Υπόθεση C‑600/14

Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας

κατά

Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης

«Προσφυγή ακυρώσεως – Εξωτερική δράση της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Άρθρο 216, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ – Άρθρο 218, παράγραφος 9, ΣΛΕΕ – Καθορισμός των θέσεων που θα πρέπει να ληφθούν εξ ονόματος της Ένωσης σε όργανο που έχει συσταθεί δυνάμει διεθνούς συμφωνίας – Αναθεωρητική επιτροπή της Διακυβερνητικής Οργάνωσης Διεθνών Σιδηροδρομικών Μεταφορών (OTIF) – Τροποποιήσεις της Συμβάσεως περί των διεθνών σιδηροδρομικών μεταφορών (COTIF) και των προσαρτημάτων της – Συντρέχουσα αρμοδιότητα της Ένωσης και των κρατών μελών της – Εξωτερική αρμοδιότητα της Ένωσης σε τομέα στον οποίο δεν έχουν θεσπιστεί ακόμη κοινοί κανόνες – Κύρος της αποφάσεως 2014/699/ΕΕ – Υποχρέωση αιτιολογήσεως – Αρχή της καλόπιστης συνεργασίας»

Περίληψη – Απόφαση του Δικαστηρίου (τμήμα μείζονος συνθέσεως) της 5ης Δεκεμβρίου 2017

1. Ευρωπαϊκή Ένωση–Δοτές αρμοδιότητες–Εσωτερικές και εξωτερικές αρμοδιότητες–Τήρηση της αρχής της δοτής αρμοδιότητας

   (Άρθρο 5 § 2 ΣΕΕ)

2. Διεθνείς συμφωνίες–Σύναψη–Αρμοδιότητα της Ένωσης–Ρητή ή σιωπηρή απονομή–Αποκλειστική ή συντρέχουσα αρμοδιότητα

   (Άρθρα 3 § 2 ΣΛΕΕ και 216 § 1 ΣΛΕΕ)

3. Διεθνείς συμφωνίες–Σύναψη–Αρμοδιότητα της Ένωσης–Αρμοδιότητα σε σχέση με την ανάγκη σύναψης της συμφωνίας για την επίτευξη ενός από τους στόχους που αναφέρονται στις Συνθήκες–Περιεχόμενο–Τροποποίηση της σύμβασης για τις διεθνείς σιδηροδρομικές μεταφορές–Εμπίπτει–Συντρέχουσα αρμοδιότητα της Ένωσης και των κρατών μελών–Απαίτηση να έχει ήδη ασκήσει η Ένωση την εσωτερική κανονιστική αρμοδιότητά της πριν ενεργήσει στο εξωτερικό πεδίο–Δεν υφίσταται

   (Άρθρο 5 § 2 ΣΕΕ· άρθρα 2 § 2 ΣΛΕΕ, 4 § 2, στοιχείο ζ ʹ, ΣΛΕΕ, 91 § 1 ΣΛΕΕ και 216 § 1 ΣΛΕΕ· απόφαση 2014/699 του Συμβουλίου)

4. Πράξεις των οργάνων–Αναφορά της νομικής βάσης–Υποχρέωση–Περιεχόμενο–Παράλειψη που δεν συνιστά ουσιώδες ελάττωμα–Όρια–Η ρητή αναφορά είναι απαραίτητη για την άσκηση δικαστικού ελέγχου

   (Άρθρο 296 ΣΛΕΕ)

5. Διεθνείς συμφωνίες–Σύναψη–Αρμοδιότητα της Ένωσης–Αρμοδιότητα σε σχέση με την ανάγκη σύναψης της συμφωνίας για την επίτευξη ενός από τους στόχους που αναφέρονται στις Συνθήκες–Τυπικές ή διαδικαστικές απαιτήσεις όσον αφορά την έκδοση της νομοθετικής πράξης

   (Άρθρα 216 § 1 ΣΛΕΕ και 352 ΣΛΕΕ)

1.  Ο σεβασμός της αρχής της δοτής αρμοδιότητας που κατοχυρώνεται με το άρθρο 5, παράγραφος 2, πρώτη περίοδος, ΣΕΕ επιβάλλεται τόσο για την εσωτερική όσο και για τη διεθνή δράση της Ένωσης.

   (βλ. σκέψη 44)

2.  Εξωτερική αρμοδιότητα της Ένωσης μπορεί να υπάρξει σε περιπτώσεις εκτός εκείνων που προβλέπονται στο άρθρο 3, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ. Συγκεκριμένα, η αρμοδιότητα της Ένωσης να συνάπτει διεθνείς συμφωνίες μπορεί να απορρέει όχι μόνο ρητώς από σχετική διάταξη της Συνθήκης, αλλά και σιωπηρώς από άλλες διατάξεις των Συνθηκών ή από πράξεις που έχουν εκδώσει στο πλαίσιο αυτών των διατάξεων τα θεσμικά όργανα της Ένωσης. Ειδικότερα, οσάκις το δίκαιο της Ένωσης δημιουργεί υπέρ των θεσμικών οργάνων αρμοδιότητες στο εσωτερικό πεδίο προς επίτευξη συγκεκριμένου σκοπού, η Ένωση καθίσταται αρμόδια να αναλαμβάνει τις διεθνείς υποχρεώσεις που είναι αναγκαίες για την επίτευξη του σκοπού αυτού, έστω και αν δεν υπάρχει καμιά ρητή διάταξη προς τούτο. Η τελευταία αυτή περίπτωση προβλέπεται πλέον στο άρθρο 216, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ.

   Επιπλέον, πρέπει να γίνει διάκριση μεταξύ της ύπαρξης εξωτερικής αρμοδιότητας της Ένωσης και της αποκλειστικής ή συντρέχουσας φύσης της αρμοδιότητας αυτής. Η διάκριση αυτή αποτυπώνεται στη Συνθήκη ΛΕΕ. Συναφώς, από το κείμενο του άρθρου 216, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ, το οποίο δεν διακρίνει μεταξύ αποκλειστικής και συντρέχουσας εξωτερικής αρμοδιότητας της Ένωσης, προκύπτει ότι η Ένωση διαθέτει τέτοια αρμοδιότητα σε τέσσερις περιπτώσεις. Η περίπτωση κατά την οποία η σύναψη συμφωνίας ενδέχεται να επηρεάσει κοινούς κανόνες ή να μεταβάλει την εμβέλειά τους, οπότε η αρμοδιότητα της Ένωσης είναι αποκλειστική βάσει του άρθρου 3, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ, αποτελεί απλώς μία μόνον από τις περιπτώσεις αυτές. Ομοίως, από τη σύγκριση του περιεχομένου του άρθρου 216, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ και του άρθρου 3, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ προκύπτει ότι οι περιπτώσεις κατά τις οποίες η Ένωση διαθέτει εξωτερική αρμοδιότητα βάσει της πρώτης από τις διατάξεις αυτές δεν είναι μόνον εκείνες ως προς τις οποίες η Ένωση διαθέτει αποκλειστική εξωτερική αρμοδιότητα βάσει της δεύτερης από τις διατάξεις αυτές.

   (βλ. σκέψεις 45-47, 49-51)

3.  Τα θέματα της ημερήσιας διάταξης της 25ης συνόδου της αναθεωρητικής επιτροπής της Διακυβερνητικής Οργάνωσης Διεθνών Σιδηροδρομικών Μεταφορών (OTIF), τα οποία σχετίζονται με την τροποποίηση της σύμβασης περί των διεθνών σιδηροδρομικών μεταφορών της 9ης Μαΐου 1980, ως προς τα οποία το Συμβούλιο καθόρισε τις θέσεις που θα πρέπει να ληφθούν εξ ονόματος της Ένωσης, εμπίπτουν στην εξωτερική αρμοδιότητα της Ένωσης. Επομένως, το Συμβούλιο δεν παραβίασε την αρχή της δοτής αρμοδιότητας που κατοχυρώνεται με το άρθρο 5, παράγραφος 2, πρώτη περίοδος, ΣΕΕ.

   Συγκεκριμένα, οι επίμαχες τροποποιήσεις αφορούν το ιδιωτικό δίκαιο των συμβάσεων με αντικείμενο τις διεθνείς σιδηροδρομικές μεταφορές, δηλαδή έναν τομέα ο οποίος καλύπτεται από κοινή πολιτική της Ένωσης –συγκεκριμένα δε την κοινή πολιτική μεταφορών που αποτελεί αντικείμενο του τίτλου VI της Συνθήκης ΛΕΕ, ο οποίος επιγράφεται «Μεταφορές» και περιλαμβάνεται στο τρίτο μέρος της Συνθήκης που φέρει τον τίτλο «Εσωτερικές πολιτικές και δράσεις της Ένωσης»– και ο οποίος πρέπει, ως εκ τούτου, να γίνει δεκτό ότι αντιστοιχεί σε έναν από τους σκοπούς της Συνθήκης ΛΕΕ. Συναφώς, δεδομένου ότι οι διατάξεις της σύμβασης περί των διεθνών σιδηροδρομικών μεταφορών και των προσαρτημάτων της τις οποίες αφορούν οι επίμαχες τροποποιήσεις αποσκοπούν στη θέσπιση εναρμονισμένων κανόνων σε διεθνές επίπεδο, ώστε να καλύπτονται και οι διεθνείς μεταφορές που εκτελούνται από ή προς την επικράτεια ενός κράτους μέλους ή διέρχονται από την επικράτεια ενός ή περισσοτέρων κρατών μελών, για το μέρος της διαδρομής εκτός του εδάφους της Ένωσης και, καταρχήν, για τα μέρη επίσης της διαδρομής εντός του εδάφους της Ένωσης, πρέπει να γίνει δεκτό ότι ο καθορισμός της θέσης της Ένωσης επί των τροποποιήσεων αυτών συμβάλλει στην επίτευξη των σκοπών της κοινής πολιτικής μεταφορών, στο πλαίσιο της αρμοδιότητας που της απονέμει το άρθρο 91, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ και η οποία περιλαμβάνει και μια εξωτερική πτυχή. Επομένως, ο καθορισμός θέσης της Ένωσης είναι αναγκαίος για την επίτευξη, στο πλαίσιο των πολιτικών της Ένωσης, ενός εκ των στόχων που καθορίζονται από τις Συνθήκες, κατά την έννοια του άρθρου 216, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ.

   Εξάλλου, δεν μπορεί να υποστηριχθεί βασίμως ότι, εφόσον ο τομέας των μεταφορών υπάγεται, δυνάμει του άρθρου 4, παράγραφος 2, στοιχείο ζʹ, ΣΛΕΕ, σε συντρέχουσα αρμοδιότητα της Ένωσης και των κρατών μελών της, η Ένωση δεν μπορεί να ενεργήσει στο εξωτερικό πεδίο προτού ενεργήσει στο εσωτερικό πεδίο θεσπίζοντας κοινούς κανόνες, σε τομείς στους οποίους έχουν αναληφθεί διεθνείς υποχρεώσεις. Συγκεκριμένα, η ύπαρξη εξωτερικής αρμοδιότητας της Ένωσης δεν εξαρτάται σε καμία περίπτωση από την προηγούμενη άσκηση, εκ μέρους της Ένωσης, της εσωτερικής κανονιστικής αρμοδιότητάς της στον οικείο τομέα. Επομένως, κατά το άρθρο 2, παράγραφος 2, πρώτη περίοδος, ΣΛΕΕ, σχετικά με τις συντρέχουσες αρμοδιότητες, η ύπαρξη συντρέχουσας εξωτερικής αρμοδιότητας της Ένωσης και των κρατών μελών δεν προϋποθέτει την ύπαρξη στις Συνθήκες διάταξης που να απονέμει ρητώς τέτοια εξωτερική αρμοδιότητα στην Ένωση.

   (βλ. σκέψεις 56, 60, 62, 66, 67, 72)

4.  Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

   (βλ. σκέψεις 80-84)

5.  Στο άρθρο 216, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ απαριθμούνται οι περιπτώσεις κατά τις οποίες η Ένωση έχει αρμοδιότητα σύναψης διεθνούς συμφωνίας, πλην όμως, σε αντίθεση με το άρθρο 352 ΣΛΕΕ, δεν προβλέπεται κάποιος τύπος ούτε κάποια διαδικασία για την άσκηση της αρμοδιότητας αυτής. Συνεπώς, ο τύπος της πράξης και η τηρητέα διαδικασία πρέπει να καθοριστούν βάσει άλλων διατάξεων των Συνθηκών.

   (βλ. σκέψη 89)