1. 

Ο κανονισμός (ΕΚ) 261/2004 ( 2 ) προβλέπει την καταβολή αποζημίωσης στους επιβάτες σε περίπτωση ματαίωσης της πτήσης. Ωστόσο, δεν εφαρμόζεται στους επιβάτες που αναχωρούν από τρίτη χώρα με προορισμό κράτος μέλος με μη κοινοτικό αερομεταφορέα. Το Oberlandesgericht (Περιφερειακό Εφετείο) Frankfurt am Main (Γερμανία) κατ’ ουσίαν ερωτά το Δικαστήριο αν η πτήση επιστροφής από τρίτη χώρα προς κράτος μέρος πρέπει να θεωρηθεί ως μέρος της πτήσης που αναχωρεί από κράτος μέλος, τουλάχιστον όταν η κράτηση της πτήσης μετάβασης και της πτήσης επιστροφής έχει γίνει ταυτόχρονα.

2.

Ο κανονισμός 261/2004 σκοπεί στη βελτίωση της προστασίας που παρέχεται στους επιβάτες αεροπορικών πτήσεων στην Κοινότητα ( 3 ). Καταργεί τον κανονισμό (ΕΟΚ) 295/91 ( 4 ), ο οποίος παρείχε, για τις τακτικές αεροπορικές πτήσεις μόνον, επιστροφή του τιμήματος ή πτήση υποκατάστασης, δωρεάν υπηρεσίες και ελάχιστο επίπεδο αποζημίωσης για επιβάτες που αντιμετώπισαν άρνηση επιβίβασης. Ο νέος κανονισμός καλύπτει όλες τις εμπορικές πτήσεις και ασχολείται, πέρα από την άρνηση επιβίβασης, και με τη ματαίωση και την καθυστέρηση της πτήσης. Προβλέπει αποζημίωση των επιβατών όχι μόνο σε περίπτωση άρνησης επιβίβασης, αλλά και σε περίπτωση ματαίωσης της πτήσης.

3.

Η πρώτη αιτιολογική σκέψη του κανονισμού 261/2004 αναφέρει ότι η ανάληψη δράσης από την Κοινότητα στο πεδίο των αερομεταφορών θα πρέπει να αποβλέπει στην εξασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας του επιβατικού κοινού και να λαμβάνει υπόψη πλήρως τις απαιτήσεις προστασίας των καταναλωτών γενικά.

4.

Η έκτη αιτιολογική σκέψη αναφέρει ότι «[η] προστασία που παρέχεται στους επιβάτες που αναχωρούν από αερολιμένα κράτους μέλους θα πρέπει να επεκταθεί στους αναχωρούντες από αερολιμένα τρίτης χώρας προς αερολιμένα κράτους μέλους, εφόσον η πτήση εκτελείται από κοινοτικό αερομεταφορέα ( 5 )».

5.

Το άρθρο 3, που τιτλοφορείται «Πεδίο εφαρμογής» ορίζει το προσωπικό πεδίο εφαρμογής του κανονισμού. Το άρθρο 3, παράγραφος 1, προβλέπει ότι ο κανονισμός εφαρμόζεται:

6.

Στο σημείο αυτό, πρέπει να επισημανθεί η διαφορά μεταξύ της διατυπώσεως του άρθρου 3, παράγραφος 1, του κανονισμού 261/2004 στις περισσότερες γλωσσικές αποδόσεις του κανονισμού και της γερμανικής απόδοσης, που αποτελεί τη βάση του προδικαστικού ερωτήματος του αιτούντος δικαστηρίου.

7.

Οι περισσότερες γλωσσικές αποδόσεις χρησιμοποιούν διατύπωση παρόμοια με τη φράση «passengers departing from an airport» («επιβάτες που αναχωρούν από αερολιμένα»), η οποία εμφανίζεται στο αγγλικό κείμενο του άρθρου 3, παράγραφος 1, στοιχεία α’ και β’, του κανονισμού 261/2004 ( 6 ). Η γερμανική έκδοση όμως περιλαμβάνει την λέξη «πτήση», αποδίδοντας τη φράση ως «επιβάτες που επιβιβάζονται σε αεροπορική πτήση» ( 7 ).

8.

Όπως ορθώς επισημαίνει η Γαλλική Κυβέρνηση με τις γραπτές της παρατηρήσεις, η διαφορά διατύπωσης μεταξύ της γερμανικής και των άλλων γλωσσικών αποδόσεων δεν μεταβάλλει την αληθή έννοια της διάταξης. Η επιβίβαση σε πτήση είναι η φυσική προϋπόθεση της αναχώρησης. Όταν οι επιβάτες αναχωρούν από ένα αεροδρόμιο, είναι προφανές και αυτονόητο ότι προς τούτο επιβιβάζονται για κάποια πτήση.

9.

Κατά το άρθρο 5, παράγραφος 1, στοιχείο γ’, του κανονισμού 261/2004 οι επιβάτες των οποίων η πτήση ματαιώθηκε δικαιούνται, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, αποζημίωση από τον πραγματικό αερομεταφορέα σύμφωνα με το άρθρο 7.

10.

Το άρθρο 7, παράγραφος 1, του εν λόγω κανονισμού καθορίζει τα ποσά αποζημίωσης που δικαιούνται οι επιβάτες σε περίπτωση άρνησης επιβίβασης ή ματαίωσης της πτήσης τους. Κατά το στοιχείο γ’ της εν λόγω διατάξεως, 600 ευρώ καταβάλλονται στους επιβάτες για τις μη ενδοκοινοτικές πτήσεις άνω των 3500 χιλιομέτρων.

11.

Το άρθρο 12, παράγραφος 1, του κανονισμού 261/2004 ορίζει ότι ο κανονισμός δεν θίγει τα δικαιώματα του επιβάτη για περαιτέρω αποζημίωση, από την οποία μπορεί να εκπίπτει η χορηγούμενη δυνάμει του κανονισμού αποζημίωση.

12.

Τέλος, το άρθρο 17 του εν λόγω κανονισμού ορίζει:

«Η Επιτροπή υποβάλλει έκθεση προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο έως την 1η Ιανουαρίου 2007, σχετικά με τη λειτουργία και τα αποτελέσματα του παρόντος κανονισμού, ιδίως σε ό,τι αφορά:

[…]

[…]»

13.

Η Σύμβαση του Μόντρεαλ ( 9 ), της οποίας η Κοινότητα είναι συμβαλλόμενο μέρος, εκσυγχρονίζει και κωδικοποιεί τη Σύμβαση της Βαρσοβίας ( 10 ). Επιδιώκει, μεταξύ άλλων, την προστασία των συμφερόντων του καταναλωτή στις διεθνείς αεροπορικές μεταφορές και την παροχή δίκαιης αποζημίωσης με βάση την αρχή της επανόρθωσης ( 11 ).

14.

Το άρθρο 1, παράγραφος 1, καθιστά εφαρμοστέα τη σύμβαση επί των διεθνών αεροπορικών μεταφορών. Το άρθρο 1 συνεχίζει:

«2.   Για τους σκοπούς της παρούσας σύμβασης, ως “διεθνής μεταφορά” νοείται οιαδήποτε μεταφορά στην οποία, με βάση τη συμφωνία μεταξύ των μερών, ο τόπος αναχώρησης και ο τόπος προορισμού, ανεξαρτήτως εάν υπάρχει ή όχι διακοπή της μεταφοράς ή μεταφόρτωση, ευρίσκονται είτε επί του εδάφους δύο συμβαλλομένων κρατών, είτε επί του εδάφους ενός και μόνον συμβαλλομένου κράτους, εφόσον έχει συμφωνηθεί ο τόπος ενδιάμεσου σταθμού επί του εδάφους άλλου κράτους, ακόμη και όταν το κράτος αυτό δεν είναι συμβαλλόμενο κράτος. […]

3.   Η μεταφορά που εκτελείται από διαδοχική σειρά αερομεταφορέων θεωρείται, για τους σκοπούς της παρούσας σύμβασης, ως αδιαίρετη μεταφορά, εφόσον τα μέρη την εκλαμβάνουν ως μία και μόνη δραστηριότητα, ανεξαρτήτως εάν αυτή έχει συμφωνηθεί υπό τη μορφήν ενός και μόνον τίτλου ή σειράς τίτλων ταξιδίου […]» ( 12 ).

15.

Ο D. Schenkel πρόεβη σε κράτηση αεροπορικού ταξιδιού τον Μάρτιο του 2006 από Düsseldorf μέσω Dubaï προς Μανίλα μετ’ επιστροφής, με πτήση της Emirates Airlines (στο εξής: Emirates) ( 13 ). Η Emirates δεν είναι κοινοτικός αερομεταφορέας.

16.

Η πτήση της επιστροφής από Μανίλα στις 12 Μαρτίου 2006 ματαιώθηκε. Ο D. Schenkel επέστρεψε αεροπορικώς στη Γερμανία δύο ημέρες αργότερα.

17.

Ακολούθως άσκησε ενώπιον του Amtsgericht Frankfurt am Main αγωγή ζητώντας αποζημίωση 600 ευρώ λόγω της ματαιώσεως της πτήσεως, επικαλούμενος τα άρθρα 5, παράγραφος 1, στοιχείο γ’, και 7, παράγραφος 1, στοιχείο γ’, του κανονισμού 261/2004.

18.

Το βάσιμο της αξίωσής του προς αποζημίωση εξαρτάται από το αν εμπίπτει στο προσωπικό πεδίο εφαρμογής του κανονισμού, όπως αυτό ορίζεται στο άρθρο 3, παράγραφος 1, του κανονισμού αυτού.

19.

Ενώπιον του Amtsgericht Frankfurt am Main, ο D. Schenkel ισχυρίστηκε ότι η πτήση μετάβασης και η πτήση επιστροφής αποτελούσαν μέρη μιας και της αυτής πτήσης. Συνεπώς, η ματαίωση αφορούσε πτήση η οποία άρχισε στη Γερμανία ( 14 ). Η Emirates ισχυρίστηκε ότι η πτήση μετάβασης και η πτήση επιστροφής έπρεπε να θεωρηθούν ως δύο αυτοτελείς πτήσεις. Επομένως, ως μη κοινοτικός αερομεταφορέας, δεν ήταν υποχρεωμένη να καταβάλει αποζημίωση για τη ματαιωθείσα πτήση επιστροφής από τη Μανίλα.

20.

Το Amtsgericht Frankfurt am Main δέχτηκε την αγωγή του D. Schenkel. Θεώρησε ότι ο όρος «πτήση» όπως χρησιμοποιείται στο άρθρο 3, παράγραφος 1, στοιχείο α’, του κανονισμού 261/2004 (στη γερμανική του απόδοση), καλύπτει τόσο την πτήση μετάβασης όσο και την πτήση επιστροφής, τουλάχιστον όταν η κράτηση για αμφότερες έχει γίνει ταυτόχρονα.

21.

Η Emirates άσκησε έφεση ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου.

22.

Το αιτούν δικαστήριο κλίνει, εφόσον σκοπός του κανονισμού 261/2004 είναι η προστασία του καταναλωτή, υπέρ της άποψης ότι η πτήση μετάβασης και η πτήση επιστροφής ενός ταξιδιού αποτελούν μία μόνη πτήση αν η κράτηση έγινε ταυτόχρονα. Επισημαίνει ότι, σύμφωνα με τη Σύμβαση της Βαρσοβίας και τη Σύμβαση του Μόντρεαλ, η μεταφορά που εκτελείται από διαδοχική σειρά αερομεταφορέων συνιστά μία διεθνή αερομεταφορά, εφόσον οι συμβαλλόμενοι την θεωρούν ως μία και μόνη συναλλαγή, όπως συμβαίνει ιδίως στην περίπτωση ταυτόχρονης κράτησης πτήσης μετ’ επιστροφής. Ο κανονισμός συμπληρώνει τις συμβάσεις αυτές προβλέποντας άμεση αποζημίωση των επιβατών που αντιμετωπίζουν ματαίωση της πτήσης. Η προστασία την οποία παρέχει θα υπελείπετο εκείνης των συμβάσεων αν οι πτήσεις μετάβασης και επιστροφής για τις οποίες η κράτηση έγινε ταυτόχρονα δεν εθεωρούντο ως μία και η αυτή πτήση.

23.

Αφετέρου, το αιτούν δικαστήριο τονίζει ότι ο όρος «πτήση» χρησιμοποιείται σε άλλα σημεία του κανονισμού με την έννοια του τμήματος της διαδρομής που διανύει ένα αεροπλάνο από έναν τόπο μέχρι τον εκάστοτε τόπο προορισμού.

24.

Συνεπώς, το αιτούν δικαστήριο ζητεί από το Δικαστήριο:

«Πρέπει η διάταξη του άρθρου 3, παράγραφος 1, στοιχείο α’, του [κανονισμού 261/2004] να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι ο όρος “πτήση” καλύπτει το αεροπορικό ταξίδι τόσο από το σημείο αναχώρησης μέχρι το σημείο προορισμού όσο και την επιστροφή, τουλάχιστον όταν η κράτηση έχει γίνει ευθύς εξ αρχής μετ’ επιστροφής;»

25.

Η Emirates, ο D. Schenkel, η Γαλλική, η Ελληνική, η Πολωνική Κυβέρνηση, το Βασίλειο της Σουηδίας, καθώς και η Επιτροπή, υπέβαλαν γραπτές παρατηρήσεις. Δεν διεξήχθη επ’ ακροατηρίου συζήτηση, εφόσον δεν ζητήθηκε από κανέναν από τους διαδίκους.

26.

Όπως προανέφερα ( 15 ), η λέξη «πτήση» δεν υπάρχει στις περισσότερες γλωσσικές αποδόσεις του άρθρου 3, παράγραφος 1, στοιχείο α’, του κανονισμού 261/2004. Γι’ αυτό θα αναδιατυπώσω το ερώτημα. Το αιτούν δικαστήριο ερωτά κατ’ ουσίαν αν τα πρόσωπα που ταξιδεύουν με πτήση επιστροφής από τρίτη χώρα προς κράτος μέλος είναι «επιβάτες που αναχωρούν από αερολιμένα στο έδαφος κράτους μέλους» κατά την έννοια του άρθρου 3, παράγραφος 1, στοιχείο α’, του κανονισμού 261/2004, τουλάχιστον όταν η κράτηση για την πτήση μετάβασης και την πτήση επιστροφής έγινε ταυτόχρονα. Σε περίπτωση καταφατικής απαντήσεως, ο κανονισμός έχει εφαρμογή και οι επιβάτες αυτοί κατ’ αρχήν δικαιούνται αποζημιώσεως σε περίπτωση ματαιώσεως της πτήσεως επιστροφής.

27.

Εφόσον η λέξη «πτήση» δεν υπάρχει στις περισσότερες γλωσσικές αποδόσεις του άρθρου 3, παράγραφος 1, στοιχείο α’, του κανονισμού 261/2004 η συστηματική ερμηνεία της χρήσης του όρου «πτήση» σε άλλες διατάξεις του κανονισμού παρέλκει.

28.

Ο D. Schenkel ισχυρίζεται ότι η «επιβίβαση σε πτήση» («Antreten eines Fluges») πρέπει κανονικά να νοείται ως αναφερόμενη σε όλα τα τμήματα της πτήσεως, περιλαμβανομένης και της πτήσεως επιστροφής. Ο όρος «αναχώρηση» (ή παρόμοιος) που χρησιμοποιείται σε άλλες γλωσσικές αποδόσεις του κανονισμού 261/2004 αναφέρεται στην έναρξη του όλου ταξιδιού. Επιπλέον, για την πτήση μεταβάσεως και την πτήση επιστροφής ενός ταξιδιού μετ’ επιστροφής, η κράτηση γίνεται με μία μόνη συναλλαγή, ο δε επιβάτης λαμβάνει ένα εισιτήριο.

29.

Αν, λέει ο D. Schenkel, ο όρος «πτήση» στο άρθρο 3, παράγραφος 1, του κανονισμού 261/2004 (στη γερμανική του απόδοση), αφορούσε μόνο το τμήμα της πτήσης που εκτελείται εντός της Κοινότητας, αυτό θα αναιρούσε τον σκοπό του κανονισμού, που είναι η εξασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας των επιβατών. Οι επιβάτες θα έχαναν την προστασία αυτή εκτός της Κοινότητας, εκεί που την χρειάζονται περισσότερο. Οι Συμβάσεις της Βαρσοβίας και του Μόντρεαλ αφορούν ταξίδι μετ’ επιστροφής από το σημείο Α προς το σημείο Β και τανάπαλιν. Αν ο κοινοτικός νομοθέτης ήθελε να παρεκκλίνει από τις συμβάσεις αυτές, περιορίζοντας την έννοια της «πτήσης» σε τμήμα μόνον του ταξιδιού, θα δήλωνε τη βούλησή του σαφώς.

30.

Όλοι οι άλλοι διάδικοι που υπέβαλαν γραπτές παρατηρήσεις συμφωνούν ότι η πτήση μετάβασης και η πτήση επιστροφής δεν αποτελούν μία και την αυτή «πτήση» κατά τον κανονισμό 261/2004.

31.

Η φυσική έννοια των εκφράσεων «επιβιβάζονται σε αεροπορική πτήση» (στη γερμανική απόδοση) και «αναχωρούν από αερολιμένα» (στις λοιπές αποδόσεις) του άρθρου 3, παράγραφος 1, του κανονισμού 261/2004 είναι ότι αμφότερες αναφέρονται σε συγκεκριμένο μιας κατευθύνσεως αεροπορικό ταξίδι. Από τη σκοπιά της πτήσης επιστροφής ενός ταξιδιού μετ’ επιστροφής, η αναχώρηση της αρχικής πτήσης μετάβασης αποτελεί παρελθόν. Κάποιος που επιβιβάζεται σε πτήση επιστροφής από τη Σιγκαπούρη για τη Ρώμη δεν περιγράφεται κοινώς ως «επιβιβαζόμενος σε πτήση» από τη Ρώμη. Ούτε «αναχωρεί» από τη Ρώμη.

32.

Αν η βούληση του κοινοτικού νομοθέτη ήταν οι εκφράσεις των διαφόρων αποδόσεων του άρθρου 3, παράγραφος 1, του κανονισμού 261/2004 να καλύπτουν και την πτήση επιστροφής, θα μπορούσε ευχερώς να διατυπώσει τη διάταξη διαφορετικά. Θα μπορούσε σε ένα εδάφιο να εξηγήσει ότι το όλο μετ’ επιστροφής ταξίδι έχει ως σημείο αναχώρησης την πτήση που αποτελεί το πρώτο του σκέλος.

33.

Σύμφωνα με την ερμηνεία του άρθρου 3, παράγραφος 1, του κανονισμού 261/2004 την οποία προβάλλει ο D. Schenkel, πρέπει i) το ταξίδι μετ’ επιστροφής να θεωρηθεί ως μία και η αυτή πτήση και ii) η πτήση αυτή να θεωρείται ότι γίνεται «προς» το σημείο της αρχικής αναχώρησης. Το αποτέλεσμα, από την άποψη της παρεχόμενης στην επιβάτη προστασίας, εμφανίζεται ως εξής. Ένας επιβάτης που ξεκινάει το ταξίδι του μετ’ επιστροφής από αερολιμένα της Κοινότητας (προς τρίτη χώρα μετ’ επιστροφής) θα καλύπτεται και στα δύο σκέλη (μετάβαση και επιστροφή), ασχέτως αερομεταφορέα. Όταν όμως ο επιβάτης ξεκινάει το ταξίδι του μετ’ επιστροφής από τρίτη χώρα (προς κοινοτικό αερολιμένα μετ’ επιστροφής) τότε δεν θα τυγχάνει καμιάς προστασίας από τον κανονισμό. Έστω και αν ταξιδεύει με κοινοτικό αερομεταφορέα, δεν θα ταξιδεύει προς«αερολιμένα στο έδαφος κράτους μέλους στο οποίο εφαρμόζεται η Συνθήκη».

34.

Η νομοθεσία ήταν δυνατόν να διατυπωθεί κατά τρόπον ώστε να βαρύνει υπέρ της παροχής της πληρέστερης προστασίας στους επιβάτες που ξεκινούν το ταξίδι τους από την Ευρωπαϊκή Ένωση, εις βάρος εκείνων που ξεκινούν από τρίτη χώρα. Δεν ήταν όμως αυτή η επιλογή του νομοθέτη.

35.

Αντ’ αυτού, το αβίαστο νόημα του γράμματος της διατάξεως είναι ότι καλύπτει όλες τις πτήσεις «μετάβασης» που αναχωρούν από «αερολιμένα στο έδαφος κράτους μέλους στο οποίο εφαρμόζεται η Συνθήκη» (άρθρο 3, παράγραφος 1, στοιχείο α’, του κανονισμού 261/2004), ενώ τις πτήσεις «επιστροφής» τις καλύπτει μόνον όταν εκτελούνται από κοινοτικό αερομεταφορέα (άρθρο 3, παράγραφος 1, στοιχείο β’, του κανονισμού 261/2004).

36.

Είναι προφανές ότι ο κανονισμός 261/2004 επιδιώκει την εξασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας του επιβατικού κοινού και την ανύψωση του επιπέδου προστασίας που προέβλεπε ο κανονισμός 295/91.

37.

Είναι επίσης σαφές ότι το άρθρο 3, παράγραφος 1, του κανονισμού 261/2004 περιορίζει την έκταση αυτής της προστασίας. Όλοι οι επιβάτες που αναχωρούν από αερολιμένα στο έδαφος κράτους μέλους καλύπτονται. Οι επιβάτες που αναχωρούν από αερολιμένα τρίτης χώρας με προορισμό αερολιμένα κράτους μέλους καλύπτονται μόνον αν ταξιδεύουν με κοινοτικό αερομεταφορέα ( 16 ).

38.

Οι προπαρασκευαστικές εργασίες δείχνουν ότι ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε στο πεδίο εφαρμογής του τότε προτεινόμενου νέου κανονισμού ως προς τις πτήσεις από αερολιμένες τρίτων χωρών προς την Κοινότητα.

39.

Κατά το άρθρο 3, παράγραφος 1, της αρχικής πρότασης της Επιτροπής ( 17 ), επιβάτες που αναχωρούν από τρίτη χώρα προς κράτος μέλος θα εκαλύπτοντο αν είχαν σύμβαση με κοινοτικό αερομεταφορέα ή με ταξιδιωτικό πράκτορα για οργανωμένο ταξίδι προσφερόμενο προς πώληση στο έδαφος της Κοινότητας.

40.

Επακολουθήσαν έγγραφο του Συμβουλίου, που εκδόθηκε μετά τις συζητήσεις στην CoRePer και στην οικεία ομάδα εργασίας του Συμβουλίου, που συνόδευε το αναθεωρημένο σχέδιο του κανονισμού, αναφέρει ότι ένα από τα δύο «μείζονα εκκρεμή ζητήματα» αφορούσε ακριβώς το πεδίο εφαρμογής του κανονισμού σε σχέση προς τις πτήσεις από τρίτες χώρες, όπως αυτές ορίζονταν πλέον στο άρθρο 3, παράγραφος 1, στοιχείο β’, του κανονισμού 261/2004 ( 18 ). Μακροσκελής υποσημείωση του κειμένου του στοιχείου αυτού (που ήταν πλέον πανομοιότυπο με το τελικώς εγκριθέν) δείχνει ότι ορισμένα κράτη μέλη ήσαν υπέρ της επέκτασης της παρεχόμενης προστασίας σε επιβάτες επιβιβαζόμενους, από αεροδρόμιο τρίτης χώρας, σε πτήση με προορισμό την Κοινότητα, ενώ άλλα ήσαν κατά· και ότι συζητήθηκαν (με ποικίλες απόψεις) πιθανά προβλήματα εξωεδαφικότητας, αδυναμίας εκτελέσεως και διακρίσεων μεταξύ επιβατών ( 19 ).

41.

Την επόμενη εβδομάδα, το Προεδρείο παρουσίασε ένα κείμενο αμετάβλητο ιδίως ως προς το άρθρο 3, παράγραφος 1, στοιχείο β’. Ζητούσε όμως από τις αντιπροσωπείες να σκεφτούν το ενδεχόμενο να καταχωρίσουν στα πρακτικά του Συμβουλίου δήλωση των κρατών μελών σχετικά με το τότε άρθρο 19 του κανονισμού (επιγραφόμενο «Έκθεση») που θα καλούσε την Επιτροπή, όταν θα συνέτασσε την διαλαμβανόμενη στο άρθρο εκείνο έκθεση, να εξετάσει ιδιαιτέρως τη δυνατότητα να διευρυνθεί το πεδίο εφαρμογής του κανονισμού και σε πτήσεις από αερολιμένες τρίτων χωρών προς την Κοινότητα ( 20 ).

42.

Στα μέσα Δεκεμβρίου 2002, το Συμβούλιο κατέληξε σε πολιτική συμφωνία για κοινή του θέση για το σχέδιο κανονισμού· η δε υπόδειξη για την καταχώριση δήλωσης στα πρακτικά του Συμβουλίου αναβαθμίστηκε σε τροποποίηση της διατύπωσης του ίδιου του κειμένου του άρθρου 19 ( 21 ). Ο κανονισμός στην τελική του μορφή απαιτεί από την Επιτροπή να υποβάλλει έκθεση «ιδίως σε ό,τι αφορά […] την ενδεχόμενη επέκταση του πεδίου εφαρμογής του παρόντος κανονισμού στους επιβάτες που έχουν σύμβαση με κοινοτικό αερομεταφορέα ή κράτηση πτήσης η οποία αποτελεί τμήμα “οργανωμένου ταξιδιού” […] και οι οποίοι αναχωρούν από αερολιμένα τρίτης χώρας για αερολιμένα κράτους μέλους, με πτήσεις που δεν εκτελούνται από κοινοτικούς αερομεταφορείς» ( 22 ).

43.

Βάσει αυτών των στοιχείων, μου φαίνεται αδύνατο να δεχθώ ότι το άρθρο 3, παράγραφος 1, του κανονισμού 261/2004 πρέπει να νοηθεί ως καλύπτον έναν επιβάτη πτήσεως επιστροφής την οποία εκτελεί μη κοινοτικός αερομεταφορέας από τρίτη χώρα προς κράτος μέλος.

44.

Είναι αλήθεια ότι οι προπαρασκευαστικές εργασίες πρέπει γενικά να λαμβάνονται με επιφύλαξη. Επιπλέον, η χρήση τους είναι επικουρική σε σχέση προς άλλες ερμηνευτικές μεθόδους ( 23 ). Βεβαίως, έχει συμβεί στο Δικαστήριο να τις χρησιμοποιήσει ως ερμηνευτικό βοήθημα όταν αναζητεί τη βούληση του νομοθέτη, ιδίως όταν αυτές επιβεβαιώνουν ένα συμπέρασμα το οποίο έχει αντληθεί με άλλα μέσα ( 24 ).

45.

Προσθέτω μόνον ότι, αν η προβαλλόμενη από τον D. Schenkel ερμηνεία του υπάρχοντος άρθρου 3, παράγραφος 1, στοιχείο α’, του κανονισμού 261/2004 ήταν η ορθή, οι πλείστοι (αλλ’ όχι όλοι) ( 25 ) από τους «επιβάτες που έχουν σύμβαση με κοινοτικό αερομεταφορέα ή κράτηση πτήσης η οποία αποτελεί τμήμα “οργανωμένου ταξιδιού” […] και οι οποίοι αναχωρούν από αερολιμένα τρίτης χώρας για αερολιμένα κράτους μέλους, με πτήσεις που δεν εκτελούνται από κοινοτικούς αερομεταφορείς» ( 26 ) θα ενέπιπταν ήδη στο πεδίο εφαρμογής του κανονισμού. Επομένως, η υποχρέωση υποβολής εκθέσεως, την οποία σκοπίμως περιέλαβε το Συμβούλιο, θα παρέμενε, από την άποψη αυτή, κατά μέγα μέρος ανενεργή.

46.

Η φύση ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας είναι, κατά κανόνα, ανεξάρτητη από τον τρόπο με τον οποίο αγοράστηκε. Επομένως, δεν μου γίνεται αντιληπτό γιατί ο τρόπος με τον οποίο έγινε η κράτηση των πτήσεων μετάβασης και επιστροφής θα έπρεπε να επηρεάζει την απάντηση στο ερώτημα αν ένα ταξίδι μετ’ επιστροφής πρέπει να θεωρείται ως ενιαία «πτήση» με αναχώρηση τον αερολιμένα από τον οποίο ξεκίνησε το ταξίδι αυτό. Στο πλαίσιο μιας ενιαίας εμπορικής συναλλαγής, μπορεί κάποιος (για παράδειγμα) να αγοράσει διάφορα ταξίδια απλής μετάβασης, ένα ή περισσότερα (διαφορετικά) ταξίδια μετ’ επιστροφής ή ακόμη και εισιτήριο ορισμένης χρονικής ισχύος που παρέχει δικαίωμα πολλαπλών πτήσεων.

47.

Το αιτούν δικαστήριο και ο D. Schenkel θεωρούν, όμως, ότι από τη Σύμβαση του Μόντρεαλ προκύπτει ότι ένα ταξίδι μετ’ επιστροφής για το οποίο έγινε ενιαία κράτηση πρέπει να θεωρείται ως ενιαία πτήση. Κατά το άρθρο 1, παράγραφος 2, της Σύμβασης του Μόντρεαλ, ως «διεθνής μεταφορά» νοείται οιαδήποτε μεταφορά στην οποία, με βάση τη συμφωνία μεταξύ των μερών, ο τόπος αναχώρησης και ο τόπος προορισμού ευρίσκονται είτε α) επί του εδάφους δύο συμβαλλομένων κρατών είτε β) επί του εδάφους ενός και μόνο συμβαλλομένου κράτους, εφόσον έχει συμφωνηθεί τόπος ενδιάμεσου σταθμού επί του εδάφους άλλου κράτους. Επομένως, η Σύμβαση του Μόντρεαλ κατ’ ανάγκην αντιμετωπίζει το ενδεχόμενο να υπάρχουν ενδιάμεσοι σταθμοί. Το άρθρο 1, παράγραφος 3, του κανονισμού 261/2004 προβλέπει ότι η μεταφορά που εκτελείται από διαδοχική σειρά αερομεταφορέων «θεωρείται ως αδιαίρετη μεταφορά, εφόσον τα μέρη την εκλαμβάνουν ως μία και μόνη δραστηριότητα».

48.

Η άποψη ότι, σύμφωνα με τη Σύμβαση της Βαρσοβίας (που προηγήθηκε της Σύμβασης του Μόντρεαλ), στο πλαίσιο σύμβασης διεθνούς μεταφοράς για ταξίδι μετ’ επιστροφής προορισμός του ταξιδιού αυτού είναι το σημείο αναχώρησης βρίσκει κάποιο έρεισμα στην εθνική νομολογία (κύρια, αλλ’ όχι αποκλειστικά, δικαστηρίων common law) ( 27 ).

49.

Ενώ όμως η Κοινότητα έχει υπογράψει τη Σύμβαση του Μόντρεαλ και δεσμεύεται απ’ αυτήν ( 28 ), ο κανονισμός 261/2004 δεν είναι κοινοτικό μέτρο εκτελεστικό της Σύμβασης. Εφαρμόζεται παράλληλα προς αυτή. Ο κανονισμός 261/2004 περιέχει απλή μνεία της Σύμβασης (στο προοίμιό του) ( 29 ). Αυτό τελεί σε εντυπωσιακή αντίθεση προς τον κανονισμό (ΕΚ) 2027/97, όπως έχει τροποποιηθεί ( 30 ), ο οποίος θέτει σε εφαρμογή ορισμένα μέρη της Συμβάσεως ( 31 ). Το άρθρο 2, παράγραφος 2, του κανονισμού αυτού αναφέρει ότι έννοιες περιεχόμενες και μη οριζόμενες σ’ αυτόν είναι ταυτόσημες με τις έννοιες που χρησιμοποιούνται στη Σύμβαση.

50.

Συμφωνώ επίσης με την Emirates, τη Δημοκρατία της Πολωνίας και το Βασίλειο της Σουηδίας ειδικότερα ότι υπάρχουν σαφείς διαφορές μεταξύ της Σύμβασης του Μόντρεαλ και του κανονισμού 261/2004. Πρώτα απ’ όλα, η έκφραση «διεθνής μεταφορά», που ορίζεται στο άρθρο 1, παράγραφος 2, της Σύμβασης αυτής και η οποία έχει ερμηνευθεί από πολλά εθνικά δικαστήρια ( 32 ) δεν εμφανίζεται στον κανονισμό.

51.

Νομίζω ότι δεν πρέπει κανείς να προσπαθήσει να εφαρμόσει (διάφορους) όρους που περιέχονται στη Σύμβαση του Μόντρεαλ για να ορίσει το πεδίο εφαρμογής του κανονισμού 261/2004 κατά τρόπο σαφώς διιστάμενο προς το γράμμα του και το νομοπαρασκευαστικό του ιστορικό.

52.

Το αιτούν δικαστήριο και ο D. Schenkel επιχειρηματολογούν περαιτέρω ότι, αν η έννοια της «πτήσης» στον κανονισμό 261/2004 δεν περιελάμβανε ένα ταξίδι μετ’ επιστροφής για το οποίο η κράτηση έγινε με μία συναλλαγή, το εξασφαλιζόμενο από τον κανονισμό επίπεδο προστασίας των επιβατών θα υπελείπετο εκείνου το οποίο παρέχει η Σύμβαση του Μόντρεαλ. Αυτό θα αντέφασκε προς τον ρητό σκοπό του κανονισμού, που είναι η εξασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας των επιβατών.

53.

Δεν δέχομαι το επιχείρημα αυτό.

54.

Πρώτον, το πεδίο εφαρμογής του κανονισμού είναι διαφορετικό από εκείνο της Σύμβασης. Από πολλές απόψεις ο πρώτος ασχολείται με καταστάσεις που δεν καλύπτει η δεύτερη. Για παράδειγμα, ο κανονισμός εφαρμόζεται σε αμιγώς εσωτερικές πτήσεις εντός κράτους μέλους και σε πτήσεις από κράτος μέλος προς τρίτη χώρα που δεν είναι συμβαλλόμενο κράτος της Σύμβασης. Κατ’ αντίθεση προς τη Σύμβαση, ο κανονισμός καλύπτει την άρνηση επιβίβασης και τη ματαίωση της πτήσης. Αντιστρόφως, το πεδίο εφαρμογής του κανονισμού είναι εδαφικά περιορισμένο. Δεν εφαρμόζεται σε πτήσεις μεταξύ δύο χωρών που είναι συμβαλλόμενα κράτη της Σύμβασης αλλά δεν είναι κράτη μέλη της Κοινότητας.

55.

Υπό τις συνθήκες αυτές, δεν νομίζω ότι μπορεί να υποστηριχθεί ότι το όλο επίπεδο της παρεχόμενης από τον κανονισμό προστασίας είναι κατ’ ανάγκη κατώτερο από το παρεχόμενο από τη Σύμβαση, με την αιτιολογία ότι μια συγκεκριμένη κατάσταση καλύπτεται μόνο από τη δεύτερη.

56.

Δεύτερον, ο κανονισμός 261/2004 συμπληρώνει την προστασία την οποία παρέχει στους επιβάτες αεροπορικών πτήσεων η Σύμβαση. Δεν υποκαθιστά τη Σύμβαση. Αυτό είναι σαφές από το άρθρο 12 του κανονισμού, το οποίο ρητώς προβλέπει ότι ο κανονισμός «δεν θίγει τα δικαιώματα του επιβάτη για περαιτέρω αποζημίωση».

57.

Στην υπόθεση IATA ( 33 ), το Δικαστήριο δέχτηκε ότι οποιαδήποτε καθυστέρηση πτήσεως δύναται εν γένει να επιφέρει δύο μορφές ζημίας, που επιδέχονται διάφορες μορφές αποκατάστασης. Η πρώτη είναι ίδια για όλους τους επιβάτες. Η δεύτερη προσιδιάζει σε έκαστο ταξιδιώτη και απαιτεί ανάλογη εξατομικευμένη αποκατάσταση ( 34 ). Ενώ η Σύμβαση καλύπτει τη δεύτερη μορφή ζημίας, ο κανονισμός προσφέρει τυποποιημένα, άμεσα αντισταθμιστικά μέτρα για την πρώτη μορφή. Έτσι ο μηχανισμός του κανονισμού «απλώς προηγείται αυτού που προβλέπει η Σύμβαση του Μόντρεαλ» ( 35 ). Τα μέτρα του κανονισμού προς αντιμετώπιση των καθυστερήσεων πτήσεως «δεν αποκλείουν […] καθεαυτά να μπορούν οι θιγόμενοι επιβάτες […] να ασκούν αγωγές προς αποκατάσταση των εν λόγω ζημιών υπό τους όρους της Συμβάσεως» ( 36 ). Αντιθέτως, παρέχουν «βελτίωση της προστασίας των συμφερόντων των επιβατών και των όρων υπό τους οποίους εφαρμόζεται έναντι αυτών η προβλεπομένη κατ’ αρχήν δυνατότητα αποκαταστάσεως των ζημιών» ( 37 ).

58.

Επομένως, η παρεχόμενη από τον κανονισμό προστασία για τις καθυστερήσεις πτήσεων είναι συμπληρωματικής φύσεως. Αυτό κατά μείζονα λόγον αληθεύει για τα αντισταθμιστικά και λοιπά μέτρα που προβλέπει για τη ματαίωση πτήσεων και την άρνηση επιβίβασης. Η Σύμβαση δεν παρέχει καμία προστασία στους επιβάτες έναντι τέτοιων κινδύνων.

59.

Υπό τις συνθήκες αυτές, δεν μπορώ να δεχθώ το επιχείρημα ότι το επίπεδο της παρεχόμενης από τον κανονισμό προστασίας θα υπολείπεται εκείνου το οποίο παρέχει η Σύμβαση εκτός εάν ερμηνευθεί κατά τρόπον αντίθετο προς το γράμμα των διατάξεών του, το νομοπαρασκευαστικό του ιστορικό και τον πρόδηλο σκοπό του.

60.

Επομένως, προτείνω στο Δικαστήριο να δώσει την ακόλουθη απάντηση στο προδικαστικό ερώτημα του αιτούντος δικαστηρίου:

«Οι επιβάτες πτήσεως επιστροφής από τρίτη χώρα προς κράτος μέλος δεν είναι “επιβάτες που αναχωρούν από αερολιμένα στο έδαφος κράτους μέλους” κατά την έννοια του άρθρου 3, παράγραφος 1, στοιχείο α’, του κανονισμού 261/2004, και επομένως δεν εμπίπτουν στο προσωπικό πεδίο εφαρμογής του κανονισμού αν ο εκτελών την πτήση αερομεταφορέας δεν είναι κοινοτικός αερομεταφορέας, ακόμη και αν η κράτηση για τις πτήσεις μετάβασης και επιστροφής έχει γίνει ταυτόχρονα.»