—

η Brasserie Bouquet SA, εκπροσωπούμενη από τον F. Molinié, avocat,

—

η Γαλλική Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από τους J.-S. Pilczer και D. Colas,

—

η Ελληνική Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από την K. Νασοπούλου,

—

η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εκπροσωπούμενη από τους F. Dintilhac και M. Wasmeier,

1

Η υπό κρίση αίτηση προδικαστικής αποφάσεως αφορά την ερμηνεία του άρθρου 4, παράγραφος 2, της οδηγίας 92/83/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 19ης Οκτωβρίου 1992, για την εναρμόνιση των διαρθρώσεων των ειδικών φόρων κατανάλωσης που επιβάλλονται στην αλκοόλη και τα αλκοολούχα ποτά (ΕΕ L 316, σ. 21).

2

Η αίτηση αυτή υποβλήθηκε στο πλαίσιο ένδικης διαφοράς μεταξύ, αφενός, του γενικού διευθυντή τελωνείων και έμμεσης φορολογίας, καθώς και του περιφερειακού διευθυντή τελωνείων και έμμεσης φορολογίας της Auvergne και, αφετέρου, της Brasserie Bouquet SA (στο εξής: Brasserie Bouquet), με αντικείμενο την εφαρμογή του μειωμένου συντελεστή ειδικού φόρου κατανάλωσης στην μπίρα που παρήγαγε η εν λόγω επιχείρηση μεταξύ 2007 και 2010.

3

Η τρίτη, η έβδομη και η δέκατη έβδομη αιτιολογική σκέψη της οδηγίας 92/83 έχουν ως εξής:

«[…] για την ορθή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς είναι σημαντικό να δοθούν κοινοί ορισμοί για όλα τα οικεία προϊόντα·

[…] στην περίπτωση της μπίρας που παράγεται σε μικρά ανεξάρτητα ζυθοποιεία και της αιθυλικής αλκοόλης που παράγεται σε μικρά αποστακτήρια, απαιτούνται κοινές λύσεις που θα επιτρέπουν στα κράτη μέλη να επιβάλλουν μειωμένους συντελεστές φόρου στα προϊόντα αυτά·

[...]

[…] στις περιπτώσεις όπου επιτρέπεται στα κράτη μέλη να εφαρμόζουν μειωμένους συντελεστές, οι μειωμένοι αυτοί συντελεστές δεν πρέπει να οδηγούν στη στρέβλωση του ανταγωνισμού εντός της εσωτερικής αγοράς».

4

Το άρθρο 4 της οδηγίας 92/83 ορίζει:

«1.   Τα κράτη μέλη μπορούν να εφαρμόζουν μειωμένους συντελεστές ειδικού φόρου κατανάλωσης, οι οποίοι μπορούν να διαφοροποιούνται ανάλογα με την ετήσια παραγωγή μπίρας που παράγεται από ανεξάρτητα μικρά ζυθοποιεία, με τους εξής περιορισμούς:

2.   Για την εφαρμογή των μειωμένων συντελεστών ο όρος “ανεξάρτητο μικρό ζυθοποιείο” σημαίνει ζυθοποιείο το οποίο είναι νομικώς και οικονομικώς ανεξάρτητο από οποιοδήποτε άλλο ζυθοποιείο, [δεν] χρησιμοποιεί τις εγκαταστάσεις [άλλου ζυθοποιείου], δεν λειτουργεί δε βάσει αδείας εκμεταλλεύσεως. Ωστόσο, όταν δύο η περισσότερα μικρά ζυθοποιεία συνεργάζονται και η συνδυασμένη ετήσια παραγωγή τους δεν υπερβαίνει 200000 εκατόλιτρα, τα ζυθοποιεία αυτά μπορούν να θεωρούνται ως ένα και μόνο ανεξάρτητο μικρό ζυθοποιείο.

3.   Τα κράτη μέλη λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα ώστε οι μειωμένοι συντελεστές που ενδεχομένως θεσπίζουν εφαρμόζονται κατά τον ίδιο τρόπο στην μπίρα που παραδίδεται στην επικράτειά τους από ανεξάρτητα μικρά ζυθοποιεία εγκατεστημένα σε άλλα κράτη μέλη. Ειδικότερα, τα κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι σε καμία επί μέρους παραδιδόμενη από άλλο κράτος μέλος ποσότητα δεν επιβάλλεται υψηλότερος ειδικός φόρος κατανάλωσης από τον ακριβώς αντίστοιχο δικό τους φόρο.»

5

Το άρθρο 178‑0 bis A του παραρτήματος III του code général des impôts (γενικού κώδικα φορολογίας), με το οποίο μεταφέρεται στην εσωτερική νομοθεσία το άρθρο 4 της οδηγίας 92/83, έχει ως εξής:

«Για την εφαρμογή των μειωμένων συντελεστών του ειδικού φόρου που αναφέρονται στα εδάφια 5 έως 8 του άρθρου 520 A του γενικού κώδικα φορολογίας, ως μικρό ανεξάρτητο ζυθοποιείο νοείται το ζυθοποιείο που είναι εγκατεστημένο σε κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και πληροί τα εξής κριτήρια σωρευτικά:

Εάν δύο η περισσότερα μικρά ζυθοποιεία συνεργάζονται και η συνδυασμένη ετήσια παραγωγή τους δεν υπερβαίνει 200000 εκατόλιτρα, τα ζυθοποιεία αυτά μπορούν να θεωρούνται ως ένα και μόνο ανεξάρτητο μικρό ζυθοποιείο.»

6

Η Brasserie Bouquet λειτουργεί εστιατόριο στο οποίο πωλεί μπίρα παραγόμενη από την ίδια.

7

Η παραγωγή της μπίρας γίνεται σύμφωνα με σύμβαση της 10ης Δεκεμβρίου 1998, υπό τον τίτλο «Contrat d’affiliation au “Cercle des 3 brasseurs”», συναφθείσα με την εταιρία ICO 3B SARL (στο εξής: σύμβαση συμμετοχής). Βάσει της συμβάσεως συμμετοχής, η ICO 3B SARL παρέχει στην Brasserie Bouquet την άδεια να χρησιμοποιεί τα εμπορικά σήματα και τον διακριτικό τίτλο της, «LES 3 BRASSEURS», και δεσμεύεται να της μεταδώσει την τεχνογνωσία της, παρέχοντάς της ειδικότερα τη βυθοζύμη.

8

Σε αντιστάθμισμα, η Brasserie Bouquet οφείλει να τηρεί τις υποχρεώσεις που προβλέπονται σε έγγραφο που τιτλοφορείται «Bible du Cercle des 3 brasseurs», το οποίο περιέχει διευκρινίσεις σχετικά, μεταξύ άλλων, με την εν λόγω τεχνογνωσία και τη διαδικασία παρασκευής της μπίρας σε μικρά ζυθοποιεία. Από τη σύμβαση συμμετοχής προκύπτει ακόμη ότι η Brasserie Bouquet υποχρεούται να προμηθεύεται ορισμένα προϊόντα αποκλειστικά από την ICO 3B SARL και να καταβάλει σε αυτήν ορισμένο ποσό ως δικαίωμα συμμετοχής στον «Cercle des 3 brasseurs», καθώς και ένα κατ’ αποκοπήν ποσό μηνιαίως.

9

Εκτιμώντας ότι πληρούσε τις προϋποθέσεις του άρθρου 178-0 bis A του παραρτήματος ΙΙΙ του γενικού κώδικα φορολογίας ως μικρό ανεξάρτητο ζυθοποιείο, η Brasserie Bouquet δήλωσε, στη φορολογική αρχή, τις ποσότητες μπίρας που παράγονται στις εγκαταστάσεις της ως υπαγόμενες στον μειωμένο συντελεστή ειδικού φόρου κατανάλωσης του άρθρου 520 A, I, στοιχείο αʹ, του γενικού κώδικα φορολογίας.

10

Η ως άνω φορολογική αρχή κοινοποίησε στην Brasserie Bouquet πράξη επιβολής συμπληρωματικού φόρου, με την οποία αμφισβητούσε την εφαρμογή του μειωμένου συντελεστή από τον Δεκέμβριο του 2007 έως τον Νοέμβριο του 2010, και, στη συνέχεια, πράξη καταλογισμού του οφειλόμενου ποσού.

11

Μετά την απόρριψη της διοικητικής ενστάσεώς της και, εν συνεχεία, της προσφυγής της ενώπιον του tribunal de grande instance de Clermont-Ferrand (πρωτοβάθμιο δικαστήριο του Clermont-Ferrand), η Brasserie Bouquet άσκησε έφεση ενώπιον του cour d’appel de Riom (εφετείου Riom), το οποίο έκανε δεκτή την έφεσή της. Η φορολογική αρχή άσκησε αναίρεση κατά της αποφάσεως αυτής ενώπιον του Cour de cassation (ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο).

12

Το τελευταίο αυτό δικαστήριο επισημαίνει ότι, βάσει των προϋποθέσεων του άρθρου 4 της οδηγίας 92/83, για να χαρακτηριστεί ένα ζυθοποιείο ως μικρό ανεξάρτητο ζυθοποιείο και, συνεπώς, να μπορεί να υπαχθεί στον μειωμένο συντελεστή του ειδικού φόρου κατανάλωσης, είναι απαραίτητο να διευκρινιστεί, προκειμένου να επιλύσει την ενώπιόν του διαφορά, ποια είναι η σημασία της προϋποθέσεως του άρθρου 4, παράγραφος 2, περί «αδείας εκμεταλλεύσεως».

13

Υπό τις συνθήκες αυτές το Cour de cassation ανέστειλε τη διαδικασία και υπέβαλε στο Δικαστήριο το ακόλουθο προδικαστικό ερώτημα:

«Έχει το άρθρο 4, παράγραφος 2, της οδηγίας [92/83] την έννοια ότι ως παραγωγή βάσει αδείας εκμεταλλεύσεως νοείται αποκλειστικά η παραγωγή βάσει αδείας εκμεταλλεύσεως διπλώματος ευρεσιτεχνίας ή εμπορικού σήματος, ή μπορεί να έχει την έννοια ότι ως παραγωγή βάσει αδείας εκμεταλλεύσεως νοείται η παραγωγή με τη χρήση μεθόδου παρασκευής που ανήκει σε τρίτο και για την οποία ο τρίτος έχει παράσχει την άδειά του;»

14

Όπως επισημαίνουν η Γαλλική Κυβέρνηση και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με τις γραπτές παρατηρήσεις τους, με το προδικαστικό ερώτημα, όπως αυτό έχει διατυπωθεί από το αιτούν δικαστήριο, προτείνονται δύο δυνατές ερμηνείες του όρου «βάσει αδείας εκμεταλλεύσεως» του άρθρου 4, παράγραφος 2, της οδηγίας 92/83, η δε σύμβαση συμμετοχής περιέχει στοιχεία που στηρίζουν αμφότερες τις ερμηνείες. Συγκεκριμένα, βάσει της συμβάσεως αυτής, επιτρέπεται στην Brasserie Bouquet να χρησιμοποιεί τα σήματα της ICO 3B SARL και, παράλληλα, να παράγει μπίρα σύμφωνα με την ανήκουσα στην ICO 3B SARL μέθοδο παρασκευής.

15

Υπενθυμίζεται ότι, στο πλαίσιο της προβλεπόμενης από το άρθρο 267 ΣΛΕΕ διαδικασίας συνεργασίας μεταξύ των εθνικών δικαστηρίων και του Δικαστηρίου, στο τελευταίο απόκειται να δώσει στο εθνικό δικαστήριο μια χρήσιμη απάντηση η οποία θα του παρέχει τη δυνατότητα επιλύσεως της διαφοράς της οποίας έχει επιληφθεί. Υπό το πρίσμα αυτό και εφόσον είναι αναγκαίο, το Δικαστήριο μπορεί να αναδιατυπώσει τα ερωτήματα που του έχουν υποβληθεί (βλ., μεταξύ άλλων, απόφαση Le Rayon d’Or, C‑151/13, EU:C:2014:185, σκέψη 25 και εκεί παρατιθέμενη νομολογία).

16

Συναφώς, όπως προκύπτει από το σκεπτικό της αιτήσεως προδικαστικής αποφάσεως, για να αποφανθεί επί της ασκηθείσας ενώπιόν του αιτήσεως αναιρέσεως, είναι απαραίτητο να γνωρίζει το αιτούν δικαστήριο εάν η παραγωγή μπίρας υπό όρους όπως αυτοί της συμβάσεως συμμετοχής συνιστά παραγωγή «βάσει άδειας εκμεταλλεύσεως» κατά την έννοια του άρθρου 4, παράγραφος 2, πρώτη περίοδος, της οδηγίας 92/83.

17

Επομένως, με το υποβληθέν ερώτημα ζητείται, κατ’ ουσίαν, να διευκρινιστεί εάν, προκειμένου να εφαρμοστεί ο μειωμένος συντελεστής του ειδικού φόρου κατανάλωσης για την μπίρα, η προϋπόθεση του άρθρου 4, παράγραφος 2, της οδηγίας 92/83, κατά την οποία το ζυθοποιείο δεν πρέπει να λειτουργεί βάσει άδειας εκμεταλλεύσεως, δεν πληρούται σε περίπτωση που το οικείο ζυθοποιείο παρασκευάζει μπίρα βάσει συμφωνίας με την οποία του επιτρέπεται να χρησιμοποιεί σήματα και μέθοδο παρασκευής που ανήκουν σε τρίτο.

18

Όσον αφορά τη σημασία της φράσεως «λειτουργεί βάσει αδείας εκμεταλλεύσεως» στο άρθρο 4, παράγραφος 2, της οδηγίας 92/83, όπως προκύπτει τόσο από την τρίτη αιτιολογική σκέψη της όσο και από τον τίτλο της, η οδηγία 92/83, καθόσον επιδιώκει να διασφαλίσει την καλή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς, δίδει κοινούς ορισμούς για όλα τα οικεία προϊόντα και εντάσσεται στο πλαίσιο μιας πολιτικής που αφορά την εναρμόνιση των διαρθρώσεων των φόρων καταναλώσεως επί της αλκοόλης και των αλκοολούχων ποτών. Για να εξασφαλιστεί η ομοιόμορφη εφαρμογή της οδηγίας αυτής, πρέπει οι έννοιες που περιέχει να ερμηνεύονται αυτοτελώς, βάσει του γράμματος των σχετικών διατάξεων, καθώς και των σκοπών που επιδιώκει η εν λόγω οδηγία (βλ. απόφαση Glückauf Brauerei, C‑83/08, EU:C:2009:228, σκέψη 21 και εκεί παρατιθέμενη νομολογία).

19

Εξάλλου, το άρθρο 4 της οδηγίας 92/83 προβλέπει την εφαρμογή μειωμένου συντελεστή ειδικού φόρου κατανάλωσης για την μπίρα που παράγεται από μικρά ανεξάρτητα ζυθοποιεία υπό ορισμένες προϋποθέσεις, εισάγοντας έτσι παρέκκλιση από την εφαρμογή του κανονικού συντελεστή του ειδικού φόρου κατανάλωσης όσον αφορά την μπίρα. Οι προϋποθέσεις εφαρμογής του εν λόγω μειωμένου συντελεστή του ειδικού φόρου κατανάλωσης πρέπει, συνεπώς, να ερμηνεύονται περιοριστικά.

20

Όσον αφορά τις προϋποθέσεις αυτές, η παράγραφος 1 του εν λόγω άρθρου 4 θεσπίζει μια ποσοτικής φύσεως προϋπόθεση, κατά την οποία η ετήσια παραγωγή του ζυθοποιείου δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 200000 εκατόλιτρα μπίρας. Η παράγραφος 2 του ίδιου άρθρου 4, κατά την οποία ως μικρό ανεξάρτητο ζυθοποιείο ορίζεται το ζυθοποιείο το οποίο είναι νομικώς και οικονομικώς ανεξάρτητο από οποιοδήποτε άλλο ζυθοποιείο, δεν χρησιμοποιεί τις εγκαταστάσεις άλλου ζυθοποιείου και δεν λειτουργεί βάσει αδείας εκμεταλλεύσεως, εισάγει μια ποιοτικής φύσεως προϋπόθεση όσον αφορά την ανεξαρτησία του μικρού ζυθοποιείου από οποιοδήποτε άλλο ζυθοποιείο (βλ., συναφώς, απόφαση Glückauf Brauerei, C‑83/08, EU:C:2009:228, σκέψεις 22 έως 24).

21

Όσον αφορά τον σκοπό της οδηγίας 92/83 σε σχέση με την μπίρα που παράγεται σε μικρά ανεξάρτητα ζυθοποιεία, από την έβδομη και τη δέκατη έβδομη αιτιολογική σκέψη αυτής προκύπτει ότι η εν λόγω οδηγία σκοπεί στην υιοθέτηση κοινών λύσεων που θα παράσχουν στα κράτη μέλη τη δυνατότητα να εφαρμόζουν μειωμένους συντελεστές στον ειδικό φόρο καταναλώσεως επί των προϊόντων αυτών, διασφαλίζοντας ταυτοχρόνως ότι οι μειωμένοι αυτοί συντελεστές δεν προκαλούν στρεβλώσεις του ανταγωνισμού στο πλαίσιο της εσωτερικής αγοράς. Επομένως, σκοπός της οδηγίας 92/83 είναι να αποτραπεί το ενδεχόμενο χορηγήσεως του πλεονεκτήματος της μειώσεως του ειδικού φόρου καταναλώσεως σε ζυθοποιεία των οποίων το μέγεθος και οι δυνατότητες παραγωγής θα μπορούσαν να αποτελέσουν αιτία προκλήσεως τέτοιων στρεβλώσεων (βλ., συναφώς, απόφαση Glückauf Brauerei, C‑83/08, EU:C:2009:228, σκέψεις 25 και 26).

22

Επομένως, κατά το άρθρο 4, παράγραφος 2, της οδηγίας 92/83, τα μικρά ζυθοποιεία των οποίων η ετήσια παραγωγή δεν υπερβαίνει τα 200000 εκατόλιτρα πρέπει, λαμβανομένου υπόψη του σκοπού της εν λόγω οδηγίας, να είναι πραγματικά ανεξάρτητα από οποιοδήποτε άλλο ζυθοποιείο όσον αφορά τόσο τη νομική και οικονομική τους διάρθρωση όσο και τη διάρθρωση της παραγωγής τους, καθόσον χρησιμοποιούν εγκαταστάσεις χωριστές από εκείνες οποιουδήποτε άλλου ζυθοποιείου και δεν λειτουργούν βάσει αδείας εκμεταλλεύσεως (απόφαση Glückauf Brauerei, C‑83/08, EU:C:2009:228, σκέψη 27).

23

Επομένως, η λειτουργία του ζυθοποιείου χωρίς άδεια εκμεταλλεύσεως αποτελεί μία από τις προϋποθέσεις διά των οποίων επιδιώκεται να εξασφαλιστεί ότι το οικείο μικρό ζυθοποιείο λειτουργεί πράγματι ανεξάρτητα από οποιοδήποτε άλλο ζυθοποιείο. Κατά συνέπεια, ο όρος «άδεια εκμεταλλεύσεως» περιλαμβάνει την παραγωγή μπίρας υπό οποιαδήποτε μορφή άδειας από την οποία προκύπτει ότι το εν λόγω μικρό ζυθοποιείο δεν λειτουργεί κατά τρόπο απολύτως ανεξάρτητο από τον τρίτο που παρέσχε την άδεια αυτή. Τούτο συμβαίνει στην περίπτωση άδειας εκμεταλλεύσεως ευρεσιτεχνίας, σήματος ή μεθόδου παραγωγής που ανήκουν σε τρίτον.

24

Επομένως, ζυθοποιείο το οποίο, όπως η Brasserie Bouquet, παράγει μπίρα βάσει της συμβάσεως συμμετοχής δεν πληροί την προϋπόθεση του άρθρου 4, παράγραφος 2, της οδηγίας 92/83 να μην λειτουργεί βάσει αδείας εκμεταλλεύσεως. Συγκεκριμένα, αφενός, έχει, βάσει της εν λόγω συμβάσεως, το δικαίωνα να χρησιμοποιεί τα σήματα του αντισυμβαλλομένου της. Αφετέρου, του επιτρέπεται να παρασκευάζει μπίρα σύμφωνα με μέθοδο παραγωγής ανήκουσα στην ICO 3B SARL, δεδομένου ότι, κατά την ως άνω σύμβαση, δικαιούται να χρησιμοποιεί την τεχνογνωσία της ICO 3B SARL, όπως αυτή αποτυπώνεται στο έγγραφο με τίτλο «Bible du Cercle des 3 brasseurs», το οποίο περιέχει, μεταξύ άλλων, περιγραφή της διαδικασίας και των μεθόδων παρασκευής μπίρας από μικρό ζυθοποιείο.

25

Κατόπιν των προεκτεθέντων, στο υποβληθέν ερώτημα πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι, προκειμένου να εφαρμοστεί ο μειωμένος συντελεστής του ειδικού φόρου κατανάλωσης για την μπίρα, η προϋπόθεση του άρθρου 4, παράγραφος 2, της οδηγίας 92/83, κατά την οποία το ζυθοποιείο δεν πρέπει να λειτουργεί βάσει άδειας εκμεταλλεύσεως, δεν πληρούται σε περίπτωση που το οικείο ζυθοποιείο παρασκευάζει μπίρα βάσει συμφωνίας με την οποία του επιτρέπεται να χρησιμοποιεί σήματα και μέθοδο παρασκευής που ανήκουν σε τρίτο.

26

Δεδομένου ότι η παρούσα διαδικασία έχει ως προς τους διαδίκους της κύριας δίκης τον χαρακτήρα παρεμπίπτοντος που ανέκυψε ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου, σ’ αυτό εναπόκειται να αποφανθεί επί των δικαστικών εξόδων. Τα έξοδα στα οποία υποβλήθηκαν όσοι υπέβαλαν παρατηρήσεις στο Δικαστήριο, πλην των ως άνω διαδίκων, δεν αποδίδονται.

Για τους λόγους αυτούς, το Δικαστήριο (δέκατο τμήμα) αποφαίνεται:

Προκειμένου να εφαρμοστεί ο μειωμένος συντελεστής του ειδικού φόρου κατανάλωσης για την μπίρα, η προϋπόθεση του άρθρου 4, παράγραφος 2, της οδηγίας 92/83/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 19ης Οκτωβρίου 1992, για την εναρμόνιση των διαρθρώσεων των ειδικών φόρων κατανάλωσης που επιβάλλονται στην αλκοόλη και τα αλκοολούχα ποτά, κατά την οποία το ζυθοποιείο δεν πρέπει να λειτουργεί βάσει άδειας εκμεταλλεύσεως, δεν πληρούται σε περίπτωση που το οικείο ζυθοποιείο παρασκευάζει μπίρα βάσει συμφωνίας με την οποία του επιτρέπεται να χρησιμοποιεί σήματα και μέθοδο παρασκευής που ανήκουν σε τρίτο.