Υπόθεση C‑284/12
Deutsche Lufthansa AG
κατά
Flughafen Frankfurt-Hahn GmbH
(αίτηση του Oberlandesgericht Koblenz για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως)
«Κρατικές ενισχύσεις — Άρθρα 107 ΣΛΕΕ και 108 ΣΛΕΕ — Πλεονεκτήματα τα οποία δημόσια επιχείρηση που εκμεταλλεύεται αερολιμένα χορηγεί σε αεροπορική εταιρία χαμηλού κόστους — Απόφαση κινήσεως της επίσημης διαδικασίας έρευνας όσον αφορά το μέτρο αυτό — Υποχρέωση των δικαστηρίων των κρατών μελών να συμμορφωθούν προς την περιεχόμενη στην εν λόγω απόφαση εκτίμηση της Επιτροπής όσον αφορά την ύπαρξη ενισχύσεως»
Περίληψη — Απόφαση του Δικαστηρίου (δεύτερο τμήμα) της 21ης Νοεμβρίου 2013
Προδικαστικά ερωτήματα – Παραδεκτό – Προϋποθέσεις – Ερωτήματα τεθέντα εντός πλαισίου καθιστώντος δυνατό να δοθεί χρήσιμη απάντηση
(Άρθρο 267 ΣΛΕΕ)
Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Αρμοδιότητες αντιστοίχως της Επιτροπής και των εθνικών δικαστηρίων – Ρόλος των εθνικών δικαστηρίων – Διαφύλαξη των δικαιωμάτων των υποκειμένων δικαίου σε περίπτωση ενδεχόμενης παραβάσεως της υποχρεώσεως προηγούμενης ανακοινώσεως – Υποχρέωση των εθνικών δικαστηρίων να συνάγουν σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο όλες τις συνέπειες της παραβάσεως αυτής
(Άρθρο 108 §§ 2 και 3 ΣΛΕΕ)
Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Αρμοδιότητες αντιστοίχως της Επιτροπής και των εθνικών δικαστηρίων – Ρόλος των εθνικών δικαστηρίων – Απόφαση της Επιτροπής να κινήσει επίσημη διαδικασία έρευνας σχετικά με μια ενίσχυση – Υποχρέωση των εθνικών δικαστηρίων να συνάγουν όλες τις συνέπειες τυχόν παραβάσεως της υποχρεώσεως αναστολής των εξεταζόμενων μέτρων – Αναστολή εκτελέσεως του επίμαχου μέτρου και ανάκτηση των ήδη καταβληθέντων ποσών – Λήψη προσωρινών μέτρων – Αίτηση διευκρινίσεων, από το εθνικό δικαστήριο, προς την Επιτροπή – Προδικαστικό ερώτημα προς το Δικαστήριο
(Άρθρο 4 § 3 ΣΕΕ· άρθρα 108 §§ 2 και 3 ΣΛΕΕ και 267, εδ. 2 και 3, ΣΛΕΕ)
Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψη 22)
Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 27-30)
Η από την Επιτροπή κίνηση της προβλεπόμενης από το άρθρο 108, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ επίσημης διαδικασίας έρευνας δεν δύναται να απαλλάξει τα εθνικά δικαστήρια από την υποχρέωσή τους διαφυλάξεως των δικαιωμάτων που τα υποκείμενα δικαίου έχουν ενώπιον τυχόν παραβάσεως του άρθρου 108, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ. Κατόπιν αυτού, το περιεχόμενο της παρεμβάσεως των εθνικών δικαστηρίων δύναται να ποικίλλει αναλόγως του αν η Επιτροπή κίνησε ή όχι την επίσημη διαδικασία έρευνας όσον αφορά το μέτρο που αποτελεί το αντικείμενο της διαφοράς ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου.
Στην περίπτωση που η Επιτροπή δεν έχει ακόμη κινήσει την επίσημη διαδικασία έρευνας, τα εθνικά δικαστήρια, όταν έχουν επιληφθεί αιτήματος να συναγάγουν τις συνέπειες τυχόν παραβάσεως του άρθρου 108, παράγραφος 3, τελευταία περίοδος, ΣΛΕΕ, μπορεί να χρειαστεί να ερμηνεύσουν και να εφαρμόσουν την έννοια της ενισχύσεως προκειμένου να καθορίσουν αν τα μέτρα αυτά έπρεπε να ανακοινωθούν στην Επιτροπή.
Στην περίπτωση που η Επιτροπή έχει ήδη κινήσει την προβλεπόμενη από το άρθρο 108, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ επίσημη διαδικασία έρευνας σχετικά με ένα υπό εκτέλεση μέτρο που δεν είχε ανακοινωθεί, η αποτελεσματικότητα του άρθρου 108, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ καθώς και η υποχρέωση καλόπιστης συνεργασίας μεταξύ, αφενός, των εθνικών δικαστηρίων και, αφετέρου, της Επιτροπής και των δικαστηρίων της Ένωσης απαιτούν όπως εθνικό δικαστήριο, επιληφθέν αιτήματος να παύσει η εκτέλεση του μέτρου αυτού και να ανακτηθούν τα ήδη καταβληθέντα ποσά, διατάξει όλα τα αναγκαία μέτρα για να συναχθούν οι συνέπειες τυχόν παραβάσεως της υποχρεώσεως αναστολής της εκτελέσεως του εν λόγω μέτρου. Προς τούτο, το εθνικό δικαστήριο δύναται να αποφασίσει να αναστείλει την εκτέλεση του επίμαχου μέτρου και να διατάξει την ανάκτηση των ήδη καταβληθέντων ποσών. Δύναται επίσης να αποφασίσει να διατάξει προσωρινά μέτρα προκειμένου να διαφυλαχθούν, αφενός, τα συμφέροντα των ενδιαφερόμενων μερών και, αφετέρου, η αποτελεσματικότητα της αποφάσεως της Επιτροπής να κινήσει την επίσημη διαδικασία έρευνας.
Όταν το εθνικό δικαστήριο έχει αμφιβολίες ως προς το ζήτημα αν το επίμαχο μέτρο συνιστά κρατική ενίσχυση υπό την έννοια του άρθρου 107, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ ή ως προς το κύρος ή την ερμηνεία της αποφάσεως κινήσεως της επίσημης διαδικασίας έρευνας, αφενός, δύναται να ζητήσει διευκρινίσεις από την Επιτροπή και, αφετέρου, δύναται ή οφείλει, σύμφωνα με το άρθρο 267, δεύτερο και τρίτο εδάφιο, ΣΛΕΕ, να θέσει προδικαστικό ερώτημα στο Δικαστήριο.
(βλ. σκέψεις 32-34, 38, 41-44 και διατακτ.)
Υπόθεση C‑284/12
Deutsche Lufthansa AG
κατά
Flughafen Frankfurt-Hahn GmbH
(αίτηση του Oberlandesgericht Koblenz για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως)
«Κρατικές ενισχύσεις — Άρθρα 107 ΣΛΕΕ και 108 ΣΛΕΕ — Πλεονεκτήματα τα οποία δημόσια επιχείρηση που εκμεταλλεύεται αερολιμένα χορηγεί σε αεροπορική εταιρία χαμηλού κόστους — Απόφαση κινήσεως της επίσημης διαδικασίας έρευνας όσον αφορά το μέτρο αυτό — Υποχρέωση των δικαστηρίων των κρατών μελών να συμμορφωθούν προς την περιεχόμενη στην εν λόγω απόφαση εκτίμηση της Επιτροπής όσον αφορά την ύπαρξη ενισχύσεως»
Περίληψη — Απόφαση του Δικαστηρίου (δεύτερο τμήμα) της 21ης Νοεμβρίου 2013
Προδικαστικά ερωτήματα — Παραδεκτό — Προϋποθέσεις — Ερωτήματα τεθέντα εντός πλαισίου καθιστώντος δυνατό να δοθεί χρήσιμη απάντηση
(Άρθρο 267 ΣΛΕΕ)
Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη — Αρμοδιότητες αντιστοίχως της Επιτροπής και των εθνικών δικαστηρίων — Ρόλος των εθνικών δικαστηρίων — Διαφύλαξη των δικαιωμάτων των υποκειμένων δικαίου σε περίπτωση ενδεχόμενης παραβάσεως της υποχρεώσεως προηγούμενης ανακοινώσεως — Υποχρέωση των εθνικών δικαστηρίων να συνάγουν σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο όλες τις συνέπειες της παραβάσεως αυτής
(Άρθρο 108 §§ 2 και 3 ΣΛΕΕ)
Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη — Αρμοδιότητες αντιστοίχως της Επιτροπής και των εθνικών δικαστηρίων — Ρόλος των εθνικών δικαστηρίων — Απόφαση της Επιτροπής να κινήσει επίσημη διαδικασία έρευνας σχετικά με μια ενίσχυση — Υποχρέωση των εθνικών δικαστηρίων να συνάγουν όλες τις συνέπειες τυχόν παραβάσεως της υποχρεώσεως αναστολής των εξεταζόμενων μέτρων — Αναστολή εκτελέσεως του επίμαχου μέτρου και ανάκτηση των ήδη καταβληθέντων ποσών — Λήψη προσωρινών μέτρων — Αίτηση διευκρινίσεων, από το εθνικό δικαστήριο, προς την Επιτροπή — Προδικαστικό ερώτημα προς το Δικαστήριο
(Άρθρο 4 § 3 ΣΕΕ· άρθρα 108 §§ 2 και 3 ΣΛΕΕ και 267, εδ. 2 και 3, ΣΛΕΕ)
Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψη 22)
Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 27-30)
Η από την Επιτροπή κίνηση της προβλεπόμενης από το άρθρο 108, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ επίσημης διαδικασίας έρευνας δεν δύναται να απαλλάξει τα εθνικά δικαστήρια από την υποχρέωσή τους διαφυλάξεως των δικαιωμάτων που τα υποκείμενα δικαίου έχουν ενώπιον τυχόν παραβάσεως του άρθρου 108, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ. Κατόπιν αυτού, το περιεχόμενο της παρεμβάσεως των εθνικών δικαστηρίων δύναται να ποικίλλει αναλόγως του αν η Επιτροπή κίνησε ή όχι την επίσημη διαδικασία έρευνας όσον αφορά το μέτρο που αποτελεί το αντικείμενο της διαφοράς ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου.
Στην περίπτωση που η Επιτροπή δεν έχει ακόμη κινήσει την επίσημη διαδικασία έρευνας, τα εθνικά δικαστήρια, όταν έχουν επιληφθεί αιτήματος να συναγάγουν τις συνέπειες τυχόν παραβάσεως του άρθρου 108, παράγραφος 3, τελευταία περίοδος, ΣΛΕΕ, μπορεί να χρειαστεί να ερμηνεύσουν και να εφαρμόσουν την έννοια της ενισχύσεως προκειμένου να καθορίσουν αν τα μέτρα αυτά έπρεπε να ανακοινωθούν στην Επιτροπή.
Στην περίπτωση που η Επιτροπή έχει ήδη κινήσει την προβλεπόμενη από το άρθρο 108, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ επίσημη διαδικασία έρευνας σχετικά με ένα υπό εκτέλεση μέτρο που δεν είχε ανακοινωθεί, η αποτελεσματικότητα του άρθρου 108, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ καθώς και η υποχρέωση καλόπιστης συνεργασίας μεταξύ, αφενός, των εθνικών δικαστηρίων και, αφετέρου, της Επιτροπής και των δικαστηρίων της Ένωσης απαιτούν όπως εθνικό δικαστήριο, επιληφθέν αιτήματος να παύσει η εκτέλεση του μέτρου αυτού και να ανακτηθούν τα ήδη καταβληθέντα ποσά, διατάξει όλα τα αναγκαία μέτρα για να συναχθούν οι συνέπειες τυχόν παραβάσεως της υποχρεώσεως αναστολής της εκτελέσεως του εν λόγω μέτρου. Προς τούτο, το εθνικό δικαστήριο δύναται να αποφασίσει να αναστείλει την εκτέλεση του επίμαχου μέτρου και να διατάξει την ανάκτηση των ήδη καταβληθέντων ποσών. Δύναται επίσης να αποφασίσει να διατάξει προσωρινά μέτρα προκειμένου να διαφυλαχθούν, αφενός, τα συμφέροντα των ενδιαφερόμενων μερών και, αφετέρου, η αποτελεσματικότητα της αποφάσεως της Επιτροπής να κινήσει την επίσημη διαδικασία έρευνας.
Όταν το εθνικό δικαστήριο έχει αμφιβολίες ως προς το ζήτημα αν το επίμαχο μέτρο συνιστά κρατική ενίσχυση υπό την έννοια του άρθρου 107, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ ή ως προς το κύρος ή την ερμηνεία της αποφάσεως κινήσεως της επίσημης διαδικασίας έρευνας, αφενός, δύναται να ζητήσει διευκρινίσεις από την Επιτροπή και, αφετέρου, δύναται ή οφείλει, σύμφωνα με το άρθρο 267, δεύτερο και τρίτο εδάφιο, ΣΛΕΕ, να θέσει προδικαστικό ερώτημα στο Δικαστήριο.
(βλ. σκέψεις 32-34, 38, 41-44 και διατακτ.)