1 Προσέγγιση των νομοθεσιών - Δικαίωμα δημιουργού και συγγενικά δικαιώματα - Οδηγία 92/100 - Δραστηριότητες εκμισθώσεως και δανεισμού πρωτοτύπων και αντιγράφων έργων που απολαύουν της προστασίας του δικαιώματος του δημιουργού - Δικαίωμα αποκλειστικής εκμισθώσεως παρεχόμενο από την οδηγία - Παραβίαση της αρχής της εξαντλήσεως του δικαιώματος διανομής - Δεν υφίσταται
(Συνθήκη ΕΚ, άρθρο 36· οδηγία 92/100 του Συμβουλίου)
2 Κοινοτικό δίκαιο - Αρχές - Θεμελιώδη δικαιώματα - Δικαίωμα ιδιοκτησίας - Δικαίωμα ελεύθερης ασκήσεως επαγγελματικής δραστηριότητας - Περιορισμοί - Οδηγία 92/100 προβλέπουσα αποκλειστικό δικαίωμα εκμισθώσεως και περιλαμβάνουσα τους παραγωγούς υποθεμάτων μεταξύ των δικαιούχων αυτού του δικαιώματος - Περιορισμός δικαιολογούμενος από το γενικό συμφέρον - Παραβίαση της αρχής της αναλογικότητας - Δεν υφίσταται
(Συνθήκη ΕΚ, άρθρα 36 και 128· οδηγία 92/100 του Συμβουλίου)
3 Η θέσπιση, με την οδηγία 92/100, σχετικά με το δικαίωμα εκμίσθωσης, το δικαίωμα δανεισμού και ορισμένα δικαιώματα συγγενικά προς την πνευματική ιδιοκτησία στον τομέα των προϋόντων της διάνοιας, αποκλειστικού δικαιώματος εκμισθώσεως έργων που απολαύουν της προστασίας του δικαιώματος του δημιουργού δεν συνιστά παραβίαση της αρχής της εξαντλήσεως του δικαιώματος διανομής, του οποίου το αντικείμενο και το πεδίο εφαρμογής είναι διαφορετικά.
Πράγματι, η αρχή της εξαντλήσεως των δικαιωμάτων διανομής σε περίπτωση πωλήσεως, εκ μέρους του δικαιούχου ή με τη συναίνεσή του, έργων που απολαύουν της προστασίας του δικαιώματος του δημιουργού απορρέει από την πάγια νομολογία του Δικαστηρίου κατά την οποία το αποκλειστικό δικαίωμα που εγγυάται η νομοθεσία κράτους μέλους περί βιομηχανικής και εμπορικής ιδιοκτησίας αναλώνεται από τη στιγμή που το προϋόν διοχετεύεται νόμιμα στην αγορά άλλου κράτους μέλους από τον ίδιο τον δικαιούχο ή με τη συναίνεσή του. Πάντως, τα λογοτεχνικά και καλλιτεχνικά έργα μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο εμπορικής εκμεταλλεύσεως και υπό μορφή διαφορετική από την πώληση των υλικών υποθεμάτων επί των οποίων έχουν εγγραφεί.
Με το να επιτρέπεται η είσπραξη δικαιωμάτων του δημιουργού μόνο για τις πωλήσεις που γίνονται τόσο στους απλούς ιδιώτες όσο και στους εκμισθωτές αυτών των υποθεμάτων, δεν είναι δυνατόν να εξασφαλιστεί στους δημιουργούς των έργων αμοιβή που να είναι ανάλογη προς τον αριθμό των εκμισθώσεων που όντως πραγματοποιούνται και να τους παρέχει ικανοποιητικό μερίδιο στην αγορά εκμισθώσεων. Η θέση σε κυκλοφορία ηχητικού υποθέματος δεν μπορεί επομένως να καθιστά, εξ ορισμού, νόμιμες άλλες πράξεις εκμεταλλεύσεως του προστατευόμενου έργου, όπως η εκμίσθωση, οι οποίες είναι διαφορετικής φύσεως από την πώληση ή από οποιαδήποτε άλλη νόμιμη πράξη διανομής. Όπως ακριβώς το δικαίωμα παρουσιάσεως ενός έργου διά δημοσίας εκτελέσεως, το δικαίωμα εκμισθώσεως παραμένει ένα από τα προνόμια του δημιουργού και του παραγωγού ανεξαρτήτως της πωλήσεως του υλικού υποθέματος που περιέχει το έργο.
4 Η ελεύθερη άσκηση επαγγελματικής δραστηριότητας αποτελεί, όπως και το δικαίωμα ιδιοκτησίας, γενική αρχή του κοινοτικού δικαίου. Οι αρχές αυτές, ωστόσο, δεν είναι απόλυτες, αλλά πρέπει να νοούνται σε σχέση προς την κοινωνική τους λειτουργία. Επομένως, μπορούν να επιβληθούν περιορισμοί στο δικαίωμα ελεύθερης ασκήσεως επαγγελματικής δραστηριότητας, όπως και στην άσκηση του δικαιώματος ιδιοκτησίας, υπό την προϋπόθεση ότι οι περιορισμοί αυτοί αντιστοιχούν πράγματι σε σκοπούς γενικού συμφέροντος επιδιωκομένους από την Κοινότητα και δεν συνιστούν, σε σχέση προς τον επιδιωκόμενο σκοπό, δυσανάλογη και ανεπίτρεπτη επέμβαση που να θίγει την ίδια την υπόσταση των ως άνω κατοχυρωμένων δικαιωμάτων.
Οι σκοποί της οδηγίας 92/100 είναι σύμφωνοι με τους σκοπούς γενικού συμφέροντος που επιδιώκει η Κοινότητα. Πράγματι, αφενός, η προστασία της λογοτεχνικής και καλλιτεχνικής ιδιοκτησίας, η οποία αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της βιομηχανικής και εμπορικής ιδιοκτησίας κατά την έννοια του άρθρου 36 της Συνθήκης, συνιστά έναν από τους λόγους γενικού συμφέροντος που μπορούν να δικαιολογήσουν περιορισμούς στην ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων, αφετέρου δε, η πολιτιστική ανάπτυξη της Κοινότητας περιλαμβάνεται στους σκοπούς που έχει τάξει το άρθρο 128 της Συνθήκης, όπως αυτό τροποποιήθηκε με τη Συνθήκη περί Ευρωπαϋκής Ενώσεως, το οποίο αποσκοπεί ιδίως στην ενίσχυση της καλλιτεχνικής και λογοτεχνικής δημιουργίας.
Όσον αφορά ειδικότερα το αν οι παραγωγοί φωνογραφημάτων περιλαμβάνονται μεταξύ των δικαιούχων του αποκλειστικού δικαιώματος εκμισθώσεως, την καταφατική απάντηση δικαιολογεί η προστασία των ιδιαίτερα υψηλών και ριψοκίνδυνων επενδύσεων που απαιτούνται για τη συνέχιση της δραστηριότητας δημιουργίας νέων έργων από τους δημιουργούς. Η παροχή αποκλειστικού δικαιώματος στους παραγωγούς συνιστά ασφαλώς την αποτελεσματικότερη μορφή προστασίας, αν ληφθεί ιδίως υπόψη η εξέλιξη των νέων τεχνολογιών και η συνεχώς αυξανόμενη απειλή της πειρατείας, που διευκολύνεται από την εξαιρετικά εύκολη αναπαραγωγή ηχητικών υποθεμάτων. Ελλείψει ενός τέτοιου δικαιώματος, θα υπήρχε κίνδυνος να μην μπορεί πλέον να εξασφαλιστεί η ανταμοιβή εκείνων που επενδύουν στη δημιουργία αυτών των προϋόντων πράγμα που θα είχε ασφαλώς επιπτώσεις επί της δραστηριότητας δημιουργίας νέων έργων.
Εξάλλου, η υποχρέωση θεσπίσεως, υπέρ των παραγωγών υποθεμάτων ήχου και όλων των λοιπών κατόχων δικαιωμάτων επ' αυτών των υποθεμάτων, αποκλειστικού δικαιώματος συναινέσεως ή απαγορεύσεως της εμπορικής εκμισθώσεως αυτών των προϋόντων είναι σύμφωνη προς τις διατάξεις της συμφωνίας της σχετικής με τις πτυχές των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας που επηρεάζουν το εμπόριο (της TRIPs), η οποία επισυνάφθηκε στη συμφωνία περί ιδρύσεως του Παγκοσμίου Οργανισμού Εμπορίου.
Εφόσον οι επιδιωκόμενοι σκοποί δεν θα μπορούσαν να επιτευχθούν με μέτρα διασφαλίζοντα περισσότερο την ελεύθερη άσκηση της δραστηριότητας προσώπων ή επιχειρήσεων ειδικευμένων στην εμπορική εκμίσθωση υποθεμάτων ήχου, οι συνέπειες από τη θέσπιση αποκλειστικού δικαιώματος εκμισθώσεως δεν μπορούν να θεωρηθούν ως υπέρμετρες και αφόρητες.