Υπόθεση T‑121/15
Fortischem a.s.
κατά
Ευρωπαϊκής Επιτροπής
Απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου (έκτο τμήμα) της 24ης Σεπτεμβρίου 2019
«Κρατικές ενισχύσεις – Χημική βιομηχανία – Απόφαση κηρύσσουσα ενίσχυση ασύμβατη προς την εσωτερική αγορά – Έννοια της κρατικής ενισχύσεως – Κρατικοί πόροι – Πλεονέκτημα – Ανάκτηση – Οικονομική συνέχεια – Αρχή της χρηστής διοικήσεως – Υποχρέωση αιτιολογήσεως»
Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Έννοια – Χορήγηση πλεονεκτήματος, από το Δημόσιο, μέσω κρατικών πόρων – Απουσία μεταφοράς κρατικών πόρων – Δεν ασκεί επιρροή – Παρέμβαση έχουσα ως αποτέλεσμα τη μείωση των επιβαρύνσεων μιας επιχειρήσεως – Περιλαμβάνεται
(Άρθρα 107 § 1 και 108 ΣΛΕΕ)
(βλ. σκέψεις 58-61)
Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Έννοια – Νομικός χαρακτήρας – Ερμηνεία βάσει αντικειμενικών στοιχείων – Δικαστικός έλεγχος – Περιεχόμενο – Περίπλοκη οικονομική εκτίμηση – Έλεγχος του υποστατού, της αξιοπιστίας και της συνέπειας των αποδεικτικών στοιχείων – Έλεγχος του αν τα κρίσιμα στοιχεία είναι πλήρη
(Άρθρο 107 § 1 ΣΛΕΕ)
(βλ. σκέψεις 62-64)
Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Έννοια – Χορήγηση πλεονεκτήματος στους δικαιούχους – Εφαρμογή καθεστώτος παρεκκλίνοντος από το κοινό καθεστώς του πτωχευτικού δικαίου στις αφερέγγυες στρατηγικής σημασίας επιχειρήσεις – Περιλαμβάνεται – Προϋποθέσεις – Υποχρέωση του συνδίκου της πτωχεύσεως να συνεχίσει τη λειτουργία της επιχειρήσεως, παρά την οικονομική της κατάσταση, και να αποτρέψει αδικαιολόγητες ομαδικές απολύσεις – Περιλαμβάνεται
(Άρθρο 107 § 1 ΣΛΕΕ)
(βλ. σκέψεις 72, 75-79)
Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Έννοια – Εκτίμηση βάσει του κριτηρίου του ιδιώτη δανειστή – Εφαρμογή καθεστώτος παρεκκλίνοντος από το κοινό καθεστώς του πτωχευτικού δικαίου στις επιχειρήσεις στρατηγικής σημασίας που πτωχεύουν – Κράτος που ενεργεί ως φορέας δημόσιας εξουσίας – Δεν περιλαμβάνεται
(Άρθρο 107 § 1 ΣΛΕΕ)
(βλ. σκέψεις 85, 86, 150)
Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Διοικητική διαδικασία – Υποχρεώσεις της Επιτροπής – Επιμελής και αμερόληπτη εξέταση – Συνεκτίμηση των κατά το δυνατόν πληρέστερων και πλέον αξιόπιστων στοιχείων – Περιεχόμενο της υποχρέωσης – Δυνατότητα έκδοσης απόφασης βάσει των διαθέσιμων στοιχείων – Προϋπόθεση
(Άρθρο 4 § 3 ΣΕΕ· άρθρα 107 § 1, και 108 § 2 ΣΛΕΕ)
(βλ. σκέψεις 157, 158)
Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Απόφαση της Επιτροπής διαπιστώνουσα την ασυμβατότητα ενισχύσεως προς την εσωτερική αγορά και διατάσσουσα την ανάκτησή της – Δυνατότητα της Επιτροπής να καταλείπει στις εθνικές αρχές το έργο του υπολογισμού του ακριβούς προς ανάκτηση ποσού
(Άρθρο 108 § 2 ΣΛΕΕ)
(βλ. σκέψεις 167-169)
Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Απόφαση της Επιτροπής διαπιστώνουσα την ασυμβατότητα ενισχύσεως προς την εσωτερική αγορά και διατάσσουσα την ανάκτησή της – Καθορισμός των υποχρεώσεων του κράτους μέλους – Υποχρέωση ανακτήσεως – Περιεχόμενο – Επαναφορά των πραγμάτων στην προτέρα κατάσταση
(Άρθρο 108 § 2 ΣΛΕΕ)
(βλ. σκέψεις 180, 181)
Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Ανάκτηση παράνομης ενισχύσεως – Προσδιορισμός του οφειλέτη σε περίπτωση μεταβιβάσεως στοιχείων του ενεργητικού – Δικαιούχος των ενισχύσεων επιχείρηση που πτωχεύει – Σύσταση νέας επιχειρήσεως προς συνέχιση των δραστηριοτήτων αυτής – Η υποχρέωση επιστροφής βαρύνει τη νέα επιχείρηση – Προϋποθέσεις – Λεγόμενο κριτήριο της «οικονομικής συνέχειας» της επιχειρήσεως – Στοιχεία που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη – Όφελος που παρέχεται με το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα – Υποχρέωση συνεκτιμήσεως του συνόλου των στοιχείων που μπορούν να ληφθούν υπόψη – Δεν υφίσταται
(Άρθρο 108 § 2 ΣΛΕΕ)
(βλ. σκέψεις 205-212)
Σύνοψη
Με την απόφαση Fortischem κατά Επιτροπής (T‑121/15), εκδοθείσα στις 24 Σεπτεμβρίου 2019, το Γενικό Δικαστήριο απέρριψε την προσφυγή ακυρώσεως που άσκησε η εταιρία Fortischem κατά της αποφάσεως 2015/1826 της Επιτροπής, της 15ης Οκτωβρίου 2014, σχετικά με την κρατική ενίσχυση που χορήγησε η Σλοβακία στην εταιρία Novácké chemické závody, a.s. (στο εξής: NCHZ) ( 1 ).
Η NCHZ ήταν παραγωγός χημικών προϊόντων και διέθετε τρία τμήματα, εκμεταλλευόμενη εργοστάσιο χημικών προϊόντων εγκατεστημένο στην περιοχή του Trenčín (Σλοβακία). Κατόπιν υποβολής δήλωσης περί αδυναμίας συνέχισης των δραστηριοτήτων της και περί αναστολής πληρωμών, τον Οκτώβριο του 2009 η εταιρία αυτή υπήχθη σε διαδικασία πτώχευσης. Αρχικά, από τις 2 Δεκεμβρίου 2009 μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2010, η NCHZ, κατ’ εφαρμογήν του νόμου περί των εταιριών στρατηγικής σημασίας ( 2 ), χαρακτηρίστηκε από τις σλοβακικές αρχές ως εταιρία στρατηγικής σημασίας και υπήχθη σε καθεστώς παρεκκλίνον από τους κανόνες του κοινού πτωχευτικού δικαίου, που επέβαλλε στον σύνδικο της πτωχεύσεως να συνεχίσει τη λειτουργία της εταιρίας και να αποτρέψει αδικαιολόγητες ομαδικές απολύσεις. Στη συνέχεια, η NCHZ υπήχθη στον νόμο περί πτωχεύσεως. Αφού οι δανειστές αποφάσισαν, στις 26 Ιανουαρίου 2011, τη συνέχιση της λειτουργίας της NCHZ, το αρμόδιο πρωτοδικείο του Trenčin εξέδωσε, στις 7 Ιουνίου 2011, εκτελεστή διάταξη που καλούσε τον σύνδικο της πτωχεύσεως να κινήσει διαδικασία πρόσκλησης προς υποβολή προσφορών με σκοπό την πώληση της NCHZ. Η διαδικασία αυτή οδήγησε στην πώληση της NCHZ στην εταιρία Via Chem Slovakia a.s., που ολοκληρώθηκε στις 31 Ιουλίου 2012. Την 1η Αυγούστου 2012, η Via Chem Slovakia πώλησε το τμήμα χημικών προϊόντων της NCHZ στην προσφεύγουσα εταιρία, τη Fortischem, με εξαίρεση τα ακίνητα (κτίρια και γήπεδα), τα οποία είχαν τεθεί στη διάθεσή της βάσει συμβάσεως μισθώσεως.
Με την απόφαση 2015/1826 η Επιτροπή διαπίστωσε ότι είχε παραχωρηθεί ενίσχυση ύψους 4783424,10 ευρώ από τη Σλοβακία στην NCHZ, λόγω της υπαγωγής στο καθεστώς της εταιρίας στρατηγικής σημασίας, ότι η εν λόγω ενίσχυση είχε χορηγηθεί παρανόμως και ήταν ασύμβατη προς την εσωτερική αγορά και ότι, επομένως, έπρεπε να επιστραφεί από την NCHZ και τη Fortischem, η οποία είχε αποκτήσει την πρώτη εταιρία.
Στο πλαίσιο της προσφυγής της, η προσφεύγουσα ισχυρίστηκε, κατ’ ουσίαν, καταρχάς ότι η υπαγωγή της NCHZ στο καθεστώς της εταιρίας στρατηγικής σημασίας δεν μπορούσε να χαρακτηριστεί ως κρατική ενίσχυση, καθόσον δεν μεταβιβάστηκαν κρατικοί πόροι και δεν χορηγήθηκε οικονομικό πλεονέκτημα. Αφού υπενθύμισε ότι, σύμφωνα με την απόφαση της 1ης Δεκεμβρίου 1998, Ecotrade ( 3 ), η εφαρμογή σε επιχείρηση καθεστώτος παρεκκλίνοντος από τους κανόνες του κοινού πτωχευτικού δικαίου πρέπει να λογίζεται ως χορήγηση κρατικής ενισχύσεως όταν, ιδίως, στην εν λόγω επιχείρηση δόθηκε η δυνατότητα να συνεχίσει την οικονομική της δραστηριότητα υπό περιστάσεις στις οποίες ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα αποκλειόταν στο πλαίσιο της εφαρμογής των κανόνων του κοινού πτωχευτικού δικαίου, το Γενικό Δικαστήριο έκρινε ότι τούτο συνέβαινε εν προκειμένω. Συγκεκριμένα, διαπίστωσε ότι αποτέλεσμα της εφαρμογής του νόμου περί των εταιριών στρατηγικής σημασίας ήταν να υποχρεωθεί η NCHZ, αφενός, να συνεχίσει τη δραστηριότητά της, χωρίς να ληφθεί υπόψη η οικονομική της κατάσταση και η δυνατότητά της να εξοφλεί τα χρέη της, ιδίως προς δημόσιους φορείς, καθώς και, αφετέρου, να διατηρήσει το προσωπικό της, λόγω της παρεμποδίσεως των ομαδικών απολύσεων. Τούτο της παρέσχε τη δυνατότητα να συνεχίσει τη δραστηριότητά της παράλληλα με την παρεχόμενη στους πελάτες της και στους προμηθευτές της βεβαιότητα ότι η δραστηριότητά της θα συνεχιζόταν μέχρι τα τέλη του έτους 2010. Ταυτόχρονα, η εφαρμογή του νόμου για τις εταιρίες στρατηγικής σημασίας στην NCHZ δημιούργησε σε βάρος ορισμένων από τους δανειστές της, δημοσίων ιδίως φορέων, τον κίνδυνο να αυξηθεί το ποσό των απαιτήσεών τους κατά τη διάρκεια της πρώτης περιόδου της πτώχευσης, κίνδυνος ο οποίος, κατά τα λοιπά, υλοποιήθηκε. Υπό περιστάσεις όμως αντιστοιχούσες στους συνήθεις όρους λειτουργίας της αγοράς, η NCHZ δεν θα μπορούσε να επιτύχει το ίδιο πλεονέκτημα με αυτό που της χορηγήθηκε, και μάλιστα με κρατικούς πόρους.
Η προσφεύγουσα ισχυρίστηκε επίσης ότι η υποχρέωση ανακτήσεως της κρατικής ενισχύσεως δεν μπορούσε να επεκταθεί στην ίδια, ελλείψει οικονομικής συνέχειας μεταξύ αυτής και της NCHZ. Συναφώς, το Γενικό Δικαστήριο υπενθύμισε καταρχάς ότι, στην περίπτωση που η επιχείρηση η οποία υπήρξε αποδέκτης παράνομων ενισχύσεων κηρύσσεται σε πτώχευση και έχει συσταθεί άλλη εταιρία προκειμένου να συνεχίσει τμήμα των δραστηριοτήτων της πρώτης επιχειρήσεως, η συνέχιση της δραστηριότητας αυτής, χωρίς ανάκτηση των παράνομων ενισχύσεων, μπορεί να έχει ως συνέπεια τη διαιώνιση της στρεβλώσεως του ανταγωνισμού που προκλήθηκε από το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα το οποίο διέθετε η ως άνω εταιρία έναντι των ανταγωνιστών της στην αγορά. Τούτο συμβαίνει, ειδικότερα, όταν η απόκτηση στοιχείων του ενεργητικού της υπό εκκαθάριση εταιρίας πραγματοποιείται χωρίς να καταβάλλεται τίμημα σύμφωνο με τους όρους της αγοράς ή εφόσον διαπιστώνεται ότι η σύσταση της εταιρίας αυτής είχε ως αποτέλεσμα να καταστρατηγηθεί η υποχρέωση επιστροφής των εν λόγω ενισχύσεων, με τη διευκρίνιση ωστόσο ότι δεν απαιτείται να υπάρχει πρόθεση προκειμένου να διαπιστωθεί καταστρατήγηση της υποχρεώσεως ανακτήσεως με τη μεταβίβαση στοιχείων ενεργητικού. Το Γενικό Δικαστήριο συνήγαγε εξ αυτών ότι το γεγονός ότι η τιμή της μεταβιβάσεως δεν αντιστοιχεί προς την αγοραία αξία δεν αρκεί, από μόνο του, για να αποκλείσει την ύπαρξη οικονομικής συνέχειας και δεν εμποδίζει, υπό ορισμένες περιστάσεις, την επέκταση της υποχρεώσεως ανακτήσεως, λόγω της υπάρξεως αποτελέσματος καταστρατήγησης, χωρίς να απαιτείται να υπάρχει πρόθεση διαπράξεως τέτοιας καταστρατήγησης.
Εν προκειμένω, κατόπιν αναλύσεως των διαφόρων στοιχείων που χαρακτηρίζουν την απόκτηση της NCHZ από την προσφεύγουσα, το Γενικό Δικαστήριο έκρινε ότι η Επιτροπή δεν υπέπεσε σε πλάνη εκτιμώντας, αφενός, ότι τόσο η έκταση της συναλλαγής όσο και η οικονομική λογική της μπορούσαν να συνιστούν ενδείξεις περί της υπάρξεως οικονομικής συνέχειας και, αφετέρου, ότι δεν μπορούσε να θεωρείται βέβαιο ότι οι δύο διαδοχικές πωλήσεις είχαν γίνει στην αγοραία αξία. Κατά συνέπεια, η Επιτροπή βασίμως κατέληξε στο συμπέρασμα ότι έπρεπε να επεκταθεί στην προσφεύγουσα η υποχρέωση ανακτήσεως, ανεξαρτήτως της διαπιστώσεως προθέσεως καταστρατήγησης.
( 1 ) Απόφαση (ΕΕ) 2015/1826 της Επιτροπής, της 15ης Οκτωβρίου 2014, σχετικά με την κρατική ενίσχυση SA.33797 (2013/C) (πρώην 2013/NN) (πρώην 2011/CP) την οποία έθεσε σε εφαρμογή η Σλοβακία υπέρ της NCHZ (ΕΕ 2015, L 269).
( 2 ) Νόμος 493/2009, της 5ης Νοεμβρίου 2009, περί ορισμένων μέτρων σχετικά με τις εταιρίες στρατηγικής σημασίας και την τροποποίηση ορισμένων άλλων νόμων.
( 3 ) Απόφαση του Δικαστηρίου της 1ης Δεκεμβρίου 1998, Ecotrade (C‑200/97, EU:C:1998:579, σκέψη 45).