Υπόθεση C-46/10

Viking Gas A/S

κατά

Kosan Gas A/S, πρώην BP Gas A/S

(αίτηση του Højesteret
για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως)

«Σήματα – Οδηγία 89/104/ΕΟΚ – Άρθρα 5 και 7 – Φιάλες αερίου προστατευόμενες ως τρισδιάστατο σήμα – Διάθεση στο εμπόριο από κάτοχο άδειας αποκλειστικής διανομής – Δραστηριότητα ενός από τους ανταγωνιστές του κατόχου η οποία συνίσταται στην επαναπλήρωση των φιαλών»

Περίληψη της αποφάσεως

Προσέγγιση των νομοθεσιών – Σήματα – Οδηγία 89/104 – Διάθεση στο εμπόριο, από κάτοχο αποκλειστικής άδειας διανομής, φιαλών αερίου προστατευόμενων ως τρισδιάστατο σήμα – Δραστηριότητα ενός από τους ανταγωνιστές του κατόχου η οποία συνίσταται στην επαναπλήρωση των φιαλών – Ανακοπή του κατόχου αποκλειστικής άδειας διανομής – Απόρριψη βάσει της αρχής της αναλώσεως των δικαιωμάτων η οποία κατοχυρώνεται με το άρθρο 7, παράγραφος 1, πλην των εξαιρέσεων του άρθρου 7, παράγραφος 2, της οδηγίας

(Οδηγία 89/104 του Συμβουλίου, άρθρα 5 και 7 §§ 1 και 2)

Τα άρθρα 5 και 7 της πρώτης οδηγίας 89/104, για την προσέγγιση των νομοθεσιών των κρατών μελών περί σημάτων, έχουν την έννοια ότι δεν παρέχουν στον κάτοχο αποκλειστικής άδειας για τη χρήση επαναχρησιμοποιούμενων συνθετικών φιαλών αερίου των οποίων το σχήμα προστατεύεται ως τρισδιάστατο σήμα και στις οποίες ο ως άνω κάτοχος έχει θέσει την καταχωρισμένη ως λεκτικό σήμα επωνυμία του και τον καταχωρισμένο ως εικονιστικό σήμα λογότυπό του τη δυνατότητα να εναντιωθεί στην εμπορική πρακτική τρίτου ο οποίος ανταλλάσσει έναντι αντιτίμου κενές φιάλες τις οποίες προμηθεύτηκαν καταναλωτές για να καταναλώσουν το αέριο που τοποθετήθηκε αρχικώς εντός τους με συνθετικές φιάλες οι οποίες επαναπληρούνται με αέριο που δεν είναι παραγωγής του ως άνω κατόχου, εκτός και εάν ο κάτοχος προβάλει ένα νόμιμο λόγο υπό την έννοια του άρθρου 7, παράγραφος 2 της οδηγίας 89/104.

Η πώληση της συνθετικής φιάλης συνεπάγεται την ανάλωση των δικαιωμάτων τα οποία αντλεί ο δικαιούχος του συνιστάμενου στο σχήμα της συνθετικής φιάλης σήματος και των σημάτων που έχουν τεθεί σε αυτή με συνέπεια να μεταβιβάζεται στον αγοραστή το δικαίωμα να χρησιμοποιεί ελεύθερα τη φιάλη, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος να την ανταλλάσσει ή, μετά την εξάντληση του αρχικώς τοποθετηθέντος αερίου, να ζητεί από επιχείρηση της επιλογής του, όχι δηλαδή μόνον από τον δικαιούχο των σημάτων αλλά και από ανταγωνιστή του, να προβεί σε επαναπλήρωσή της. Το δικαίωμα του αγοραστή συνδυάζεται με το δικαίωμα των ανταγωνιστών να προβαίνουν, υπό την επιφύλαξη των ορίων που επιβάλλει το άρθρο 7, παράγραφος 2, της οδηγίας 89/104, στην επαναπλήρωση και στην ανταλλαγή κενών φιαλών.

Όσον αφορά τα όρια αυτού του άρθρου 7, παράγραφος 2, ο δικαιούχος σήματος μπορεί, παρά τη διάθεση στο εμπόριο των προϊόντων για τα οποία έχει καταχωριστεί ορισμένο σήμα, να εναντιωθεί στη μεταγενέστερη εμπορική εκμετάλλευσή τους εάν έχει νόμιμους λόγους προς τούτο, ιδίως όταν η κατάσταση των προϊόντων μεταβάλλεται ή αλλοιώνεται μετά τη διάθεσή τους στο εμπόριο. Η χρήση του επιρρήματος «ιδίως» στην παράγραφο 2 του άρθρου 7 υποδηλώνει ότι η περίπτωση της τροποποιήσεως ή αλλοιώσεως της καταστάσεως των προϊόντων για τα οποία έχει καταχωριστεί το σήμα αυτό είναι απλώς ενδεικτική του τι μπορεί να συνιστά νόμιμο λόγο.

Ειδικότερα, τέτοιος νόμιμος λόγος υφίσταται και όταν η εκ μέρους τρίτου χρήση σημείου πανομοιότυπου ή παρόμοιου με το σήμα θίγει σοβαρά τη φήμη του σήματος αυτού ή όταν η χρήση γίνεται κατά τρόπο που να δίνει την εντύπωση ότι υπάρχει οικονομικός σύνδεσμος μεταξύ του τρίτου ο οποίος κάνει χρήση ενός σημείου και του δικαιούχου του σήματος, και ιδίως ότι η επιχείρηση του τρίτου περιλαμβάνεται στο δίκτυο διανομής του δικαιούχου του σήματος αυτού ή ότι υπάρχει ειδική σχέση μεταξύ των δύο προσώπων.

Η επισήμανση των συνθετικών φιαλών και οι συνθήκες υπό τις οποίες γίνεται η ανταλλαγή τους δεν μπορούν να προκαλέσουν στον μέσο καταναλωτή, ο οποίος έχει τη συνήθη πληροφόρηση και είναι ευλόγως προσεκτικός και ενημερωμένος, την εντύπωση ότι υφίσταται σύνδεσμος μεταξύ των αντίδικων εταιριών ή ότι το αέριο που χρησιμοποιείται για την επαναπλήρωση των φιαλών είναι παραγωγής του δικαιούχου. Προκειμένου να διακριβωθεί εάν αποκλείεται να προκληθεί αυτή η εσφαλμένη εντύπωση, πρέπει να ληφθούν υπόψη οι εμπορικές πρακτικές στον οικείο τομέα με γνώμονα, ιδίως, το εάν για τους καταναλωτές είναι σύνηθες η επαναπλήρωση των φιαλών τους να γίνεται από άλλους διανομείς. Επιπλέον, μπορεί εύλογα να υποτεθεί ότι όσοι καταναλωτές απευθύνονται απευθείας στις ανταγωνίστριες εταιρίες είτε για να ανταλλάξουν μια κενή φιάλη αερίου με μια γεμάτη, είτε για να δώσουν προς επαναπλήρωση τη δική τους φιάλη με αέριο, μπορούν ευχερώς να αντιληφθούν ότι δεν υφίσταται σύνδεσμος μεταξύ των εταιριών αυτών και του δικαιούχου.

(βλ. σκέψεις 35-37, 40, 42 και διατακτ.)

ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ (πρώτο τμήμα)

της 14ης Ιουλίου 2011 (*)

«Σήματα – Οδηγία 89/104/ΕΟΚ – Άρθρα 5 και 7 – Φιάλες αερίου προστατευόμενες ως τρισδιάστατο σήμα – Διάθεση στο εμπόριο από κάτοχο άδειας αποκλειστικής διανομής – Δραστηριότητα ενός από τους ανταγωνιστές του κατόχου η οποία συνίσταται στην επαναπλήρωση των φιαλών»

Στην υπόθεση C‑46/10,

με αντικείμενο αίτηση για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως δυνάμει του άρθρου 267 ΣΛΕΕ, που υπέβαλε το Højesteret (Δανία) με απόφαση της 2ας Νοεμβρίου 2009, η οποία περιήλθε στο Δικαστήριο στις 28 Ιανουαρίου 2010, στο πλαίσιο της δίκης

Viking Gas A/S

κατά

Kosan Gas A/S, πρώην BP Gas A/S,

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ (πρώτο τμήμα),

συγκείμενο από τους J.-J. Kasel, πρόεδρο του πέμπτου τμήματος, προεδρεύοντα του πρώτου τμήματος, A. Borg Barthet, M. Ilešič (εισηγητή), M. Safjan και M. Berger, δικαστές,

γενική εισαγγελέας: J. Kokott

γραμματέας: C. Strömholm, υπάλληλος διοικήσεως,

έχοντας υπόψη την έγγραφη διαδικασία και κατόπιν της επ’ ακροατηρίου συζητήσεως της 20ής Ιανουαρίου 2011,

λαμβάνοντας υπόψη τις παρατηρήσεις που υπέβαλαν:

–        η Viking Gas A/S, εκπροσωπούμενη από τον P. H. Würtz, advokat,

–        η Kosan Gas A/S, πρώην BP Gas A/S, εκπροσωπούμενη από τον E. Bertelsen, advokat

–        η Ιταλική Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από την G. Palmieri, επικουρούμενη από τον S. Fiorentino, avvocato dello Stato,

–        η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εκπροσωπούμενη από τους F. W. Bulst και H. Støvlbæk,

αφού άκουσε τη γενική εισαγγελέα που ανέπτυξε τις προτάσεις της κατά τη συνεδρίαση της 7ης Απριλίου 2011,

εκδίδει την ακόλουθη

Απόφαση

1        Η αίτηση για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως αφορά την ερμηνεία των άρθρων 5 και 7 της πρώτης οδηγίας 89/104/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 21ης Δεκεμβρίου 1988, για την προσέγγιση των νομοθεσιών των κρατών μελών περί σημάτων (ΕΕ 1989, L 40, σ. 1).

2        Η αίτηση αυτή υποβλήθηκε στο πλαίσιο της εκδικάσεως διαφοράς μεταξύ της Viking Gas A/S (στο εξής: Viking Gas) και της Kosan Gas A/S, πρώην BP Gas A/S (στο εξής: Kosan Gas) με αντικείμενο την εμπορική πρακτική της Viking Gas να πωλεί αέριο γεμίζοντας και ανταλλάσσοντας έναντι αντιτίμου συνθετικές φιάλες αερίου των οποίων το σχήμα προστατεύεται ως τρισδιάστατο σήμα και τις οποίες έχουν προμηθευτεί οι καταναλωτές από την Kosan Gas, δηλαδή την κάτοχο αποκλειστικής άδειας για τη χρήση τους, η οποία έχει επιθέσει σε αυτές την καταχωρισμένη ως λεκτικό σήμα επωνυμία της και τον καταχωρισμένο ως εικονιστικό σήμα λογότυπό της.

 Το νομικό πλαίσιο

3        Η οδηγία 89/104 καταργήθηκε από την οδηγία 2008/95/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 22ας Οκτωβρίου 2008, για την προσέγγιση των νομοθεσιών των κρατών μελών περί σημάτων (κωδικοποιημένη έκδοση) (ΕΕ L 299, σ. 25), η οποία τέθηκε σε ισχύ στις 28 Νοεμβρίου 2008. Εντούτοις, οι διαφορές της κύριας δίκης εξακολουθούν να διέπονται, αναλόγως της ημερομηνίας των πραγματικών περιστατικών, από την οδηγία 89/104.

4        Το άρθρο 5, παράγραφοι 1 έως 3, της οδηγίας 89/104 όριζε τα εξής:

«1.      Το καταχωρισμένο σήμα παρέχει στον δικαιούχο αποκλειστικό δικαίωμα. Ο δικαιούχος δικαιούται να απαγορεύει σε κάθε τρίτο, να χρησιμοποιεί στις συναλλαγές, χωρίς τη συγκατάθεσή του:

α)      σημείο πανομοιότυπο με το σήμα για προϊόντα ή υπηρεσίες πανομοιότυπες με εκείνες για τις οποίες το σήμα έχει καταχωριστεί·

β)      σημείο για το οποίο, λόγω της ταυτότητας ή της ομοιότητάς του με το σήμα και της ταυτότητας ή της ομοιότητας των προϊόντων ή των υπηρεσιών που καλύπτονται από το σήμα και το σημείο, υπάρχει κίνδυνος σύγχυσης του κοινού, συμπεριλαμβανομένου και του κινδύνου συσχέτισης του σημείου με το σήμα.

[…]

3.      Μπορεί, ιδίως, να απαγορεύεται, αν πληρούνται οι όροι των παραγράφων 1 και 2:

α)      η επίθεση του σημείου επί των προϊόντων ή της συσκευασίας τους·

β)      η προσφορά των προϊόντων ή η εμπορία ή η κατοχή τους προς εμπορία ή η προσφορά ή παροχή υπηρεσιών υπό το σημείο·

[…]».

5        Το άρθρο 7 της οδηγίας 89/104, επιγραφόμενο «Όρια του δικαιώματος που παρέχει το σήμα», όριζε τα εξής:

«1.      Το δικαίωμα που παρέχει το σήμα δεν επιτρέπει στον δικαιούχο να απαγορεύει τη χρήση του σήματος για προϊόντα που έχουν διατεθεί υπό το σήμα αυτό στο εμπόριο μέσα στην Κοινότητα από τον ίδιο τον δικαιούχο ή με τη συγκατάθεσή του.

2.      Η παράγραφος 1 δεν εφαρμόζεται εάν ο δικαιούχος έχει νόμιμους λόγους να αντιταχθεί στη μεταγενέστερη εμπορική εκμετάλλευση των προϊόντων, ιδίως όταν η κατάσταση των προϊόντων μεταβάλλεται ή αλλοιούται μετά τη διάθεσή τους στο εμπόριο.»

6        Κατά το άρθρο 65, παράγραφος 2, της Συμφωνίας για τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο (EΟΧ) της 2ας Μαΐου 1992, σε συνδυασμό με το παράρτημα XVII, σημείο 4, της Συμφωνίας αυτής, το αρχικό κείμενο του άρθρου 7, παράγραφος 1, της οδηγίας 89/104 τροποποιήθηκε για τους σκοπούς της εν λόγω Συμφωνίας, η δε φράση «μέσα στην Κοινότητα» αντικαταστάθηκε από τις λέξεις «στην αγορά ενός από τα συμβαλλόμενα μέρη».

7        Το άρθρο 8, παράγραφος 1, της οδηγίας όριζε τα εξής:

«Είναι δυνατό να παραχωρηθούν άδειες χρήσης σήματος για το σύνολο, ή μέρος των προϊόντων ή υπηρεσιών για τις οποίες έχει καταχωριστεί και για το σύνολο ή τμήμα του εδάφους ενός κράτους μέλους. Οι άδειες χρήσης μπορεί να είναι αποκλειστικές ή μη αποκλειστικές.»

 Η διαφορά της κύριας δίκης και τα προδικαστικά ερωτήματα

8        Η Kosan Gas παράγει και πωλεί υγραέριο σε ιδιώτες και επιχειρηματίες. Από το 2001 η Kosan Gas εμπορεύεται στη Δανία υγραέριο συσκευασμένο μέσα στις γνωστές ως «συνθετικές» φιάλες (φιάλες μικρού βάρους). Το ιδιαίτερο σχήμα της φιάλης έχει καταχωριστεί ως τρισδιάστατο κοινοτικό σήμα και ως τρισδιάστατο δανικό σήμα σχετικά με αέρια καύσιμα και με δοχεία χρησιμοποιούμενα για υγρά καύσιμα. Το κύρος και το περιεχόμενο αυτών των καταχωρίσεων δεν αμφισβητείται.

9        Η Kosan Gas χρησιμοποιεί τις συνθετικές φιάλες βάσει συμφωνίας αποκλειστικής διανομής την οποία έχει συνάψει με τον Νορβηγό παραγωγό της φιάλης και η οποία παρέχει στην Kosan Gas την αποκλειστική άδεια να χρησιμοποιεί τη συνθετική φιάλη στη Δανία ως σήμα συνιστάμενο σε συσκευασία καθώς και το δικαίωμα να κινείται δικαστικώς σε περίπτωση προσβολής των δικαιωμάτων επί του σήματος. Η Kosan Gas επιθέτει στις φιάλες την επωνυμία της και το λογότυπό της που προστατεύονται αντιστοίχως ως λεκτικό και εικονιστικό σήμα, ιδίως σε σχέση με το αέριο.

10      Όταν αγοράζει για πρώτη αγορά μια συνθετική φιάλη αερίου από ένα διανομέα της Kosan Gas, ο καταναλωτής καταβάλλει τίμημα και για τη φιάλη, η οποία περιέρχεται έτσι στην κυριότητά του. Η δραστηριότητα της Kosan Gas περιλαμβάνει επίσης την επαναπλήρωση κενών φιαλών. Ο καταναλωτής μπορεί δηλαδή να ζητήσει από τον διανομέα της Kosan Gas να του αντικαταστήσει μια κενή συνθετική φιάλη με αντίστοιχη φιάλη την οποία έχει γεμίσει ο διανομέας αυτός πληρώνοντας έτσι μόνο το αέριο.

11      Η Viking Gas πωλεί, χωρίς όμως να παράγει η ίδια, αέριο και διαθέτει μία μονάδα πληρώσεως στη Δανία, από την οποία, αφού γεμίζει με αέριο τις συνθετικές φιάλες, τις προωθεί σε ανεξάρτητους διανομείς. Η Viking Gas επιθέτει στις φιάλες αυτές αυτοκόλλητη ετικέτα με την επωνυμία και τον αριθμό της μονάδας πληρώσεως της Viking Gas καθώς και ένα ακόμη αυτοκόλλητο με τις κατά νόμο ενδείξεις όσον αφορά τη μονάδα πληρώσεως και το περιεχόμενο της φιάλης. Το λεκτικό και το εικονιστικό σήμα της Kosan Gas, που έχουν τεθεί πάνω στις φιάλες, ούτε αφαιρούνται ούτε επικαλύπτονται. Ο καταναλωτής μπορεί να ζητήσει από συνεργαζόμενο με τη Viking Gas διανομέα να του αντικαταστήσει, έναντι αντιτίμου για το αέριο, μια κενή φιάλη αερίου με αντίστοιχη φιάλη την οποία έχει γεμίσει η Viking Gas.

12      Η Kosan Gas πωλούσε επίσης αέριο χρησιμοποιώντας ως δοχείο φιάλες διαφορετικές από τις συνθετικές φιάλες και, ειδικότερα, χαλύβδινες φιάλες του ίδιου τύπου με αυτόν που χρησιμοποιείται από τους περισσότερους επιχειρηματίες (τυποποιημένες κίτρινες φιάλες από χάλυβα διαφόρων μεγεθών). Οι φιάλες αυτές, τις οποίες χρησιμοποιούσε παλαιότερα η Kosan Gas, δεν είναι καταχωρισμένες ως σήματα συνιστάμενα σε συσκευασία, αλλά, όπως και οι συνθετικές φιάλες, είναι εφοδιασμένες με το λεκτικό και/ή το εικονιστικό σήμα της εταιρίας. Η Viking Gas υποστηρίζει ότι η Kosan Gas έχει αποδεχθεί από πολλά έτη και εξακολουθεί να αποδέχεται το γεγονός ότι οι εν λόγω τυποποιημένες φιάλες επαναπληρούνται από άλλες επιχειρήσεις για την πώληση αερίου παραγωγής τους μολονότι οι φιάλες φέρουν την επωνυμία και τον λογότυπο της Kosan Gas.

13      Η Kosan Gas κατέθεσε αίτηση για την άρση της προσβολής των δικαιωμάτων της επί του σήματος ενώπιον του fogedret de Viborg το οποίο, με την από 6 Δεκεμβρίου 2005 διάταξη, απαγόρευσε στη Viking Gas να πωλεί αέριο που έχει τοποθετήσει στις συνθετικές φιάλες της Kosan Gas. Η διάταξη αυτή επικυρώθηκε με την από 21 Δεκεμβρίου 2006 απόφαση του Sø- og Handelsretten, το οποίο διαπίστωσε, μεταξύ άλλων, ότι η Viking Gas, προβαίνοντας σε επαναπλήρωση και εμπορία των συνθετικών φιαλών στη Δανία, προσέβαλε τα δικαιώματα της Kosan Gas και της απαγόρευσε να κάνει χρήση των σημάτων των οποίων είναι δικαιούχος η δεύτερη. Επιπλέον, η Viking Gas υποχρεώθηκε να καταβάλει 75 000 DKK στην Kosan Gas ως αντίτιμο για τη χρήση των σημάτων.

14      Κατά της αποφάσεως αυτής, η Viking Gas άσκησε αναίρεση ενώπιον του Højesteret, το οποίο αποφάσισε να αναστείλει την ενώπιόν του διαδικασία και να υποβάλει στο Δικαστήριο τα ακόλουθα προδικαστικά ερωτήματα:

«1)      Έχει το άρθρο 5, σε συνδυασμό με το άρθρο 7 της οδηγίας [89/104], την έννοια ότι στοιχειοθετείται ευθύνη της επιχειρήσεως Β λόγω προσβολής των δικαιωμάτων επί του σήματος, ως εκ του ότι αυτή γεμίζει με αέριο τις προερχόμενες από την επιχείρηση Α φιάλες αερίου με αέριο και τις πωλεί, όταν συντρέχουν οι ακόλουθες περιστάσεις:

α)      Η επιχείρηση A πωλεί αέριο εντός των γνωστών ως συνθετικών φιαλών, οι οποίες έχουν ιδιαίτερο σχήμα και είναι, αυτές καθεαυτές, δηλαδή ως σήμα συνιστάμενο στη συσκευασία, καταχωρισμένες ως δανικό σήμα και ως κοινοτικό σήμα. Η επιχείρηση A δεν είναι δικαιούχος αυτών των συνιστάμενων στη συσκευασία σημάτων, αλλά κατέχει άδεια αποκλειστικής εκμεταλλεύσεως για τη χρήση τους στη Δανία και δικαιούται να κινείται δικαστικώς σε περίπτωση προσβολής των δικαιωμάτων επί του σήματος στη Δανία.

β)      Όταν αγοράζει για πρώτη φορά μια συνθετική φιάλη με αέριο από έναν διανομέα της επιχειρήσεως A, ο καταναλωτής καταβάλλει το τίμημα και για τη φιάλη, η οποία περιέρχεται έτσι στην κυριότητά του.

γ)      Η επιχείρηση A προβαίνει στην επαναπλήρωση της συνθετικής φιάλης, παρέχοντας στους καταναλωτές τη δυνατότητα να ανταλλάσσουν σε έναν διανομέα της επιχειρήσεως Α, έναντι αντιτίμου για το αέριο, μια κενή συνθετική φιάλη με μια αντίστοιχη φιάλη την οποία έχει γεμίσει η επιχείρηση A.

δ)      Η επιχείρηση Β, στο πλαίσιο της εμπορικής της δραστηριότητας, γεμίζει με αέριο φιάλες, μεταξύ των οποίων και συνθετικές φιάλες οι οποίες καλύπτονται από το κατά το ανωτέρω στο στοιχείο α΄ συνιστάμενο στη συσκευασία σήμα, παρέχοντας στους καταναλωτές τη δυνατότητα να ανταλλάσσουν σε έναν διανομέα, ο οποίος συνεργάζεται με την επιχείρηση Β, έναντι αντιτίμου για το αέριο, μια κενή συνθετική φιάλη με μια αντίστοιχη φιάλη την οποία έχει γεμίσει η επιχείρηση Β.

ε)      Κατά την επαναπλήρωση των εν λόγω συνθετικών φιαλών με αέριο, η επιχείρηση Β επιθέτει σ’ αυτές αυτοκόλλητα, στα οποία υπάρχει η ένδειξη ότι η πλήρωση πραγματοποιείται από την επιχείρηση B;

2)      Εφόσον υποτεθεί ότι στους καταναλωτές δημιουργείται γενικώς η εντύπωση ότι υφίσταται σύνδεσμος μεταξύ της επιχειρήσεως Α και της επιχειρήσεως Β, πρέπει τότε να γίνει δεκτό ότι το γεγονός αυτό έχει σημασία για την απάντηση στο πρώτο ερώτημα;

3)      Σε περίπτωση αρνητικής απαντήσεως στο πρώτο ερώτημα, θα είναι διαφορετικό το αποτέλεσμα, εάν οι συνθετικές φιάλες, εκτός του ότι καλύπτονται από το εν λόγω συνιστάμενο στη συσκευασία σήμα, φέρουν (έχουν αποτυπωμένα) επιπλέον τα καταχωρισμένα εικονιστικά σήματα και/ή το καταχωρισμένο λεκτικό σήμα της επιχειρήσεως Α, τα οποία παραμένουν ορατά παρά τα αυτοκόλλητα της επιχειρήσεως Β;

4)      Σε περίπτωση καταφατικής απαντήσεως στο πρώτο και στο τρίτο ερώτημα, μπορεί να είναι διαφορετικό το αποτέλεσμα, εάν γίνει δεκτό ότι, όσον αφορά άλλα είδη φιαλών που δεν καλύπτονται από το εν λόγω συνιστάμενο στη συσκευασία σήμα, αλλά φέρουν το λεκτικό σήμα της επιχειρήσεως Α και/ή το εικονιστικό σήμα της επιχειρήσεως Α, η επιχείρηση Α έχει αποδεχθεί επί μακρόν και εξακολουθεί να αποδέχεται το γεγονός ότι άλλες επιχειρήσεις προβαίνουν στην επαναπλήρωση των φιαλών;

5)      Σε περίπτωση καταφατικής απαντήσεως στο πρώτο ή στο τρίτο ερώτημα, μπορεί να είναι διαφορετικό το αποτέλεσμα, όταν ο καταναλωτής απευθύνεται ο ίδιος άμεσα στην επιχείρηση Β και

α)      ανταλλάσσει, έναντι αντιτίμου για το αέριο, μια κενή συνθετική φιάλη με αντίστοιχη φιάλη την οποία έχει γεμίσει η επιχείρηση B, ή,

β)      λαμβάνει, έναντι αντιτίμου για το αέριο, γεμάτη με αέριο τη συνθετική φιάλη που έχει φέρει ο ίδιος;

 Επί των προδικαστικών ερωτημάτων

15      Με τα ερωτήματά του, τα οποία επιβάλλεται να εξεταστούν από κοινού, το αιτούν δικαστήριο ζητεί, κατ’ ουσία, να διευκρινιστεί εάν και, επί καταφατικής απαντήσεως, υπό ποιες προϋποθέσεις ο κάτοχος αποκλειστικής άδειας για τη χρήση επαναχρησιμοποιούμενων συνθετικών φιαλών αερίου των οποίων το σχήμα προστατεύεται ως τρισδιάστατο σήμα και στις οποίες ο ως άνω κάτοχος έχει επιθέσει την καταχωρισμένη ως λεκτικό σήμα επωνυμία του και τον καταχωρισμένο ως εικονιστικό σήμα λογότυπό του δύναται, δυνάμει των άρθρων 5 και 7 της οδηγίας 89/104, να εναντιωθεί στην εμπορική πρακτική τρίτου ο οποίος ανταλλάσσει έναντι αντιτίμου κενές φιάλες τις οποίες προμηθεύτηκαν καταναλωτές για να καταναλώσουν το αέριο που είχε τοποθετηθεί αρχικώς εντός τους με συνθετικές φιάλες οι οποίες έχουν επαναπληρωθεί με αέριο που δεν είναι παραγωγής του ως άνω κατόχου.

 Παρατηρήσεις που υποβλήθηκαν στο Δικαστήριο

16      Κατά τη Viking Gas, υπό συνθήκες όπως αυτές της υποθέσεως της κύριας δίκης, δεν είναι δυνατό, δυνάμει των άρθρων 5 και 7 της οδηγίας 89/104, να επιβληθεί απαγόρευση επαναπληρώσεως και ανταλλαγής συνθετικών φιαλών. Η Kosan Gas και η Ιταλική Δημοκρατία έχουν αντίθετη άποψη. Κατά δε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, πρέπει κατά βάση να ελεγχθεί εάν, στην υπόθεση της κύριας δίκης, υφίσταται κίνδυνος συγχύσεως υπό την έννοια ότι ο καταναλωτής ενδέχεται να εκλάβει το αέριο με το οποίο η Viking Gas γέμισε τη φιάλη ως αέριο παραγόμενο από την Kosan Gas ή να θεωρήσει ότι υφίσταται οικονομικός σύνδεσμος μεταξύ αυτών των εταιριών, ζήτημα το οποίο εναπόκειται στο αιτούν δικαστήριο να εξακριβώσει.

17      Η Viking Gas τονίζει ότι η συνθετική φιάλη περιέρχεται στην κυριότητα του καταναλωτή με την πρώτη αγορά, με συνέπεια την ανάλωση του δικαιώματος επί του σήματος της Kosan Gas. Κατά συνέπεια, ο καταναλωτής έχει δικαίωμα να χρησιμοποιεί ελεύθερα τη φιάλη, η λειτουργία της οποίας συνίσταται ακριβώς στην αποθήκευση αερίου, και να τη δίδει προς επαναπλήρωση. Η έκταση των δικαιωμάτων του δικαιούχου του σήματος δεν μπορούν να είναι τέτοια που να μην επιτρέπει στον αγοραστή προϊόντος που φέρει ορισμένο σήμα να το χρησιμοποιεί για τον σκοπό για τον οποίο αυτό διατέθηκε στο εμπόριο. Συναφώς, λίγη σημασία έχει το εάν ο καταναλωτής δίδει προς επαναπλήρωση τις συνθετικές φιάλες που αγόρασε στην ίδια τη Viking Gas ή εάν ανταλλάσσει μια κενή συνθετική φιάλη με παρόμοια πλήρη φιάλη σε έναν από τους συνεργαζόμενους με τη Viking Gas διανομείς. Ειδικότερα, εφόσον, στις δυο αυτές περιπτώσεις, είναι σαφές για τους αγοραστές, αφενός, ότι η συνθετική φιάλη είναι μεταχειρισμένο προϊόν και, αφετέρου, ότι το αέριο δεν είναι παραγωγής της Kosan Gas αλλά της Viking Gas, πράγμα το οποίο προκύπτει από την τοποθέτηση αυτοκόλλητων ετικετών, η μεταπώληση φιαλών τις οποίες έχει ξαναγεμίσει η Viking Gas δεν συνιστά προσβολή των δικαιωμάτων επί του σήματος της Kosan Gas.

18      Η Viking Gas διατείνεται ότι η επαναπλήρωση φιαλών αερίου που διαφέρουν από τις συνθετικές φιάλες δεν γίνεται συνήθως από τους επιχειρηματίες που εμπορεύονται τις ως άνω φιάλες. Πάντως, η Kosan Gas δεν μπορεί να προκαλέσει τον τερματισμό αυτής της χρήσεως διαθέτοντας στο εμπόριο φιάλη αερίου άλλου τύπου. Ειδικότερα, η κτήση δικαιωμάτων επί του σήματος δεν επιτρέπεται να αποσκοπεί στην κατάτμηση των αγορών με συνέπεια την παροχή μη δικαιολογούμενου ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος και τον αδικαιολόγητο καθορισμό διαφορετικών τιμών, η διαπίστωση δε αυτή πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη κατά την ερμηνεία των κανόνων περί αναλώσεως των δικαιωμάτων επί του σήματος. Στο πλαίσιο αυτό, η Viking Gas υποστηρίζει ότι η Kosan Gas αναφέρεται στη μη επελθούσα ανάλωση του δικαιώματος επί του επίμαχου σήματος για να επιτύχει τον τεχνητό κατακερματισμό της αγοράς συσκευασμένου σε φιάλη αερίου, στοιχείο που αποδεικνύεται από το γεγονός ότι σήμερα η επιχείρηση αυτή πωλεί το τοποθετούμενο σε συνθετική φιάλη αέριο σε τιμή κατά 20 % υψηλότερη από το αέριο που τοποθετείται στην παραδοσιακή χαλύβδινη φιάλη, χωρίς, για αυτό, να υφίστανται λόγοι αναγόμενοι στην παραγωγή ή στη διανομή που να δικαιολογούν αυτή τη διαφορά στην τιμή.

19      Η Kosan Gas εκτιμά ότι, στην υπόθεση της κύριας δίκης, τα προϊόντα και τα σήματα είναι πανομοιότυπα, οπότε, αυτό και μόνο το γεγονός συνιστά προσβολή των σχετικών δικαιωμάτων. Σε κάθε περίπτωση, υφίσταται υψηλός κίνδυνος συγχύσεως δεδομένου ότι η σήμανση που επιθέτει η Viking Gas στις συνθετικές φιάλες δύσκολα γίνεται αντιληπτή.

20      Η Kosan Gas εκτιμά ότι ο κανόνας περί αναλώσεως του δικαιώματος επί του σήματος δεν παρέχει στη Viking Gas τη δυνατότητα να πωλεί το αέριο παραγωγής της επαναπληρώνοντας τις συνθετικές φιάλες που προστατεύονται με σήμα του οποίου δεν είναι δικαιούχος. Ειδικότερα, με βάση τον ως άνω κανόνα, η Kosan Gas δεν έχει απλώς τη δυνατότητα να εναντιωθεί στη μεταπώληση συνθετικών φιαλών που έχει γεμίσει και εμπορεύεται η ίδια. Η ανάλωση του ως άνω δικαιώματος δεν μπορεί να αφορά μια επαναχρησιμοποιούμενη συσκευασία, δεδομένου ότι προϊόν δεν είναι η συσκευασία αυτή καθεαυτή· προϊόν, εν προκειμένω, είναι το αέριο. Ακόμα και εάν γίνονταν δεκτά τα αντίθετα, η ανάλωση θα αφορούσε τη συσκευασία αυτή καθεαυτή μόνον εφόσον αυτή μπορούσε να διατεθεί χωρίς περιεχόμενο. Επιπλέον, η αντικατάσταση προϊόντος που φέρει ορισμένο σήμα και προορίζεται για χρήση από τους καταναλωτές συνιστά μεταβολή αυτού του προϊόντος υπό την έννοια του άρθρου 7, παράγραφος 2, της οδηγίας 89/104, στην οποία δύναται να αντιταχθεί ο δικαιούχος του σήματος ακόμη και μετά τη διάθεση του προϊόντος στο εμπόριο.

21      Η Ιταλική Δημοκρατία απαριθμεί τους κινδύνους που συνεπάγεται η προστασία των δοχείων ως τρισδιάστατων σημάτων και επισημαίνει ότι υφίσταται δημόσιο συμφέρον όσον αφορά τη δυνατότητα ελεύθερης χρήσεώς τους προκειμένου να τονωθεί ο ανταγωνισμός και να προστατευθούν οι καταναλωτές. Εντούτοις, το συμφέρον αυτό προστατεύεται με το άρθρο 3 της οδηγίας 89/104, στο οποίο απαριθμούνται οι λόγοι απαραδέκτου ή ακυρότητας των σημάτων, ενώ δεν μπορεί να συμβάλει στον εγγύτερο καθορισμό των ορίων και του περιεχομένου του δικαιώματος επί του σήματος στην περίπτωση που το τελευταίο έχει καταχωριστεί εγκύρως. Δεδομένου ότι δεν αμφισβητείται το κύρος της καταχωρίσεως της συνθετικής φιάλης ως σήματος, ο διακριτικός χαρακτήρας του σχήματος της φιάλης σε σχέση με το προϊόν πρέπει να θεωρείται αποδεδειγμένος, με συνέπεια η πώληση του ίδιου προϊόντος σε δοχείο του ίδιου σχήματος να αποτελεί προσβολή του διακριτικού χαρακτήρα του σήματος.

22      Η αρχή της αναλώσεως του δικαιώματος επί του σήματος δεν συνιστά επιχείρημα κατά της ως άνω ερμηνείας αλλ’ απλώς αφορά τις περιπτώσεις διαδοχικών μεταπωλήσεων όσων προϊόντων φέρουν σήμα το οποίο έχει αναλωθεί. Ακόμη και εάν γινόταν δεκτή η αντίθετη άποψη, τα δικαιώματα επί του σήματος στην υπόθεση της κύριας δίκης δεν έχουν αναλωθεί διότι οι περιστάσεις τις οποίες περιέγραψε το αιτούν δικαστήριο εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της παρεκκλίσεως που εισάγει το άρθρο 7, παράγραφος 2, της οδηγίας 89/104. Ειδικότερα, το γεγονός ότι η Viking Gas γεμίζει τις φιάλες με αέριο παραγωγής της ενέχει τον κίνδυνο αλλοιώσεως ή μεταβολής του «προϊόντος φιάλη». Η Kosan Gas έχει πρόδηλο συμφέρον στην επαναπλήρωση των συνθετικών φιαλών από τους εξουσιοδοτημένους διανομείς της προκειμένου να διατηρεί τον έλεγχο της ποιότητας των πωλούμενων προϊόντων, στον βαθμό που τυχόν ελαττώματά τους ενδέχεται να έχουν επιπτώσεις στη φήμη του σήματος.

23      Κατά την Επιτροπή, καθοριστικής σημασίας στην υπόθεση της κύριας δίκης είναι το ζήτημα εάν οι καταναλωτές που απευθύνονται στη Viking Gas για την επαναπλήρωση των κενών συνθετικών φιαλών τους είναι σε θέση να αντιληφθούν χωρίς δυσκολία, απλώς και μόνο από την επισήμανση, ότι το αέριο που αγόρασαν είναι παραγωγής της Viking Gas και ότι δεν υφίσταται οικονομικός δεσμός μεταξύ της εν λόγω εταιρίας και της Kosan Gas. Η Επιτροπή διευκρινίζει ότι η περίπτωση της κύριας δίκης εμπίπτει στο άρθρο 5, παράγραφος 1, στοιχείο α΄, της οδηγίας 89/104, το οποίο, κατά τη νομολογία του Δικαστηρίου, προστατεύει το σύνολο των λειτουργιών του σήματος. Εντούτοις, από κανένα στοιχείο δεν προκύπτει ότι η επίμαχη χρήση έθιξε λειτουργίες του σήματος διαφορετικές εκείνων που συνίστανται στη διασφάλιση της καταγωγής του προϊόντος.

24      Όσον αφορά το ζήτημα της αναλώσεως του δικαιώματος επί του σήματος, η Επιτροπή προβαίνει σε διάκριση μεταξύ, αφενός, της χρήσεως όσων συνθετικών φιαλών είναι γεμισμένες με αέριο παραγωγής Kosan Gas ή, ενδεχομένως, των κενών συνθετικών φιαλών και, αφετέρου, της χρήσεως όσων συνθετικών φιαλών είναι γεμισμένες με αέριο παραγωγής άλλης εταιρίας. Στην πρώτη περίπτωση, ο δικαιούχος του συνιστάμενου στη συσκευασία σήματος δεν μπορεί να απαγορεύσει τη χρήση διότι τα δικαιώματα επί του σήματος αναλώθηκαν με την πώληση της συνθετικής φιάλης εφόσον η πώληση αυτή κατέστησε δυνατή την άντληση οφέλους από την οικονομική αξία της φιάλης. Όσον αφορά τη δεύτερη περίπτωση, πρέπει να ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι το προστατευόμενο με το σήμα προϊόν, δηλαδή το αέριο, έχει ήδη καταναλωθεί και έχει αντικατασταθεί, χωρίς τη συγκατάθεση του δικαιούχου του σήματος, από άλλο προϊόν που δεν έχει παραχθεί από τον δικαιούχο του σήματος. Στην περίπτωση αυτή, δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις που ορίζει το άρθρο 7, παράγραφος 1, της οδηγίας 89/104, διότι το σήμα δεν καθιστά δυνατή τη διασφάλιση της καταγωγής του προϊόντος την οποία οφείλει να προστατεύει.

 Εκτίμηση του Δικαστηρίου

25      Κατά πάγια νομολογία, τα άρθρα 5 έως 7 της οδηγίας 89/104 προβαίνουν σε πλήρη εναρμόνιση των κανόνων των σχετικών με τα δικαιώματα επί του σήματος και καθορίζουν, επομένως, τα δικαιώματα που απολαύουν οι δικαιούχοι σήματος εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης (βλ., ιδίως, απόφαση της 3ης Ιουνίου 2010, C-127/09, Coty Prestige Lancaster Group, που δεν έχει ακόμη δημοσιευτεί στη Συλλογή, σκέψη 27 και εκεί παρατιθέμενη νομολογία).

26      Ειδικότερα, το άρθρο 5 της εν λόγω οδηγίας αναγνωρίζει στον δικαιούχο του σήματος αποκλειστικό δικαίωμα, το οποίο του παρέχει τη δυνατότητα να απαγορεύει σε κάθε τρίτον, μεταξύ άλλων, την προσφορά, τη διάθεση στο εμπόριο ή την κατοχή με σκοπό την εμπορία προϊόντων που φέρουν το σήμα του. Το άρθρο 7, παράγραφος 1, της ίδιας οδηγίας εισάγει εξαίρεση από τον κανόνα αυτόν, προβλέποντας ότι το δικαίωμα του δικαιούχου του σήματος αναλώνεται στην περίπτωση που τα προϊόντα έχουν διατεθεί στο εμπόριο εντός του ΕΟΧ από τον δικαιούχο ή με τη συγκατάθεσή του (βλ., ιδίως, απόφαση της 15ης Οκτωβρίου 2009, C-324/08, Makro Zelfbedieningsgroothandel κ.λπ., Συλλογή 2009, σ. I-10019, σκέψη 21 και εκεί παρατιθέμενη νομολογία).

27      H ανάλωση του αποκλειστικού δικαιώματος προκύπτει είτε από τη συγκατάθεση του δικαιούχου για διάθεση στο εμπόριο εντός του ΕΟΧ, η οποία εκφράζεται ρητά ή σιωπηρά, είτε από τη διάθεση στο εμπόριο εντός του ΕΟΧ από τον ίδιο τον δικαιούχο ή από επιχειρηματία που συνδέεται οικονομικώς με τον δικαιούχο, όπως, επί παραδείγματι, με τον κάτοχο αποκλειστικής άδειας χρήσεως. Η συγκατάθεση του δικαιούχου ή η διάθεση στο εμπόριο εντός του ΕΟΧ από τον ίδιο ή από επιχειρηματία που συνδέεται οικονομικώς με αυτόν, που ισοδυναμούν με παραίτηση από το αποκλειστικό δικαίωμα, συνιστούν, κάθε μία, καθοριστικό στοιχείο της αναλώσεως του δικαιώματος αυτού (βλ., προπαρατεθείσα απόφαση Coty Prestige Lancaster Group, σκέψη 29 και εκεί παρατιθέμενη νομολογία).

28      Στην υπόθεση της κύριας δίκης, δεν αμφισβητείται ότι οι συνθετικές φιάλες, για την επαναπλήρωση και την ανταλλαγή των οποίων από τη Viking Gas έχει ανακύψει διαφωνία, διατέθηκαν στο εμπόριο εντός του ΕΟΧ από την Kosan Gas, η οποία είναι κάτοχος της αποκλειστικής άδειας για τη χρήση στη Δανία του συνιστάμενου στο σχήμα αυτών των φιαλών τρισδιάστατου σήματος και δικαιούχος του λεκτικού και εικονιστικού σήματος που έχουν τεθεί στις φιάλες αυτές.

29      Εντούτοις, η Kosan Gas, η Ιταλική Δημοκρατία και η Επιτροπή φρονούν ότι το άρθρο 7, παράγραφος 1, της οδηγίας 89/104 έχει την έννοια ότι η ως άνω διάθεση στο εμπόριο συνεπάγεται την ανάλωση απλώς και μόνον του δικαιώματος του δικαιούχου ή του κατόχου άδειας να απαγορεύσει την περαιτέρω εμπορία όσων φιαλών περιέχουν το αέριο που τοποθετήθηκε αρχικώς εντός τους ή των κενών φιαλών, χωρίς όμως να παρέχει σε τρίτους τη δυνατότητα να προβαίνουν στην επαναπλήρωση αυτών των φιαλών με αέριο παραγωγής τους για εμπορικούς σκοπούς. Η Kosan Gas υποστηρίζει, ιδίως, ότι η ανάλωση του δικαιώματος επί του σήματος δεν αφορά τη συσκευασία του προϊόντος.

30      Επισημαίνεται συναφώς ότι οι συνθετικές φιάλες, οι οποίες προορίζονται για επαναλαμβανόμενη και διαρκή χρήση, δεν αποτελούν απλή συσκευασία του αρχικού προϊόντος, αλλά πρέπει να θεωρούνται αυτές καθαυτές ως προϊόντα. Ειδικότερα, κατά την πρώτη αγορά συνθετικής φιάλης αερίου από διανομέα της Kosan Gas, ο καταναλωτής πρέπει να καταβάλει το αντίτιμο όχι μόνο για το αέριο αλλά και για τη συνθετική φιάλη, της οποίας η τιμή είναι υψηλότερη από αυτή των παραδοσιακών χαλύβδινων φιαλών αερίου, λόγω ιδίως των συγκεκριμένων τεχνικών ιδιοτήτων τους και της τιμής του αερίου που περιέχουν.

31      Υπ’ αυτές τις συνθήκες, πρέπει να γίνει στάθμιση μεταξύ, αφενός, του θεμιτού συμφέροντος που έχει ο δικαιούχος του συνιστάμενου στο σχήμα της συνθετικής φιάλης σήματος και των σημάτων που έχουν τεθεί σε αυτή να αντλήσει οφέλη από τα δικαιώματα επί των σημάτων αυτών και, αφετέρου, των θεμιτών συμφερόντων που έχουν οι αγοραστές των εν λόγω φιαλών, και ιδίως του συμφέροντος σε πλήρη άσκηση του δικαιώματος κυριότητας επί των ως άνω φιαλών, καθώς και του γενικού συμφέροντος για διατήρηση συνθηκών ανόθευτου ανταγωνισμού.

32      Όσον αφορά το συμφέρον του ως άνω δικαιούχου να αντλήσει οφέλη από τα δικαιώματα επί των εν λόγω σημάτων, διαπιστώνεται ότι η πώληση συνθετικών φιαλών του παρέχει τη δυνατότητα να αντλήσει οφέλη από την οικονομική αξία των σημάτων που έχουν καταχωριστεί για αυτές τις φιάλες. Πάντως, το Δικαστήριο έχει κρίνει ότι η πώληση η οποία παρέχει στον δικαιούχο τη δυνατότητα να αντλήσει οφέλη από την οικονομική αξία του σήματός του συνεπάγεται την ανάλωση των αποκλειστικών δικαιωμάτων που παρέχει η οδηγία 89/104 (βλ., ιδίως, απόφαση της 30ής Νοεμβρίου 2004, C-16/03, Peak Holding, Συλλογή 2004, σ. I-11313, σκέψη 40).

33      Όσον αφορά τα συμφέροντα των αγοραστών συνθετικών φιαλών, δεν αμφισβητείται ότι αυτοί δεν θα μπορούσαν να ασκήσουν πλήρως το δικαίωμα κυριότητας επί των φιαλών αυτών εάν το δικαίωμα αυτό περιοριζόταν από τα δικαιώματα επί του σχετικού με αυτές σήματος, ακόμη και μετά την πώληση των φιαλών από τον δικαιούχο ή με τη συγκατάθεσή του. Όπως επισήμανε η γενική εισαγγελέας στο σημείο 66 των προτάσεών της, οι αγοραστές θα στερούνταν της ελευθερίας να ασκούν το δικαίωμα αυτό ενώ θα ήταν εξαρτημένοι από έναν μόνο προμηθευτή αερίου για την επαναπλήρωση των φιαλών τους.

34      Τέλος, εάν επιτρεπόταν στον δικαιούχο του συνιστάμενου στο σχήμα της συνθετικής φιάλης σήματος και των σημάτων που έχουν τεθεί σε αυτή να εναντιωθεί, στηριζόμενος στα δικαιώματα επί των σημάτων αυτών, στην επαναπλήρωση των φιαλών, θα περιοριζόταν αδικαιολόγητα ο ανταγωνισμός στη δευτερογενή αγορά επαναπληρώσεως φιαλών αερίου και θα δημιουργούνταν κίνδυνος κατατμήσεώς της, εφόσον ο δικαιούχος θα είχε επιτύχει να επιβάλει στην εν λόγω αγορά την παραγόμενη από αυτόν φιάλη χάρη στις συγκεκριμένες τεχνικές της ιδιότητες, η προστασία των οποίων δεν εμπίπτει στο δίκαιο των σημάτων. Επιπλέον, ο κίνδυνος αυτός είναι αυξημένος δεδομένου ότι η συνθετική φιάλη έχει υψηλό κόστος σε σχέση με το αέριο και ο αγοραστής, προκειμένου να διατηρεί στο μέλλον την ελευθερία να επιλέγει τον προμηθευτή αερίου, αναγκάζεται να εγκαταλείψει την προοπτική επενδύσεως, δηλαδή την προοπτική αγοράς της φιάλης, η απόσβεση της οποίας απαιτεί, ως ενός ορίου, επαναλαμβανόμενες χρήσεις.

35      Από τις ανωτέρω εκτιμήσεις έπεται ότι η πώληση της συνθετικής φιάλης συνεπάγεται την ανάλωση των δικαιωμάτων τα οποία αντλεί ο δικαιούχος του συνιστάμενου στο σχήμα της συνθετικής φιάλης σήματος και των σημάτων που έχουν τεθεί σε αυτή με συνέπεια να μεταβιβάζεται στον αγοραστή το δικαίωμα να χρησιμοποιεί ελεύθερα τη φιάλη, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος να την ανταλλάσσει ή, μετά την εξάντληση του αρχικώς τοποθετηθέντος αερίου, να ζητεί από επιχείρηση της επιλογής του, όχι δηλαδή μόνον από τον δικαιούχο των σημάτων αλλά και από ανταγωνιστή του, να προβεί σε επαναπλήρωσή της. Το δικαίωμα του αγοραστή συνδυάζεται με το δικαίωμα των ανταγωνιστών να προβαίνουν, υπό την επιφύλαξη των ορίων που επιβάλλει το άρθρο 7, παράγραφος 2, της οδηγίας 89/104, στην επαναπλήρωση και στην ανταλλαγή κενών φιαλών.

36      Όσον αφορά αυτά τα όρια, υπενθυμίζεται ότι, δυνάμει του άρθρου 7, παράγραφος 2, ο δικαιούχος σήματος μπορεί, παρά τη διάθεση στο εμπόριο των προϊόντων για τα οποία έχει καταχωριστεί ορισμένο σήμα, να εναντιωθεί στη μεταγενέστερη εμπορική εκμετάλλευσή τους εάν έχει νόμιμους λόγους προς τούτο, ιδίως όταν η κατάσταση των προϊόντων μεταβάλλεται ή αλλοιώνεται μετά τη διάθεσή τους στο εμπόριο. Κατά πάγια νομολογία, η χρήση του επιρρήματος «ιδίως» στην παράγραφο 2 του άρθρου 7 υποδηλώνει ότι η περίπτωση της τροποποιήσεως ή αλλοιώσεως της καταστάσεως των προϊόντων για τα οποία έχει καταχωριστεί το σήμα αυτό είναι απλώς ενδεικτική του τι μπορεί να συνιστά νόμιμο λόγο (βλ., ιδίως, απόφαση της 23ης Απριλίου 2009, C-59/08, Copad, Συλλογή 2009, σ. I-3421, σκέψη 54 και εκεί παρατιθέμενη νομολογία).

37      Το Δικαστήριο έκρινε ότι τέτοιος νόμιμος λόγος υφίσταται και όταν η εκ μέρους τρίτου χρήση σημείου πανομοιότυπου ή παρόμοιου με το σήμα θίγει σοβαρά τη φήμη του σήματος αυτού ή όταν η χρήση γίνεται κατά τρόπο που να δίνει την εντύπωση ότι υπάρχει οικονομικός σύνδεσμος μεταξύ του τρίτου ο οποίος κάνει χρήση ενός σημείου και του δικαιούχου του σήματος, και ιδίως ότι η επιχείρηση του τρίτου περιλαμβάνεται στο δίκτυο διανομής του δικαιούχου του σήματος αυτού ή ότι υπάρχει ειδική σχέση μεταξύ των δύο προσώπων. (βλ., υπ’ αυτή την έννοια, απόφαση της 8ης Ιουλίου 2010, C-558/08, Portakabin και Portakabin, που δεν έχει ακόμη δημοσιευτεί στη Συλλογή, σκέψεις 79 και 80 και εκεί παρατιθέμενη νομολογία).

38      Μολονότι εναπόκειται στο αιτούν δικαστήριο να εκτιμήσει, λαμβάνοντας υπόψη τις περιστάσεις της υποθέσεως της κύριας δίκης, εάν υφίσταται τέτοιος νόμιμος λόγος, εντούτοις, επιβάλλεται να του παρασχεθούν ορισμένες διευκρινίσεις προκειμένου να προβεί σε αυτή την εκτίμηση, ιδίως όσον αφορά τα συγκεκριμένα ζητήματα ως προς τα οποία υπέβαλε την αίτησή του στο Δικαστήριο.

39      Στο πλαίσιο αυτό, διευκρινίζεται ότι, προκειμένου να δοθεί απάντηση στο ερώτημα εάν η εμπορία συνθετικών φιαλών τις οποίες έχει γεμίσει η Viking Gas γίνεται κατά τρόπο που να προκαλεί την εντύπωση ότι υπάρχει οικονομικός σύνδεσμος μεταξύ της εταιρίας αυτής και της Kosan Gas, με συνέπεια να παρέχεται στην τελευταία αυτή εταιρία η δυνατότητα να εναντιωθεί σε αυτήν την εμπορική πρακτική, πρέπει να ληφθούν υπόψη η επισήμανση των εν λόγω φιαλών καθώς και οι συνθήκες υπό τις οποίες γίνεται η ανταλλαγή τους.

40      Ειδικότερα, η επισήμανση των συνθετικών φιαλών και οι συνθήκες υπό τις οποίες γίνεται η ανταλλαγή τους δεν μπορούν να προκαλέσουν στον μέσο καταναλωτή, ο οποίος έχει τη συνήθη πληροφόρηση και είναι ευλόγως προσεκτικός και ενημερωμένος, την εντύπωση ότι υφίσταται σύνδεσμος μεταξύ των εταιριών που είναι διάδικοι στην κύρια δίκη ή ότι το αέριο που χρησιμοποιείται για την επαναπλήρωση των φιαλών είναι παραγωγής Kosan Gas. Προκειμένου να διακριβωθεί εάν αποκλείεται να προκληθεί αυτή η εσφαλμένη εντύπωση, πρέπει να ληφθούν υπόψη οι εμπορικές πρακτικές στον οικείο τομέα με γνώμονα, ιδίως, το εάν για τους καταναλωτές είναι σύνηθες η επαναπλήρωση των φιαλών τους να γίνεται από άλλους διανομείς. Επιπλέον, μπορεί εύλογα να υποτεθεί ότι όσοι καταναλωτές απευθύνονται απευθείας στη Viking Gas είτε για να ανταλλάξουν μια κενή φιάλη αερίου με μια γεμάτη, είτε για να δώσουν προς επαναπλήρωση τη δική τους φιάλη με αέριο, μπορούν ευχερέστερα να αντιληφθούν ότι δεν υφίσταται σύνδεσμος μεταξύ της εταιρίας αυτής και της Kosan Gas.

41      Όσον αφορά το γεγονός ότι οι συνθετικές φιάλες φέρουν την επωνυμία και τον λογότυπο της Kosan Gas που έχουν καταχωριστεί, αντιστοίχως, ως λεκτικό και ως εικονιστικό σήμα και εξακολουθούν, σύμφωνα με την περιγραφή του αιτούντος δικαστηρίου, να είναι ορατά παρά την επισήμανση που θέτει στις φιάλες η Viking Gas, επισημαίνεται ότι το γεγονός αυτό αποτελεί κρίσιμο στοιχείο καθόσον από αυτό προφανώς προκύπτει ότι η επισήμανση δεν μεταβάλει την κατάσταση των φιαλών αποκρύπτοντας την καταγωγή τους.

42      Από τα ανωτέρω έπεται ότι στα υποβληθέντα ερωτήματα πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι τα άρθρα 5 και 7 της οδηγίας 89/104 έχουν την έννοια ότι δεν παρέχουν στον κάτοχο αποκλειστικής άδειας για τη χρήση επαναχρησιμοποιούμενων συνθετικών φιαλών αερίου των οποίων το σχήμα προστατεύεται ως τρισδιάστατο σήμα και στις οποίες ο ως άνω κάτοχος έχει θέσει την καταχωρισμένη ως λεκτικό σήμα επωνυμία του και τον καταχωρισμένο ως εικονιστικό σήμα λογότυπό του τη δυνατότητα να εναντιωθεί στην εμπορική πρακτική τρίτου ο οποίος ανταλλάσσει έναντι αντιτίμου κενές φιάλες τις οποίες προμηθεύτηκαν καταναλωτές για να καταναλώσουν το αέριο που τοποθετήθηκε αρχικώς εντός τους με συνθετικές φιάλες οι οποίες επαναπληρούνται με αέριο το οποίο δεν παράγεται από τον ως άνω κάτοχο, εκτός και εάν ο κάτοχος προβάλει έναν νόμιμο λόγο υπό την έννοια του άρθρου 7, παράγραφος 2 της οδηγίας 89/104.

 Επί των δικαστικών εξόδων

43      Δεδομένου ότι η παρούσα διαδικασία έχει ως προς τους διαδίκους της κύριας δίκης τον χαρακτήρα παρεμπίπτοντος που ανέκυψε ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου, σ’ αυτό εναπόκειται να αποφανθεί επί των δικαστικών εξόδων. Τα έξοδα στα οποία υποβλήθηκαν όσοι υπέβαλαν παρατηρήσεις στο Δικαστήριο, πλην των ως άνω διαδίκων, δεν αποδίδονται.

Για τους λόγους αυτούς, το Δικαστήριο (πρώτο τμήμα) αποφαίνεται:

Τα άρθρα 5 και 7 της πρώτης οδηγίας 89/104/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 21ης Δεκεμβρίου 1988, για την προσέγγιση των νομοθεσιών των κρατών μελών περί σημάτων, έχουν την έννοια ότι δεν παρέχουν στον κάτοχο αποκλειστικής άδειας για τη χρήση επαναχρησιμοποιούμενων συνθετικών φιαλών αερίου των οποίων το σχήμα προστατεύεται ως τρισδιάστατο σήμα και στις οποίες ο ως άνω κάτοχος έχει θέσει την καταχωρισμένη ως λεκτικό σήμα επωνυμία του και τον καταχωρισμένο ως εικονιστικό σήμα λογότυπό του τη δυνατότητα να εναντιωθεί στην εμπορική πρακτική τρίτου ο οποίος ανταλλάσσει έναντι αντιτίμου κενές φιάλες τις οποίες προμηθεύτηκαν καταναλωτές για να καταναλώσουν το αέριο που τοποθετήθηκε αρχικώς εντός τους με συνθετικές φιάλες οι οποίες επαναπληρούνται με αέριο που δεν είναι παραγωγής του ως άνω κατόχου, εκτός και εάν ο κάτοχος προβάλει έναν νόμιμο λόγο υπό την έννοια του άρθρου 7, παράγραφος 2 της οδηγίας 89/104.

(υπογραφές)

* Γλώσσα διαδικασίας: η δανική.