1.

Η παρούσα υπόθεση αφορά την πρόσβαση στο επάγγελμα του διευθυντικού στελέχους νοσηλευτικού ιδρύματος στη Γαλλία, ιδίως δε το συμβατό των γαλλικών ρυθμίσεων για τις προϋποθέσεις προσβάσεως στο επάγγελμα αυτό με την οδηγία 89/48/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 21ης Δεκεμβρίου 1988, σχετικά με ένα γενικό σύστημα αναγνωρίσεως των διπλωμάτων τριτοβάθμιας εκπαιδεύσεως που πιστοποιούν επαγγελματική εκπαίδευση ελάχιστης διάρκειας τριών ετών ( 2 ) (στο εξής: οδηγία).

2.

Αφού το πέμπτο τμήμα του Δικαστηρίου άκουσε τις προφορικές παρατηρήσεις των διαδίκων κατά τη συνεδρίαση της 26ης Ιουνίου 2002, ανέπτυξα τις προτάσεις μου κατά τη συνεδρίαση της 12ης Σεπτεμβρίου 2002.

3.

Με διάταξη της 19ης Νοεμβρίου 2002 το Δικαστήριο αποφάσισε αυτεπαγγέλτως την επανάληψη της προφορικής διαδικασίας. Με τη διάταξη αυτή το Δικαστήριο έκρινε ότι, ενόψει της σημασίας των υποβληθέντων προδικαστικών ερωτημάτων, επιβαλλόταν να υποβληθούν αυτά στην ολομέλεια.

4.

Δεδομένου ότι οι παρατηρήσεις των διαδίκων είναι γνωστές, θα εξετάσω στη συνέχεια τα προβληθέντα κατά τη δεύτερη επ' ακροατηρίου συζήτηση επιχειρήματα μόνο στο μέτρο που περιέχουν πρόσθετα ή συμπληρωματικά στοιχεία.

5.

Όπως προκύπτει από τις προτάσεις μου της 12ης Σεπτεμβρίου 2002, η παρούσα υπόθεση αφορά, κατ' ουσίαν, τη διάκριση μεταξύ της αναγνωρίσεως της επαγγελματικής εκπαιδεύσεως και της εισόδου στη δημόσια διοίκηση, και ειδικότερα τα όρια που επιβάλλει η οδηγία στις διαδικασίες επιλογής που προβλέπουν τα κράτη μέλη προς τον σκοπό αυτό. Η διαδικασία της κύριας δίκης αφορά την ιδιαίτερη οργάνωση του γαλλικού συστήματος.

6.

Όπως ορθώς υποστηρίζουν η Σουηδική Κυβέρνηση και η Επιτροπή, πρέπει να γίνει δεκτό ότι, κατ' αρχήν, τα κράτη μέλη μπορούν να προβλέπουν διαδικασίες προσλήψεων, ήτοι εισόδου στη δημόσια διοίκηση. Οι διαδικασίες αυτές μπορούν να έχουν τη μορφή διαγωνισμών επιλογής, των καλούμενων «concours». Πάντως, κατά την οργάνωση των διαγωνισμών αυτών τα κράτη μέλη οφείλουν να λαμβάνουν υπόψη την κοινοτική νομοθεσία.

7.

Κατά την επ' ακροατηρίου συζήτηση, η Γαλλική Κυβέρνηση τόνισε ιδίως το γεγονός ότι το χρονικό διάστημα εκπαιδεύσεως στην ENSP μπορεί να συγκριθεί με δοκιμαστική περίοδο στις υπηρεσίες ενός εργοδότη. Στον δημόσιο τομέα συνυπάρχουν το σύστημα αυτό και η δυνατότητα δοκιμαστικής περιόδου απευθείας στον οικείο τομέα της διοικήσεως υπό τη μορφή ασκήσεως («stage»). Το γεγονός αυτό που οφείλεται αποκλειστικώς σε μια ιδιαιτερότητα του εθνικού δικαίου είναι, πάντως, άνευ σημασίας για την από απόψεως κοινοτικού δικαίου εξέταση των νομικών ζητημάτων της παρούσας υποθέσεως. Πράγματι, το γεγονός ότι μια σχέση εργασίας έχει ταυτοχρόνως και εκπαιδευτικό χαρακτήρα δεν αρκεί για να την εξαιρέσει από την εφαρμογή του κοινοτικού δικαίου.

8.

Μεταξύ των κοινοτικών ρυθμίσεων πρέπει να γίνει μνεία ιδίως της επίμαχης εν προκειμένω οδηγίας, η οποία ρυθμίζει την αναγνώριση των διπλωμάτων και την πρόσβαση σε νομοθετικώς κατοχυρωμένα επαγγέλματα, όπως του διευθυντικού στελέχους νοσηλευτικών ιδρυμάτων στη Γαλλία.

9.

Στην περίπτωση που οι διαδικασίες επιλογής θέτουν ορισμένες προϋποθέσεις που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας, οι διατάξεις της οδηγίας πρέπει να εφαρμόζονται και στις διαδικασίες επιλογής.

10.

Πάντως, στο μέτρο που η οδηγία δεν ρυθμίζει όλες τις πτυχές της προσβάσεως στην αγορά εργασίας, οι κανόνες περί ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων, ήτοι το άρθρο 39 ΕΚ, εξακολουθούν να εφαρμόζονται στον τομέα που δεν έχει ακόμη τύχει εναρμονίσεως. Στην παρούσα υπόθεση τούτο αφορά πρωτίστως το ζήτημα της μορφής που πρέπει να λάβει μια διαδικασία προσλήψεων.

11.

Η Σουηδική Κυβέρνηση και η Επιτροπή καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι το επίμαχο εν προκειμένω σύστημα αντιβαίνει στο άρθρο 39 ΕΚ.

12.

Όσον αφορά την εξέταση υπό το πρίσμα του πρωτογενούς δικαίου, εν προκειμένω του άρθρου 39 ΕΚ, η Γαλλική Κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι ο επίμαχος διαγωνισμός δεν περιορίζει την ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων και, επικουρικώς, ότι ο περιορισμός αυτός είναι τουλάχιστον δικαιολογημένος. Επί του ζητήματος αυτού η Σουηδική Κυβέρνηση και η Επιτροπή παρατήρησαν ορθώς ότι η Γαλλική Κυβέρνηση δεν απέδειξε ότι η ισχύουσα ρύθμιση είναι σύμφωνη με την αρχή της αναλογικότητας. Περαιτέρω, επιβάλλεται η διαπίστωση ότι κατά την επ' ακροατηρίου συζήτηση ουδέν επιχείρημα προβλήθηκε που να δικαιολογεί τον ενδεχομένως αναγκαίο και αναλογικό χαρακτήρα της ισχύουσας ρυθμίσεως.

13.

Το γεγονός ότι η συμμετοχή σε διαγωνισμό δεν συνιστά αναγκαίο μέτρο προκύπτει από την ύπαρξη εξαιρέσεων. Πράγματι, το ισχύον γαλλικό σύστημα προβλέπει την —εφαρμοζόμενη στην πράξη— δυνατότητα πληρώσεως διοικητικών θέσεων στον τομέα της δημόσιας υγείας από πρόσωπα που δεν έχουν παρακολουθήσει το πρόγραμμα εκπαιδεύσεως της ENSP.

14.

Τέλος, επιβάλλεται η παρατήρηση ότι δεν εναπόκειται στο Δικαστήριο να υποδείξει τη μορφή που πρέπει να έχει μια διαδικασία προσλήψεων προκειμένου να είναι σύμφωνη με το κοινοτικό δίκαιο. Βεβαίως, το σύστημα που θα πληρούσε με τον καλύτερο τρόπο τις απαιτήσεις διαφάνειας θα ήταν ένας μηχανισμός που θα ετίθετο σε λειτουργία μετά τη χρονική περίοδο εκπαιδεύσεως. Στον διαγωνισμό αυτό, ο οποίος δεν θα είχε σχέση με εξετάσεις που θα γίνονταν ενδεχομένως στα πλαίσια του εκπαιδευτικού προγράμματος, θα μπορούσαν να μετάσχουν οι απόφοιτοι της ENSP και οι κάτοχοι αλλοδαπών πτυχίων. Τούτο θα επέτρεπε επίσης τη σύγκριση μεταξύ των διαγωνιζόμενων υποψηφίων.

15.

Η λύση της παρούσας υποθέσεως μπορεί να συναχθεί χωρίς δυσκολία —τουλάχιστον από νομικής απόψεως— από τη νομολογία του Δικαστηρίου. Συναφώς, επιβάλλεται να υπομνησθεί μια υπόθεση, την οποία δυστυχώς αγνόησαν οι διάδικοι, ήτοι η απόφαση περί του ισπανικού διαγωνισμού για τους ιατρούς ( 3 ). Η επίμαχη, στην υπόθεση αυτή, εθνική ρύθμιση επέβαλε σε πρόσωπα που είχαν τα σχετικά προσόντα να μετάσχουν σε διαδικασία επιλογής. Ο κύκλος αυτός προσώπων υπέκειτο, κατά συνέπεια, στις ίδιες προϋποθέσεις με τα πρόσωπα που δεν είχαν τα σχετικά προσόντα, ήτοι με τους ιατρούς που δεν είχαν ακόμη αποκτήσει ειδικότητα.

16.

Με την απόφαση αυτή το Δικαστήριο έκρινε ότι «δεν επιτρέπεται στο κράτος μέλος υποδοχής ούτε να συμπεριλάβει άλλους τομείς στη συμπληρωματική εκπαίδευση που επιβάλλει στον διακινούμενο ιατρό ούτε να τον υποβάλει στις ίδιες προϋποθέσεις προσβάσεως με τον ιατρό που επιθυμεί να αρχίσει για πρώτη φορά εκπαίδευση [...]» ( 4 ).

17.

Είναι προφανές ότι οι σκέψεις αυτές μπορούν να τύχουν εφαρμογής στην υπό κρίση υπόθεση, γεγονός που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι δεν επιτρέπεται να προβλέπεται κοινός διαγωνισμούς για τους έχοντες και μη έχοντες τα σχετικά προσόντα.

18.

Συνολικώς, επιβάλλεται η διαπίστωση ότι από την δεύτερη επ' ακροατηρίου συζήτηση της 7ης Ιανουαρίου 2003 ουδέν στοιχείο προέκυψε που να επιβάλλει την τροποποίηση του περιεχομένου των προηγούμενων προτάσεων μου.

19.

Κατόπιν όλων των ανωτέρω, καθώς και των σκέψεων που περιέχονται στις προηγούμενες προτάσεις μου, διατηρώ την πρόταση στην οποία είχα καταλήξει. Συνεπώς, προτείνω στο Δικαστήριο να απαντήσει στα υποβληθέντα προδικαστικά ερωτήματα ως εξής: