1.

Η υπό κρίση υπόθεση αφορά αίτηση του Tribunal Català de Contractes del Sector Públic (Ισπανία) (καταλανικού οργάνου επιλύσεως διαφορών στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων) για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως, στο πλαίσιο ειδικής διοικητικής προσφυγής στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων.

2.

Κατά τη διάρκεια της ενώπιον του Δικαστηρίου διαδικασίας, δημιουργήθηκαν ορισμένες αμφιβολίες ως προς την αρμοδιότητα του Δικαστηρίου και, λαμβανομένων υπόψη των χαρακτηριστικών του Tribunal Català de Contractes del Sector Públic και των κριτηρίων που συνάγονται από τη νομολογία του Δικαστηρίου για τον χαρακτηρισμό αιτούντος οργάνου ως «δικαστηρίου κράτους μέλους» κατά την έννοια του άρθρου 267 ΣΛΕΕ, η προσοχή επικεντρώθηκε ιδίως στο κριτήριο που αφορά τον «δεσμευτικό χαρακτήρα της δικαιοδοσίας» του αιτούντος οργάνου.

3.

Συγκεκριμένα, το Tribunal Català de Contractes del Sector Públic είναι ειδικό συλλογικό διοικητικό όργανο, αρμόδιο να επιλαμβάνεται των ειδικών προσφυγών στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων. Ως ειδικό όργανο, δεν αποτελεί κατά κυριολεξία δικαστήριο κατά το εθνικό δίκαιο και η απόφασή του είναι οριστική όσον αφορά τα διοικητικά μέσα προσβολής της. Εξάλλου, η προσφυγή ενώπιον του εν λόγω οργάνου είναι προαιρετική, και εξ αυτού του λόγου ανακύπτει το ερώτημα κατά πόσον το όργανο αυτό μπορεί να χαρακτηρισθεί ως «δικαστήριο κράτους μέλους» κατά την έννοια του άρθρου 267 ΣΛΕΕ. Το ερώτημα αυτό υποχρεώνει το Δικαστήριο να ερμηνεύσει, μεταξύ άλλων, την περίπλοκη νομολογία του σχετικά με τον «δεσμευτικό χαρακτήρα της δικαιοδοσίας» του αιτούντος οργάνου.

4.

Όπως ζήτησε το Δικαστήριο κατόπιν της αποφάσεως περί διεξαγωγής της προφορικής διαδικασίας και της νέας αναθέσεως της υποθέσεως, οι παρούσες προτάσεις θα αφορούν ειδικώς το εν λόγω κριτήριο του «δεσμευτικού χαρακτήρα της δικαιοδοσίας» του αιτούντος οργάνου, στο οποίο, ιδίως, επικεντρώθηκε η προσοχή του Δικαστηρίου, καθώς και τα λοιπά κριτήρια που θα εξετασθούν εν συντομία. Δεν θα ασχοληθώ, συνεπώς, με τα ερωτήματα που υπέβαλε το αιτούν όργανο επί της ουσίας.

5.

Το Consorci Sanitari del Maresme, που επιθυμούσε να συμμετάσχει στη διαδικασία συνάψεως συμβάσεως παροχής υπηρεσιών μαγνητικού πυρηνικού συντονισμού που διοργάνωσε η Corporació de Salut del Maresme i la Selva, άσκησε, στις 10 Δεκεμβρίου 2013, ειδική προσφυγή κατά της αποφάσεως της επιτροπής αξιολογήσεως της αναθέτουσας αρχής ενώπιον του Tribunal Català de Contractes del Sector Públic, προκειμένου να γίνει δεκτό στην εν λόγω διαδικασία ( 2 ).

6.

Στο πλαίσιο της εν λόγω ειδικής προσφυγής, το Tribunal Català de Contractes del Sector Públic αποφάσισε να υποβάλει πέντε προδικαστικά ερωτήματα στο Δικαστήριο ( 3 ).

7.

Το Δικαστήριο, με απόφαση της 13ης Ιανουαρίου 2015, παρέπεμψε την υπόθεση ενώπιον του έκτου τμήματος και αποφάσισε, κατ’ εφαρμογήν του άρθρου 76, παράγραφος 2, του Κανονισμού Διαδικασίας του Δικαστηρίου, να μη διεξαχθεί επ’ ακροατηρίου συζήτηση. Αποφάσισε, επίσης, να εκδικασθεί η υπόθεση χωρίς ανάπτυξη προτάσεων γενικού εισαγγελέα.

8.

Εντούτοις, η δικαιοδοτική φύση του οργάνου που υπέβαλε την αίτηση προδικαστικής αποφάσεως δημιούργησε αμφιβολίες ως προς την αρμοδιότητα του Δικαστηρίου.

9.

Κατόπιν αυτού, το Δικαστήριο απηύθυνε, στις 9 Φεβρουαρίου 2015, αίτημα παροχής διευκρινίσεων στο Tribunal Català de Contractes del Sector Públic, το οποίο απάντησε με επιστολή της 12ης Φεβρουαρίου 2015, η οποία περιήλθε στο Δικαστήριο στις 17 Φεβρουαρίου 2015.

10.

Το Δικαστήριο, κρίνοντας απαραίτητη τη διεξαγωγή διεξοδικής κατ’ αντιμωλίαν συζητήσεως επί του ζητήματος του χαρακτηρισμού του Tribunal Català de Contractes del Sector Públic ως «δικαστηρίου κράτους μέλους», κατά την έννοια του άρθρου 267 ΣΛΕΕ, ανέθεσε εκ νέου την υπόθεση στο τμήμα μείζονος συνθέσεως και έκρινε ότι πρέπει να διεξαχθεί επ’ ακροατηρίου συζήτηση, προκειμένου να παρασχεθεί στους μετέχοντες στη διαδικασία η δυνατότητα να διατυπώσουν τις ενδεχόμενες απόψεις τους επί του ζητήματος του παραδεκτού της αιτήσεως προδικαστικής αποφάσεως που υπέβαλε το Tribunal Català de Contractes del Sector Públic. Κατά συνέπεια, το Δικαστήριο διέταξε την επανάληψη της προφορικής διαδικασίας προκειμένου να εξετασθεί η αρμοδιότητά του για την συγκεκριμένη υπόθεση.

11.

Η επ’ ακροατηρίου συζήτηση έλαβε χώρα στις 12 Μαΐου 2015, με συμμετοχή της Ισπανικής Κυβερνήσεως και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η Ιταλική Κυβέρνηση, η οποία υπέβαλε γραπτές παρατηρήσεις επί των ερωτημάτων που αφορούσαν την ουσία, δεν εκπροσωπήθηκε κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση.

12.

Το Δικαστήριο, προκειμένου να εκτιμήσει αν το αιτούν όργανο είναι «δικαστήριο», κατά την έννοια του άρθρου 267 ΣΛΕΕ, λαμβάνει υπόψη, κατά πάγια νομολογία του, σειρά στοιχείων, όπως είναι η ίδρυση του οργάνου αυτού με νόμο, η μονιμότητά του, ο δεσμευτικός χαρακτήρας της δικαιοδοσίας του, ο κατ’ αντιμωλίαν χαρακτήρας της ενώπιόν του διαδικασίας, η εκ μέρους του οργάνου αυτού εφαρμογή κανόνων δικαίου, καθώς και η ανεξαρτησία του ( 4 ). Επιπλέον, τα εθνικά δικαστήρια δύνανται να υποβάλλουν προδικαστικά ερωτήματα στο Δικαστήριο μόνον εφόσον εκκρεμεί ενώπιον αυτών διαφορά και εφόσον καλούνται να αποφανθούν στο πλαίσιο διαδικασίας η οποία πρόκειται να καταλήξει στην έκδοση αποφάσεως δικαιοδοτικού χαρακτήρα ( 5 ).

13.

Πρέπει, συναφώς, να υπογραμμιστεί ότι το γεγονός ότι ένα εθνικό όργανο δεν χαρακτηρίζεται ως δικαστήριο κατά κυριολεξία κατά το εθνικό δίκαιο δεν έχει, αυτό καθεαυτό, αποφασιστική σημασία, διότι η έννοια του «δικαστηρίου» κατά το άρθρο 267 ΣΛΕΕ αποτελεί αυτοτελή έννοια του δικαίου της Ένωσης. Συγκεκριμένα, το Δικαστήριο έχει υπαγάγει στην έννοια αυτή ακόμη και όργανα τα οποία δεν είναι δικαστήρια κατά το εθνικό δίκαιο ( 6 ) και δεν αποτελούν τμήμα του δικαστικού συστήματος κράτους μέλους ( 7 ). Συνεπώς, το Δικαστήριο προσδίδει αποφασιστική σημασία όχι στον νομικό χαρακτηρισμό του οργάνου, αλλά στα ουσιαστικά χαρακτηριστικά του ( 8 ), πράγμα που οδηγεί σε εκτίμηση των διαρθρωτικών και λειτουργικών χαρακτηριστικών του αιτούντος οργάνου.

14.

Η Ισπανική Κυβέρνηση, κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση, επιβεβαίωσε ότι το Tribunal Català de Contractes del Sector Públic αποτελεί «όργανο προσφυγής» κατά την έννοια του άρθρου 2, παράγραφος 9, πρώτο εδάφιο, της οδηγίας 89/665/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 21ης Δεκεμβρίου 1989, για το συντονισμό των νομοθετικών, κανονιστικών και διοικητικών διατάξεων περί της εφαρμογής των διαδικασιών προσφυγής στον τομέα της σύναψης συμβάσεων κρατικών προμηθειών και δημοσίων έργων ( 9 ), που μπορεί, σύμφωνα με το εν λόγω άρθρο, να μην είναι δικαστικό όργανο ( 10 ). Από τις πληροφορίες που παρασχέθηκαν στο Δικαστήριο προκύπτει επίσης ότι με την απόφαση του Tribunal Català de Contractes del Sector Públic εξαντλείται η «διοικητική οδός».

15.

Κατά την άποψή μου, αυτά τα στοιχεία που αντλούνται από το εθνικό δίκαιο δεν είναι αποφασιστικής σημασίας εφόσον από τα χαρακτηριστικά του αιτούντος οργάνου αποδεικνύεται ότι αυτό πληροί τα κριτήρια που συνάγονται από τη νομολογία του Δικαστηρίου προκειμένου να χαρακτηρισθεί ως «δικαστήριο κράτους μέλους» κατά την έννοια του άρθρου 267 ΣΛΕΕ, κριτήρια που μνημονεύονται στο σημείο 12 των παρουσών προτάσεων.

16.

Όσον αφορά το ειδικό νομικό πλαίσιο των δημοσίων συμβάσεων, λαμβανομένης υπόψη της σημασίας του εν λόγω τομέα για την εσωτερική αγορά και ιδίως για τον σεβασμό της ελεύθερης κυκλοφορίας που αποτελεί θεμελιώδη ελευθερία, ο νομοθέτης της Ένωσης έχει σε μεγάλο βαθμό εναρμονίσει τις σχετικές εθνικές νομοθεσίες. Κατ’ εξαίρεση, η δικαστική προστασία των ιδιωτών έχει, και αυτή, εναρμονιστεί σε μεγάλο βαθμό με τις διατάξεις της οδηγίας 89/665 και, κατά συνέπεια, δεν εμπίπτει πλέον αποκλειστικώς στη δικονομική αυτονομία των κρατών μελών, όπως οριοθετείται από τις αρχές της αποτελεσματικότητας και της ισοδυναμίας ( 11 ).

17.

Συγκεκριμένα, κατά το άρθρο 1, παράγραφος 1, τρίτο εδάφιο, της οδηγίας 89/665, τα κράτη μέλη λαμβάνουν τα αναγκαία μέτρα ώστε, όσον αφορά τις συμβάσεις που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας 2004/18, να παρέχεται έναντι των αποφάσεων που λαμβάνουν οι αναθέτουσες αρχές αποτελεσματική και, ιδίως, όσο το δυνατόν ταχύτερη ένδικη προστασία, υπό τις προϋποθέσεις που θέτουν τα άρθρα 2 έως 2στ της εν λόγω οδηγίας, εφόσον οι αποφάσεις αυτές έχουν ληφθεί κατά παράβαση της νομοθεσίας της Ένωσης περί δημοσίων συμβάσεων ή των εθνικών κανόνων που μεταφέρουν την εν λόγω νομοθεσία. Στα σχετικά ένδικα βοηθήματα περιλαμβάνονται τόσο οι προσφυγές ενώπιον εθνικών δικαστηρίων όσο και οι προσφυγές ενώπιον των οιονεί δικαστικών οργάνων που αναφέρονται στο άρθρο 2, παράγραφος 9, πρώτο εδάφιο, της οδηγίας 89/665.

18.

Στο πλαίσιο αυτό, ανακύπτει το ερώτημα κατά πόσον, ενδεχομένως, για την ερμηνεία της έννοιας του «δικαστηρίου» κατά το άρθρο 267 ΣΛΕΕ, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη το γεγονός ότι το εν λόγω όργανο ιδρύθηκε για να δοθεί στο κράτος μέλος η δυνατότητα να τηρήσει τις υποχρεώσεις του που απορρέουν από τις διατάξεις της οδηγίας 89/665. Πράγματι, συχνά είναι αυτά τα οιονεί δικαστικά όργανα που υποχρεούνται να ερμηνεύουν το δίκαιο της Ένωσης στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων, μερικές μάλιστα φορές σχεδόν αποκλειστικά, εάν οι αποφάσεις τους δεν αποτελούν, στην πράξη, αντικείμενο προσφυγής ενώπιον των τακτικών δικαστηρίων.

19.

Πρέπει να επισημανθεί ότι το Δικαστήριο, με τη νομολογία του σχετικά με την ερμηνεία του άρθρου 267 ΣΛΕΕ, η οποία διαμορφώθηκε κατά κύριο λόγο μετά την έκδοση της οδηγίας 89/665, έχει εφαρμόσει τα κριτήρια που αφορούν την έννοια του «δικαστηρίου» κατά το άρθρο 267 ΣΛΕΕ κατά τρόπο ευέλικτο ( 12 ), έτσι ώστε διάφορα όργανα που επιλαμβάνονται προσφυγών και προβλέπονται από τα κράτη μέλη, μεταξύ άλλων, στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων, να έχουν υποβάλει προδικαστικά ερωτήματα στο Δικαστήριο ( 13 ). To Δικαστήριο, αμβλύνοντας τις προϋποθέσεις από τις οποίες εξαρτά την αναγνώριση της ιδιότητας του «δικαστηρίου», αποφάνθηκε επίσης ότι αποτελούν δικαστήρια κατά την έννοια του άρθρου 267 ΣΛΕΕ διοικητικά όργανα που αποφαίνονται σε τελευταίο βαθμό σε διαφόρους τομείς του δικαίου της Ένωσης ( 14 ).

20.

Δεδομένου ότι, κατά τη γνώμη μου, το Δικαστήριο έχει υιοθετήσει, στον εν λόγω τομέα, επαρκώς ευέλικτη ερμηνεία του άρθρου 267 ΣΛΕΕ, ώστε να διασφαλίζεται η ομοιόμορφη ερμηνεία των διατάξεων του δικαίου της Ένωσης σε εθνικό επίπεδο, φρονώ ότι οι διατάξεις της οδηγίας 89/665 ή το γεγονός ότι το Tribunal Català de Contractes del Sector Públic είναι ρητώς αρμόδιο για ζητήματα δημοσίων συμβάσεων δεν επηρεάζουν ιδιαίτερα την εφαρμογή του άρθρου 267 ΣΛΕΕ στη συγκεκριμένη περίπτωση.

21.

Όσον αφορά την ίδρυση του Tribunal Català de Contractes del Sector Públic με νόμο, τόσο από την απάντηση που αυτό έδωσε στο αίτημα του Δικαστηρίου για διευκρινίσεις όσο και από τις παρατηρήσεις που υπέβαλε κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση η Ισπανική Κυβέρνηση προκύπτει ότι το Tribunal Català de Contractes del Sector Públic ιδρύθηκε από την Αυτόνομη Κοινότητα της Καταλωνίας κατ’ ενάσκηση της ειδικής νομοθετικής αρμοδιότητας που προβλέπει το ισπανικό δίκαιο ( 15 ).

22.

Το εν λόγω όργανο ιδρύθηκε κατ’ αρχάς ως μονοπρόσωπο όργανο, καλούμενο «Órgano Administrativo de Recursos Contractuales de Cataluña» (διοικητικό όργανο της Καταλωνίας για τις προσφυγές που αφορούν τις συμβάσεις), με την συμπληρωματική τέταρτη διάταξη του νόμου 7/2011, της 27ης Ιουλίου 2011, περί οικονομικών και φορολογικών μέτρων ( 16 ). Λόγω του αυξημένου όγκου και του ειδικού χαρακτήρα των υποθέσεων που εμπίπτουν στην αρμοδιότητα του Órgano Administrativo de Recursos Contractuales de Cataluña, το όργανο αυτό μετετράπη σε συλλογικό όργανο, καλούμενο«Tribunal Català de Contractes del Sector Públic», με το διάταγμα 221/2013, της 3ης Σεπτεμβρίου 2013 ( 17 ). Το εν λόγω διάταγμα περιλαμβάνει τις διατάξεις που αφορούν, μεταξύ άλλων, την ίδρυση, την αρμοδιότητα και τη σύνθεση του Tribunal Català de Contractes del Sector Públic. Κατά συνέπεια, πληρούται σαφώς το κριτήριο της ιδρύσεως του εν λόγω οργάνου με νόμο.

23.

Εξάλλου, ως στοιχείο του συστήματος δικαστικής επιλύσεως των διαφορών στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων, το Tribunal Català de Contractes del Sector Públic πληροί την απαίτηση μονιμότητας ( 18 ). Συγκεκριμένα, μολονότι τα μέλη του εν λόγω οργάνου διορίζονται για ανανεώσιμη πενταετή θητεία ( 19 ), εντούτοις το όργανο αυτό, ως όργανο δημοσίου δικαίου, είναι μόνιμο και, συνεπώς, δεν αποτελεί όργανο ad hoc που ιδρύθηκε για τους σκοπούς συγκεκριμένης ατομικής διαφοράς.

24.

Αφενός, όσον αφορά τον κατ’ αντιμωλίαν χαρακτήρα της διαδικασίας που κινείται με την άσκηση ειδικής προσφυγής ενώπιον του Tribunal Català de Contractes del Sector Públic, πρέπει εξαρχής να υπομνησθεί ότι η απαίτηση κατ’ αντιμωλίαν διαδικασίας δεν αποτελεί απόλυτο κριτήριο ( 20 ). Τούτου δοθέντος, κατά το άρθρο 46 του βασιλικού νομοθετικού διατάγματος 3/2011, τα μέρη έχουν τη δυνατότητα να υποβάλουν παρατηρήσεις και αποδεικτικά στοιχεία στο αρμόδιο για την επίλυση της διαφοράς όργανο. Όσον αφορά το Tribunal Català de Contractes del Sector Públic, σύμφωνα με το άρθρο 14 του διατάγματος 221/2013, η διεξαγωγή της διαδικασίας των ειδικών προσφυγών στον τομέα της συνάψεως δημοσίων συμβάσεων διέπεται από τους βασικούς κανόνες της νομοθεσίας περί δημοσίων συμβάσεων, από τους κανόνες που διασφαλίζουν την εφαρμογή της εν λόγω νομοθεσίας, και από τους δικονομικούς κανόνες που περιλαμβάνονται στο εν λόγω διάταγμα καθώς και από τη νομοθεσία που εφαρμόζεται όσον αφορά το νομικό καθεστώς της δημοσίας διοικήσεως και τη διοικητική διαδικασία του κοινού δικαίου.

25.

Εξάλλου, δεδομένου ότι το Tribunal Català de Contractes del Sector Públic επιλαμβάνεται σαφώς, στο πλαίσιο των ειδικών προσφυγών στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων, των διαφορών μεταξύ, αφενός, της αναθέτουσας αρχής ως καθής η προσφυγή και, αφετέρου, του διαγωνιζομένου που ασκεί την προσφυγή, φρονώ ότι πληρούται εν προκειμένω η προϋπόθεση που αφορά τον κατ’ αντιμωλίαν χαρακτήρα της διαδικασίας.

26.

Αφετέρου, σύμφωνα με τις πληροφορίες που παρέσχε το ίδιο το αιτούν όργανο, το όργανο αυτό προβαίνει σε έλεγχο νομιμότητας των αποφάσεων στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων. Πρέπει να υπομνησθεί ότι τα όργανα όπως το Tribunal Català de Contractes del Sector Públic ιδρύθηκαν, στην Ισπανία, για να τηρηθούν οι υποχρεώσεις που απορρέουν από την οδηγία 89/665, μεταξύ άλλων η υποχρέωση διασφαλίσεως ότι οι αποφάσεις που λαμβάνουν οι αναθέτουσες αρχές στο πλαίσιο διαδικασίας συνάψεως δημοσίων συμβάσεων μπορούν να τύχουν αποτελεσματικής ένδικης προστασίας σε περίπτωση παραβιάσεως του δικαίου της Ένωσης περί δημοσίων συμβάσεων ή των εθνικών κανόνων που μεταφέρουν το δίκαιο αυτό στο εσωτερικό δίκαιο. Κατά συνέπεια, το Tribunal Català de Contractes del Sector Públic, ως όργανο αρμόδιο να αποφαίνεται επί τέτοιων προσφυγών, προφανώς εφαρμόζει κανόνες δικαίου.

27.

Κατά τη νομολογία του Δικαστηρίου, η έννοια της ανεξαρτησίας, η οποία είναι συμφυής προς το δικαιοδοτικό έργο, προϋποθέτει κυρίως ότι το οικείο όργανο έχει την ιδιότητα τρίτου έναντι της αρχής που έχει εκδώσει την προσβαλλόμενη με την προσφυγή απόφαση ( 21 ). Η έννοια αυτή έχει δύο πτυχές. Η πρώτη πτυχή, εξωτερικής φύσεως, προϋποθέτει ότι το οικείο όργανο προστατεύεται από εξωτερικές παρεμβάσεις ή πιέσεις που θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο την ανεξάρτητη κρίση των μελών του ως προς τις διαφορές που άγονται ενώπιόν τους. Η δεύτερη πτυχή, εσωτερικής φύσεως, είναι παρεμφερής προς την έννοια της αμεροληψίας και συναρτάται προς την τήρηση ίσων αποστάσεων από τους διαδίκους και από τα αντιμαχόμενα συμφέροντά τους σε σχέση με το αντικείμενο της διαφοράς. Η πτυχή αυτή απαιτεί αντικειμενικότητα και απουσία κάθε συμφέροντος κατά την επίλυση της διαφοράς, πέραν της αυστηρής εφαρμογής του κανόνα δικαίου ( 22 ).

28.

Αυτές οι εγγυήσεις ανεξαρτησίας και αμεροληψίας απαιτούν την ύπαρξη κανόνων, ιδίως όσον αφορά τη σύνθεση του οργάνου, τον διορισμό των μελών του, τη διάρκεια της θητείας τους και τους λόγους εξαιρέσεως ή παύσεώς τους, ώστε οι πολίτες να μην έχουν καμία εύλογη αμφιβολία ως προς τη στεγανότητα του εν λόγω οργάνου έναντι των εξωτερικών στοιχείων και ως προς την ουδετερότητά του έναντι των αντιμαχόμενων συμφερόντων ( 23 ). Κατά τη νομολογία η σχετική με την ανεξαρτησία του αιτούντος οργάνου προϋπόθεση πληρούται μόνον όταν, μεταξύ άλλων, οι αιτίες ανακλήσεως των μελών του εν λόγω οργάνου καθορίζονται με ρητές νομοθετικές διατάξεις ( 24 ).

29.

Έχω την άποψη ότι στην συγκεκριμένη περίπτωση πληρούνται οι εν λόγω προϋποθέσεις ανεξαρτησίας του αιτούντος οργάνου. Συγκεκριμένα, κατά το άρθρο 2 του διατάγματος 221/2013, που φέρει τον τίτλο «Νομική φύση» και αφορά την ίδρυση του Tribunal Català de Contractes del Sector Públic, «[τ]ο Tribunal είναι ειδικό συλλογικό διοικητικό όργανο που ασκεί τα καθήκοντά του με πλήρη ανεξαρτησία, αντικειμενικότητα και αμεροληψία, δεν υπόκειται σε σχέση ιεραρχίας και δεν λαμβάνει οδηγίες από τα όργανα της οικείας δημοσίας διοικήσεως».

30.

Όσον αφορά τη σύνθεση του αιτούντος οργάνου, το άρθρο 5 του διατάγματος 221/2013 προβλέπει ότι αυτό συγκροτείται από έναν πρόεδρο και δύο πρόσωπα με την ιδιότητα των παρέδρων, που διορίζονται από το αρμόδιο πρόσωπο της υπηρεσίας που είναι επιφορτισμένη να καθορίζει τα κριτήρια, να διευθύνει και να ελέγχει τη σύναψη δημοσίων συμβάσεων. Οι απαιτούμενες για τον διορισμό ως μέλους του Tribunal προϋποθέσεις απαριθμούνται στο άρθρο 6 του διατάγματος 221/2013. Υπενθυμίζω ότι τα μέλη διορίζονται για ανανεώσιμη πενταετή θητεία ( 25 ), κατά τη διάρκεια της οποίας οι δημόσιοι υπάλληλοι που διορίζονται ως μέλη του Tribunal τελούν υπό διοικητικό καθεστώς αποσπάσεως, δηλαδή αφοσιώνονται αποκλειστικώς στα καθήκοντά τους στο πλαίσιο του Tribunal Català de Contractes del Sector Públic ( 26 ). Κατά το άρθρο 8, παράγραφος 4, του διατάγματος 221/2013, τα μέλη του εν λόγω οργάνου δεν μπορούν να απομακρυνθούν από τη θέση τους, αλλά μπορούν να καθαιρεθούν ή να ανακληθούν για ορισμένους λόγους που απαριθμούνται ρητώς στο εν λόγω άρθρο ( 27 ). Το άρθρο 11 του διατάγματος 221/2013 περιλαμβάνει τους ειδικούς κανόνες που αφορούν τους λόγους αποχής ή εξαιρέσεως.

31.

Μολονότι το Tribunal Català de Contractes del Sector Públic υπάγεται στην «υπηρεσία που είναι αρμόδια να καθορίζει τα κριτήρια, να διευθύνει και να ελέγχει τη σύναψη δημοσίων συμβάσεων», δεν υπόκειται σε σχέση ιεραρχίας και δεν λαμβάνει οδηγίες από τα όργανα της οικείας δημοσίας διοικήσεως ( 28 ). Εκδίδοντας την απόφασή του, το Tribunal Català de Contractes del Sector Públic έχει την ιδιότητα του τρίτου σε σχέση με τα συμφέροντα που διακυβεύονται και διαθέτει την απαιτούμενη αμεροληψία ( 29 ).

32.

Τέλος, πρέπει να επισημανθεί ότι το Tribunal Català de Contractes del Sector Públic δεν έχει την ιδιότητα του καθού η προσφυγή όταν προσβάλλονται οι αποφάσεις του ( 30 ). Οι αποφάσεις και οι πράξεις που εκδίδει το Tribunal μπορούν, βέβαια, να αποτελέσουν αντικείμενο διοικητικής προσφυγής, αλλά πρόκειται για δευτεροβάθμια δικαστική προστασία που δεν μπορεί να στερήσει από τις αποφάσεις του εν λόγω οργάνου τον δικαιοδοτικό χαρακτήρα τους κατά την έννοια του άρθρου 267 ΣΛΕΕ. Οι αποφάσεις του αιτούντος οργάνου δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο διοικητικής επανεξετάσεως ( 31 ).

33.

Κατά την άποψή μου, το αιτούν δικαστήριο πληροί, συνεπώς, το κριτήριο της ανεξαρτησίας, όπως αυτό συνάγεται από τη νομολογία του Δικαστηρίου.

34.

Ο «δεσμευτικός χαρακτήρας της δικαιοδοσίας» του αιτούντος οργάνου, κατά την έννοια της σχετικής με το άρθρο 267 ΣΛΕΕ νομολογίας, είναι εκείνος που δημιούργησε, κατ’ αρχάς, αμφιβολίες στο Δικαστήριο ως προς τον χαρακτηρισμό του Tribunal Català de Contractes del Sector Públic ως «δικαστηρίου κράτους μέλους», κατά την έννοια του άρθρου 267 ΣΛΕΕ. Υπενθυμίζω ότι, συναφώς, το βασικό ερώτημα είναι κατά πόσον το γεγονός ότι η προσφυγή ενώπιον του αιτούντος οργάνου δεν είναι η μοναδική δυνατότητα έννομης προστασίας αποκλείει, παρά την δεσμευτική ισχύ της αποφάσεώς του, τη δυνατότητα να θεωρηθεί το εν λόγω όργανο ως «δικαστήριο κράτους μέλους» κατά την έννοια του άρθρου 267 ΣΛΕΕ.

35.

Συγκεκριμένα, από τις πληροφορίες που διαθέτει το Δικαστήριο προκύπτει ότι η προσφυγή ενώπιον του Tribunal Català de Contractes del Sector Públic αποτελεί εναλλακτικό βοήθημα. Κατά το εν λόγω όργανο, ο προσφεύγων μπορεί να επιλέξει ( 32 ) μεταξύ της ειδικής προσφυγής ενώπιον του Tribunal Català de Contractes del Sector Públic και της διοικητικής προσφυγής, αλλά η επιλογή του δεσμεύει τη διοίκηση που δεν μπορεί να αποστεί αυτής ( 33 ). Αντιθέτως, όσον αφορά τους ειδικούς τομείς που προβλέπει ο νόμος 31/2007 της 30ης Οκτωβρίου 2007 περί των διαδικασιών συνάψεως συμβάσεων στους τομείς του ύδατος, της ενέργειας, των μεταφορών και των ταχυδρομικών υπηρεσιών ( 34 ), δεν προβλέπεται η δυνατότητα απευθείας ασκήσεως διοικητικής προσφυγής. Κατά συνέπεια, για τους εν λόγω τομείς, η ειδική προσφυγή δεν αποτελεί εναλλακτική δυνατότητα, διότι είναι απαραίτητο να υποβληθεί η υπόθεση προς κρίση ενώπιον των αρμόδιων για τις προσφυγές οργάνων, όπως είναι το Tribunal Català de Contractes del Sector Públic, προτού ασκηθεί προσφυγή ενώπιον των αρμόδιων τακτικών διοικητικών δικαστηρίων.

36.

Κατά συνέπεια, έχω την άποψη ότι, στην υπό κρίση υπόθεση, δεδομένου ότι η διαφορά της κύριας δίκης δεν αφορά έναν από τους ειδικούς τομείς που προβλέπονται στον νόμο 31/2007 και μνημονεύονται στο σημείο 35 των παρουσών προτάσεων, πρέπει να εφαρμοστεί το κανονικό καθεστώς.

37.

Συγκεκριμένα, πρέπει να υπομνησθεί ότι το δικαίωμα ενός οργάνου να απευθύνεται στο Δικαστήριο καθορίζεται σύμφωνα με κριτήρια που αφορούν τόσο τη δομή του όσο και τη λειτουργία του. Συναφώς, ένα εθνικό όργανο μπορεί να αποτελεί «δικαστήριο κράτους μέλους», κατά την έννοια του άρθρου 267 ΣΛΕΕ, εφόσον ασκεί δικαιοδοτική λειτουργία, ενώ, κατά την άσκηση άλλων καθηκόντων, ιδίως διοικητικής φύσεως, δεν μπορεί να του αποδοθεί ο χαρακτηρισμός αυτός ( 35 ). Συνεπώς, για να διαπιστωθεί αν ένα εθνικό όργανο, στο οποίο ο νόμος αναθέτει καθήκοντα διαφορετικής φύσεως, πρέπει να χαρακτηρισθεί ως «δικαστήριο κράτους μέλους» κατά την έννοια του άρθρου 267 ΣΛΕΕ, είναι αναγκαίο να εξακριβωθεί η συγκεκριμένη φύση των καθηκόντων που ασκεί εντός του ιδιαίτερου κανονιστικού πλαισίου εντός του οποίου καλείται να απευθυνθεί στο Δικαστήριο ( 36 ).

38.

Όπως και τα λοιπά κριτήρια που πρέπει να πληροί ένα «δικαστήριο κράτους μέλους» κατά την έννοια του άρθρου 267 ΣΛΕΕ, ο «δεσμευτικός χαρακτήρας της δικαιοδοσίας» του αιτούντος οργάνου διαμορφώθηκε από τη νομολογία του Δικαστηρίου. Πρέπει να επισημανθεί ότι η χρήση της έννοιας αυτής στη νομολογία του Δικαστηρίου δεν χαρακτηριζόταν πάντοτε από μεγάλη συνέπεια. Συχνά το Δικαστήριο δεν αναφέρεται ρητώς στο εν λόγω κριτήριο και, τουλάχιστον στη γαλλική γλώσσα, η χρήση του όρου αυτού παρουσιάζει δυσκολίες. Νομίζω ότι η εν λόγω έννοια του «δεσμευτικού χαρακτήρα της δικαιοδοσίας» του αιτούντος οργάνου μνημονεύεται για πρώτη φορά, αυτή καθεαυτή, με την απόφαση Dorsch Consult ( 37 ), έστω και αν ο όρος «δεσμευτική δικαιοδοσία» είχε χρησιμοποιηθεί προηγουμένως για να στηρίξει τη διαπίστωση ότι το αιτούν όργανο αποτελεί πράγματι «δικαστήριο κράτους μέλους» κατά την έννοια του άρθρου 267 ΣΛΕΕ ( 38 ).

39.

Με την απόφαση Dorsch Consult ( 39 ), το Δικαστήριο διέκρινε δύο πτυχές στον «δεσμευτικό» χαρακτήρα της δικαιοδοσίας: αφενός, η προσφυγή στο όργανο που επιλαμβάνεται της υποθέσεως αποτελεί, στην πραγματικότητα, τη μοναδική δυνατότητα έννομης προστασίας και, αφετέρου, το όργανο αυτό εκδίδει αποφάσεις με δεσμευτική ισχύ ( 40 ). Εντούτοις, στη συγκεκριμένη υπόθεση, το Δικαστήριο δεν χρειάστηκε να διευκρινίσει με σαφήνεια το κριτήριο, προκρίνοντας τη μία ή την άλλη ερμηνεία, διότι η δικαιοδοσία του οργάνου το οποίο αφορούσε η συγκεκριμένη υπόθεση ήταν «δεσμευτική» κατά αμφότερες τις προεκτεθείσες έννοιες ( 41 ).

40.

Όπως και οι γενικοί εισαγγελείς D. Ruiz-Jarabo Colomer, J. Kokott και Μ. Szpunar, φρονώ ότι ο όρος «δεσμευτικός» πρέπει να αναφέρεται περισσότερο στο γεγονός ότι οι αποφάσεις του αιτούντος οργάνου έχουν δεσμευτική ισχύ παρά στο γεγονός ότι η προσφυγή ενώπιον του εν λόγω οργάνου αποτελεί τη μοναδική δυνατότητα εννόμου προστασίας ( 42 ).

41.

Συγκεκριμένα, με την απόφαση Emanuel ( 43 ), το Δικαστήριο έκρινε ότι αποτελεί δικαστήριο κράτους μέλους κατά την έννοια του άρθρου 267 ΣΛΕΕ το εντεταλμένο πρόσωπο για να κρίνει σε δεύτερο βαθμό τις αποφάσεις του γραμματέα της υπηρεσίας εμπορικών σημάτων, το οποίο μοιραζόταν την αρμοδιότητα αυτή με τακτικό δικαστήριο, ενώ η υποβολή της διαφοράς στην κρίση του εν λόγω προσώπου εξαρτάτο από τον προσφεύγοντα, ο οποίος μπορούσε να επιλέξει ενώπιον ποιου δικαστηρίου ασκεί την προσφυγή του. Οι αποφάσεις του εν λόγω προσώπου είχαν δεσμευτική ισχύ ( 44 ).

42.

Ομοίως, με την απόφαση Ascendi Beiras Litoral e Alta, Auto Estradas das Beiras Litoral e Alta ( 45 ), το Δικαστήριο χαρακτήρισε «δεσμευτική» τη δικαιοδοσία του Tribunal Arbitral Tributário (Πορτογαλία) που αποτελούσε εναλλακτικό μέσο επιλύσεως των φορολογικών διαφορών και του οποίου οι αποφάσεις ήταν δεσμευτικές για τους διαδίκους. Στις φορολογικές υποθέσεις, όπως στην υπόθεση που οδήγησε στην έκδοση της εν λόγω αποφάσεως, ο υποκείμενος στον φόρο μπορούσε είτε να απευθυνθεί στο διοικητικό δικαστήριο, είτε να ζητήσει τη σύσταση φορολογικού διαιτητικού δικαστηρίου, οπότε η φορολογική αρχή ήταν υποχρεωμένη να συμμορφωθεί προς την απόφασή του. Κατά συνέπεια, η διαιτησία στις φορολογικές υποθέσεις δεν συνιστούσε πρόσθετο μέσο έννομης προστασίας στη διάθεση του υποκειμένου στον φόρο αλλά πραγματική εναλλακτική πρόταση σε σχέση με την παραδοσιακή δικαιοσύνη ( 46 ).

43.

Συνεπώς, από τις προαναφερθείσες αποφάσεις προκύπτει ότι, κατά το Δικαστήριο, η ύπαρξη εναλλακτικού βοηθήματος σε σχέση με ένα ένδικο βοήθημα με τη στενή έννοια του όρου δεν αποκλείει κατ’ ανάγκη τη δυνατότητα χαρακτηρισμού του οργάνου ενώπιον του οποίου ασκείται το εν λόγω εναλλακτικό βοήθημα ως «δικαστηρίου κράτους μέλους» κατά την έννοια του άρθρου 267 ΣΛΕΕ ( 47 ). Το εν λόγω εναλλακτικό βοήθημα μπορεί να είναι διαφορετικής φύσεως σε σχέση με τα παραδοσιακά βοηθήματα, όπως η διαιτησία επί φορολογικών υποθέσεων είναι διαφορετικής φύσεως σε σχέση με την προσφυγή ενώπιον διοικητικού δικαστηρίου. Μολονότι σε πολλές αποφάσεις του Δικαστηρίου μνημονεύεται η ύπαρξη ενός μοναδικού βοηθήματος, τη στιγμή που το βοήθημα που αφορούσαν οι εν λόγω αποφάσεις αποτελούσε πραγματικά τη μοναδική δυνατότητα έννομης προστασίας, ουδέποτε το Δικαστήριο αποφάνθηκε ότι αιτούν όργανο θα μπορούσε να μην θεωρηθεί ως «δικαστήριο κράτους μέλους» κατά την έννοια του άρθρου 267 ΣΛΕΕ, για μόνο τον λόγο ότι, στη συγκεκριμένη υπόθεση, υφίσταντο περισσότερα δυνατά βοηθήματα ( 48 ).

44.

Εξάλλου, φρονώ ότι το εν λόγω κριτήριο χρησιμοποιήθηκε εξαρχής από το Δικαστήριο για τον αποκλεισμό των ιδιωτικών διαιτητικών δικαστηρίων υπό την κλασική έννοια, έστω και αν δεν αναφέρθηκε το κριτήριο του «δεσμευτικού χαρακτήρα της δικαιοδοσίας» αυτό καθαυτό ( 49 ). Συγκεκριμένα, κατά τη νομολογία, ένα διαιτητικό δικαστήριο συσταθέν με σύμβαση δεν αποτελεί δικαστήριο κράτους μέλους, κατά την έννοια του άρθρου 267 ΣΛΕΕ, εφόσον δεν υπάρχει καμιά υποχρέωση, ούτε νομική ούτε πραγματική, για τους συμβαλλόμενους να υποβάλλουν σ’ αυτό τις διαφορές τους, οι δε δημόσιες αρχές του οικείου κράτους μέλους ούτε παρεμβαίνουν στην επιλογή της διαιτητικής οδού ούτε μπορούν να επεμβαίνουν αυτεπαγγέλτως στην εξέλιξη της ενώπιον του διαιτητή διαδικασίας ( 50 ). Αντιθέτως, το Δικαστήριο έχει κρίνει παραδεκτά τα προδικαστικά ερωτήματα που είχαν υποβληθεί ενώπιόν του από διαιτητικό δικαστήριο ιδρυθέν δια νόμου, του οποίου οι αποφάσεις είναι δεσμευτικές για τους διαδίκους, η δε αρμοδιότητά του δεν εξαρτάται από συμφωνία των μερών ( 51 ).

45.

Κατά συνέπεια, το γεγονός ότι η απόφαση του αιτούντος οργάνου έχει δεσμευτική ισχύ αποτελεί πράγματι απαραίτητη προϋπόθεση για να μπορεί το εν λόγω όργανο να χαρακτηρισθεί ως «δικαστήριο κράτους μέλους» κατά την έννοια του άρθρου 267 ΣΛΕΕ, δεν είναι όμως, αυτό καθεαυτό, αρκετό για να χαρακτηρισθεί «δεσμευτική» η δικαιοδοσία του εν λόγω οργάνου κατά την έννοια της νομολογίας που αφορά το άρθρο 267 ΣΛΕΕ. Σημαντικό είναι επίσης, συναφώς, το εν λόγω όργανο να είναι όργανο προβλεπόμενο από τον νόμο και η δικαιοδοσία του να μην εξαρτάται από τη βούληση των μερών ( 52 ). Υπενθυμίζω ότι, κατά την άποψή μου, δεν είναι, εντούτοις, απαραίτητο η ενώπιον του εν λόγω οργάνου προσφυγή να αποτελεί τη μοναδική δυνατότητα έννομης προστασίας.

46.

Αν γινόταν δεκτή η αντίθετη προσέγγιση, θα μπορούσε, θεωρητικώς, να τεθεί θέμα όσον αφορά τον «δεσμευτικό χαρακτήρα της δικαιοδοσίας» των ισπανικών διοικητικών δικαστηρίων στο πλαίσιο διοικητικής προσφυγής ασκηθείσας απευθείας ενώπιον των εν λόγω τακτικών διοικητικών δικαστηρίων στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων. Φρονώ ότι, σε μια τέτοια περίπτωση, η δικαιοδοσία των διοικητικών δικαστηρίων δεν θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί «δεσμευτική», διότι η διοικητική προσφυγή δεν θα αποτελούσε τη μόνη υφιστάμενη δυνατότητα έννομης προστασίας ( 53 ).

47.

Προσωπικά, φρονώ ότι τα πλεονεκτήματα που συνδέονται με μια ερμηνεία του άρθρου 267 ΣΛΕΕ που επιτρέπει να θεωρηθεί ως «δικαστήριο κράτους μέλους» αιτούν όργανο όπως το Tribunal Català de Contractes del Sector Públic, παρά την ύπαρξη εναλλακτικής δυνατότητας εννόμου προστασίας, είναι σημαντικότερα από τα ενδεχόμενα μειονεκτήματα. Συγκεκριμένα, η δυνατότητα επιλογής μεταξύ περισσότερων δυνατοτήτων έννομης προστασίας παρέχει στους πολίτες τη δυνατότητα να επιλέξουν το βοήθημα που κρίνουν ως το πλέον κατάλληλο στη συγκεκριμένη περίπτωση ( 54 ). Τα όργανα που είναι αρμόδια για τις ειδικές διαδικασίες προσφυγής, όπως το Tribunal Català de Contractes del Sector Públic στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων, είναι δυνατόν να κατέχουν σημαντικές γνώσεις που τους παρέχουν τη δυνατότητα να αποφαίνονται γρήγορα και ως εμπειρογνώμονες επί των διαφορών που υποβάλλονται στην κρίση τους. Είναι εντούτοις δυνατόν, επίσης στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων, ορισμένες προσφυγές να συνδέονται περισσότερο με ζητήματα γενικού διοικητικού δικαίου. Στην περίπτωση αυτή, η υποχρεωτική προσφυγή σε ένα ειδικό όργανο αρμόδιο για τις προσφυγές θα ήταν αλυσιτελής, εάν το τακτικό διοικητικό δικαστήριο ήταν περισσότερο ενδεδειγμένο για την επίλυση της διαφοράς ( 55 ).

48.

Πρέπει να επισημανθεί ότι οι αποφάσεις του Tribunal Català de Contractes del Sector Públic είναι δεσμευτικές για τους διαδίκους και εκτελεστές ( 56 ). Κατά συνέπεια, έχουν τα ίδια αποτελέσματα με τις αποφάσεις που εκδίδονται από διοικητικό δικαστήριο πρώτου βαθμού, έστω και αν ασκείται προσφυγή ενώπιον αντίστοιχου ανώτερου διοικητικού δικαστηρίου. Φρονώ ότι, ελλείψει προσφυγής ενώπιον διοικητικού δικαστηρίου, οι αποφάσεις του Tribunal Català de Contractes del Sector Públic συνιστούν δεσμευτική και οριστική επίλυση της διαφοράς μεταξύ της αναθέτουσας αρχής και του διαγωνιζομένου ( 57 ). Συνεπώς, η ισχύς των αποφάσεων είναι ανάλογη με τα αποτελέσματα της αρχής του δεδικασμένου.

49.

Από όλα όσα προαναφέρθηκαν προκύπτει ότι το Tribunal Català de Contractes del Sector Públic, ως ειδικό συλλογικό διοικητικό όργανο ιδρυθέν από την εθνική νομοθεσία, η νόμιμη δικαιοδοσία του οποίου δεν εξαρτάται από τη βούληση των διαδίκων και το οποίο εκδίδει δεσμευτική απόφαση, πληροί τα κριτήρια που συνάγονται από τη νομολογία για να θεωρηθεί «δικαστήριο κράτους μέλους» κατά την έννοια του άρθρου 267 ΣΛΕΕ. Μια διαφορά εκκρεμεί ενώπιον αυτού και το Tribunal Català de Contractes del Sector Públic καλείται να αποφανθεί στο πλαίσιο διαδικασίας η οποία πρόκειται να καταλήξει στην έκδοση αποφάσεως δικαιοδοτικού χαρακτήρα. Κατά συνέπεια, το Δικαστήριο είναι αρμόδιο να αποφανθεί επί των προδικαστικών ερωτημάτων που υπέβαλε το εν λόγω όργανο και η αίτηση προδικαστικής αποφάσεως είναι παραδεκτή.

50.

Κατόπιν των ανωτέρω εκτεθέντων, προτείνω στο Δικαστήριο να κηρύξει εαυτό αρμόδιο να αποφανθεί επί των προδικαστικών ερωτημάτων που του έχει υποβάλει το Tribunal Català de Contractes del Sector Públic.