Υπόθεση C‑213/15 P

Ευρωπαϊκή Επιτροπή

κατά

Patrick Breyer

«Αίτηση αναιρέσεως – Πρόσβαση στα έγγραφα των θεσμικών οργάνων – Άρθρο 15, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ – Κανονισμός (ΕΚ) 1049/2001 – Πεδίο εφαρμογής – Αίτηση προσβάσεως στα υπομνήματα που κατέθεσε η Δημοκρατία της Αυστρίας στο πλαίσιο της υποθέσεως επί της οποίας εκδόθηκε η απόφαση της 29ης Ιουλίου 2010, Επιτροπή κατά Αυστρίας (C‑189/09, μη δημοσιευθείσα, EU:C:2010:455) – Έγγραφα ευρισκόμενα στην κατοχή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής – Προστασία των ένδικων διαδικασιών»

Περίληψη – Απόφαση του Δικαστηρίου (τμήμα μείζονος συνθέσεως) της 18ης Ιουλίου 2017

1. Θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης–Δικαίωμα προσβάσεως του κοινού στα έγγραφα–Κανονισμός 1049/2001–Πεδίο εφαρμογής–Καθορισμός σε σχέση με τη φύση του ζητηθέντος εγγράφου ή τον συντάκτη του εγγράφου αυτού–Αποκλείεται

   (Κανονισμός 1049/2001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρα 2 § 3, και 3, στοιχεία αʹ και βʹ)

2. Θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης–Δικαίωμα προσβάσεως του κοινού στα έγγραφα–Κανονισμός 1049/2001–Πεδίο εφαρμογής–Αίτηση προσβάσεως σε έγγραφα συνταχθέντα από κράτος μέλος τα οποία άπτονται ένδικων διαδικασιών–Εμπίπτουν

   (Κανονισμός 1049/2001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρα 2 § 3, 3, στοιχεία αʹ και βʹ, και 4 § 2)

3. Θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης–Δικαίωμα προσβάσεως του κοινού στα έγγραφα–Κανονισμός 1049/2001–Εξαιρέσεις από το δικαίωμα προσβάσεως στα έγγραφα–Προστασία των ένδικων διαδικασιών–Περιεχόμενο–Υπομνήματα υποβληθέντα από κράτος μέλος ενώπιον του δικαστή της Ένωσης σε εκκρεμείς υποθέσεις–Γενική εφαρμογή του τεκμηρίου της εξαιρέσεως από το δικαίωμα προσβάσεως

   (Κανονισμός 1049/2001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρο 4 § 2, 2η περίπτωση)

4. Θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης–Δικαίωμα προσβάσεως του κοινού στα έγγραφα–Κανονισμός 1049/2001–Εξαιρέσεις από το δικαίωμα προσβάσεως στα έγγραφα–Έγγραφα προερχόμενα από κράτος μέλος–Ευχέρεια του κράτους μέλους να ζητήσει από το θεσμικό όργανο τη μη δημοσιοποίηση εγγράφων–Περιεχόμενο

   (Κανονισμός 1049/2001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρο 4 § 5)

5. Θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης–Δικαίωμα προσβάσεως του κοινού στα έγγραφα–Περιεχόμενο–Αποκλείονται έγγραφα του Δικαστηρίου εμπίπτοντα στη δικαιοδοτική του δραστηριότητα–Δεν ασκεί επιρροή στη δυνατότητα εφαρμογής του κανονισμού 1049/2001 στα λοιπά θεσμικά όργανα που έχουν στην κατοχή τους υπομνήματα κατατεθέντα από άλλα κράτη μέλη στο πλαίσιο ένδικων διαδικασιών ενώπιον του δικαστή της Ένωσης

   (Άρθρα 15 §§ 1 και 3, ΣΛΕΕ, 258 ΣΛΕΕ και 298 ΣΛΕΕ· Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρο 42· κανονισμός 1049/2001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου)

6. Θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης–Δικαίωμα προσβάσεως του κοινού στα έγγραφα–Περιεχόμενο–Αποκλείονται έγγραφα του Δικαστηρίου εμπίπτοντα στη δικαιοδοτική του δραστηριότητα–Δυνατότητα εφαρμογής του κανονισμού 1049/2001 στα συνταχθέντα από κράτος μέλος υπομνήματα τα οποία έχει στην κατοχή της η Επιτροπή–Διακύβευση της πρακτικής αποτελεσματικότητας του αποκλεισμού–Δεν συντρέχει

   (Άρθρο 15 § 3 ΣΛΕΕ· κανονισμός 1049/2001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου)

7. Ένδικη διαδικασία–Διεκπεραίωση των υποθέσεων ενώπιον του Δικαστηρίου–Προστασία χορηγούμενη στους διαδίκους κατά της μη προσήκουσας χρήσεως των εγγράφων της διαδικασίας–Περιεχόμενο–Δημοσίευση στο Διαδίκτυο των υπομνημάτων που αντηλλάγησαν στο πλαίσιο αιτήσεως αναιρέσεως–Καταστρατήγηση διαδικασίας–Συνεκτίμηση κατά τον καταμερισμό των δικαστικών εξόδων

   (Κανονισμός Διαδικασίας του Γενικού Δικαστηρίου, άρθρο 171 § 1)

1.  Το άρθρο 3, στοιχείο βʹ, του κανονισμού 1049/2001, για την πρόσβαση του κοινού στα έγγραφα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής, προβλέπει ρητώς ότι το δικαίωμα προσβάσεως στα έγγραφα τα οποία βρίσκονται στην κατοχή του Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής καλύπτει όχι μόνο τα συντασσόμενα από τα εν λόγω θεσμικά όργανα έγγραφα αλλά και τα έγγραφα που τα θεσμικά αυτά όργανα παραλαμβάνουν από τρίτους, μεταξύ των οποίων καταλέγονται τόσο τα λοιπά θεσμικά όργανα της Ένωσης όσο και τα κράτη μέλη. Επομένως, το πεδίο εφαρμογής του κανονισμού 1049/2001 καθορίζεται σε σχέση με τα απαριθμούμενα σε αυτόν θεσμικά όργανα και όχι με τις ειδικές κατηγορίες εγγράφων ούτε σε σχέση με τον συντάκτη του εγγράφου το οποίο βρίσκεται στην κατοχή ενός από τα θεσμικά αυτά όργανα.

   (βλ. σκέψεις 36, 37)

2.  Το γεγονός ότι τα έγγραφα που βρίσκονται στην κατοχή ενός από τα θεσμικά όργανα τα οποία αναφέρει ο κανονισμός 1049/2001, για την πρόσβαση του κοινού στα έγγραφα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής, συντάχθηκαν από κράτος μέλος και άπτονται ένδικων διαδικασιών δεν μπορεί να τα αποκλείσει από το πεδίο εφαρμογής του κανονισμού αυτού. Πράγματι, αφενός, το γεγονός ότι ο κανονισμός 1049/2001 δεν έχει εφαρμογή στις αιτήσεις προσβάσεως στα έγγραφα που βρίσκονται στην κατοχή του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν σημαίνει ότι τα απτόμενα της δικαιοδοτικής δραστηριότητας του οργάνου αυτού έγγραφα δεν εμπίπτουν, καταρχήν, στο πεδίο εφαρμογής του κανονισμού αυτού, όταν τα έγγραφα αυτά βρίσκονται στην κατοχή των απαριθμούμενων στον εν λόγω κανονισμό θεσμικών οργάνων της Ένωσης, όπως η Επιτροπή. Αφετέρου, η προστασία των θεμιτών συμφερόντων των κρατών μελών όσον αφορά τα έγγραφα αυτά μπορεί να διασφαλιστεί μέσω των εξαιρέσεων από την αρχή της προσβάσεως στα έγγραφα τις οποίες προβλέπει ο κανονισμός 1049/2001.

   Ομοίως, καίτοι, ασφαλώς, το γεγονός ότι ούτε ο Οργανισμός του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης ούτε οι Κανονισμοί Διαδικασίας των δικαιοδοτικών οργάνων της Ένωσης προβλέπουν δικαίωμα προσβάσεως τρίτων στα υπομνήματα που κατατίθενται στο πλαίσιο ένδικων διαδικασιών μπορεί να ληφθεί υπόψη για την ερμηνεία της εξαιρέσεως του άρθρου 4, παράγραφος 2, του κανονισμού 1049/2001, δεν μπορεί, αντιθέτως, να οδηγήσει σε αδυναμία εφαρμογής του εν λόγω κανονισμού στις αιτήσεις προσβάσεως στα καταρτισθέντα από κράτος μέλος υπομνήματα για ένδικη διαδικασία ενώπιον του δικαστή της Ένωσης, τα οποία βρίσκονται στην κατοχή θεσμικού οργάνου.

   (βλ. σκέψεις 38, 39, 45)

3.  Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

   (βλ. σκέψεις 41, 42)

4.  Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

   (βλ. σκέψη 43)

5.  Κατά το άρθρο 15, παράγραφος 3, τέταρτο εδάφιο, ΣΛΕΕ, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπάγεται στο καθεστώς προσβάσεως στα έγγραφα των θεσμικών οργάνων, για το οποίο γίνεται λόγος στο πρώτο εδάφιο της διατάξεως αυτής, μόνον κατά την άσκηση των διοικητικών του καθηκόντων. Επομένως, οι προϋποθέσεις της προσβάσεως στα έγγραφα που βρίσκονται στην κατοχή του θεσμικού αυτού οργάνου και τα οποία άπτονται της δικαιοδοτικής του δραστηριότητας δεν μπορούν να καθοριστούν με κανονισμούς εκδιδόμενους βάσει του άρθρου 15, παράγραφος 3, δεύτερο εδάφιο, ΣΛΕΕ. Πάντως, η μη δυνατότητα εφαρμογής του καθεστώτος προσβάσεως στα έγγραφα, που προβλέπεται στο άρθρο 15, παράγραφος 3, πρώτο εδάφιο, ΣΛΕΕ, στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης όταν ασκεί δικαιοδοτικά καθήκοντα δεν εμποδίζει την εφαρμογή του καθεστώτος αυτού σε θεσμικό όργανο, στο οποίο έχουν πλήρως εφαρμογή οι διατάξεις του άρθρου 15, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ και του κανονισμού 1049/2001, για την πρόσβαση του κοινού στα έγγραφα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής, όπως η Επιτροπή, όταν έχει στην κατοχή του έγγραφα καταρτισθέντα από κράτος μέλος, όπως τα υπομνήματα που καταθέτει ένα κράτος μέλος στο πλαίσιο προσφυγής λόγω παραβάσεως βάσει του άρθρου 258 ΣΛΕΕ, τα οποία αφορούν ένδικες διαδικασίες.

   Πράγματι, μετά την έναρξη ισχύος της Συνθήκης της Λισσαβώνας, η θέσπιση του άρθρου 15 ΣΛΕΕ, το οποίο αντικατέστησε το άρθρο 255 ΕΚ, διεύρυνε το πεδίο εφαρμογής της αρχής της διαφάνειας στο δίκαιο της Ένωσης, προβλέποντας στο εξής δικαίωμα προσβάσεως στα έγγραφα των θεσμικών οργάνων, των λοιπών οργάνων και οργανισμών της Ένωσης, συμπεριλαμβανομένων του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, κατά την άσκηση των διοικητικών καθηκόντων τους. Από κανένα στοιχείο όμως δεν επιβεβαιώνεται ότι η διεύρυνση του εν λόγω δικαιώματος προς κάλυψη των διοικητικών δραστηριοτήτων των τελευταίων αυτών οργάνων συναρτάται με τη θέσπιση οποιουδήποτε περιορισμού του πεδίου εφαρμογής του κανονισμού 1049/2001 όσον αφορά τα προερχόμενα από κράτος μέλος έγγραφα, όπως τα επίδικα υπομνήματα, τα οποία βρίσκονται στην κατοχή της Επιτροπής και αφορούν ένδικη διαδικασία ενώπιον του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

   Εξάλλου, βάσει των άρθρων 15, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ και 298 ΣΛΕΕ, καθώς και με την κατοχύρωση του δικαιώματος προσβάσεως στα έγγραφα με το άρθρο 42 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που κατοχυρώνουν τον σκοπό της καθιερώσεως μιας εξωστρεφούς ευρωπαϊκής διοικήσεως, το άρθρο 15, παράγραφος 3, τέταρτο εδάφιο, ΣΛΕΕ δεν μπορεί να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι απαιτεί συσταλτική ερμηνεία του πεδίου εφαρμογής του κανονισμού 1049/2001 με συνέπεια τα συνταχθέντα από κράτος μέλος έγγραφα, όπως τα εν λόγω υπομνήματα που καταθέτει ένα κράτος μέλος στο πλαίσιο προσφυγής λόγω παραβάσεως βάσει του άρθρου 258 ΣΛΕΕ, να μην εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του κανονισμού αυτού όταν βρίσκονται στην κατοχή της Επιτροπής.

   (βλ. σκέψεις 48-52)

6.  Οι περιορισμοί όσον αφορά την πρόσβαση σε έγγραφα δικαιοδοτικού χαρακτήρα, είτε προβλέπονται βάσει του άρθρου 255 ΕΚ, νυν άρθρου 15 ΣΛΕΕ, είτε δυνάμει του κανονισμού 1049/2001, για την πρόσβαση του κοινού στα έγγραφα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής, επιδιώκουν τον ίδιο σκοπό, ήτοι να διασφαλίσουν ότι το δικαίωμα προσβάσεως στα έγγραφα των θεσμικών οργάνων ασκείται χωρίς να θίγεται η προστασία των ένδικων διαδικασιών, η δε προστασία αυτή προϋποθέτει ειδικότερα την τήρηση των αρχών της ισότητας των όπλων των διαδίκων και της ορθής απονομής της δικαιοσύνης. Λαμβανομένου υπόψη ότι, δυνάμει του κανονισμού 1049/2001, μπορεί να μην επιτραπεί, κατά περίπτωση, η δημοσιοποίηση εγγράφων που άπτονται διαδικασιών ενώπιον των δικαστηρίων της Ένωσης και, βάσει αυτού, να διασφαλιστεί η προστασία τέτοιων ένδικων διαδικασιών, πρέπει να θεωρηθεί ότι το άρθρο 15, παράγραφος 3, τέταρτο εδάφιο, ΣΛΕΕ δεν απαιτεί ερμηνεία σύμφωνα με την οποία τα συνταχθέντα από κράτος μέλος υπομνήματα τα οποία βρίσκονται στην κατοχή της Επιτροπής πρέπει οπωσδήποτε να αποκλείονται από το πεδίο εφαρμογής του κανονισμού αυτού. Πράγματι, στο μέτρο που η προστασία των ένδικων διαδικασιών διασφαλίζεται με τον τρόπο αυτόν, σύμφωνα με τον σκοπό του άρθρου 15, παράγραφος 3, τέταρτο εδάφιο, ΣΛΕΕ, δεν μπορεί να διακυβευθεί η πρακτική αποτελεσματικότητα της διατάξεως αυτής.

   (βλ. σκέψεις 53, 54)

7.  Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

   (βλ. σκέψη 62)