1. 

Στην υπό κρίση υπόθεση, το Δικαστήριο καλείται να αποφανθεί επί του καθ’ ύλην πεδίου εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) 2201/2003 του Συμβουλίου, της 27ης Νοεμβρίου 2003, για τη διεθνή δικαιοδοσία και την αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων σε γαμικές διαφορές και διαφορές γονικής μέριμνας, ο οποίος καταργεί τον κανονισμό (ΕΚ) 1347/2000 ( 2 ). Η υπόθεση αυτή του παρέχει την ευκαιρία να διευκρινίσει τη νομολογία του σχετικά με την εφαρμογή του ανωτέρω κανονισμού επί μέτρων τα οποία, υπό το πρίσμα της έννομης τάξεως ενός κράτους μέλους, διέπονται από το δημόσιο δίκαιο.

2. 

Πρωτίστως, η υπόθεση αυτή παρέχει στο Δικαστήριο την ευκαιρία να αποφανθεί επί της κατά το άρθρο 12, παράγραφος 3, του κανονισμού 2201/2003 παρεκτάσεως αρμοδιότητας, σε διαφορές γονικής μέριμνας, του δικαστηρίου του κράτους μέλους με το οποίο το τέκνο έχει στενή σχέση. Το Δικαστήριο καλείται εν προκειμένω να κρίνει κατά πόσον ο μη παριστάμενος διάδικος δύναται να θεωρηθεί ότι αποδέχτηκε την αρμοδιότητα του δικαστηρίου κατά την έννοια της ανωτέρω διατάξεως, όταν εκπροσωπείται από πληρεξούσιο ο οποίος διορίστηκε από το δικαστήριο και δεν αμφισβητεί την αρμοδιότητα του δικαστηρίου. Το ζήτημα αυτό έχει ήδη εξεταστεί στο πλαίσιο του κανονισμού (ΕΚ) 44/2001 του Συμβουλίου, της 22ας Δεκεμβρίου 2000, για τη διεθνή δικαιοδοσία, την αναγνώριση και την εκτέλεση αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις ( 3 ), όχι όμως στο πλαίσιο του κανονισμού 2201/2003.

3.

Κατά το άρθρο 1 του κανονισμού 2201/2003:

«1.   Ο παρών κανονισμός εφαρμόζεται, ανεξάρτητα από το είδος του δικαστηρίου, σε αστικές υποθέσεις που αφορούν:

2.   Οι υποθέσεις που προβλέπονται στην παράγραφο 1 στοιχείο βʹ, αφορούν ιδίως:

3.   Ο παρών κανονισμός δεν εφαρμόζεται:

4.

Το άρθρο 2, σημείο 7, του κανονισμού 2201/2003 ορίζει τη «γονική μέριμνα» ως «το σύνολο των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων που παρέχονται σε φυσικό ή νομικό πρόσωπο με δικαστική απόφαση, απευθείας από το νόμο ή με ισχύουσα συμφωνία όσον αφορά το πρόσωπο ή την περιουσία του παιδιού. Ειδικότερα ο όρος περιλαμβάνει το δικαίωμα επιμέλειας και το δικαίωμα προσωπικής επικοινωνίας».

5.

Το άρθρο 2, σημείο 10, του κανονισμού 2201/2003 ορίζει το «δικαίωμα προσωπικής επικοινωνίας» ως «ιδίως το δικαίωμα μετακίνησης του παιδιού για ορισμένο χρονικό διάστημα σε τόπο άλλο από τον τόπο της συνήθους διαμονής του».

6.

Κατά το άρθρο 8 του κανονισμού 2201/2003:

«1.   Τα δικαστήρια κράτους μέλους έχουν δικαιοδοσία επί θεμάτων που αφορούν τη γονική μέριμνα παιδιού το οποίο έχει συνήθη διαμονή σε αυτό το κράτος μέλος κατά τη στιγμή της άσκησης της προσφυγής.

2.   Η παράγραφος 1 δεν θίγει τις διατάξεις των άρθρων 9, 10 και 12.»

7.

Το άρθρο 12, παράγραφος 1, του κανονισμού 2201/2003 ορίζει ότι «τα δικαστήρια του κράτους μέλους στα οποία η αρμοδιότητα ασκείται βάσει του άρθρου 3, για να αποφασίσουν για μια αίτηση διαζυγίου, δικαστικού χωρισμού ή ακύρωσης του γάμου των συζύγων, είναι αρμόδια για οιοδήποτε ζήτημα σχετικά με τη γονική μέριμνα το οποίο συνδέεται με την αίτηση αυτή, εφόσον

8.

Το άρθρο 12, παράγραφος 3, του κανονισμού 2201/2003 ορίζει ότι «τα δικαστήρια κράτους μέλους είναι επίσης αρμόδια σε θέματα γονικής μέριμνας σε διαδικασίες εκτός από αυτές που προβλέπονται στην παράγραφο 1, εφόσον

9.

Κατά το άρθρο 127a του βουλγαρικού οικογενειακού κώδικα (Semeen kodeks, στο εξής: SK):

«1.   Τα ζητήματα που σχετίζονται με ταξίδι του τέκνου στην αλλοδαπή και την έκδοση των απαραίτητων για τον σκοπό αυτόν εγγράφων ταυτότητας επιλύονται με κοινή συμφωνία των γονέων.

2.   Αν οι γονείς δεν μπορούν να καταλήξουν στην προβλεπόμενη από την παράγραφο 1 συμφωνία, η μεταξύ τους διαφορά επιλύεται από το Rayonen sad [ ( 4 )] στην περιφέρεια του οποίου βρίσκεται η τρέχουσα κατοικία του τέκνου.

3.   Η διαδικασία κινείται κατόπιν ασκήσεως αγωγής εκ μέρους του ενός γονέα. Το δικαστήριο ακούει και τον άλλον γονέα, εκτός αν αυτός δεν εμφανισθεί χωρίς σπουδαίο λόγο. Το δικαστήριο μπορεί να διατάξει και αυτεπαγγέλτως τη διεξαγωγή αποδείξεων.

4.   Το δικαστήριο δύναται να κηρύξει την απόφαση που θα εκδώσει προσωρινώς εκτελεστή.»

10.

Το άρθρο 45, παράγραφος 1, του νόμου περί των εγγράφων ταυτότητας (Zakon za balgarskite dokumenti za samolichnost/za balgarskite lichni dokumenti, στο εξής: ZBLD) ορίζει ότι η αίτηση εκδόσεως διαβατηρίου για ανηλίκους υποβάλλεται αυτοπροσώπως από αμφότερους τους γονείς.

11.

Κατά το άρθρο 78, παράγραφος 1, σε συνδυασμό με το άρθρο 76, σημείο 9, του ZBLD, ο υπουργός Δικαιοσύνης ή, κατά περίπτωση, νόμιμος εκπρόσωπός του δύναται να απαγορεύσει την έξοδο του τέκνου από την εθνική επικράτεια, εκτός αν προσκομιστεί συμβολαιογραφικώς επικυρωμένη έγγραφη συγκατάθεση των γονέων για το ταξίδι του τέκνου στην αλλοδαπή.

12.

Κατά το άρθρο 47 του βουλγαρικού κώδικα πολιτικής δικονομίας (Grazhdanski protsesualen kodeks, στο εξής: GPK):

«1.   Όταν είναι αδύνατον να εντοπιστεί ο εναγόμενος στην αναγραφόμενη στη δικογραφία διεύθυνση και να βρεθεί πρόσωπο που δέχεται να παραλάβει την επίδοση, ο επιδίδων υπάλληλος επικολλά ειδοποίηση στη θύρα της κατοικίας ή στο γραμματοκιβώτιο του ενδιαφερόμενου προσώπου· αν δεν είναι δυνατή η πρόσβαση, η ειδοποίηση επικολλάται στη θύρα εισόδου του κτιρίου ή σε άλλο πλησίον εμφανές σημείο. Ο επιδίδων υπάλληλος τοποθετεί ειδοποίηση και εντός του γραμματοκιβωτίου, εφόσον έχει πρόσβαση σε αυτό.

2.   Όταν η επίδοση γίνεται από δικαστικό υπάλληλο ή από δικαστικό επιμελητή, στην ειδοποίηση σημειώνεται ότι η δικογραφία κατατέθηκε στη γραμματεία του δικαστηρίου· όταν γίνεται από υπάλληλο του δήμου, ότι κατατέθηκε στον δήμο, σε κάθε δε περίπτωση, σημειώνεται ότι η δικογραφία μπορεί να παραληφθεί από το σημείο της καταθέσεως εντός δύο εβδομάδων από την ημερομηνία θυροκολλήσεως της ειδοποιήσεως.

3.   Αν ο εναγόμενος δεν εμφανιστεί για να λάβει αντίγραφο της δικογραφίας, το δικαστήριο ζητεί από τον ενάγοντα ενημέρωση σχετικά με τη δηλωθείσα διεύθυνση κατοικίας του εναγομένου, εκτός από τις περιπτώσεις του άρθρου 40, παράγραφος 2, και του άρθρου 41, παράγραφος 1, στις οποίες η ειδοποίηση επισυνάπτεται στη δικογραφία. Αν η αναγραφόμενη διεύθυνση δεν συμπίπτει με τη μόνιμη ή τρέχουσα διεύθυνση του αντιδίκου, το δικαστήριο διατάσσει να γίνει επίδοση στην τρέχουσα ή μόνιμη διεύθυνση, κατά τα οριζόμενα στις παραγράφους 1 και 2.

4.   Αν ο επιδίδων υπάλληλος διαπιστώσει ότι ο εναγόμενος δεν κατοικεί στην αναγραφόμενη διεύθυνση, το δικαστήριο ζητεί από τον ενάγοντα ενημέρωση σχετικά με τη δηλωθείσα διεύθυνση του εναγομένου, ανεξαρτήτως της κατά την παράγραφο 1 θυροκολλήσεως της ειδοποιήσεως.

5.   Με την παρέλευση της προθεσμίας παραλαβής της δικογραφίας από τη γραμματεία του δικαστηρίου ή του δήμου, η επίδοση λογίζεται συντελεσθείσα.

6.   Αφού διαπιστώσει το νομότυπο της επιδόσεως, το δικαστήριο διατάσσει την καταχώρισή της στη δικογραφία και διορίζει ειδικό εκπρόσωπο του εναγομένου με δαπάνη του ενάγοντος.»

13.

Η αναιρεσείουσα, Βουλγάρα υπήκοος, ζει στην Ιταλία, όπου συζούσε επί πολλά έτη με τον Ilia Dimitrov Iliev, επίσης Βούλγαρο υπήκοο. Απέκτησαν μαζί μία κόρη, η οποία γεννήθηκε στις 2 Νοεμβρίου 2004.

14.

Η αναιρεσείουσα και ο I. D. Iliev έχουν χωρίσει. Η αναιρεσείουσα ζει με την κόρη της στο Μιλάνο, όπου η ίδια έχει σταθερή εργασία και η κόρη της φοιτά στην τετάρτη τάξη του δημοτικού. Ο I. D. Iliev ζει επίσης στην Ιταλία, όπου και έχει σταθερή εργασία. Συναντά την κόρη του κάθε δύο ή τρεις εβδομάδες.

15.

Το τέκνο έχει βουλγαρική υπηκοότητα. Του χορηγήθηκε βουλγαρικό διαβατήριο, το οποίο είχε ισχύ μέχρι τις 5 Απριλίου 2012. Ωστόσο, ο I. D. Iliev δεν παρέσχε την απαραίτητη συγκατάθεση για την ανανέωση του διαβατηρίου της κόρης του.

16.

Η αναιρεσείουσα άσκησε ενώπιον του Rayonen sad de Petrich αγωγή με βάση το άρθρο 127a του SK και ζήτησε από το τελευταίο να επιλύσει τη διαφωνία μεταξύ των γονέων σχετικά με τη δυνατότητα της κόρης τους να ταξιδεύει στην αλλοδαπή και την έκδοση των απαραίτητων προς τον σκοπό αυτόν εγγράφων ταυτότητας, υποκαθιστώντας την έλλειψη συγκαταθέσεως του πατέρα.

17.

Διαπιστώνοντας ότι συνέτρεχαν οι προϋποθέσεις του άρθρου 47, παράγραφος 6, του GPK, το Rayonen sad διόρισε ειδικό εκπρόσωπο για τον πατέρα, την αμοιβή του οποίου, όπως αυτή καθορίστηκε από το Rayonen sad, κατέβαλε η αναιρεσείουσα. Ο ειδικός εκπρόσωπος δεν αμφισβήτησε την αρμοδιότητα του βουλγαρικού δικαστηρίου για την εκδίκαση της διαφοράς.

18.

Με διάταξη της 10ης Νοεμβρίου 2014, το Rayonen sad de Petrich απέρριψε την αγωγή ως απαράδεκτη. Έκρινε ότι δεν είχε διεθνή δικαιοδοσία και περάτωσε τη διαδικασία. Διαπίστωσε ότι, δεδομένου ότι η διαφορά αφορούσε την άσκηση της γονικής μέριμνας και ότι το τέκνο είχε τη συνήθη διαμονή του στην Ιταλία, δικαιοδοσία για την εκδίκαση της διαφοράς είχαν μόνο τα ιταλικά δικαστήρια, κατ’ εφαρμογήν του άρθρου 8 του κανονισμού 2201/2003.

19.

Η αναιρεσείουσα άσκησε έφεση κατά της από 10 Νοεμβρίου 2014 διατάξεως του Rayonen sad de Petrich.

20.

Το Okrazhen sad ( 5 ) de Blagoevgrad επικύρωσε τη διάταξη του Rayonen sad. Έκρινε, όπως και το Rayonen sad, ότι η διαφορά αφορούσε τη γονική μέριμνα και ότι, δεδομένου ότι το τέκνο είχε τη συνήθη διαμονή του στην Ιταλία, δικαιοδοσία είχαν τα ιταλικά δικαστήρια σύμφωνα με το άρθρο 8 του κανονισμού 2201/2003. Επιπλέον, διευκρίνισε ότι δεν είχε εφαρμογή η προβλεπόμενη στο άρθρο 12, παράγραφος 1, στοιχείο βʹ, του κανονισμού αυτού παρέκταση αρμοδιότητας, στο μέτρο που δεν παρέστη ο αναιρεσίβλητος, αλλά πληρεξούσιος που διορίστηκε από το δικαστήριο για την εκπροσώπησή του.

21.

Η αναιρεσείουσα ζήτησε την αναίρεση της διατάξεως του Okrazhen sad ενώπιον του Varhoven kasatsionen sad, δηλαδή του ανώτατου αναιρετικού δικαστηρίου. Το τελευταίο διερωτάται σχετικά με την εφαρμογή του κανονισμού 2201/2003 επί της διαφοράς: συγκεκριμένα, διερωτάται αν η συγκατάθεση σε ταξίδι του τέκνου στην αλλοδαπή και η έκδοση διαβατηρίου εμπίπτουν στην άσκηση της γονικής μέριμνας κατά την έννοια του άρθρου 1, παράγραφος 1, στοιχείο βʹ, του κανονισμού αυτού.

22.

Το Varhoven kasatsionen sad επισημαίνει ότι έχει εκδώσει συναφώς δύο αντιφατικές μεταξύ τους διατάξεις, εκ των οποίων μία την 1η Δεκεμβρίου 2010, στην οποία έκρινε ότι διαφορά που εισάγεται ενώπιον του δικαστηρίου με βάση το άρθρο 127a του SK, κατά το οποίο το δικαστήριο μπορεί να επιληφθεί της διαφωνίας μεταξύ των γονέων σχετικά με ταξίδι του τέκνου στην αλλοδαπή και την έκδοση των απαραίτητων προς τον σκοπό αυτόν εγγράφων ταυτότητας, δεν εμπίπτει στην έννοια της γονικής μέριμνας κατά το άρθρο 1, παράγραφος 1, στοιχείο βʹ, του κανονισμού 2201/2003, και άρα δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του τελευταίου· στην άλλη διάταξη, η οποία εκδόθηκε στις 9 Ιανουαρίου 2014, έκρινε ότι μια τέτοια διαφορά εμπίπτει στην έννοια της γονικής μέριμνας.

23.

Το Varhoven kasatsionen sad διερωτάται επίσης αν έχει εφαρμογή η κατά το άρθρο 12, παράγραφος 1, στοιχείο βʹ, του κανονισμού 2201/2003 παρέκταση αρμοδιότητας, εφόσον ο αναιρεσίβλητος δεν αμφισβήτησε μεν την αρμοδιότητα του βουλγαρικού δικαστηρίου, εκπροσωπείται όμως από πληρεξούσιο που διορίστηκε από το δικαστήριο.

24.

Κατόπιν τούτου, το Varhoven kasatsionen sad αποφάσισε να αναστείλει την ενώπιόν του διαδικασία και να υποβάλει στο Δικαστήριο τα ακόλουθα προδικαστικά ερωτήματα:

25.

Το αιτούν δικαστήριο ζήτησε από το Δικαστήριο την εφαρμογή της επείγουσας προδικαστικής διαδικασίας η οποία προβλέπεται στο άρθρο 107 του Κανονισμού Διαδικασίας του Δικαστηρίου. Στις 20 Μαΐου 2015, το Δικαστήριο αποφάσισε να μην κάνει δεκτό το αίτημα αυτό.

26.

Με διάταξη της 3ης Ιουλίου 2015 ( 6 ), ο Πρόεδρος του Δικαστηρίου αποφάσισε την εκδίκαση της υπό κρίση υποθέσεως κατά την ταχεία διαδικασία του άρθρου 105, παράγραφος 1, του Κανονισμού Διαδικασίας του Δικαστηρίου.

27.

Η Ισπανική Κυβέρνηση και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέθεσαν γραπτές παρατηρήσεις επί των προδικαστικών ερωτημάτων. Η Ισπανική και η Τσεχική Κυβέρνηση καθώς και η Επιτροπή έλαβαν μέρος στην επ’ ακροατηρίου συζήτηση της 9ης Σεπτεμβρίου 2015.

28.

Με το πρώτο και το δεύτερο ερώτημά του, τα οποία πρέπει να εξεταστούν από κοινού, το αιτούν δικαστήριο ερωτά το Δικαστήριο σχετικά με το καθ’ ύλην πεδίο εφαρμογής του κανονισμού 2201/2003. Συνεπώς, κατωτέρω θα εξετάσω το ζήτημα της δυνατότητας εφαρμογής του εν λόγω κανονισμού στην υπό κρίση υπόθεση. Ακολούθως, θα εξετάσω το τρίτο προδικαστικό ερώτημα, το οποίο αφορά μία εκ των προϋποθέσεων της κατά το άρθρο 12, παράγραφος 3, του κανονισμού 2201/2003 παρεκτάσεως της αρμοδιότητας, σε διαφορές γονικής μέριμνας, των δικαστηρίων του κράτους μέλους με το οποίο το τέκνο έχει στενή σχέση.

29.

Με το πρώτο ερώτημά του, το αιτούν δικαστήριο ερωτά το Δικαστήριο αν η συγκατάθεση σε ταξίδι του τέκνου στην αλλοδαπή και η αίτηση εκδόσεως διαβατηρίου προς τον σκοπό αυτόν εμπίπτουν στην έννοια της γονικής μέριμνας κατά το άρθρο 1, παράγραφος 1, στοιχείο βʹ, και το άρθρο 2, σημείο 7, του κανονισμού 2201/2003. Με το δεύτερο ερώτημά του, το αιτούν δικαστήριο ερωτά, κατ’ ουσίαν, το Δικαστήριο αν η αγωγή με την οποία ένας εκ των γονέων ζητεί από το δικαστήριο να υποκαταστήσει την έλλειψη συγκαταθέσεως του άλλου γονέα σε ταξίδι του τέκνου και στην αίτηση εκδόσεως διαβατηρίου εμπίπτει στην έννοια των αστικών υποθέσεων κατά το άρθρο 1, παράγραφος 1, του κανονισμού 2201/2003, όταν η απόφαση του δικαστηρίου πρόκειται να ληφθεί υπόψη από την εθνική διοίκηση για την έκδοση του διαβατηρίου του τέκνου.

30.

Το άρθρο 1, παράγραφος 1, του κανονισμού 2201/2003 ορίζει ότι ο τελευταίος «εφαρμόζεται, ανεξαρτήτως του είδους του δικαστηρίου, σε αστικές υποθέσεις που αφορούν: […] β) την ανάθεση, την άσκηση, την ανάθεση σε τρίτο, την ολική ή μερική αφαίρεση της γονικής μέριμνας». Ακολουθώντας το γράμμα της διατάξεως αυτής, η οποία ορίζει το πεδίο εφαρμογής του κανονισμού κάνοντας αναφορά πρώτα στις αστικές υποθέσεις και έπειτα στη γονική μέριμνα, θα εξετάσω κατωτέρω αν η συγκατάθεση σε ταξίδι του τέκνου στην αλλοδαπή και η αίτηση εκδόσεως διαβατηρίου προς τον σκοπό αυτόν συνιστούν «αστικές υποθέσεις» κατά την έννοια του άρθρου 1, παράγραφος 1, του κανονισμού 2201/2003, πριν ερευνήσω αν αυτές εμπίπτουν στην έννοια της «γονικής μέριμνας» όπως αυτή ορίζεται στο άρθρο 2, σημείο 7, του εν λόγω κανονισμού.

31.

Ο κανονισμός 2201/2003 δεν ορίζει τις αστικές υποθέσεις ούτε στα άρθρα 1 και 2, τα οποία αφορούν, αντιστοίχως, το πεδίο εφαρμογής του κανονισμού και τον ορισμό των χρησιμοποιούμενων σε αυτόν όρων, ούτε στις αιτιολογικές του σκέψεις. Αρκείται στην απαρίθμηση, στο άρθρο 1, παράγραφος 3, των υποθέσεων στις οποίες δεν έχει εφαρμογή, δηλαδή την αναγνώριση και την προσβολή της πατρότητας, την απόφαση για την υιοθεσία και τα προπαρασκευαστικά μέτρα υιοθεσίας καθώς και την ακύρωση και την ανάκληση της υιοθεσίας, το επώνυμο και το όνομα του παιδιού, τη χειραφεσία, τις υποχρεώσεις διατροφής, το εμπίστευμα και τις κληρονομίες καθώς και τα μέτρα που λαμβάνονται ως αποτέλεσμα ποινικών αδικημάτων που διαπράχθηκαν από παιδιά ( 7 ).

32.

Το άρθρο 1, παράγραφος 1, του κανονισμού 2201/2003 εμπνέεται από τη Σύμβαση για τη διεθνή δικαιοδοσία, την αναγνώριση και την εκτέλεση αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις, η οποία υπεγράφη στις 27 Σεπτεμβρίου 1968 ( 8 ) (στο εξής: Σύμβαση των Βρυξελλών του 1968). Πράγματι, το άρθρο 1, πρώτο εδάφιο, της Συμβάσεως των Βρυξελλών του 1968 ορίζει ότι η τελευταία «εφαρμόζεται σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις, ανεξάρτητα από το είδος του δικαστηρίου». Όπως ο κανονισμός 2201/2003, έτσι και η Σύμβαση των Βρυξελλών του 1968 δεν ορίζει τις αστικές και εμπορικές υποθέσεις, παρά μόνον αρνητικώς ( 9 ), μέσω των εξαιρέσεων που απαριθμούνται στο άρθρο της 1, δεύτερο εδάφιο ( 10 ).

33.

Ουδόλως αμφισβητείται ότι, όπως έκρινε το Δικαστήριο στην απόφαση C ( 11 ), η κατά το άρθρο 1, παράγραφος 1, του κανονισμού 2201/2003 έννοια των αστικών υποθέσεων πρέπει να ερμηνεύεται αυτοτελώς, διότι μόνον έτσι μπορεί να διασφαλιστεί η ομοιόμορφη εφαρμογή του εν λόγω κανονισμού και, όπως επισήμανε η Τσεχική Κυβέρνηση κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση, να εξασφαλιστεί η ίση μεταχείριση όλων των παιδιών ( 12 ), είτε αυτά κατοικούν είτε όχι στο κράτος μέλος την ιθαγένεια του οποίου έχουν.

34.

Εν προκειμένω, με την αγωγή της οποίας επιλήφθηκε το αιτούν δικαστήριο ζητείται από το τελευταίο να υποκαταστήσει την έλλειψη συγκαταθέσεως του πατέρα στο ταξίδι του τέκνου και στην αίτηση εκδόσεως διαβατηρίου. Εντούτοις, η έκδοση διαβατηρίου είναι διοικητική πράξη. Πρέπει συνεπώς να εξεταστεί αν η διαφορά της κύριας δίκης εμπίπτει στην έννοια των αστικών υποθέσεων, οπότε έχει επ’ αυτής εφαρμογή ο κανονισμός 2201/2003, ή αν πρέπει να εξαιρεθεί από το πεδίο εφαρμογής του κανονισμού αυτού για τον λόγο ότι συνιστά διοικητική υπόθεση.

35.

Κατά τηn άποψή μου, η διαφορά της κύριας δίκης εμπίπτει στις αστικές υποθέσεις κατά την έννοια του άρθρου 1, παράγραφος 1, του κανονισμού 2201/2003, για τους λόγους τους οποίους θα εκθέσω στη συνέχεια.

36.

Κατά πρώτον, επισημαίνω ότι η διαφορά αυτή δεν εμπίπτει σε καμία από τις κατηγορίες υποθέσεων τις οποίες το άρθρο 1, παράγραφος 3, του κανονισμού 2201/2003 εξαιρεί από το πεδίο εφαρμογής του τελευταίου ( 13 ).

37.

Κατά δεύτερον, παρατηρώ ότι, κατά την αιτιολογική σκέψη 10 του κανονισμού 2201/2003, ο τελευταίος δεν προώρισται να εφαρμόζεται σε «μέτρα δημοσίου δικαίου γενικού χαρακτήρα σε θέματα εκπαίδευσης και υγείας» ( 14 ). Εξ αυτού συνάγω ότι ο εν λόγω κανονισμός προώρισται να εφαρμόζεται σε μέτρα δημοσίου δικαίου άλλα από εκείνα που έχουν γενικό χαρακτήρα σε θέματα εκπαίδευσης και υγείας ( 15 ).

38.

Κατά τρίτον, τονίζω ότι ο κανονισμός 44/2001 ορίζει, στο άρθρο 1, παράγραφος 1, ότι «δεν καλύπτει ιδίως φορολογικές, τελωνειακές ή διοικητικές υποθέσεις» ( 16 ). Η επιφύλαξη αυτή εισήχθη το 1978, κατά την προσχώρηση του Βασιλείου της Δανίας, της Ιρλανδίας και του Ηνωμένου Βασιλείου της Μεγάλης Βρετανίας και Βόρειας Ιρλανδίας στη Σύμβαση των Βρυξελλών του 1968 ( 17 ), προκειμένου να ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιρλανδία αγνοούσαν ουσιαστικά τη, διαδεδομένη στις έννομες τάξεις των αρχικών κρατών μελών, διάκριση μεταξύ δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου, και ότι έπρεπε συνεπώς να διευκρινιστεί ποιες υποθέσεις δεν θεωρούνταν ως αστικές ( 18 ). Σε αντίθεση προς τον κανονισμό 44/2001, ο κανονισμός 2201/2003 δεν προβλέπει, στο άρθρο του 1, ότι δεν εφαρμόζεται στις διοικητικές υποθέσεις. Ωστόσο, η έκδοση του κανονισμού 2201/2003, στις 27 Νοεμβρίου 2003, είναι μεταγενέστερη της εκδόσεως του κανονισμού 44/2001, στις 22 Δεκεμβρίου 2000, και κυρίως της εισαγωγής, το 1978, της επιφυλάξεως σχετικά με τις διοικητικές υποθέσεις στη Σύμβαση των Βρυξελλών του 1968. Κατά συνέπεια, αν πρόθεση του νομοθέτη ήταν να εξαιρέσει τις διοικητικές υποθέσεις από το πεδίο εφαρμογής του κανονισμού 2201/2003, φρονώ ότι η εξαίρεση αυτή θα είχε προβλεφθεί ρητώς.

39.

Κατά τέταρτον, ακόμα κι αν υποτεθεί ότι το άρθρο 1, παράγραφος 1, του κανονισμού 2201/2003 έχει την έννοια ότι εξαιρεί τις διοικητικές υποθέσεις από το πεδίο εφαρμογής του κανονισμού αυτού, η εξαίρεση αυτή δεν θα μπορούσε, κατά τη γνώμη μου, να αφορά όλες τις διοικητικές υποθέσεις: θα αφορούσε μόνον τις εκδηλώσεις προνομίων δημόσιας εξουσίας.

40.

Πράγματι, όσον αφορά τον κανονισμό 44/2001 ( 19 ), το Δικαστήριο έκρινε ότι, προκειμένου να κριθεί αν μια διαφορά εμπίπτει στις αστικές υποθέσεις κατά την έννοια του κανονισμού 44/2001, πρέπει να εξεταστεί η φύση της έννομης σχέσεως μεταξύ των αντιδίκων και το αντικείμενο της διαφοράς. Εξ αυτού συνήγαγε ότι, καίτοι ορισμένες διαφορές μεταξύ δημόσιας αρχής και ιδιώτη μπορεί πράγματι να εμπίπτουν στην ως άνω έννοια, δεν ισχύει το ίδιο όταν η δημόσια αρχή ενεργεί στο πλαίσιο της ασκήσεως δημόσιας εξουσίας ( 20 ).

41.

Ωστόσο, είμαι της γνώμης ότι η έννοια των αστικών υποθέσεων κατά τον κανονισμό 2201/2003 δεν μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο στενότερης ερμηνείας από ό,τι η έννοια της αστικής υποθέσεως κατά τον κανονισμό 44/2001, στο μέτρο που ο κανονισμός 2201/2003, σε αντίθεση προς τον κανονισμό 44/2001, δεν προβλέπει ρητώς την εξαίρεση των διοικητικών υποθέσεων. Κατά συνέπεια, ακόμα κι αν υποτεθεί ότι το άρθρο 1, παράγραφος 1, του κανονισμού 2201/2003 έχει την έννοια ότι ο εν λόγω κανονισμός δεν εφαρμόζεται στις διοικητικές υποθέσεις, για την εξαίρεση μιας διαφοράς από την έννοια των αστικών υποθέσεων δεν θα αρκούσε απλώς το να πρόκειται για διαφορά μεταξύ δημόσιας αρχής και ιδιώτη: θα πρέπει επιπλέον η εν λόγω δημόσια αρχή να έχει ασκήσει δημόσια εξουσία.

42.

Προκειμένου να κριθεί αν μια διαφορά εμπίπτει στις αστικές υποθέσεις κατά την έννοια του κανονισμού 44/2001, πρέπει, όπως προαναφέρθηκε, να ληφθούν υπόψη δύο κριτήρια: αφενός, η φύση της έννομης σχέσεως μεταξύ των διαδίκων (αν η έννομη αυτή σχέση είναι αμιγώς ιδιωτικού δικαίου, η διαφορά εμπίπτει στις αστικές υποθέσεις), αφετέρου, το αντικείμενο της διαφοράς (αν αντικείμενο της διαφοράς δεν είναι η εκδήλωση δημόσιας εξουσίας, η διαφορά εμπίπτει στις αστικές υποθέσεις).

43.

Όσον αφορά, πρώτον, τη φύση της έννομης σχέσεως μεταξύ των αντιδίκων, το Δικαστήριο την εξετάζει υπό το πρίσμα της ιδιότητας των διαδίκων, δημοσίων αρχών ή ιδιωτών, καθώς και της βάσεως της ασκηθείσας αγωγής και του τρόπου ασκήσεώς της ( 21 ).

44.

Επομένως, διαφορά στην οποία αμφότεροι οι διάδικοι είναι ιδιώτες είναι οπωσδήποτε σχέση αμιγώς ιδιωτικού δικαίου. Στην απόφαση Henkel, το Δικαστήριο έκρινε ότι η αγωγή με την οποία μια ένωση καταναλωτών ζητεί να απαγορευτεί σε έμπορο η χρήση καταχρηστικών ρητρών εμπίπτει στις αστικές υποθέσεις. Επισήμανε, μεταξύ άλλων, ότι «μια ένωση προστασίας των καταναλωτών, όπως η [επίμαχη], έχει τον χαρακτήρα οργανισμού ιδιωτικής φύσεως» ( 22 ). Ομοίως, στην απόφαση Frahuil, το Δικαστήριο έκρινε ότι εμπίπτει στις αστικές υποθέσεις η αγωγή με την οποία η επιχείρηση που εγγυήθηκε έναντι των τελωνειακών αρχών την πληρωμή δασμών από μεταφορέα ζητεί την επιστροφή των ποσών που καταβλήθηκαν στον εισαγωγέα: επρόκειτο για διαφορά μεταξύ δύο προσώπων ιδιωτικού δικαίου ( 23 ). Στην απόφαση flyLAL-Lithuanian Airlines, το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι εμπίπτει στις αστικές υποθέσεις η αγωγή που άσκησε λιθουανικός αερομεταφορέας κατά του φορέα διαχειρίσεως λεττονικού αεροδρομίου και ενός λεττονικού αερομεταφορέα με αίτημα την αποκατάσταση ζημίας που οφείλεται σε προβαλλόμενη παραβίαση του δικαίου του ανταγωνισμού. Επισήμανε, μεταξύ άλλων, ότι, μολονότι το Λεττονικό Δημόσιο είναι ο μοναδικός ή ο πλειοψηφικός μέτοχος των εναγομένων, δεν είναι διάδικος, και ότι ο ενάγων διαμαρτυρόταν για το υπερβολικό ύψος των καταβαλλόμενων για τη χρήση των εγκαταστάσεων του αεροδρομίου τελών, δηλαδή για πράξη των εναγομένων ως οικονομικών φορέων, η οποία δεν συνεπάγεται την άσκηση προνομίων δημόσιας εξουσίας ( 24 ).

45.

Αν ένας εκ των διαδίκων είναι δημόσια αρχή, το γεγονός αυτό δεν έχει, από μόνο του, ως συνέπεια την εξαίρεση της διαφοράς από την εφαρμογή του κανονισμού 44/2001: εξαίρεση χωρεί μόνον αν η εν λόγω δημόσια αρχή κάνει χρήση, στο πλαίσιο της διαφοράς, προνομίων δημόσιας εξουσίας. Έτσι, στην απόφαση Sunico κ.λπ., το Δικαστήριο έκρινε ότι η αγωγή που άσκησε η βρετανική φορολογική αρχή με αντικείμενο την ικανοποίηση φορολογικής απαιτήσεως εμπίπτει στις αστικές υποθέσεις, διότι, μολονότι η ενάγουσα είναι δημόσια αρχή, ενεργεί αποκλειστικά με βάση το βρετανικό δίκαιο περί αδικοπρακτικής ευθύνης ( 25 ). Ομοίως, στην απόφαση Sapir κ.λπ., το Δικαστήριο έκρινε ότι η αγωγή αποζημιώσεως θυμάτων του εθνικοσοσιαλιστικού καθεστώτος κατά του Land Berlin εμπίπτει στις αστικές υποθέσεις. Ειδικότερα, η αγωγή στρεφόταν κατά του Land Berlin ως ιδιοκτήτη ακινήτων που βαρύνονται με δικαιώματα αποδόσεως, οπότε αυτό είχε την ίδια υποχρέωση καταβολής αποζημιώσεως με ιδιώτη ιδιοκτήτη ( 26 ).

46.

Όσον αφορά, δεύτερον, το αντικείμενο της διαφοράς, η διαφορά δεν εμπίπτει στις αστικές υποθέσεις όταν έχει ως αντικείμενο την εκδήλωση δημόσιας εξουσίας, δηλαδή όταν η απαίτηση πηγάζει ευθέως από πράξη δημόσιας εξουσίας ( 27 ).

47.

Στο πλαίσιο αυτό, στην απόφαση Λεχουρίτου κ.λπ., το Δικαστήριο έκρινε ότι η αγωγή με την οποία Έλληνες υπήκοοι ζητούν από το Γερμανικό Δημόσιο αποκατάσταση της ζημίας που προκλήθηκε από τη σφαγή αμάχων από στρατιώτες των γερμανικών ενόπλων δυνάμεων το 1943 έχει ως αντικείμενο την εκδήλωση δημόσιας εξουσίας ( 28 ). Αντιθέτως, στην απόφαση Αποστολίδης, το Δικαστήριο έκρινε ότι δεν έχει ως αντικείμενο την εκδήλωση δημόσιας εξουσίας η αγωγή με την οποία ιδιώτης, ιδιοκτήτης ακινήτου στην Κύπρο το οποίο αναγκάστηκε να εγκαταλείψει κατά την εισβολή του τουρκικού στρατού στο νησί το 1974, ζητεί από τον ιδιώτη που απέκτησε το ακίνητο αυτό να του αποδώσει άμεσα την ελεύθερη κατοχή του ( 29 ). Το γεγονός ότι το Δικαστήριο υιοθετεί αντίθετες λύσεις στις δύο αποφάσεις οφείλεται, κατά την άποψή μου, στο ότι στην απόφαση Λεχουρίτου κ.λπ. η αγωγή είχε ως αντικείμενο την αποκατάσταση της ζημίας που προκλήθηκε άμεσα από την πράξη δημόσιας εξουσίας (τη σφαγή αμάχων), ενώ στην απόφαση Αποστολίδης η αγωγή είχε ως αντικείμενο την κατοχή ενός ακινήτου που αποκτήθηκε κατόπιν της πράξεως δημόσιας εξουσίας (την εισβολή των ενόπλων δυνάμεων), οπότε ο σύνδεσμος μεταξύ της αγωγής και της πράξεως δημόσιας εξουσίας ήταν μόνον έμμεσος.

48.

Η νομολογία σχετικά με την κατά το άρθρο 1, παράγραφος 1, του κανονισμού 44/2001 έννοια της αστικής υποθέσεως μπορεί, όπως προαναφέρθηκε ( 30 ), να ισχύσει και για την έννοια των αστικών υποθέσεων κατά το άρθρο 1, παράγραφος 1, του κανονισμού 2201/2003.

49.

Εν προκειμένω, το αιτούν δικαστήριο έχει επιληφθεί διαφοράς μεταξύ δύο ιδιωτών, των γονέων του τέκνου. Η μητέρα δεν δύναται προφανώς να ασκήσει έναντι του πατέρα κάποιο ειδικό προνόμιο. Συνεπώς, η έννομη σχέση μεταξύ των διαδίκων είναι αμιγώς ιδιωτικού δικαίου.

50.

Επιπλέον, υπογραμμίζω ότι, με την αγωγή την οποία άσκησε, η μητέρα ζητεί από το επιληφθέν δικαστήριο να υποκαταστήσει την έλλειψη συγκαταθέσεως του πατέρα στην έκδοση διαβατηρίου για το τέκνο. Η διαφορά δεν έχει ως αντικείμενο την εκδήλωση δημόσιας εξουσίας, στο μέτρο που δεν ζητείται από το δικαστήριο να εκδώσει το εν λόγω διαβατήριο, αλλά να υποκαταστήσει την έλλειψη συγκαταθέσεως του πατέρα. Αντικείμενό της είναι μια διαφωνία μεταξύ των γονέων, καθώς η μητέρα επιθυμεί τη μετάβαση του τέκνου στη Βουλγαρία ώστε να επισκέπτεται την οικογένειά του και ο πατέρας αντιτίθεται σε αυτό ή, τουλάχιστον, δεν προβαίνει στις απαραίτητες προς τον σκοπό αυτόν ενέργειες. Επομένως, το αντικείμενο της διαφοράς είναι αμιγώς ιδιωτικού δικαίου.

51.

Το άρθρο 1, παράγραφος 2, στοιχείο αʹ, του κανονισμού 2201/2003 ορίζει ότι οι αστικές υποθέσεις που αφορούν την ανάθεση, την άσκηση, την ανάθεση σε τρίτο, την ολική ή μερική αφαίρεση της γονικής μέριμνας, στις οποίες έχει εφαρμογή ο κανονισμός αυτός, περιλαμβάνουν ιδίως το δικαίωμα προσωπικής επικοινωνίας. Το άρθρο 2, σημείο 10, του κανονισμού 2201/2003 ορίζει το δικαίωμα προσωπικής επικοινωνίας ως, ιδίως, το δικαίωμα μετακίνησης του παιδιού για ορισμένο χρονικό διάστημα σε τόπο άλλο από τον τόπο της συνήθους διαμονής του.

52.

Η μετακίνηση του παιδιού για διακοπές στην οικογένειά του, ακόμα και σε άλλο κράτος μέλος (εφόσον το άρθρο 2, σημείο 10, κάνει λόγο απλώς για «τόπο άλλο από τον τόπο της συνήθους διαμονής του»), και η υποβολή αιτήσεως για την έκδοση διαβατηρίου προς τον σκοπό αυτόν ανταποκρίνονται πλήρως, κατά τη γνώμη μου, στον ορισμό του δικαιώματος προσωπικής επικοινωνίας.

53.

Συνεπώς, στο αιτούν δικαστήριο πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι η αγωγή με την οποία ένας εκ των γονέων ζητεί από το δικαστήριο να υποκαταστήσει την έλλειψη συγκαταθέσεως του άλλου γονέα σε ταξίδι του τέκνου τους και στην αίτηση εκδόσεως διαβατηρίου εμπίπτει στις αστικές υποθέσεις που αφορούν τη γονική μέριμνα, κατά την έννοια του άρθρου 1, παράγραφος 1, στοιχείο βʹ, και του άρθρου 2, σημεία 7 και 10, του κανονισμού 2201/2003.

54.

Με το τρίτο ερώτημά του, το αιτούν δικαστήριο ερωτά, κατ’ ουσίαν, αν ο μη παριστάμενος διάδικος μπορεί να θεωρηθεί ότι αποδέχτηκε την αρμοδιότητα του δικαστηρίου κατά την έννοια του άρθρου 12, παράγραφος 1, στοιχείο βʹ, του κανονισμού 2201/2003, όταν εκπροσωπείται από πληρεξούσιο ο οποίος διορίστηκε από το δικαστήριο και δεν αμφισβητεί την αρμοδιότητα του δικαστηρίου.

55.

Πριν εξετάσω το τρίτο προδικαστικό ερώτημα, θα προβώ σε ορισμένες διευκρινίσεις σχετικά με την προβλεπόμενη από τον κανονισμό 2201/2003 απονομή αρμοδιότητας επί διαφορών γονικής μέριμνας.

56.

Το άρθρο 8, παράγραφος 1, του κανονισμού 2201/2003 απονέμει δικαιοδοσία, επί θεμάτων που αφορούν τη γονική μέριμνα, στα δικαστήρια του κράτους μέλους στο οποίο το παιδί έχει τη συνήθη διαμονή του κατά τη στιγμή της ασκήσεως της αγωγής. Ωστόσο, το άρθρο 8, παράγραφος 2, του εν λόγω κανονισμού ορίζει ότι «η παράγραφος 1 δεν θίγει», μεταξύ άλλων, τις διατάξεις του άρθρου 12. Το άρθρο 12, παράγραφος 1, προβλέπει, επί θεμάτων που αφορούν τη γονική μέριμνα, την αρμοδιότητα των δικαστηρίων του κράτους μέλους τα οποία είναι αρμόδια βάσει του άρθρου 3 ( 31 ) να αποφασίσουν για μια αίτηση διαζυγίου, δικαστικού χωρισμού ή ακύρωσης του γάμου των συζύγων ( 32 ), ενώ το άρθρο 12, παράγραφος 3, προβλέπει την αρμοδιότητα, σε θέματα γονικής μέριμνας, των δικαστηρίων του κράτους μέλους με το οποίο το παιδί έχει στενή σχέση λόγω, ιδίως, του ότι έχει την ιθαγένεια αυτού του κράτους μέλους.

57.

Συνεπώς, η αρμοδιότητα των δικαστηρίων του κράτους μέλους τα οποία είναι αρμόδια να αποφασίσουν για μια αίτηση διαζυγίου ή η αρμοδιότητα των δικαστηρίων του κράτους μέλους με το οποίο το παιδί έχει στενή σχέση, οι οποίες προβλέπονται στο άρθρο 12, παράγραφοι 1 και 3, του κανονισμού 2201/2003, είναι αρμοδιότητες συντρέχουσες προς αυτήν των δικαστηρίων του κράτους μέλους όπου το παιδί έχει τη συνήθη διαμονή του ( 33 ).

58.

Εκτιμώ ότι, προκειμένου να δοθεί χρήσιμη απάντηση στο αιτούν δικαστήριο, το τρίτο ερώτημα πρέπει να αναδιατυπωθεί ( 34 ) κατά τρόπον ώστε να εξεταστεί υπό το πρίσμα του άρθρου 12, παράγραφος 3, του κανονισμού 2201/2003, και όχι της παραγράφου 1 της διατάξεως αυτής. Κατωτέρω θα εξηγήσω τους λόγους για τους οποίους είναι αναγκαία η αναδιατύπωση αυτή και ακολούθως θα εξετάσω το ερώτημα αυτό καθεαυτό, δηλαδή το αν ο διάδικος που δεν παρίσταται, αλλά εκπροσωπείται από πληρεξούσιο ο οποίος διορίστηκε από το δικαστήριο και δεν αμφισβητεί την αρμοδιότητα του δικαστηρίου, μπορεί να θεωρηθεί ότι αποδέχτηκε την αρμοδιότητα του δικαστηρίου αυτού κατά την έννοια, πλέον, του άρθρου 12, παράγραφος 3, στοιχείο βʹ, του κανονισμού 2201/2003.

59.

Κατά τη γνώμη μου, το άρθρο 12, παράγραφος 1, του κανονισμού 2201/2003 δεν έχει εφαρμογή στην υπό κρίση υπόθεση. Ειδικότερα, η διάταξη αυτή προβλέπει, όπως προαναφέρθηκε, αρμοδιότητα επί θεμάτων γονικής μέριμνας του δικαστηρίου του κράτους μέλους το οποίο είναι αρμόδιο, κατ’ εφαρμογήν του άρθρου 3, να αποφασίσει για μια αίτηση διαζυγίου. Ωστόσο, στην αίτηση προδικαστικής αποφάσεως διαλαμβάνεται ότι η V. I. Gogova και ο Ι. D. Iliev απλώς συζούσαν, πράγμα από το οποίο μπορεί να συναχθεί ότι οι δυο τους δεν παντρεύτηκαν ποτέ. Κατά συνέπεια, η εν λόγω διάταξη δεν έχει εφαρμογή στη διαφορά της κύριας δίκης.

60.

Αντιθέτως, η αρμοδιότητα των βουλγαρικών δικαστηρίων πρέπει να εξεταστεί υπό το πρίσμα του άρθρου 12, παράγραφος 3, του κανονισμού 2201/2003, το οποίο θέτει άλλωστε την ίδια προϋπόθεση όπως και το άρθρο 12, παράγραφος 1, δηλαδή την αποδοχή της αρμοδιότητας του επιληφθέντος δικαστηρίου. Η διάταξη αυτή ορίζει ότι τα δικαστήρια κράτους μέλους είναι «αρμόδια σε θέματα γονικής μέριμνας σε διαδικασίες εκτός από αυτές που προβλέπονται στην παράγραφο 1», εφόσον, πρώτον, το παιδί έχει στενή σχέση με αυτό το κράτος μέλος, «λόγω, ιδίως, του ότι […] το παιδί έχει την ιθαγένεια αυτού του κράτους μέλους», δεύτερον, η αρμοδιότητα των εν λόγω δικαστηρίων έχει γίνει ρητώς ή κατ’ άλλον ανεπιφύλακτο τρόπο αποδεκτή από όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη της διαδικασίας και η αρμοδιότητα είναι προς το συμφέρον του παιδιού ( 35 ). Από τη δικογραφία προκύπτει ότι το παιδί έχει βουλγαρική υπηκοότητα: άρα πληρούται η πρώτη προϋπόθεση της κατά το άρθρο 12, παράγραφος 3, του κανονισμού 2201/2003 παρεκτάσεως αρμοδιότητας.

61.

Διευκρινίζω ότι, στην απόφαση L, το Δικαστήριο έκρινε ότι η παρέκταση αρμοδιότητας την οποία προβλέπει το άρθρο 12, παράγραφος 3, του κανονισμού 2201/2003 σε διαφορές γονικής μέριμνας μπορεί να ισχύσει χωρίς να είναι απαραίτητο η διαδικασία επί του ζητήματος αυτού να συνδέεται με άλλη διαδικασία που εκκρεμεί ήδη ενώπιον του δικαστηρίου υπέρ του οποίου ζητείται η παρέκταση αρμοδιότητας ( 36 ). Ως εκ τούτου, ουδεμία σημασία έχει το γεγονός ότι δεν εκκρεμεί αίτηση διαζυγίου ενώπιον των βουλγαρικών δικαστηρίων: η περίσταση αυτή δεν εμποδίζει την εφαρμογή του άρθρου 12, παράγραφος 3, του κανονισμού 2201/2003 ( 37 ).

62.

Επομένως, το τρίτο ερώτημα διατηρεί τη σημασία του. Ειδικότερα, η παράγραφος 1 και η παράγραφος 3 του άρθρου 12 του κανονισμού 2201/2003 εξαρτούν την παρέκταση αρμοδιότητας από την ίδια προϋπόθεση: την ρητή ή κατ’ άλλον ανεπιφύλακτο τρόπο αποδοχή της αρμοδιότητας αυτής από «τους συζύγους και από τους δικαιούχους της γονικής μέριμνας» (παράγραφος 1) ή από «όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη της διαδικασίας» (παράγραφος 3). Προκειμένου να δοθεί χρήσιμη απάντηση στο αιτούν δικαστήριο, αρκεί να εξεταστεί υπό το πρίσμα της παραγράφου 3, και όχι της παραγράφου 1, το ζήτημα αν ο διάδικος που δεν παρίσταται και εκπροσωπείται από πληρεξούσιο ο οποίος διορίστηκε από το δικαστήριο και δεν αμφισβητεί την αρμοδιότητα του δικαστηρίου πρέπει να θεωρηθεί ότι έδωσε τη συγκατάθεσή του όσον αφορά την αρμοδιότητα αυτού.

63.

Κατά τη γνώμη μου, εναγόμενος που δεν παρίσταται δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι αποδέχτηκε την αρμοδιότητα του επιληφθέντος δικαστηρίου κατά την έννοια του άρθρου 12, παράγραφος 3, στοιχείο βʹ, του κανονισμού 2201/2003 απλώς και μόνο για τον λόγο ότι, επειδή δεν κατέστη δυνατή η κοινοποίηση σε αυτόν του εισαγωγικού της δίκης εγγράφου, το δικαστήριο διόρισε αυτεπαγγέλτως πληρεξούσιο για την εκπροσώπησή του και ο πληρεξούσιος αυτός προέβαλε αμυντικούς ισχυρισμούς επί της ουσίας χωρίς να προτείνει την αναρμοδιότητα του δικαστηρίου.

64.

Επισημαίνω ότι πρόθεση του νομοθέτη της Ένωσης ήταν να επιτρέψει στους διαδίκους να επιλέξουν το κράτος μέλος του οποίου τα δικαστήρια θα είναι αρμόδια να αποφανθούν επί της γονικής μέριμνας. Ειδικότερα, το άρθρο 12, παράγραφος 3, του κανονισμού 2201/2003 επιτρέπει στους διαδίκους να παρεκκλίνουν από την αρμοδιότητα των δικαστηρίων του κράτους μέλους όπου το παιδί έχει τη συνήθη διαμονή του υπέρ των δικαστηρίων του κράτους μέλους με το οποίο το παιδί έχει στενή σχέση. Επομένως, πρόθεση του νομοθέτη της Ένωσης ήταν να προωθήσει την αυτονομία των διαδίκων, παρέχοντάς τους μια δυνατότητα επιλογής, εξαρτώμενη βεβαίως από την προϋπόθεση ότι το παιδί έχει στενή σχέση με το κράτος μέλος του οποίου τα δικαστήρια επιλέγονται ( 38 ), αλλά πάντως μια υπαρκτή δυνατότητα επιλογής. Αυτό προκύπτει από την αιτιολογική έκθεση της προτάσεως κανονισμού που παρουσίασε η Επιτροπή, κατά την οποία το άρθρο 12, παράγραφος 3, του κανονισμού 2201/2003 «στοχεύει να προωθήσει την επίτευξη συμφωνίας μεταξύ των διαδίκων, ακόμα και αν αυτή αφορά μόνο το δικαστήριο που θα εξετάσει την υπόθεση, παρέχοντας επίσης κάποιο περιθώριο ευελιξίας στους δικαιούχους γονικής μέριμνας» ( 39 ).

65.

Εντούτοις, εφόσον η αρμοδιότητα του επιλαμβανόμενου δικαστηρίου στηρίζεται στη βούληση των διαδίκων, είναι σημαντικό να διασφαλίζεται ότι αμφότεροι οι διάδικοι έδωσαν όντως τη συγκατάθεσή τους για την αρμοδιότητα αυτή ( 40 ). Η πρόθεση του νομοθέτη, δηλαδή η προώθηση της αυτονομίας των διαδίκων, συνηγορεί υπέρ της στενής ερμηνείας της «ρητ[ή]ς ή κατ’ άλλον ανεπιφύλακτο τρόπο» αποδοχής της αρμοδιότητας του επιλαμβανόμενου δικαστηρίου ( 41 ).

66.

Τονίζω ότι το άρθρο 12, παράγραφος 3, στοιχείο βʹ, του κανονισμού 2201/2003 ορίζει ότι η αρμοδιότητα των δικαστηρίων του κράτους μέλους που επιλέγεται από τους διαδίκους πρέπει να είναι «προς το συμφέρον του παιδιού». Φρονώ ότι η τελευταία αυτή διευκρίνιση, λαμβανομένου υπόψη του κομβικού χαρακτήρα του ύψιστου συμφέροντος του παιδιού στο πλαίσιο του συστήματος απονομής της αρμοδιότητας που θεσπίζει ο κανονισμός 2201/2003 ( 42 ), πρέπει να θεωρηθεί ως εισάγουσα αληθινή υποχρέωση του επιλαμβανόμενου δικαστηρίου να βεβαιώνεται ότι οι διάδικοι δεν έκαναν χρήση της αυτονομίας τους σε βάρος του ύψιστου συμφέροντος του παιδιού ( 43 ). Η υποχρέωση αυτή επιβεβαιώνει την απαίτηση περί στενής ερμηνείας της αποδοχής της αρμοδιότητας των κατά το άρθρο 12, παράγραφος 3, επιλαμβανόμενων δικαστηρίων.

67.

Κατά την άποψή μου, το να θεωρηθεί ότι ο εναγόμενος αποδέχτηκε την αρμοδιότητα των βουλγαρικών δικαστηρίων, μολονότι το εισαγωγικό της δίκης έγγραφο δεν κατέστη δυνατόν να του κοινοποιηθεί, για τον λόγο ότι ο διορισθείς από το δικαστήριο πληρεξούσιος δεν αμφισβήτησε την αρμοδιότητα των εν λόγω δικαστηρίων, δεν ανταποκρίνεται στην απαίτηση στενής ερμηνείας της προβλεπόμενης στο άρθρο 12, παράγραφος 3, στοιχείο βʹ, του κανονισμού 2201/2003 προϋποθέσεως της αποδοχής.

68.

Προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι το βουλγαρικό δικαστήριο κατέφυγε στον διορισμό πληρεξουσίου για την εκπροσώπηση του εναγομένου, ενώ από την απόφαση του αιτούντος δικαστηρίου προκύπτει ότι ο πατέρας συναντά την κόρη του κάθε δύο ή τρεις εβδομάδες. Σημειώνω ότι, κατά το άρθρο 47, παράγραφος 4, του GPK ( 44 ), όταν το δικαστήριο διαπιστώνει ότι ο εναγόμενος δεν κατοικεί στην αναγραφόμενη στη δικογραφία διεύθυνση, «ζητεί από τον ενάγοντα ενημέρωση» για το θέμα αυτό. Είναι τουλάχιστον παράξενο το γεγονός ότι η μητέρα εμπιστεύεται τακτικά το τέκνο στον πατέρα του, αλλά αγνοεί τη διεύθυνση του τελευταίου. Επισημαίνω ότι το άρθρο 18, παράγραφος 1, του κανονισμού 2201/2003 ορίζει ότι το δικαστήριο υποχρεούται να αναστείλει τη διαδικασία μέχρις ότου διαπιστωθεί ότι ο εναγόμενος ήταν σε θέση να παραλάβει το εισαγωγικό έγγραφο της δίκης ή ότι «καταβλήθηκε κάθε επιμέλεια για τον σκοπό αυτό» ( 45 ).

69.

Δυσκολεύομαι να αντιληφθώ πώς ο εναγόμενος μπορεί να θεωρηθεί ότι έδωσε τη συγκατάθεσή του όσον αφορά την αρμοδιότητα των δικαστηρίων ενός κράτους μέλους αν αυτός αγνοεί ακόμη και την ύπαρξη της ένδικης διαδικασίας που κινήθηκε εναντίον του ( 46 ). Αμφιβάλλω επίσης αν ένας πληρεξούσιος που διορίστηκε από το δικαστήριο δύναται εγκύρως να δώσει συγκατάθεση όσον αφορά την αρμοδιότητα του δικαστηρίου αυτού, εφόσον δεν έχει καμία επαφή με τον εναγόμενο και συνεπώς δεν διαθέτει τα στοιχεία που θα του επέτρεπαν να εκτιμήσει την αρμοδιότητα του επιληφθέντος δικαστηρίου ( 47 ).

70.

Επισημαίνω ότι, αποφαινόμενο επί της ερμηνείας του άρθρου 24, πρώτη περίοδος, του κανονισμού 44/2001, το οποίο προβλέπει ότι «πέραν των περιπτώσεων όπου η διεθνής δικαιοδοσία απορρέει από άλλες διατάξεις του παρόντος κανονισμού, το δικαστήριο κράτους μέλους ενώπιον του οποίου ο εναγόμενος παρίσταται αποκτά διεθνή δικαιοδοσία», το Δικαστήριο έκρινε, στην πρόσφατη απόφαση Α, ότι η παράσταση του επιτρόπου ο οποίος διορίστηκε, απόντος του εναγομένου, από αυστριακό δικαστήριο δεν συνιστά παράσταση του εναγομένου αυτού κατά την έννοια του εν λόγω άρθρου 24, δηλαδή δεν θεμελιώνει τη διεθνή δικαιοδοσία του επιληφθέντος δικαστηρίου ( 48 ).

71.

Κατά την άποψή μου, στο άρθρο 12, παράγραφος 3, του κανονισμού 2201/2003 πρέπει να δοθεί η ίδια ερμηνεία όπως και στο άρθρο 24, πρώτη περίοδος, του κανονισμού 44/2001.

72.

Ειδικότερα, αφενός, το άρθρο 24, πρώτη περίοδος, του κανονισμού 44/2001 προβλέπει, όπως και το άρθρο 12, παράγραφος 3, του κανονισμού 2201/2003, διεθνή δικαιοδοσία η οποία στηρίζεται σε οικειοθελή επιλογή των διαδίκων ( 49 ).

73.

Αφετέρου, στην απόφαση Α, το Δικαστήριο προέβη σε στάθμιση των δικαιωμάτων άμυνας με το δικαίωμα του ενάγοντος σε αποτελεσματική ένδικη προστασία, το οποίο κατοχυρώνεται στο άρθρο 47 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης ( 50 ). Επισήμανε ότι, βεβαίως, ο εναγόμενος ήταν αγνώστου διαμονής, πράγμα που εμπόδιζε τους ενάγοντες να προσδιορίσουν το έχον διεθνή δικαιοδοσία δικαστήριο και να ασκήσουν το δικαίωμά τους σε αποτελεσματική ένδικη προστασία. Ωστόσο, στη συνέχεια του συλλογισμού του, υπογράμμισε ότι, αν η παράσταση του επιτρόπου του απόντος εναγομένου θεωρηθεί ότι συνιστά παράσταση του εναγομένου κατά την έννοια του άρθρου 24, πρώτη περίοδος, του κανονισμού 44/2001, τότε ο εναγόμενος δεν θεωρείται ερημοδικήσας. Δεν θεωρείται ερημοδικήσας ούτε κατά την έννοια του άρθρου 24 του εν λόγω κανονισμού αλλά ούτε και κατά την έννοια του άρθρου 34, σημείο 2, το οποίο ορίζει ότι απόφαση δεν αναγνωρίζεται αν το εισαγωγικό έγγραφο της δίκης δεν κοινοποιηθεί στον εναγόμενο. Κατά συνέπεια, ο εναγόμενος δεν θα μπορούσε να επικαλεστεί το άρθρο 34, σημείο 2, προκειμένου να προσβάλει την αναγνώριση της αποφάσεως. Το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι μια τέτοια ερμηνεία του άρθρου 24 του κανονισμού 44/2001 δεν οδηγεί σε δίκαιη ισορροπία μεταξύ του δικαιώματος του ενάγοντος σε αποτελεσματική ένδικη προστασία και των δικαιωμάτων άμυνας ( 51 ).

74.

Εν προκειμένω, επισημαίνω ότι η αρμοδιότητα των δικαστηρίων του κράτους μέλους με το οποίο το παιδί έχει στενή σχέση, η οποία προβλέπεται στο άρθρο 12, παράγραφος 3, του κανονισμού 2201/2003, είναι αρμοδιότητα συντρέχουσα με αυτήν των δικαστηρίων του κράτους μέλους όπου το παιδί έχει τη συνήθη διαμονή του, η οποία προβλέπεται στο άρθρο 8, παράγραφος 1, του ίδιου κανονισμού. Κατά συνέπεια, εν προκειμένω, αν τα βουλγαρικά δικαστήρια εκτιμούσαν ότι είναι αναρμόδια για τον λόγο ότι ο πατέρας δεν αποδέχτηκε την αρμοδιότητά τους, η μητέρα θα μπορούσε να προσφύγει ενώπιον των ιταλικών δικαστηρίων: δεν θα υπήρχε αρνησιδικία.

75.

Επιπλέον, υπογραμμίζω ότι, αν τα βουλγαρικά δικαστήρια εκτιμούσαν ότι είναι αρμόδια με βάση το άρθρο 12, παράγραφος 3, του κανονισμού 2201/2003, θα ήταν αδύνατον για τον πατέρα να ασκήσει ένδικο βοήθημα.

76.

Πράγματι, το άρθρο 41, παράγραφος 1, του κανονισμού 2201/2003 ορίζει ότι απόφαση εκδιδόμενη σε κράτος μέλος, για την οποία έχει εκδοθεί πιστοποιητικό στο κράτος μέλος προέλευσης, αναγνωρίζεται και εκτελείται σε άλλο κράτος μέλος χωρίς να απαιτείται κήρυξη εκτελεστότητάς της και χωρίς η αναγνώριση να μπορεί να προσβληθεί. Κατά το άρθρο 41, παράγραφος 2, στοιχείο αʹ, η κοινοποίηση του εισαγωγικού εγγράφου της δίκης στον εναγόμενο αποτελεί προϋπόθεση για την έκδοση του ανωτέρω πιστοποιητικού. Ωστόσο, αν θεωρηθεί ότι ο εναγόμενος αποδέχτηκε την αρμοδιότητα των βουλγαρικών δικαστηρίων κατά την έννοια του άρθρου 12, παράγραφος 3, στοιχείο βʹ, του κανονισμού 2201/2003, αυτό σημαίνει ότι δεν θεωρείται ερημοδικήσας: δεν μπορεί συνεπώς να θεωρηθεί ερημοδικήσας κατά την έννοια του άρθρου 41, παράγραφος 2, στοιχείο αʹ, του εν λόγω κανονισμού. Επομένως, αν τα βουλγαρικά δικαστήρια θεωρούνταν αρμόδια με βάση το άρθρο 12, παράγραφος 3, τότε θα εξέδιδαν το πιστοποιητικό που επιτρέπει την αναγνώριση και εκτέλεση της αποφάσεως στην Ιταλία.

77.

Αν ίσχυαν τα παραπάνω, ο πατέρας δεν θα μπορούσε να εναντιωθεί στην εκτέλεση της αποφάσεως των βουλγαρικών δικαστηρίων. Αφενός, το άρθρο 43, παράγραφος 2, του κανονισμού 2201/2003 ορίζει ότι η έκδοση πιστοποιητικού δεν είναι δεκτική καμίας προσφυγής. Αφετέρου, το άρθρο 41, παράγραφος 1, του ίδιου κανονισμού ορίζει ότι δεν είναι δυνατή η εναντίωση στην αναγνώριση αποφάσεως η οποία έχει πιστοποιηθεί στο κράτος μέλος προελεύσεως ( 52 ).

78.

Κατά συνέπεια, αν θεωρούνταν ότι ο πατέρας αποδέχτηκε την αρμοδιότητα των βουλγαρικών δικαστηρίων κατά την έννοια του άρθρου 12, παράγραφος 3, στοιχείο βʹ, του κανονισμού 2201/2003, τα δικαιώματα άμυνάς του θα υφίσταντο, κατά τη γνώμη μου, δυσανάλογης βαρύτητας προσβολή.

79.

Εναντίον του ως άνω συμπεράσματος δεν δύναται να αντληθεί επιχείρημα από την απόφαση Hypoteční banka, στην οποία το Δικαστήριο έκρινε ότι δεν αντιβαίνει στον κανονισμό 44/2001 εθνική διάταξη βάσει της οποίας επιτρέπεται η διεξαγωγή δίκης κατά εναγομένου αγνώστου διαμονής με τον διορισμό επιτρόπου από το επιλαμβανόμενο δικαστήριο ( 53 ). Πράγματι, όπως τονίζει ρητώς το Δικαστήριο στην απόφαση Α, ενώ στην απόφαση Hypoteční banka ο εναγόμενος είχε τη δυνατότητα να εναντιωθεί στην αναγνώριση της αποφάσεως βάσει του άρθρου 34, σημείο 2, η δυνατότητα αυτή δεν υφίστατο στην απόφαση Α. Ειδικότερα, η δυνατότητα επικλήσεως του εν λόγω άρθρου 34, σημείο 2, «προϋποθέτει […] την ερημοδικία του εναγομένου και ότι οι δικονομικές πράξεις του επιτρόπου του απόντος εναγομένου δεν ισοδυναμούν με παράσταση του δευτέρου κατά την έννοια του […] κανονισμού [44/2001]» ( 54 ). Ωστόσο, αν το επιλαμβανόμενο δικαστήριο έχει διεθνή δικαιοδοσία με βάση το άρθρο 24 του κανονισμού αυτού, τότε ο εναγόμενος δεν θεωρείται ερημοδικήσας.

80.

Βάσει όλων των ανωτέρω σκέψεων, προτείνω στο Δικαστήριο να απαντήσει στα ερωτήματα που υποβλήθηκαν από το Varhoven kasatsionen sad ως εξής: