61993J0318

++++

Σύμβαση για τη διεθνή δικαιοδοσία και την εκτέλεση αποφάσεων - Διεθνής δικαιοδοσία σε συμβάσεις καταναλωτών - Αντισυμβαλλόμενος που δεν έχει, εντός συμβαλλομένου κράτους, ούτε κατοικία ούτε υποκατάστημα, πρακτορείο ή άλλη εγκατάσταση των οποίων την εκμετάλλευση να αφορά η διαφορά - Διεθνής δικαιοδοσία των δικαστηρίων του κράτους κατοικίας του καταναλωτή, βάσει της Συμβάσεως - Αποκλείεται

(Σύμβαση της 27ης Σεπτεμβρίου 1968, άρθρα 13 και 14, όπως τροποποιήθηκαν με τη Σύμβαση Προσχωρήσεως του 1978)

Tα δικαστήρια του κράτους κατοικίας του καταναλωτή έχουν διεθνή δικαιοδοσία να αποφαίνονται επί διαφοράς κατ' εφαρμογήν του άρθρου 14, πρώτο εδάφιο, δεύτερη εναλλακτική περίπτωση, της Συμβάσεως της 27ης Σεπτεμβρίου 1968 για τη διεθνή δικαιοδοσία και την εκτέλεση αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις, όπως τροποποιήθηκε με τη Σύμβαση της 9ης Οκτωβρίου 1978 για την προσχώρηση του Βασιλείου της Δανίας, της Ιρλανδίας και του Ηνωμένου Βασιλείου της Μεγάλης Βρετανίας και Βόρειας Ιρλανδίας, αν ο αντισυμβαλλόμενος έχει την κατοικία του στο έδαφος συμβαλλομένου κράτους ή αν, κατ' εφαρμογήν του άρθρου 13, δεύτερο εδάφιο, της Συμβάσεως, πρέπει να θεωρηθεί ότι συντρέχει η περίπτωση αυτή.

Η τελευταία αυτή διάταξη δηλαδή, η οποία καλύπτει την περίπτωση στην οποία ο αντισυμβαλλόμενος του καταναλωτή, μολονότι δεν έχει κατοικία στο έδαφος συμβαλλομένου κράτους, διαθέτει εκεί υποκατάστημα, πρακτορείο ή άλλη εγκατάσταση και η διαφορά αφορά την εκμετάλλευσή τους, συνιστά, όσον αφορά τις συμβάσεις που συνάπτουν οι καταναλωτές, τη μόνη εξαίρεση από τον κανόνα του άρθρου 4, σύμφωνα με τον οποίο η διεθνής δικαιοδοσία των δικαστηρίων, όταν ο εναγόμενος δεν έχει κατοικία στο έδαφος συμβαλλομένου κράτους, δεν ρυθμίζεται από τη Σύμβαση αλλά από το δίκαιο του συμβαλλομένου κράτους στο έδαφος του οποίου βρίσκεται το επιληφθέν δικαστήριο.

Στην υπόθεση C-318/93,

που έχει ως αντικείμενο αίτηση του Bundesgerichtshof προς το Δικαστήριο, κατ' εφαρμογήν του Πρωτοκόλλου της 3ης Ιουνίου 1971 για την ερμηνεία από το Δικαστήριο των Ευρωπαϋκών Κοινοτήτων της Συμβάσεως της 27ης Σεπτεμβρίου 1968 για τη διεθνή δικαιοδοσία και την εκτέλεση αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις (ΕΕ 1982, L 388, σ. 20), με την οποία ζητείται, στο πλαίσιο της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου μεταξύ

Wolfgang Brenner,

Peter Noller

και

Dean Witter Reynolds Inc.,

η έκδοση προδικαστικής αποφάσεως ως προς την ερμηνεία των άρθρων 13 και 14 της προπαρατεθείσας Συμβάσεως της 27ης Σεπτεμβρίου 1968, όπως τροποποιήθηκε με τη Σύμβαση της 9ης Οκτωβρίου 1978 για την προσχώρηση του Βασιλείου της Δανίας, της Ιρλανδίας και του Ηνωμένου Βασιλείου της Μεγάλης Βρετανίας και Βόρειας Ιρλανδίας (ΕΕ 1982, L 388, σ. 24),

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ

(πέμπτο τμήμα),

συγκείμενο από τους J. C. Moitinho de Almeida, πρόεδρο τμήματος, R. Joliet, G. C. Rodrνguez Iglesias (εισηγητή), F. Grιvisse και M. Zuleeg, δικαστές,

γενικός εισαγγελέας: M. Darmon

γραμματέας: L. Hewlett, υπάλληλος διοικήσεως,

λαμβάνοντας υπόψη τις γραπτές παρατηρήσεις που κατέθεσαν:

- οι Brenner και Noller, εκπροσωπούμενοι από τη C. Klaas, δικηγόρο Καρλσρούης,

- η Γερμανική Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από τον C. Bφhmer, Ministerialrat στο Ομοσπονδιακό Υπουργείο Δικαιοσύνης,

- η Επιτροπή των Ευρωπαϋκών Κοινοτήτων, εκπροσωπούμενη από τον P. Van Nuffel, μέλος της Νομικής Υπηρεσίας, επικουρούμενο από τον A. Bφhlke, δικηγόρο Φρανκφούρτης και Βρυξελλών,

έχοντας υπόψη την έκθεση ακροατηρίου,

αφού άκουσε τις προφορικές παρατηρήσεις των Brenner και Noller, καθώς και της Επιτροπής, κατά τη συνεδρίαση της 28ης Απριλίου 1994,

αφού άκουσε τον γενικό εισαγγελέα που ανέπτυξε τις προτάσεις του κατά τη συνεδρίαση της 8ης Ιουνίου 1994,

εκδίδει την ακόλουθη

Απόφαση

1 Με Διάταξη της 25ης Μαου 1993, που περιήλθε στο Δικαστήριο στις 16 Ιουνίου 1993, το Bundesgerichtshof υπέβαλε, δυνάμει του Πρωτοκόλλου της 3ης Ιουνίου 1971 για την ερμηνεία από το Δικαστήριο των Ευρωπαϋκών Κοινοτήτων της Συμβάσεως της 27ης Σεπτεμβρίου 1968 για τη διεθνή δικαιοδοσία και την εκτέλεση αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις (ΕΕ 1982, L 388, σ. 20), όπως τροποποιήθηκε με τη Σύμβαση της 9ης Οκτωβρίου 1978 για την προσχώρηση του Βασιλείου της Δανίας, της Ιρλανδίας και του Ηνωμένου Βασιλείου της Μεγάλης Βρετανίας και Βόρειας Ιρλανδίας (ΕΕ 1982, L 388, σ. 24, στο εξής: Σύμβαση), ορισμένα προδικαστικά ερωτήματα ως προς την ερμηνεία των άρθρων 13 και 14 της Συμβάσεως.

2 Τα ερωτήματα αυτά ανέκυψαν στο πλαίσιο διαφοράς μεταξύ των Brenner, ανεξαρτήτου ξυλουργού, και Noller, μισθωτού τεχνικού κλωστοϋφαντουργίας, αμφοτέρων κατοίκων Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, και της εταιρίας Dean Witter Reynolds Inc., μεσιτικής εταιρίας που έχει την έδρα της στη Νέα Υόρκη.

3 ηΟπως προκύπτει από τη Διάταξη περί παραπομπής, οι ενάγοντες, ενεργώντας εκτός του πλαισίου των επαγγελματικών δραστηριοτήτων τους, ανέθεσαν στην εναγομένη την εκτέλεση προθεσμιακών πράξεων επί εμπορευμάτων στο πλαίσιο συμβάσεως παραγγελίας.

4 Οι ενάγοντες κατέβαλαν σημαντικά ποσά, τα οποία, με εξαίρεση ασήμαντα απομένοντα ποσά, εξανεμίστηκαν συνεπεία ζημιών από πράξεις κερδοσκοπίας.

5 Η εναγομένη διαφημιζόταν στη Γερμανία από την Dean Witter Reynolds GmbH, γερμανική εταιρία με έδρα τη Φρανκφούρτη. Εντούτοις, οι διάδικοι συμφωνούν ότι την επαφή μεταξύ των δύο πλευρών είχε αναλάβει αποκλειστικώς η Metzler Wirtschafts- und Bφrsenberatungsgesellschaft mbH (στο εξής: MWB), εταιρία παροχής συμβουλών επί οικονομικών και χρηματιστηριακών θεμάτων, η οποία έχει την έδρα της στη Φρανκφούρτη και είναι ανεξάρτητη από την εναγομένη.

6 Οι ενάγοντες ζήτησαν την καταβολή αποζημιώσεως, επικαλούμενοι παράβαση των συμβατικών υποχρεώσεων από την εναγομένη και ευθύνη εκ των διαπραγματεύσεων, αδικοπραξία συνιστάμενη στη χρήση πλαστών τιμολογίων εξόδων σχετικά με πληθώρα αδικαιολογήτων, εν μέρει, εμπορικών συναλλαγών (churning), καθώς και αδικαιολόγητο πλουτισμό.

7 Το Landgericht, στο οποίο προσέφυγαν οι ενάγοντες, κηρύχθηκε αναρμόδιο προς εκδίκαση των αγωγών κατά της εναγομένης. Οι αποφάσεις του επικυρώθηκαν από το εφετείο. Στη συνέχεια, οι Brenner και Noller άσκησαν αναίρεση ενώπιον του Bundesgerichtshof (στο εξής: BGH).

8 Το BGH φρονεί ότι, με βάση τα διαπιστωθέντα από το δικαστήριο της ουσίας πραγματικά περιστατικά, μόνον τα άρθρα 13 και 14 της Συμβάσεως μπορούν ενδεχομένως να θεμελιώσουν τη διεθνή δικαιοδοσία των γερμανικών δικαστηρίων.

9 Το άρθρο 13 της Συμβάσεως ορίζει τα εξής:

«Σε συμβάσεις που ο σκοπός τους μπορεί να θεωρηθεί ξένος προς την επαγγελματική δραστηριότητα αυτού που τις καταρτίζει και που αποκαλείται στη συνέχεια "καταναλωτής", η διεθνής δικαιοδοσία καθορίζεται από τις διατάξεις του παρόντος τμήματος, με την επιφύλαξη του άρθρου 4 και του άρθρου 5, σημείο 5:

1) όταν πρόκειται για πώληση ενσωμάτων κινητών με τμηματική καταβολή του τιμήματος, ή

2) όταν πρόκειται για δάνειο με σταδιακή εξόφληση ή για άλλη πιστωτική συναλλαγή συνδεόμενη με τη χρηματοδότηση αγοράς ενσωμάτων κινητών, ή

3) για κάθε άλλη σύμβαση που έχει ως αντικείμενο παροχή υπηρεσιών ή προμήθεια ενσωμάτων κινητών, αν:

α) πριν από την κατάρτιση της συμβάσεως, έγινε στο κράτος της κατοικίας του καταναλωτή ειδική προσφορά ή διαφήμιση, και

β) ο καταναλωτής ολοκλήρωσε στο κράτος αυτό τις απαραίτητες για την κατάρτιση της συμβάσεως πράξεις.

ςΟταν ο αντισυμβαλλόμενος του καταναλωτή δεν έχει κατοικία στο έδαφος συμβαλλομένου κράτους, αλλά διαθέτει υποκατάστημα, πρακτορείο ή άλλη εγκατάσταση σε συμβαλλόμενο κράτος, θεωρείται, ως προς τις διαφορές τις σχετικές με την εκμετάλλευσή τους, ότι έχει την κατοικία του στο έδαφος του κράτους αυτού.

Το παρόν τμήμα δεν εφαρμόζεται στις συμβάσεις μεταφοράς.»

10 Στη συνέχεια, το άρθρο 14 προβλέπει ότι:

«Η αγωγή καταναλωτή κατά του αντισυμβαλλομένου μπορεί να ασκηθεί είτε ενώπιον των δικαστηρίων του συμβαλλόμενου κράτους στο έδαφος του οποίου έχει την κατοικία του ο αντισυμβαλλόμενος είτε ενώπιον των δικαστηρίων του συμβαλλόμενου κράτους στο έδαφος του οποίου έχει την κατοικία του ο καταναλωτής.»

11 Το BGH τονίζει ότι στην παρούσα υπόθεση ο αντισυμβαλλόμενος δεν έχει κατοικία σε συμβαλλόμενο κράτος και ότι δεν παρεμβάλλεται, κατά την κατάρτιση ή την εκτέλεση της συμβάσεως, υποκατάστημα, πρακτορείο ή άλλη εγκατάσταση, κατά την έννοια του άρθρου 13, δεύτερο εδάφιο, της Συμβάσεως. Το BGH διερωτάται αν, στην περίπτωση αυτή, αποκλείεται μόνον η άσκηση αγωγής του καταναλωτή κατά του αντισυμβαλλομένου του ενώπιον των δικαστηρίων του κράτους στο έδαφος του οποίου έχει την κατοικία του ο αντισυμβαλλόμενος ή αν αποκλείεται και η άσκηση της αγωγής ενώπιον των δικαστηρίων του συμβαλλομένου κράτους στο έδαφος του οποίου έχει την κατοικία του ο καταναλωτής. Κατά το BGH, το άρθρο 4, πρώτο εδάφιο, της Συμβάσεως συνηγορεί υπέρ της δεύτερης ερμηνείας, εφόσον θέτει ως προϋπόθεση εφαρμογής της Συμβάσεως την ύπαρξη κατοικίας του εναγομένου στο έδαφος συμβαλλομένου κράτους.

12 Υπό τις συνθήκες αυτές, το BGH αποφάσισε να αναστείλει τη διαδικασία έως ότου το Δικαστήριο αποφανθεί επί των ακολούθων προδικαστικών ερωτημάτων:

«1. Προϋποθέτει η κρίση περί υπάρξεως διεθνούς δικαιοδοσίας του κράτους στο οποίο έχει την κατοικία του ο καταναλωτής κατά το άρθρο 14, πρώτο εδάφιο, δεύτερη εναλλακτική περίπτωση, της Συμβάσεως ότι ο αντισυμβαλλόμενος έχει την κατοικία του σε κράτος μέλος της Συμβάσεως ή ότι πρέπει να εφαρμοστεί ως προς αυτόν το άρθρο 13, δεύτερο εδάφιο, της Συμβάσεως ως εάν συνέτρεχε η περίπτωση αυτή;

2. Περιλαμβάνει το άρθρο 13, πρώτο εδάφιο, περίπτωση 3, της Συμβάσεως συμβάσεις παραγγελίας που αφορούν την εκτέλεση προθεσμιακών πράξεων επί εμπορευμάτων;

3. νΕχει το άρθρο 13, πρώτο εδάφιο, σημείο 3, στοιχείο αα, της Συμβάσεως εφαρμογή όταν ο αντισυμβαλλόμενος του καταναλωτή, πριν από την κατάρτιση της συμβάσεως, προέβη στο κράτος της κατοικίας του καταναλωτή σε διαφήμιση ή απαιτείται, κατά τη διάταξη αυτή, η ύπαρξη συνδέσμου μεταξύ της διαφημίσεως και της καταρτίσεως της συμβάσεως;

4. α) Περιλαμβάνει η έννοια των αγωγών που αφορούν "συμβάσεις" κατά την έννοια του άρθρου 13, πρώτο εδάφιο, της Συμβάσεως, εκτός από την επιδίωξη ικανοποιήσεως αξιώσεων αποζημιώσεως λόγω παραβάσεως συμβατικών υποχρεώσεων και τις αξιώσεις που γεννώνται από την ευθύνη εκ των διαπραγματεύσεων και από αδικαιολόγητο πλουτισμό λόγω αποσβέσεως συμβατικών υποχρεώσεων;

β) Θεμελιώνει το άρθρο 13, πρώτο εδάφιο, της Συμβάσεως, ως προς αγωγή με την οποία προβάλλονται αξιώσεις αποζημιώσεως λόγω παραβάσεως συμβατικών υποχρεώσεων και ευθύνης εκ των διαπραγματεύσεων, αξιώσεις από αδικαιολόγητο πλουτισμό καθώς και αξιώσεις αποζημιώσεως λόγω αδικοπραξίας, παρακολουθηματικού χαρακτήρα δικαιοδοσία λόγω συναφείας και ως προς τις εξωσυμβατικές αξιώσεις;»

13 Το BGH υπογραμμίζει ότι το δεύτερο, τρίτο και τέταρτο ερώτημα υποβάλλονται μόνον για την περίπτωση που στο πρώτο ερώτημα δοθεί η απάντηση ότι το άρθρο 14, πρώτο εδάφιο, της Συμβάσεως έχει εφαρμογή στην παρούσα υπόθεση.

14 Καταρχάς, πρέπει να τονιστεί ότι τα άρθρα 13 και 14 περιλαμβάνονται στο τμήμα που ρυθμίζει τη «διεθνή δικαιοδοσία σε συμβάσεις καταναλωτών».

15 Εξάλλου, από το πρώτο εδάφιο του άρθρου 13 προκύπτει σαφώς ότι ολόκληρο το τμήμα αυτό έχει εφαρμογή «με την επιφύλαξη του άρθρου 4».

16 υΟμως, κατά το άρθρο 4, πρώτο εδάφιο, «αν ο εναγόμενος δεν έχει κατοικία στο έδαφος συμβαλλομένου κράτους, η διεθνής δικαιοδοσία σε κάθε συμβαλλόμενο κράτος ρυθμίζεται από το δίκαιο του κράτους αυτού, με την επιφύλαξη του άρθρου 16». Το άρθρο 16 καθιερώνει αποκλειστική διεθνή δικαιοδοσία σε υποθέσεις εμπραγμάτων δικαιωμάτων επί ακινήτων και μισθώσεων ακινήτων, σε υποθέσεις εγκυρότητας, κύρους ή λύσεως εταιριών ή νομικών προσώπων, σε θέματα κύρους των καταχωρίσεων σε δημόσια βιβλία, σε θέματα καταχωρίσεως ή κύρους διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, σημάτων, σχεδίων και προτύπων και άλλων αναλόγων δικαιωμάτων, καθώς και σε θέματα αναγκαστικής εκτελέσεως αποφάσεων.

17 Από τα ανωτέρω συνάγεται ότι, με την επιφύλαξη αυτών των περιπτώσεων αποκλειστικής διεθνούς δικαιοδοσίας, η διεθνής δικαιοδοσία των δικαστηρίων, όταν ο εναγόμενος δεν έχει κατοικία στο έδαφος συμβαλλομένου κράτους, δεν ρυθμίζεται από τη Σύμβαση αλλά από το δίκαιο του συμβαλλομένου κράτους στο έδαφος του οποίου βρίσκεται το επιληφθέν δικαστήριο.

18 Στις συμβάσεις καταναλωτών η μόνη εξαίρεση από τον κανόνα του άρθρου 4 θεσπίζεται από το άρθρο 13, δεύτερο εδάφιο, το οποίο εφαρμόζεται όταν ο αντισυμβαλλόμενος του καταναλωτή, καίτοι δεν έχει κατοικία στο έδαφος συμβαλλομένου κράτους, διαθέτει εντός συμβαλλομένου κράτους υποκατάστημα, πρακτορείο ή άλλη εγκατάσταση και η διαφορά αφορά την εκμετάλλευσή τους.

19 Συναφώς, αρκεί η παρατήρηση ότι, κατά τη Διάταξη περί παραπομπής, κανένα υποκατάστημα, πρακτορείο ή άλλη εγκατάσταση κατά την έννοια του άρθρου 13, δεύτερο εδάφιο, δεν παρεμβλήθηκε κατά την κατάρτιση ή την εκτέλεση της συμβάσεως που συνήψαν οι Brenner και Noller με την εναγομένη και ότι, επομένως, η εξαίρεση αυτή δεν έχει εφαρμογή εν προκειμένω.

20 Ενόψει των παραπάνω σκέψεων, στο πρώτο προδικαστικό ερώτημα πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι τα δικαστήρια του κράτους της κατοικίας του καταναλωτή έχουν διεθνή δικαιοδοσία να αποφαίνονται επί διαφοράς κατ' εφαρμογήν του άρθρου 14, πρώτο εδάφιο, δεύτερη εναλλακτική περίπτωση, της Συμβάσεως, αν ο αντισυμβαλλόμενος έχει την κατοικία του στο έδαφος συμβαλλομένου κράτους ή αν, κατ' εφαρμογήν του άρθρου 13, δεύτερο εδάφιο, της Συμβάσεως, πρέπει να θεωρηθεί ότι συντρέχει η περίπτωση αυτή.

21 Λόγω της απαντήσεως που δόθηκε στο πρώτο ερώτημα, παρέλκει η εξέταση των υπόλοιπων ερωτημάτων.

Επί των δικαστικών εξόδων

22 Τα έξοδα στα οποία υποβλήθηκαν η Γερμανική Κυβέρνηση και η Επιτροπή των Ευρωπαϋκών Κοινοτήτων, οι οποίες κατέθεσαν παρατηρήσεις στο Δικαστήριο, δεν αποδίδονται. Δεδομένου ότι η παρούσα διαδικασία έχει ως προς τους διαδίκους της κύριας δίκης τον χαρακτήρα παρεμπίπτοντος που ανέκυψε ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου, σ' αυτό εναπόκειται να αποφανθεί επί των δικαστικών εξόδων.

Για τους λόγους αυτούς,

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ

(πέμπτο τμήμα),

κρίνοντας επί των ερωτημάτων που του υπέβαλε με Διάταξη της 25ης Μαου 1993 το Bundesgerichtshof, αποφαίνεται:

Tα δικαστήρια του κράτους της κατοικίας του καταναλωτή έχουν διεθνή δικαιοδοσία να αποφαίνονται επί διαφοράς κατ' εφαρμογήν του άρθρου 14, πρώτο εδάφιο, δεύτερη εναλλακτική περίπτωση, της Συμβάσεως της 27ης Σεπτεμβρίου 1968 για τη διεθνή δικαιοδοσία και την εκτέλεση αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις, όπως τροποποιήθηκε με τη Σύμβαση της 9ης Οκτωβρίου 1978 για την προσχώρηση του Βασιλείου της Δανίας, της Ιρλανδίας και του Ηνωμένου Βασιλείου της Μεγάλης Βρετανίας και Βόρειας Ιρλανδίας, αν ο αντισυμβαλλόμενος έχει την κατοικία του στο έδαφος συμβαλλομένου κράτους ή αν, κατ' εφαρμογήν του άρθρου 13, δεύτερο εδάφιο, της Συμβάσεως, πρέπει να θεωρηθεί ότι συντρέχει η περίπτωση αυτή.