγύηση υπέρ επιχείρησης που δεν υπόκειται δεν υπόκειται στις κανονικές διαδικασίες εξυγίανσης και εκκαθάρισης – Απόδειξη της ύπαρξης πλεονεκτήματος δια της τεκμαιρόμενης βελτίωσης της χρηματοοικονομικής θέσης της επιχείρησης αυτής – Ανατροπή του τεκμηρίου
(Άρθρο 107 § 1 ΣΛΕΕ)
Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Έννοια – Χορήγηση πλεονεκτήματος στους δικαιούχους – Κρατική εγγύηση υπέρ επιχείρησης που δεν υπόκειται δεν υπόκειται στις κανονικές διαδικασίες εξυγίανσης και εκκαθάρισης – Το βάρος απόδειξης της ύπαρξης του πλεονεκτήματος φέρει η Επιτροπή – Εκτίμηση βάσει όλων των στοιχείων που ασκούν επιρροή – Πλεονέκτημα που υλοποιείται στις σχέσεις μεταξύ, αφενός, της επιχείρησης που είναι δικαιούχος της εν λόγω εγγύησης και, αφετέρου, των προμηθευτών της και των πελατών της – Προϋποθέσεις
(Άρθρο 107 § 1 ΣΛΕΕ)
Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψη 63)
Δεν αποτελεί καθεστώς ενισχύσεων, κατά την έννοια του άρθρου 1, στοιχείο δʹ, του κανονισμού 659/1999, για τη θέσπιση λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του άρθρου 108 ΣΛΕΕ, μέτρο το οποίο συνίσταται μόνο στην παροχή σε συγκεκριμένο νομικό πρόσωπο απεριόριστης και έμμεσης κρατικής εγγύησης, συνδεδεμένης βάσει της εθνικής νομοθεσίας με το καθεστώς του δημοσίου νομικού προσώπου πρόσωπο βιομηχανικού και εμπορικού χαρακτήρα (EPIC), καθεστώς το οποίο συνεπάγεται την παροχή τέτοιας εγγύησης στον συγκεκριμένο φορέα. Επιβάλλεται, συγκεκριμένα, η διαπίστωση ότι το επίμαχο μέτρο δεν περιέχει καμία διάταξη βάσει της οποίας θα μπορούσε να χορηγηθεί ενίσχυση κατά την έννοια του άρθρου 1, στοιχείο δʹ, του κανονισμού 659/1999. Συναφώς, στο μέτρο που η μετατροπή του εν λήγω φορέα μπορεί να χαρακτηρισθεί ως κρατική ενίσχυση, συνιστά ενίσχυση χορηγηθείσα στο πλαίσιο καθεστώτος ενισχύσεων η οποία έπρεπε να κοινοποιηθεί, δηλαδή ατομική ενίσχυση κατά την έννοια του άρθρου 1, στοιχείο εʹ, του κανονισμού 659/1999
(βλ. σκέψεις 66, 70)
Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 108, 109)
Εναπόκειται στην Επιτροπή να αποδείξει την ύπαρξη κρατικής ενίσχυσης κατά την έννοια του άρθρου 107, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ. Ειδικότερα, η Επιτροπή υποχρεούται να διεξάγει τη διαδικασία εξέτασης των επίμαχων μέτρων κατά τρόπο επιμελή και αμερόληπτο, ώστε να έχει στη διάθεσή της, κατά την έκδοση της τελικής αποφάσεως περί διαπιστώσεως της υπάρξεως ενισχύσεως και, ενδεχομένως, της ασυμβατότητας ή του παράνομου χαρακτήρα της ενισχύσεως, τα κατά το δυνατόν πληρέστερα και πλέον αξιόπιστα στοιχεία. Ωστόσο, στο πλαίσιο της εξέτασης αυτής, η Επιτροπή μπορεί να επικαλεστεί το απλό τεκμήριο σύμφωνα με το οποίο η παροχή κρατικής εγγύησης υπέρ δημοσίου νομικού προσώπου πρόσωπο βιομηχανικού και εμπορικού χαρακτήρα (EPIC), το οποίο δεν υπόκειται στις κανονικές διαδικασίες εξυγίανσης και εκκαθάριση, συνεπάγεται τη βελτίωση της οικονομικής θέσης του, διά του περιορισμού των επιβαρύνσεων που συνήθως βαρύνουν τον προϋπολογισμό του. Κατά συνέπεια, στο πλαίσιο της σχετικής με υφιστάμενες ενισχύσεις διαδικασία, προκειμένου να αποδειχθεί το πλεονέκτημα που παρέχει τέτοιου είδους εγγύηση στη επιχείρηση που επωφελείται του πλεονεκτήματος, αρκεί η Επιτροπή να αποδείξει την ύπαρξη της εγγύησης αυτής, χωρίς να απαιτείται να αποδείξει τις πραγματικές συνέπειες που απορρέουν από αυτήν από τον χρόνο της χορήγησής της.
Επομένως, το τεκμήριο αυτό είναι μεν μαχητό, πλην όμως μπορεί να ανατραπεί μόνον εφόσον αποδειχθεί ότι, λαμβανομένου υπόψη του οικονομικού και νομικού πλαισίου εντός του οποίου εντάσσεται η συνδεδεμένη με το καθεστώς του οικείου EPIC εγγύηση, το νομικό αυτό πρόσωπο δεν έχει αποκομίσει κατά το παρελθόν και δεν θα αποκομίσει κατά πάσα πιθανότητα στο μέλλον πραγματικό πλεονέκτημα από την εγγύηση αυτή. Ωστόσο, το γεγονός ότι ο αποδέκτης της εγγύησης δεν αποκόμισε στο παρελθόν κανένα πραγματικό οικονομικό πλεονέκτημα από το καθεστώς του ως EPIC δεν αρκεί για να ανατραπεί το τεκμήριο της ύπαρξης πλεονεκτήματος.
(βλ. σκέψεις 110, 111, 117, 118)
Όσον αφορά το τεκμήριο του πλεονεκτήματος που απορρέει από την παροχή εγγύησης που συνδέεται με το καθεστώς του δημοσίου νομικού προσώπου πρόσωπο βιομηχανικού και εμπορικού χαρακτήρα (EPIC), τεκμήριο το οποίο μπορεί να επικαλεστεί η Επιτροπή κατά την εξέταση της ύπαρξης κρατικής ενίσχυσης κατά την έννοια του άρθρου 107, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ, είναι γεγονός ότι η δυνατότητα εφαρμογής του τεκμηρίου αυτού έχει ρητώς αναγνωριστεί μόνον όσον αφορά τις σχέσεις του EPIC με τους τραπεζικούς και χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς, πλην όμως δεν μπορεί, καταρχήν, να αποκλειστεί η δυνατότητα εφαρμογής του τεκμηρίου αυτού σε άλλες σχέσεις του EPIC, και συγκεκριμένα στις σχέσεις του με τους προμηθευτές του και τους πελάτες του.
Τούτων δοθέντων, δεν προκύπτει το συμπέρασμα ότι το εν λόγω τεκμήριο μπορεί να επεκταθεί αυτομάτως στις σχέσεις ενός EPIC με τους προμηθευτές του και τους πελάτες του, χωρίς να είναι αναγκαίο να εξεταστεί προηγουμένως εάν, λαμβανομένης υπόψη της συμπεριφοράς των εν λόγω παραγόντων, ο EPIC μπορεί να αντλήσει πλεονέκτημα αντίστοιχο προς αυτό που αντλεί στις σχέσεις του με τους τραπεζικούς και χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς. Συγκεκριμένα, το απλό τεκμήριο του πλεονεκτήματος που απορρέει από την παροχή εγγύησης που συνδέεται με το καθεστώς του EPIC στηρίζεται στην παραδοχή ότι, χάρη στην εγγύηση που συνδέεται με το καθεστώς του, ο οικείος EPIC τυγχάνει ή θα μπορούσε να τύχει ευνοϊκότερων χρηματοπιστωτικών όρων από αυτούς που συνήθως συνομολογούνται στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Συνεπώς, η εφαρμογή του τεκμηρίου αυτού στις σχέσεις του EPIC με τους προμηθευτές και τους πελάτες δικαιολογείται μόνον εφόσον συνομολογούνται και με αυτούς τέτοιοι ευνοϊκότεροι όροι στις αντίστοιχες αγορές.
Κατά συνέπεια, εφόσον η Επιτροπή σκοπεύει να εφαρμόσει το εν λόγω τεκμήριο, οφείλει να εξετάσει το οικονομικό και νομικό πλαίσιο της αγοράς που επηρεάζεται από τις σχέσεις αυτές. Ειδικότερα, η Επιτροπή είναι υποχρεωμένη να εξετάσει εάν οι συμπεριφορές όσων δραστηριοποιούνται στην οικεία αγορά δικαιολογούν την παραδοχή ότι υπάρχει πλεονέκτημα ανάλογο με εκείνο που υφίσταται στις σχέσεις του EPIC με τους τραπεζικούς και χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς.
(βλ. σκέψεις 139, 149-151)