Υπόθεση C‑667/13

Estado português

κατά

Banco Privado Português SA

και

Massa Insolvente do Banco Privado Português SA

(αίτηση του Tribunal do Comércio de Lisboa για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως)

«Προδικαστική παραπομπή — Κρατικές ενισχύσεις — Εγγύηση του Δημοσίου σχετική με ένα δάνειο — Απόφαση 2011/346/ΕΕ — Ερωτήματα σχετικά με το κύρος — Παραδεκτό — Άρθρο 107, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ — Αιτιολογία — Επηρεασμός του εμπορίου μεταξύ των κρατών μελών — Άρθρο 107, παράγραφος 3, στοιχείο βʹ, ΣΛΕΕ — Σοβαρή διαταραχή της οικονομίας κράτους μέλους»

Περίληψη — Απόφαση του Δικαστηρίου (δεύτερο τμήμα) της 5ης Μαρτίου 2015

Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Απόφαση της Επιτροπής με την οποία διαπιστώνεται η ασυμβατότητα μιας ενισχύσεως με την εσωτερική αγορά και διατάσσεται η επιστροφή της εν λόγω ενισχύσεως – Απόφαση μη προσβληθείσα, βάσει του άρθρου 263, έκτο εδάφιο, της Συνθήκης, από τον δικαιούχο της ενισχύσεως, ο οποίος έχει ενημερωθεί σχετικώς εν ευθέτω χρόνω – Αμφισβήτηση του κύρους της ως άνω αποφάσεως ενώπιον του εθνικού δικαστή – Αμφισβήτηση που είναι απορριπτέα όταν υφίσταται κίνδυνος παρακάμψεως του απρόσβλητου της πράξεως της Ένωσης

(Άρθρα 108 § 2 ΣΛΕΕ και 263, εδ. 6, ΣΛΕΕ)
Προδικαστικά ερωτήματα – Εκτίμηση του κύρους – Απόφαση ως προς την οποία δεν έχει υποβληθεί αίτηση αναστολής εκτελέσεως βάσει του άρθρου 278 ΣΛΕΕ – Δεν ασκεί επιρροή επί του παραδεκτού

(Άρθρα 267 ΣΛΕΕ και 278 ΣΛΕΕ)
Προδικαστικά ερωτήματα – Παραδεκτό – Όρια – Ερωτήματα προδήλως αλυσιτελή και υποθετικά ερωτήματα υποβαλλόμενα σε πλαίσιο που αποκλείει τη δυνατότητα να δοθεί χρήσιμη απάντηση

(Άρθρο 267 ΣΛΕΕ)
Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Απόφαση της Επιτροπής με την οποία διαπιστώνεται η ασυμβατότητα μιας ενισχύσεως με την εσωτερική αγορά – Υποχρέωση αιτιολογήσεως – Περιεχόμενο – Δεν συντρέχει παράβαση

(Άρθρο 107 § 3, στοιχείο βʹ, ΣΛΕΕ)
Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Επηρεασμός του εμπορίου μεταξύ των κρατών μελών – Επιπτώσεις στον ανταγωνισμό – Κριτήρια εκτιμήσεως

(Άρθρο 107 § 1 ΣΛΕΕ)
Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Απόφαση της Επιτροπής με την οποία διαπιστώνεται, κατά προσωρινό τρόπο, η ασυμβατότητα μιας ενισχύσεως με την εσωτερική αγορά – Διαπίστωση σχετικά με την έλλειψη νομιμότητας της ενισχύσεως, η οποία έλαβε χώρα σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο εκείνου της διαπιστώσεως σχετικά με την ασυμβατότητα της εν λόγω ενισχύσεως με την εσωτερική αγορά – Επιτρέπεται – Προϋποθέσεις

(Άρθρο 108 § 3 ΣΛΕΕ)
Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Απαγορεύονται – Παρεκκλίσεις – Ενισχύσεις δυνάμενες να θεωρηθούν συμβατές με την εσωτερική αγορά – Εξουσία εκτιμήσεως της Επιτροπής – Περίπλοκη οικονομική εκτίμηση – Δικαστικός έλεγχος – Όρια

(Άρθρο 107 § 3, στοιχείο βʹ, ΣΛΕΕ)
Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Απαγορεύονται – Παρεκκλίσεις – Ενισχύσεις δυνάμενες να θεωρηθούν συμβατές με την εσωτερική αγορά – Ενισχύσεις προοριζόμενες για την άρση σοβαρής διαταραχής της οικονομίας κράτους μέλους – Παροχή εγγυήσεως του Δημοσίου – Προϋποθέσεις

(Άρθρο 107 § 3, στοιχείο βʹ, ΣΛΕΕ· ανακοίνωση 2008/C 270/02 της Επιτροπής)

Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

(βλ. σκέψεις 28-30)
Το παραδεκτό ενός σχετικού με το κύρος πράξεως της Ένωσης προδικαστικού ερωτήματος δεν μπορεί να εξαρτάται από την προϋπόθεση να έχει υποβληθεί αίτηση αναστολής εκτελέσεως της τελευταίας αυτής πράξεως βάσει του άρθρου 278 ΣΛΕΕ. Συγκεκριμένα, το ενδεχόμενο να κριθεί ως απαράδεκτο ένα τέτοιο ερώτημα δεν εξαρτάται από την εκτελεστότητα της πράξεως της Ένωσης της οποίας το κύρος τίθεται υπό αμφισβήτηση, αλλά στηρίζεται στον κίνδυνο παρακάμψεως του απρόσβλητου της εν λόγω πράξεως της Ένωσης.

(βλ. σκέψη 31)
Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

(βλ. σκέψεις 34-36, 41, 42)
Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

(βλ. σκέψεις 44-48, 62-64)
Στον τομέα των κρατικών ενισχύσεων, σε περίπτωση κατά την οποία μια εγγύηση έχει παράσχει ένα πλεονέκτημα προς μια τράπεζα, στην οποία έδωσε τη δυνατότητα να επιτύχει καλύτερους χρηματοοικονομικούς όρους για ένα δάνειο από εκείνους που συνήθως ισχύουν στην αγορά για επιχειρήσεις σε αντίστοιχες συνθήκες, στην ελάχιστα πιθανή περίπτωση που τέτοιου είδους δάνεια θα ήσαν διαθέσιμα, το εν λόγω πλεονέκτημα δύναται να επηρεάσει το εμπόριο μεταξύ των κρατών μελών, λαμβανομένων υπόψη των δραστηριοτήτων της εν λόγω τράπεζας και της θέσεώς της στις εγχώριες και διεθνείς αγορές. Συγκεκριμένα, σε περίπτωση που δεν υφίστατο η εισφορά κεφαλαίων που κατέστη δυνατό να υλοποιηθεί χάρη στην εγγύηση, οι πελάτες της εν λόγω τράπεζας θα είχαν πιθανώς επιλέξει να συναλλάσσονται με μια ανταγωνίστρια τράπεζα από το χρονικό σημείο κατά το οποίο η εν λόγω τράπεζα θα άρχιζε να εμφανίζει προμηνύματα οικονομικών δυσχερειών.

Συναφώς, ο κίνδυνος επηρεασμού του εμπορίου μεταξύ των κρατών μελών εξαλείφεται μόνον κατά το χρονικό σημείο της ανακλήσεως της αδείας περί ασκήσεως τραπεζικών δραστηριοτήτων της τράπεζας που είναι δικαιούχος της εγγυήσεως. Συγκεκριμένα, μέχρι την ανάκληση της αδείας της περί ασκήσεως τραπεζικών δραστηριοτήτων, η εν λόγω τράπεζα δύναται να αρχίσει εκ νέου τη συνήθη εμπορική δραστηριότητά της.

(βλ. σκέψεις 46, 49, 51, 52, 54)
Ένα μέτρο κρατικής ενισχύσεως το οποίο τίθεται σε εφαρμογή κατά παράβαση των υποχρεώσεων που απορρέουν από το άρθρο 108, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ είναι παράνομο. Επιπλέον, η απόφαση της Επιτροπής σχετικά με τη συμβατότητα ενισχύσεως δεν επηρεάζει την έλλειψη νομιμότητας της τελευταίας αυτής ενισχύσεως, η οποία απορρέει από την παράβαση της απαγορεύσεως που θέτει το άρθρο 108, παράγραφος 3, πρώτη περίοδος, ΣΛΕΕ.

Υπό τις συνθήκες αυτές, το γεγονός ότι μια απόφαση μνημονεύει διαφορετικές ημερομηνίες από τις οποίες η κρατική ενίσχυση πρέπει να θεωρείται παράνομη, αφενός, και ασύμβατη με την εσωτερική αγορά, αφετέρου, ουδόλως καταδεικνύει την ύπαρξη αντιφάσεως στο αιτιολογικό επί του οποίου στηρίζεται η εν λόγω απόφαση. Επομένως, μια ενίσχυση μπορεί να θεωρείται παράνομη από χρονικό σημείο μεταγενέστερο εκείνου από το οποίο η εν λόγω ενίσχυση κρίθηκε ασύμβατη με την εσωτερική αγορά. Τούτο ισχύει, ιδίως, οσάκις η αναγνώριση της συμβατότητας ενός μέτρου κρατικής ενισχύσεως με την εσωτερική αγορά ενέχει προσωρινό χαρακτήρα και οσάκις η ενίσχυση κρίθηκε οριστικώς ασύμβατη με την εσωτερική αγορά για τον λόγο ότι δεν τηρήθηκαν οι προϋποθέσεις από τις οποίες εξηρτάτο η έγκριση της εν λόγω ενισχύσεως.

(βλ. σκέψεις 56, 57, 59-61, 63)
Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

(βλ. σκέψεις 66, 67)
Στον τομέα των κρατικών ενισχύσεων, όσον αφορά την αξιολόγηση, υπό το πρίσμα του άρθρου 107, παράγραφος 3, στοιχείο βʹ, ΣΛΕΕ, εγγυήσεων του Δημοσίου που έχουν παρασχεθεί σε χρηματοπιστωτικά ιδρύματα στο πλαίσιο της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, η Επιτροπή οριοθέτησε την άσκηση της εξουσίας εκτιμήσεώς της ως εκ του ότι εξέδωσε την ανακοίνωση σχετικά με την εφαρμογή των κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων στα μέτρα που λήφθηκαν για τους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς στο πλαίσιο της τρέχουσας χρηματοπιστωτικής κρίσης. Εξ αυτών προκύπτει ότι η παροχή εγγυήσεως του Δημοσίου πρέπει να θεωρείται ως επείγον μέτρο και, ως εκ τούτου, να είναι κατ’ ανάγκην προσωρινή. Μια τέτοια εγγύηση πρέπει, επίσης, να συνοδεύεται από μέτρα αναδιαρθρώσεως ή εκκαθαρίσεως του δικαιούχου.

Κατά συνέπεια, ο διαχρονικός περιορισμός ενισχύσεως χορηγηθείσας υπό τη μορφή εγγυήσεως του Δημοσίου και η εξ αυτού απορρέουσα υποχρέωση γνωστοποιήσεως κάθε παρατάσεως της ισχύος της εν λόγω ενισχύσεως, καθώς και η υποχρέωση του δικαιούχου της εν λόγω εγγυήσεως να υποβάλει σχέδιο αναδιαρθρώσεως, δεν αποτελούν απλές διατυπώσεις, αλλά αποτελούν αναγκαίες προϋποθέσεις προκειμένου η ενίσχυση αυτή να μπορεί να κριθεί συμβατή με την εσωτερική αγορά και το πλαίσιο που διασφαλίζει ότι επείγουσα ενίσχυση, χορηγηθείσα σε προβληματική επιχείρηση, δεν βαίνει πέραν αυτού που είναι αναγκαίο για την επίτευξη του σκοπού κοινού συμφέροντος, ο οποίος συνίσταται στην αποφυγή σοβαρής διαταραχής της εθνικής οικονομίας.

(βλ. σκέψεις 69, 70, 74)