—

η Alpina River Cruises GmbH και η Nicko Tours GmbH, εκπροσωπούμενες από τους A. Clarizia, A. Veronese και R. Longanesi Cattani, avvocati,

—

η Ιταλική Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από την G. Palmieri, επικουρούμενη από τον M. Salvatorelli, avvocato dello Stato,

—

η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εκπροσωπούμενη από τους G. Conte και L. Nicolae,

1

Η αίτηση προδικαστικής αποφάσεως αφορά την ερμηνεία του κανονισμού (ΕΟΚ) 3577/92 του Συμβουλίου, της 7ης Δεκεμβρίου 1992, για την εφαρμογή της αρχής της ελεύθερης κυκλοφορίας των υπηρεσιών στις θαλάσσιες μεταφορές στο εσωτερικό των κρατών μελών (θαλάσσιες ενδομεταφορές-καμποτάζ) (ΕΕ L 364, σ. 7).

2

Η αίτηση αυτή υποβλήθηκε στο πλαίσιο διαφοράς μεταξύ των Alpina River Cruises GmbH, εταιρίας ελβετικού δικαίου, και Nicko Tours GmbH, εταιρίας γερμανικού δικαίου (στο εξής, από κοινού: Alpina και Nicko Tours), και του Ministero delle infrastrutture e dei trasporti – Capitaneria di Porto di Chioggia [Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών – Λιμεναρχείο της Chioggia (Ιταλία)], με αντικείμενο την άρνηση της ως άνω αρχής να επιτρέψει στις Alpina και Nicko Tours τη διέλευση από τα ιταλικά χωρικά ύδατα ενός κρουαζιερόπλοιου που φέρει ελβετική σημαία.

3

Κατά το άρθρο 1, παράγραφος 1, του κανονισμού 3577/92:

«Από την 1η Ιανουαρίου 1993 εφαρμόζεται η ελεύθερη κυκλοφορία υπηρεσιών θαλάσσιων μεταφορών εντός κράτους μέλους (θαλάσσιες ενδομεταφορές-καμποτάζ) για τους πλοιοκτήτες της Κοινότητας των οποίων τα σκάφη είναι νηολογημένα σε κράτος μέλος και φέρουν τη σημαία του, υπό τον όρον ότι τα σκάφη αυτά πληρούν όλες τις προϋποθέσεις που απαιτούνται για να εκτελούν ενδομεταφορές στο εν λόγω κράτος μέλος [...].»

4

Το άρθρο 2 του κανονισμού αυτού ορίζει τα εξής:

«Για τους σκοπούς του παρόντος κανονισμού:

[...]»

5

Κατά το άρθρο 3, παράγραφος 1, του προμνησθέντος κανονισμού, «[γ]ια σκάφη που εκτελούν θαλάσσιες ενδομεταφορές μεταξύ ηπειρωτικών λιμένων καθώς και για κρουαζιερόπλοια γραμμής, όλα τα θέματα σχετικά με την επάνδρωση του σκάφους εμπίπτουν στην αρμοδιότητα του κράτους στο οποίο είναι νηολογημένο το σκάφος (κράτους της σημαίας), εκτός αν πρόκειται για σκάφη κάτω των 650 GT, στα οποία μπορούν να εφαρμόζονται οι όροι του κράτους υποδοχής».

6

Το άρθρο 6, παράγραφος 1, του κανονισμού 3577/92 ορίζει τα εξής:

«Κατά παρέκκλιση, μπορούν να εξαιρεθούν προσωρινά από την εφαρμογή του παρόντος κανονισμού οι ακόλουθες υπηρεσίες θαλάσσιων μεταφορών στη Μεσόγειο και κατά μήκος των ισπανικών, των πορτογαλικών και των γαλλικών ακτών:

[...]».

7

Κατά το άρθρο 224 του ιταλικού κώδικα ναυσιπλοΐας (βασιλικό διάταγμα αριθ. 327 της 30ής Μαρτίου 1942, όπως έχει τροποποιηθεί, στο εξής: ΙΚΝ):

«1.   Η παροχή της υπηρεσίας θαλάσσιας ενδομεταφοράς μεταξύ λιμένων της ιταλικής επικράτειας επιτρέπεται, κατά τον κανονισμό (ΕΟΚ) 3577/92 του Συμβουλίου, της 7ης Δεκεμβρίου 1992, αποκλειστικώς στους κοινοτικούς πλοιοκτήτες οι οποίοι εκμεταλλεύονται πλοία που είναι νηολογημένα σε κράτος μέλος και φέρουν τη σημαία του, υπό τον όρον ότι τα πλοία αυτά πληρούν όλες τις προϋποθέσεις για την παροχή υπηρεσιών ενδομεταφοράς εντός του εν λόγω κράτους μέλους.

2.   Οι διατάξεις της παραγράφου 1 εφαρμόζονται στα πλοία που εκτελούν δρομολόγια θαλάσσιας ενδομεταφοράς μεταξύ λιμένων, όρμων και ακτών».

8

Η Alpina και η Nicko Tours είναι, αντιστοίχως, η πλοιοκτήτρια εταιρία και η ναυλώτρια εταιρία του φέροντος ελβετική σημαία κρουαζιερόπλοιου «Bellissima».

9

Οι εν λόγω εταιρίες είχαν προγραμματίσει μια κρουαζιέρα επτά περίπου ημερών, η οποία θα αναχωρούσε από τη Βενετία (Ιταλία) στις 16 Μαρτίου 2012 και θα περιελάμβανε διάπλου της λιμνοθάλασσας της Βενετίας έως την Chioggia (Ιταλία), διάπλου της θαλάσσιας περιοχής μεταξύ της Chioggia και του Porto Levante (Ιταλία), πλεύση για 60 περίπου χιλιόμετρα κατά μήκος του ποταμού Πάδου (Ιταλία) έως το χωριό Polesella (Ιταλία) και επιστροφή στη Βενετία από την αντίστροφη διαδρομή.

10

Ο διάπλους των ιταλικών χωρικών υδάτων μεταξύ των λιμένων της Chioggia και του Porto Levante ήταν αναπόφευκτος εξαιτίας του μεγέθους του «Bellissima», το οποίο δεν του επέτρεπε να διέλθει από τη διώρυγα που συνδέει την Chioggia με τον ποταμό Πάδο.

11

Πριν από την πραγματοποίηση της κρουαζιέρας αυτής, οι Alpina και Nicko Tours είχαν υποβάλει στο Ministero delle infrastrutture e dei trasporti – Capitaneria di Porto di Chioggia αίτηση προκειμένου να λάβουν έγκριση για τον διάπλου της προμνησθείσας θαλάσσιας περιοχής. Με απόφαση της 12ης Μαρτίου 2012, η εν λόγω αρχή απέρριψε την αίτηση αυτή με το αιτιολογικό ότι οι θαλάσσιες ενδομεταφορές επιτρέπονταν αποκλειστικώς στα πλοία που φέρουν τη σημαία κράτους μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

12

Οι Alpina και Nicko Tours προσέβαλαν την απόφαση αυτή ενώπιον του Tribunale amministrativo regionale per il Veneto (διοικητικό δικαστήριο της περιφέρειας Veneto). Το τελευταίο απέρριψε την προσφυγή με απόφαση της 12ης Απριλίου 2012, καθόσον έκρινε ότι η επίμαχη υπηρεσία εμπίπτει στην έννοια της «θαλάσσιας ενδομεταφοράς-καμποτάζ» του κανονισμού 3577/92 και, επομένως, υπόκειται στη ρήτρα αποκλειστικότητας του άρθρου 224 του ΙΚΝ κατά την οποία η υπηρεσία θαλάσσιας ενδομεταφοράς επιτρέπεται αποκλειστικώς «στους κοινοτικούς πλοιοκτήτες οι οποίοι εκμεταλλεύονται πλοία που είναι νηολογημένα σε κράτος μέλος και φέρουν τη σημαία του».

13

Οι Alpina και Nicko Tours προσέβαλαν την απόφαση αυτή ενώπιον του Consiglio di Stato προβάλλοντας ότι η έννοια της «θαλάσσιας ενδομεταφοράς-καμποτάζ» εφαρμόζεται μόνον σε υπηρεσίες που περιλαμβάνουν πραγματική μεταφορά διά θαλάσσης. Η κρίσιμη κρουαζιέρα δεν θα περιελάμβανε τέτοια μεταφορά διότι, με εξαίρεση τη σύντομη διέλευση από τη θαλάσσια περιοχή μεταξύ της Chioggia και του Porto Levante, θα πραγματοποιούταν εντός εσωτερικών υδάτων.

14

Το Consiglio di Stato ανέστειλε την εκτέλεση της προμνησθείσας αποφάσεως. Κατά τα λοιπά, ανέστειλε την ενώπιόν του διαδικασία και υπέβαλε στο Δικαστήριο το ακόλουθο προδικαστικό ερώτημα:

«Εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του [κανονισμού 3577/92] του Συμβουλίου, της 7ης Δεκεμβρίου 1992, η περίπτωση της κρουαζιέρας μεταξύ λιμένων του αυτού κράτους μέλους, άνευ επιβιβάσεως και αποβιβάσεως διαφορετικών επιβατών στους εν λόγω λιμένες, στο μέτρο που η εν λόγω κρουαζιέρα αρχίζει με την επιβίβαση των επιβατών σε λιμένα του κράτους μέλους και ολοκληρώνεται με την αποβίβαση των ίδιων επιβατών στον ίδιο λιμένα;»

15

Με το ερώτημά του, το αιτούν δικαστήριο ζητεί κατ’ ουσίαν να διευκρινιστεί κατά πόσον εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του κανονισμού 3577/92 μια κρουαζιέρα που αρχίζει και ολοκληρώνεται, με τους ίδιους επιβάτες, στον ίδιο λιμένα του κράτους μέλους εντός του οποίου πραγματοποιείται.

16

Παρότι η Ιταλική Κυβέρνηση και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνουν να δοθεί καταφατική απάντηση στο υποβληθέν ερώτημα, οι Alpina και Nicko Tours εκτιμούν ότι παρέλκει η απάντηση επί του ερωτήματος αυτού. Παρατηρούν ότι ο κανονισμός 3577/92 αφορά μεταφορές διά θαλάσσης και ότι, κατά συνέπεια, ο κανονισμός αυτός δεν έχει εφαρμογή σε μια ποτάμια κρουαζιέρα όπως η επίμαχη στη διαφορά της κύριας δίκης. Ως εκ τούτου, αντί να δοθεί η ζητηθείσα από το αιτούν δικαστήριο ερμηνεία, θα έπρεπε να δοθεί η απάντηση ότι, σε κάθε περίπτωση, ο κανονισμός 3577/92 δεν αφορά τις κρουαζιέρες το δρομολόγιο των οποίων πραγματοποιείται βασικά εντός μη θαλασσίων υδάτων.

17

Συναφώς, από το άρθρο 1, παράγραφος 1, του κανονισμού 3577/92, προκύπτει, βεβαίως, ότι αυτός αφορά μόνον υπηρεσίες μεταφορών εντός κράτους μέλους (ενδομεταφορές-καμποτάζ) που έχουν θαλάσσιο χαρακτήρα. Συνεπώς, όπως ορθώς παρατηρούν οι Alpina και Nicko Tours, οι υπηρεσίες εσωτερικών πλωτών μεταφορών οι οποίες παρέχονται εντός κράτους μέλους και στερούνται θαλάσσιου χαρακτήρα, δεν διέπονται από τον κανονισμό αυτό. Τέτοιες υπηρεσίες εμπίπτουν, αντιθέτως, στο πεδίο εφαρμογής του κανονισμού (ΕΟΚ) 3921/91 του Συμβουλίου, της 16ης Δεκεμβρίου 1991, για τον καθορισμό των όρων αποδοχής των μεταφορέων των μη εγκατεστημένων σε κράτος μέλος στις εθνικές πλωτές του μεταφορές επιβατών ή εμπορευμάτων (ΕΕ L 373, σ. 1).

18

Εντούτοις, αντιθέτως προς ό,τι υποστηρίζουν οι Alpina και Nicko Tours, είναι προφανές ότι η επίμαχη στην κύρια δίκη κρουαζιέρα δεν έχει αποκλειστικά μη θαλάσσιο χαρακτήρα.

19

Πράγματι, η έννοια της «θάλασσας» στον κανονισμό 3577/92 δεν περιορίζεται στα χωρικά ύδατα κατά την έννοια της Συμβάσεως των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας, η οποία υπεγράφη στο Μοντέγκο Μπέυ (Τζαμάικα) στις 10 Δεκεμβρίου 1982, τέθηκε σε ισχύ στις 16 Νοεμβρίου 1994, και εγκρίθηκε εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Κοινότητας με την απόφαση 98/392/ΕΚ του Συμβουλίου, της 23ης Μαρτίου 1998 (ΕΕ L 179, σ. 1), αλλά καλύπτει, επίσης, τα εσωτερικά θαλάσσια ύδατα που βρίσκονται εντεύθεν της γραμμής βάσεως της αιγιαλίτιδας ζώνης (βλ., συναφώς, απόφαση Επιτροπή κατά Ισπανίας, C-323/03, EU:C:2006:159, σκέψεις 25 έως 27).

20

Κατά συνέπεια, ακόμα και αν οι Alpina και Nicko Tours ορθώς υποστηρίζουν ότι ο διάπλους της θαλάσσιας περιοχής μεταξύ της Chioggia και του Porto Levante είναι, αυτός καθαυτόν, πολύ σύντομος ώστε να αποδοθεί θαλάσσιος χαρακτήρας στην επίμαχη στην κύρια δίκη κρουαζιέρα, η άποψή τους ότι η εν λόγω κρουαζιέρα έχει βασικά μη θαλάσσιο χαρακτήρα είναι, σε κάθε περίπτωση και υπό την επιφύλαξη της επαληθεύσεως εκ μέρους του αιτούντος δικαστηρίου, προφανώς αβάσιμη καθότι, πέραν της προμνησθείσας περιοχής, και άλλα τμήματα του δρομολογίου, όπως οι ζώνες ναυσιπλοΐας εντός της λιμνοθάλασσας της Βενετίας και εντός της εκβολής του ποταμού Πάδου, ανήκουν στα εσωτερικά θαλάσσια ύδατα της Ιταλικής Δημοκρατίας.

21

Η λυσιτέλεια της ερμηνείας του κανονισμού 3577/92 την οποία ζήτησε το αιτούν δικαστήριο δεν επηρεάζεται, κατά τα λοιπά, από το γεγονός ότι το πλοίο με το οποίο πραγματοποιείται η επίμαχη στην κύρια δίκη κρουαζιέρα φέρει ελβετική σημαία.

22

Συγκεκριμένα, η επίλυση της εν λόγω διαφοράς εξαρτάται από το ζήτημα κατά πόσον η ρήτρα αποκλειστικότητας, κατά την οποία οι υπηρεσίες ενδομεταφορών μεταξύ των ιταλικών λιμένων επιτρέπονται, βάσει του άρθρου 224 του ΙΚΝ, αποκλειστικώς «στους κοινοτικούς πλοιοκτήτες οι οποίοι εκμεταλλεύονται πλοία που είναι νηολογημένα σε κράτος μέλος και φέρουν τη σημαία του», αντιτάχθηκε νομίμως στις Alpina και Nicko Tours σε σχέση με την κρουαζιέρα που πραγματοποιείται μέσω του προμνησθέντος πλοίου που φέρει ελβετική σημαία. Όπως επιβεβαιώνεται στην απόφαση περί παραπομπής, από το άρθρο 224 προκύπτει ότι η ρήτρα αποκλειστικότητας που αυτό εισάγει αφορά μόνον τις υπηρεσίες ενδομεταφορών του κανονισμού 3577/92. Κατά συνέπεια, προκειμένου να είναι σε θέση να καθορίσει εάν μια κρουαζιέρα που αρχίζει και ολοκληρώνεται στον ίδιο λιμένα συνιστά υπηρεσία ενδομεταφοράς κατά την έννοια του άρθρου 224 του ΙΚΝ, το αιτούν δικαστήριο πρέπει, καταρχάς, να γνωρίζει κατά πόσον μια τέτοια κρουαζιέρα εμπίπτει στις υπηρεσίες ενδομεταφορών του κανονισμού 3577/92.

23

Λαμβανομένων υπόψη των προεκτεθεισών σκέψεων, το Δικαστήριο πρέπει να προβεί στην ερμηνεία που ζήτησε το αιτούν δικαστήριο, χωρίς να χρειάζεται να τροποποιηθεί ή να διευρυνθεί το περιεχόμενο του προδικαστικού ερωτήματος σύμφωνα με το αίτημα των Alpina και Nicko Tours.

24

Προκειμένου να δοθεί απάντηση στο υποβληθέν ερώτημα, πρέπει ευθύς εξαρχής να επισημανθεί ότι από τη μνεία «κρουαζιερόπλοια γραμμής» στο άρθρο 3, παράγραφος 1, του κανονισμού 3577/92 και από την παρέκκλιση έως την 1η Ιανουαρίου 1995 που προβλέπει για ορισμένες κρουαζιέρες το άρθρο 6, παράγραφος 1, του κανονισμού αυτού, προκύπτει, κατά τρόπο μη επιδεχόμενο παρερμηνεία, ότι οι κρουαζιέρες εμπίπτουν στα είδη μεταφοράς τα οποία αφορά ο εν λόγω κανονισμός.

25

Εντούτοις, εφόσον αποκλειστικό αντικείμενο του κανονισμού 3577/92 είναι οι «θαλάσσιες ενδομεταφορές-καμποτάζ», μόνο οι κρουαζιέρες που ανταποκρίνονται στην έννοια αυτή εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της νομοθεσίας αυτής της Ένωσης.

26

Δεδομένου ότι, στα άρθρα 1, παράγραφος 1, και 2, σημείο 1, του κανονισμού 3577/92, η προμνησθείσα έννοια προσδιορίζεται με την έκφραση «υπηρεσίες θαλάσσιων μεταφορών εντός κράτους μέλους», πρέπει να γίνει δεκτό ότι εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του κανονισμού αυτού κάθε παροχή υπηρεσίας κρουαζιέρας η οποία παρέχεται, κατά κανόνα έναντι αμοιβής, εντός των θαλάσσιων υδάτων κράτους μέλους.

27

Οσάκις μια τέτοια κρουαζιέρα αρχίζει και ολοκληρώνεται, με τους ίδιους επιβάτες, στον ίδιο λιμένα, η ταυτότητα αυτή του λιμένος επιβιβάσεως και αποβιβάσεως, καθώς και η ταυτότητα των επιβατών καθόλο το δρομολόγιο, δεν μπορούν να συνεπάγονται τη μη δυνατότητα εφαρμογής του κανονισμού 3577/92.

28

Είναι γεγονός ότι οι απαριθμούμενες στο άρθρο 2, σημείο 1, στοιχεία αʹ έως γʹ, του κανονισμού 3577/92 υπηρεσίες μεταφορών περιγράφονται ως έχουσες διαφορετικούς λιμένες επιβιβάσεως και αποβιβάσεως. Εντούτοις, η απαρίθμηση αυτή, η οποία εισάγεται με τη λέξη «ειδικότερα», δεν είναι εξαντλητική και δεν θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα να αποκλείονται από το πεδίο εφαρμογής του κανονισμού αυτού υπηρεσίες μεταφορών που παρουσιάζουν το σύνολο των βασικών χαρακτηριστικών των θαλάσσιων ενδομεταφορών τα οποία περιλαμβάνονται στην προμνησθείσα έκφραση «υπηρεσίες θαλάσσιων μεταφορών εντός κράτους μέλους» (βλ., συναφώς, απόφαση Επιτροπή κατά Ελλάδας, C-251/04, EU:C:2007:5, σκέψεις 28 και 32).

29

Κατά συνέπεια, στο υποβληθέν ερώτημα πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι υπηρεσία θαλάσσιας μεταφοράς που συνίσταται σε κρουαζιέρα η οποία αρχίζει και ολοκληρώνεται, με τους ίδιους επιβάτες, στον ίδιο λιμένα του κράτους μέλους εντός του οποίου πραγματοποιείται εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του κανονισμού 3577/92.

30

Δεδομένου ότι η παρούσα διαδικασία έχει ως προς τους διαδίκους της κύριας δίκης τον χαρακτήρα παρεμπίπτοντος που ανέκυψε ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου, σ’ αυτό εναπόκειται να αποφανθεί επί των δικαστικών εξόδων. Τα έξοδα στα οποία υποβλήθηκαν όσοι υπέβαλαν παρατηρήσεις στο Δικαστήριο, πλην των ως άνω διαδίκων, δεν αποδίδονται.

Για τους λόγους αυτούς, το Δικαστήριο (τρίτο τμήμα) αποφαίνεται:

Υπηρεσία θαλάσσιας μεταφοράς που συνίσταται σε κρουαζιέρα η οποία αρχίζει και ολοκληρώνεται, με τους ίδιους επιβάτες, στον ίδιο λιμένα του κράτους μέλους εντός του οποίου πραγματοποιείται εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του κανονισμού (ΕΟΚ) 3577/92 του Συμβουλίου, της 7ης Δεκεμβρίου 1992, για την εφαρμογή της αρχής της ελεύθερης κυκλοφορίας των υπηρεσιών στις θαλάσσιες μεταφορές στο εσωτερικό των κρατών μελών (θαλάσσιες ενδομεταφορές-καμποτάζ).