61993C0381

++++

Κύριε Πρόεδρε,

Κύριοι δικαστές,

Α * Εισαγωγή

1. Ι. Στο πλαίσιο της παρούσας προσφυγής λόγω παραβάσεως κράτους μέλους, η Επιτροπή προσάπτει στη Γαλλική Δημοκρατία ότι παρέβη τις υποχρεώσεις που αυτή υπέχει από το άρθρο 1 του κανονισμού (ΕΟΚ) 4055/86 (1), με τον οποίο τέθηκε σε εφαρμογή η αρχή της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών στον τομέα των θαλασσίων μεταφορών μεταξύ κρατών μελών και μεταξύ κρατών μελών και τρίτων χωρών. Κατά την Επιτροπή, η παράβαση αυτή έγκειται στο γεγονός ότι το εν λόγω κράτος μέλος εφάρμοσε διαφορετικά τέλη ως προς τους επιβάτες των πλοίων με προορισμό γαλλικούς λιμένες, ανάλογα με το εάν επρόκειτο για μεταφορές μεταξύ γαλλικών λιμένων ή για μεταφορές μεταξύ των εν λόγω λιμένων και των λιμένων άλλων κρατών μελών.

2. Ο κανονισμός 4055/86 εκδόθηκε βάσει του άρθρου 84, παράγραφος 2, της Συνθήκης, δεδομένου ότι η ελεύθερη κυκλοφορία υπηρεσιών, στον τομέα των μεταφορών, διέπεται, κατά το άρθρο 61 της Συνθήκης, από τις διατάξεις του τίτλου που αναφέρεται στις μεταφορές (2). Στον τομέα αυτό, στην Κοινότητα εναπόκειται, στο πλαίσιο της κοινής πολιτικής των μεταφορών, να επιτύχει τον σκοπό που καθορίζεται στο άρθρο 59 της Συνθήκης (3).

3. Προς τούτο, το άρθρο 1, παράγραφος 1, του κανονισμού προβλέπει, με διατύπωση σχεδόν ταυτόσημη προς αυτή του άρθρου 59:

"Η ελεύθερη παροχή των υπηρεσιών στον τομέα των θαλασσίων μεταφορών μεταξύ κρατών μελών και μεταξύ κρατών μελών και τρίτων χωρών ισχύει για υπηκόους των κρατών μελών εγκατεστημένους σε κράτος μέλος της Κοινότητας εκτός από το κράτος του αποδέκτη των υπηρεσιών."

4. Οι παράγραφοι 2, 3 και 4 προβλέπουν τα εξής:

"2. Οι διατάξεις του παρόντος κανονισμού εφαρμόζονται και σε υπηκόους κρατών μελών εγκατεστημένους εκτός Κοινότητας και σε ναυτιλιακές εταιρίες εγκατεστημένες εκτός Κοινότητας και ελεγχόμενες από υπηκόους κράτους μέλους, εάν τα πλοία τους έχουν νηολογηθεί σ' αυτό το κράτος μέλος σύμφωνα με τη νομοθεσία του.

3. Οι διατάξεις των άρθρων 55 έως 58 και 62 της Συνθήκης ισχύουν επί των θεμάτων που καλύπτει ο παρών κανονισμός.

4. Κατά την έννοια του παρόντος κανονισμού, ως 'υπηρεσίες θαλασσίων μεταφορών μεταξύ κρατών μελών και μεταξύ κρατών μελών και τρίτων χωρών' , εφόσον παρέχονται κανονικά έναντι αμοιβής, νοούνται οι εξής:

α) ενδοκοινοτικές θαλάσσιες μεταφορές:

Οι θαλάσσιες μεταφορές επιβατών ή εμπορευμάτων από οποιοδήποτε λιμάνι κράτους μέλους σε οποιοδήποτε λιμάνι ή εγκαταστάσεις off shore άλλου κράτους μέλους

(...)"

5. Το άρθρο 8 του κανονισμού μεταφέρει την αρχή του άρθρου 60, παράγραφος 3, της Συνθήκης στο πεδίο εφαρμογής του κανονισμού και ορίζει προς τούτο:

"Υπό την επιφύλαξη των διατάξεων της Συνθήκης σχετικά με το δικαίωμα εγκαταστάσεως, ο παρέχων υπηρεσίες θαλασσίων μεταφορών μπορεί, για την παροχή τους, να ασκήσει προσωρινά τη δραστηριότητά του στο κράτος μέλος όπου παρέχει τις υπηρεσίες του υπό τους ιδίους όρους που επιβάλλει το κράτος αυτό στους υπηκόους του."

6. Τα άρθρα 2 έως 4 του κανονισμού περιέχουν μεταβατικές διατάξεις σχετικά με τους "μονομερείς εθνικούς περιορισμούς που ισχύουν όσον αφορά τη μεταφορά ορισμένων εμπορευμάτων", καθώς και ως προς τους "διακανονισμούς για καταμερισμό φορτίων" που υφίστανται μεταξύ κρατών μελών και τρίτων χωρών (4). Αυτοί οι διακανονισμοί δεν μπορούν πλέον να συνάπτονται στο μέλλον παρά μόνον υπό τις προϋποθέσεις που προβλέπονται από τα άρθρα 5 και 6. Κατά τα λοιπά, το κείμενο του κανονισμού δεν προβλέπει περιορισμούς της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών, η οποία αναγνωρίζεται από το άρθρο 1. Εκτός των προαναφερθεισών εξαιρέσεων, δεν προβλέπει, ιδίως, μεταβατική περίοδο, ώστε η αρχή της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών εφαρμόζεται από 1ης Ιανουαρίου 1987, ημέρα ενάρξεως της ισχύος του κανονισμού (άρθρο 12).

7. Δεδομένου ότι το ουσιαστικό πεδίο εφαρμογής του κανονισμού αυτού περιορίζεται στις μεταφορές μεταξύ κρατών μελών και μεταξύ κρατών μελών και τρίτων χωρών, το Συμβούλιο έκρινε σκόπιμο να το συμπληρώσει με έναν κανονισμό που αφορά τις θαλάσσιες μεταφορές στο εσωτερικό των κρατών μελών (θαλάσσιες ενδομεταφορές * cabotage), δηλαδή τον κανονισμό (ΕΟΚ) 3577/92 (5). Το άρθρο 1, παράγραφος 1, του εν λόγω κανονισμού έχει ως εξής:

"Από την 1η Ιανουαρίου 1993, εφαρμόζεται η ελεύθερη κυκλοφορία υπηρεσιών θαλάσσιων μεταφορών εντός κράτους μέλους (θαλάσσιες ενδομεταφορές * cabotage) για τους πλοιοκτήτες της Κοινότητας των οποίων τα σκάφη είναι νηολογημένα σε κράτος μέλος και φέρουν τη σημαία του, υπό τον όρο ότι τα σκάφη αυτά πληρούν όλες τις προϋποθέσεις που απαιτούνται για να εκτελούν ενδομεταφορές στο εν λόγω κράτος μέλος, περιλαμβανομένων και των σκαφών των νηολογημένων στο Euros, αφότου το Συμβούλιο εγκρίνει το εν λόγω νηολόγιο."

8. Το άρθρο 2, σημείο 1, προβλέπει τα εξής:

"Για τους σκοπούς του παρόντος κανονισμού:

1. Ως 'υπηρεσίες θαλασσίων μεταφορών εντός κράτους μέλους (θαλάσσιες ενδομεταφορές * cabotage)' νοούνται οι υπηρεσίες που παρέχονται κατά κανόνα έναντι αμοιβής και περιλαμβάνουν ειδικότερα:

α) θαλάσσιες ενδομεταφορές μεταξύ ηπειρωτικών λιμένων: τις θαλάσσιες μεταφορές επιβατών ή εμπορευμάτων μεταξύ λιμένων της ηπειρωτικής χώρας ή του κυρίου εδάφους ενός και του αυτού κράτους μέλους χωρίς προσεγγίσεις σε νησιά

β) υπηρεσίες εφοδιασμού 'off shore' : τις θαλάσσιες μεταφορές επιβατών ή εμπορευμάτων μεταξύ οποιουδήποτε λιμένα κράτους μέλους και εγκαταστάσεων ή κατασκευών στην υφαλοκρηπίδα αυτού του κράτους μέλους

γ) θαλάσσιες ενδομεταφορές μεταξύ λιμένων σε νησιά: τις θαλάσσιες μεταφορές επιβατών ή εμπορευμάτων μεταξύ

* λιμένων της ηπειρωτικής χώρας και λιμένων ενός ή περισσοτέρων νησιών ενός και του αυτού κράτους μέλους,

* λιμένων των νησιών ενός και του αυτού κράτους μέλους.

(...)"

9. Το άρθρο 6, παράγραφος 1, τελευταία περίπτωση, προβλέπει το ακόλουθο καθεστώς παρεκκλίσεως:

"Κατά παρέκκλιση, μπορούν να εξαιρεθούν προσωρινά από την εφαρμογή του παρόντος κανονισμού οι ακόλουθες υπηρεσίες θαλασσίων μεταφορών στη Μεσόγειο και κατά μήκος των ισπανικών, των πορτογαλικών και των γαλλικών ακτών:

(...)

* τακτικές γραμμές επιβατικών μεταφορών και πορθμείων, έως την 1η Ιανουαρίου 1999."

10. Κατά το άρθρο 11, ο κανονισμός 3577/92 αρχίζει να ισχύει την 1η Ιανουαρίου 1993.

11. Η εν προκειμένω διατυπωθείσα από την Επιτροπή αιτίαση αναφέρεται κυρίως στον κανονισμό 4055/86. Κατά την Επιτροπή, είναι ασυμβίβαστα προς τις διατάξεις του εν λόγω κανονισμού τα άρθρα R 212-17, R 212-19 και R 212-20 του κώδικα περί των γαλλικών θαλασσίων λιμένων (6). Οι διατάξεις αυτές ρυθμίζουν τις λεπτομέρειες του λιμενικού δικαιώματος (άρθρο L 211-1 του κώδικα), το οποίο προβλέπεται για τη χρησιμοποίηση των γαλλικών θαλασσίων λιμένων. Κατά τη λήξη της προθεσμίας που η Επιτροπή έταξε με την αιτιολογημένη γνώμη της (περίπου τον Απρίλιο του 1993 (7)), οι διατάξεις αυτές ήταν εφαρμοστέες όπως τροποποιήθηκαν την 1η Οκτωβρίου 1992 (8).

12. Κατά το γράμμα του άρθρου R 212-17, το τέλος για τους επιβάτες εισπράττεται, σε βάρος του πλοιοκτήτη, για κάθε επιβάτη που αποβιβάστηκε, επιβιβάστηκε ή μετεπιβιβάσθηκε στους θαλασσίους λιμένες της μητροπολιτικής Γαλλίας. Ο πλοιοκτήτης μπορεί να επιρρίπτει το τέλος αυτό στους επιβάτες.

13. Με το άρθρο R 212-19, παράγραφος 1 (9), θεσπίσθηκαν οι ακόλουθες διατάξεις ως προς τα τέλη που εισπράττονται στους θαλάσσιους λιμένες της ηπειρωτικής Γαλλίας από τους επιβάτες που χρησιμοποιούν υδροπτέρυγο ή οποιοδήποτε άλλο εμπορικό πλοίο:

"* Επιβάτες με προορισμό ένα λιμένα της ηπειρωτικής Γαλλίας ή της Κορσικής: 8,28 γαλλικά φράγκα (FF) (με έκπτωση 50 % για τους επιβάτες της 4ης θέσεως). Οι επιβάτες των υδροπτερύγων ή πλοίων με μία θέση εξομοιούνται, για την είσπραξη του τέλους, προς τους επιβάτες 2ας θέσεως (1).

* Επιβάτες που προέρχονται από ή κατευθύνονται προς λιμένα των βρετανικών ή των αγγλο-νορμανδικών νήσων: 17,52 FF (2).

* Επιβάτες που προέρχονται από ή κατευθύνονται προς λιμένα ευρισκόμενο στην Ευρώπη (εκτός αυτών που αναφέρονται πιο πάνω υπό σημεία 1 και 2) ή σε οποιαδήποτε χώρα της λεκάνης της Μεσογείου: 21,01 FF (3).

* Επιβάτες που προέρχονται από ή κατευθύνονται προς οποιονδήποτε άλλον λιμένα: 74,81 FF (4)."

14. Κατά το άρθρο R 212-20, παράγραφος 1, στους θαλάσσιους λιμένες της Κορσικής, τα ίδια τέλη καθορίζονται ως εξής:

"* Επιβάτες με προορισμό λιμένα της Κορσικής ή της ηπειρωτικής Γαλλίας ή της Σαρδηνίας: 8,28 FF (με έκπτωση 50 % για τους επιβάτες της 4ης θέσεως) (1).

* Επιβάτες που προέρχονται από ή κατευθύνονται προς λιμένα ευρισκόμενο στην Ευρώπη (εκτός αυτών που αναφέρονται ανωτέρω υπό σημείο 1) ή στην Βόρεια Αφρική: 8,28 FF (2).

* Επιβάτες που προέρχονται από ή κατευθύνονται προς οποιονδήποτε άλλον λιμένα: 49,88 FF (3)."

15. ΙΙ. Η Επιτροπή αμφισβητεί τις διατάξεις αυτές για δύο λόγους:

* Αφενός, αυτές περιέχουν διαφορετικούς συντελεστές τελών, ανάλογα με το εάν η μεταφορά πραγματοποιείται προς έναν γαλλικό λιμένα ή έναν λιμένα ευρισκόμενο σε άλλο κράτος μέλος της Κοινότητας (εξαιρέσει των πλοίων που κατευθύνονται στη Σαρδηνία από την Κορσική).

* Αφετέρου, στις μεταφορές μεταξύ γαλλικών λιμένων, το τέλος εισπράττεται μόνο κατά την επιβίβαση, ενώ στις μεταφορές μεταξύ γαλλικών λιμένων και λιμένων ευρισκομένων σε άλλα κράτη μέλη, το τέλος εισπράττεται και κατά την επιβίβαση και κατά την αποβίβαση.

16. Κατά την Επιτροπή, η ρύθμιση αυτή προβαίνει, επομένως, σε διάκριση ("δυσμενή διάκριση") μεταξύ των παροχών υπηρεσιών μεταφοράς από ή προς γαλλικούς λιμένες και αυτών από ή με προορισμό λιμένα ευρισκόμενο σε άλλο κράτος μέλος, οι οποίες εμφανίζουν συνεπώς ένα διασυνοριακό στοιχείο. Η εν λόγω διαφορετική επιβολή τέλους εφαρμόζεται, παρόλον ότι η λιμενική υπηρεσία για την οποία καταβάλλεται το τέλος είναι πανομοιότυπη και στις δύο περιπτώσεις. Αυτές οι διατάξεις μπορούν να έχουν επιρροή στις επιλογές δρομολογίων των επιβατών. Συνιστούν, επομένως, εμπόδιο στην ελεύθερη παροχή των υπηρεσιών μεταφοράς, το οποίο απαγορεύεται από τον κανονισμό 4055/86.

17. Προς στήριξη των επιχειρημάτων αυτών, η Επιτροπή επικαλείται, ιδίως, την απόφαση του Δικαστηρίου της 13ης Δεκεμβρίου 1989 στην υπόθεση Corsica Ferries Ι (10). Στην απόφαση αυτή επρόκειτο επίσης για τη γαλλική κανονιστική ρύθμιση στον τομέα του λιμενικού δικαιώματος (υπό τη μορφή τελών εισπραττομένων από τους επιβιβαζομένους ή αποβιβαζομένους επιβάτες). Το άρθρο R 212-20 του κώδικα περί των θαλασσίων λιμένων, πράγματι, προέβαινε ήδη σε διάκριση, στο λυσιτελές για την υπόθεση της κύριας δίκης κείμενο, το οποίο αφορούσε την εποχή εκείνη τα έτη 1981 και 1982 (11), ανάλογα με το εάν το δρομολόγιο πραγματοποιόταν με αφετηρία ή προορισμό λιμένες της Κορσικής. Η διάκριση αυτή δεν αφορούσε τον συντελεστή των τελών αλλά τη βάση επιβολής τους: το τέλος εισπραττόταν από όλους τους επιβάτες των οποίων ο λιμένας προορισμού βρισκόταν στην Κορσική, την ηπειρωτική Γαλλία ή τη Σαρδηνία (επομένως, μόνο κατά την επιβίβαση), ενώ εισπραττόταν με ταυτόσημο συντελεστή από τους επιβάτες που προέρχονταν από ή κατευθύνονταν προς έναν λιμένα ευρισκόμενο στην Ευρώπη (επομένως και κατά την επιβίβαση και κατά την αποβίβαση) (12).

18. Το γαλλλικό Cour de cassation, το οποίο επιλήφθηκε αγωγής της εταιρίας Corsica Ferries France για την απόδοση λιμενικών δικαιωμάτων, είχε ζητήσει από το Δικαστήριο να αποφανθεί επί του συμβιβαστού της προπαρατεθείσας κανονιστικής ρυθμίσεως προς τα άρθρα 59, 62 και 84 της Συνθήκης. Δεδομένου πάντως ότι ο κανονισμός 4055/86 δεν ίσχυε ακόμη κατά την περίοδο που αφορούσε την υπόθεση της κύριας δίκης (13), το Δικαστήριο αποφάνθηκε:

"Η Συνθήκη και ιδίως με τα άρθρα της 59, 61, 62 και 84, πριν από την έναρξη της ισχύος του κανονισμού 4055/86 (...), δεν απαγόρευε σε ένα κράτος μέλος να εισπράττει, με την ευκαιρία χρησιμοποιήσεως από πλοίο λιμενικών εγκαταστάσεων κειμένων στο νησιωτικό έδαφός του, όταν οι επιβάτες προέρχονται από λιμένες κείμενους σε άλλο κράτος μέλος ή κατευθύνονται προς αυτούς, τέλη κατά την αποβίβαση και την επιβίβαση των επιβατών, ενώ στην περίπτωση μεταφοράς μεταξύ δύο λιμένων κειμένων στο εθνικό έδαφος τα εν λόγω τέλη δεν εισπράττονταν παρά μόνο για την επιβίβαση επί του πλοίου κατά την αναχώρησή του από τον νησιωτικό λιμένα."

19. Εντούτοις, το Δικαστήριο έκρινε επίσης, και η Επιτροπή εμμένει στο σημείο αυτό:

"ότι η γαλλική νομοθεσία που ενδιαφέρει στην υπόθεση της κυρίας δίκης μπορεί να αποτελεί περιορισμό της ελεύθερης παροχής των υπηρεσιών στο εσωτερικό της Κοινότητας, υπό την έννοια του άρθρου 59, πρώτο εδάφιο, της Συνθήκης ΕΟΚ, καθόσον συνεπάγεται διάκριση σε βάρος του παρέχοντος υπηρεσίες που εκτελεί μεταφορές μεταξύ λιμένα κειμένου στο εθνικό έδαφος και λιμένα κειμένου σε άλλο κράτος μέλος της Κοινότητας σε σχέση προς εκείνον που εκτελεί μεταφορές μεταξύ δύο λιμένων κειμένων στο εθνικό έδαφος".

20. Η Επιτροπή θεωρεί, εξάλλου, ότι ο κανονισμός 3577/92 * τον οποίο το καθού κράτους μέλος επικαλείται αμυνόμενο, όπως θα εκθέσω κατωτέρω * ενισχύει ακόμη την προβαλλομένη διάκριση. Οι επίδικες διατάξεις, είναι αληθές, δεν προβαίνουν αμέσως σε δυσμενή διάκριση βάσει της ιθαγενείας του παρέχοντος υπηρεσίες. Εντούτοις, ενόψει του άρθρου 6 του κανονισμού 3577/92, έως το 1999 μόνον οι Γάλλοι πλοιοκτήτες, με πλοία που φέρουν γαλλική σημαία, μπορούν να πραγματοποιούν τις θαλάσσιες ενδομεταφορές, ενώ οι πλοιοκτήτες άλλων κρατών μελών πρέπει να περιορίζονται σε υπηρεσίες μεταφοράς πραγματοποιούμενες μεταξύ των γαλλικών λιμένων και των λιμένων άλλων κρατών μελών. Συνεπώς, οι επίδικες διατάξεις δημιουργούν επιπλέον συγκεκαλυμμένη δυσμενή διάκριση βάσει της ιθαγενείας.

21. ΙΙΙ. Το καθού κράτος μέλος αντιτάσσει σ' αυτό ότι ο κανονισμός 4055/86 περιορίζεται στις παροχές υπηρεσιών μεταφοράς μεταξύ κρατών μελών και μεταξύ κρατών μελών και τρίτων χωρών, ενώ η ελεύθερη παροχή υπηρεσιών στον τομέα των θαλασσίων ενδομεταφορών αποτελεί αντικείμενο του κανονισμού 3577/92. Κατά το άρθρο 6 του εν λόγω κανονισμού, η αρχή της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών δεν εφαρμόζεται, στην περίπτωση της Γαλλίας, έως την 1η Ιανουαρίου 1999, στις μεταφορές που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο των θαλασσίων ενδομεταφορών. 'Οσον αφορά τις δύο κατηγορίες παροχών υπηρεσιών, η Γαλλία ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις που απορρέουν από την αρχή της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών. Οι απαιτήσεις αυτές συνεπάγονται "την κατάργηση κάθε διακρίσεως έναντι του παρέχοντος υπηρεσία λόγω της ιθαγενείας του ή του γεγονότος ότι είναι εγκατεστημένος σε άλλο κράτος μέλος και όχι στο κράτος μέλος όπου παρέχεται η υπηρεσία (14)".

22. Σύμφωνα με την αρχή αυτή, όλοι οι επιχειρηματίες που προβαίνουν σε ενδοκοινοτικές μεταφορές ή συνδέσεις με τις τρίτες χώρες από ή προς έναν γαλλικό λιμένα βρίσκονται στην ίδια νομική κατάσταση έναντι του τέλους των επιβατών. Δεν υφίσταται καμία δυσμενής διάκριση μεταξύ των Γάλλων επιχειρηματιών και αυτών που προέρχονται από άλλα κράτη μέλη. 'Ολοι οι επιχειρηματίες που προέρχονται από άλλα κράτη μέλη βρίσκονται επίσης στην ίδια κατάσταση έναντι της γαλλικής κανονιστικής ρυθμίσεως του εθνικού cabotage.

23. Η εκ μέρους της Γαλλίας τήρηση των κανόνων περί απαγορεύσεως των διακρίσεων που απορρέουν από τη Συνθήκη πρέπει να εκτιμάται χωριστά στο πλαίσιο καθεμίας από τις δύο κατηγορίες παροχών υπηρεσιών. Δεν είναι δυνατόν, όπως το πράττει η Επιτροπή, να συγκρίνονται η μία με την άλλη οι γαλλικές κανονιστικές ρυθμίσεις. Με το υπόμνημα ανταπαντήσεώς της, η Γαλλική Κυβέρνηση προσθέτει ότι η αρχή της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών που εφαρμόζεται στις θαλάσσιες μεταφορές δεν συνεπάγεται, στην πραγματικότητα, ότι οι ενδοκοινοτικές μεταφορές δεν μπορούν να ρυθμίζονται διαφορετικά από τις εσωτερικές μεταφορές, κατά μείζονα λόγο όταν η αρχή αυτή εφαρμόζεται μόνο σε μία από τις δύο κατηγορίες μεταφορών.

24. 'Οσον αφορά την απόφαση Corsica Ferries I, η Γαλλική Κυβέρνηση θεωρεί ότι δεν μπορεί να συναχθεί κανένα συμπέρασμα από τη διατύπωση του διατακτικού της αποφάσεως αυτής. Την εποχή εκείνη, το Δικαστήριο δεν είχε κληθεί να αποφανθεί επί του συμβιβαστού της γαλλικής νομοθεσίας προς τον κανονισμό 4055/86, εφόσον αυτός ο τελευταίος δεν εφαρμοζόταν κατά την εν λόγω περίοδο. Διαπιστώνοντας ότι η γαλλική κανονιστική ρύθμιση "μπορεί να αποτελεί" (15) περιορισμό της ελεύθερης παροχής των υπηρεσιών, το Δικαστήριο δεν αποφάνθηκε ότι αυτή αποτελούσε τέτοιο περιορισμό αλλ' ότι ενείχε τη δυνατότητα αυτή. Το Δικαστήριο δεν διευκρίνισε τις συνθήκες υπό τις οποίες η δυνατότητα αυτή πραγματοποιείται.

25. Η Γαλλική Κυβέρνηση αμφισβητεί, επίσης, το επιχείρημα της Επιτροπής, κατά το οποίο υφίσταται συγκεκαλυμμένη διάκριση στηριζομένη στην ιθαγένεια του παρέχοντος υπηρεσίες. Το γεγονός ότι οι γαλλικές ή οι εγκατεστημένες στη Γαλλία εταιρίες είναι οι μόνες που δικαιούνται να διασφαλίζουν τις θαλάσσιες ενδομεταφορές και επωφελούνται εκ του λόγου αυτού ευνοϊκότερων τελών οφείλεται στο ότι * δυνάμει της ιδίας της κοινοτικής ρυθμίσεως * για τις θαλάσσιες ενδομεταφορές στη Γαλλία δεν ισχύει ακόμη η ελεύθερη παροχή υπηρεσιών. Εξάλλου, η ενδοκοινοτική μεταφορά επιβατών από ή προς τους γαλλικούς λιμένες, για την οποία επιβάλλεται μεγαλύτερο τέλος, διασφαλίζεται σε μεγάλο βαθμό από γαλλικές ή εγκατεστημένες στη Γαλλία εταιρίες.

26. Κατά τη γνώμη της Γαλλικής Κυβερνήσεως, το επιχείρημα της Επιτροπής, κατά το οποίο το σύστημα της γαλλικής κανονιστικής ρυθμίσεως ευνοεί τις μεταφορές μεταξύ εθνικών λιμένων σε σχέση προς τις ενδοκοινοτικές μεταφορές, είναι επίσης αβάσιμο. Αφενός, η διαφορά στα τέλη λαμβανομένης υπόψη της τιμής του εισιτηρίου είναι ελαχιστοτάτη για να μπορεί να επηρεάζει την επιλογή του τόπου προορισμού ή να προκαλεί στρέβλωση του ανταγωνισμού υπέρ της εσωτερικής υπηρεσίας θαλασσίων μεταφορών κατά τρόπο πέραν του απολύτως περιθωριακού. Αφετέρου, η αιτίαση αυτή της Επιτροπής δεν αφορά τους κανόνες της Συνθήκης περί της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών, αλλά τους κανόνες περί του ανταγωνισμού. 'Ομως, η προσφυγή της Επιτροπής δεν επεκτείνεται στους κανόνες ανταγωνισμού.

27. Κατά την προφορική διαδικασία, η Γαλλική Κυβέρνηση ισχυρίστηκε ακόμη ότι οι παροχές υπηρεσιών στον τομέα των μεταφορών στις οποίες αναφέρεται η Επιτροπή, δηλαδή αυτές μεταξύ της ηπειρωτικής Γαλλίας και της Κορσικής αφενός και μεταξύ της Κορσικής και της Ιταλίας αφετέρου, είναι διαφορετικής φύσεως. Οι υπηρεσίες θαλασσίων ενδομεταφορών μεταξύ της Κορσικής και του ηπειρωτικού εδάφους διασφαλίζονται δυνάμει εκχωρήσεως εκ μέρους των τοπικών αρχών της Κορσικής, κατά το γράμμα της οποίας οι εν λόγω υπηρεσίες πρέπει να εμφανίζουν κατά τη διάρκεια όλου του έτους εύλογη συχνότητα και να πραγματοποιούνται με ειδικές τιμές. Αντιθέτως, οι μεταφορές μεταξύ της Κορσικής και της Ιταλίας εμφανίζουν εποχιακό χαρακτήρα και εξελίσσονται επί καθαρά εμπορικής βάσεως. Οι εφαρμοζόμενες τιμές είναι χαμηλότερες από αυτές που εφαρμόζονται μεταξύ της Κορσικής και του ηπειρωτικού εδάφους, η διαφορά δε αυτή υπήρχε ήδη πριν από τη θέσπιση της εισπράξεως του τέλους κατά την αποβίβαση (16). Επομένως, τα επιχειρήματα που προέβαλε εν προκειμένω η Επιτροπή είναι εντελώς θεωρητικά.

28. Για να ολοκληρώσω, ας αναφέρω τέλος ότι, σύμφωνα με τις συμπίπτουσες πληροφορίες που παρέσχον οι διάδικοι κατά την προφορική διαδικασία, οι επίδικες διατάξεις τροποποιήθηκαν μετά την κατάθεση του υπομνήματος ανταπαντήσεως. Σύμφωνα με το νέο κείμενο (17), το τέλος εισπράττεται στο εξής κατά την επιβίβαση και κατά την αποβίβαση, και για τις δύο κατηγορίες μεταφορών για τις οποίες πρόκειται στην παρούσα περίπτωση, με ενιαίους συντελεστές.

29. IV. Η Επιτροπή ζητεί από το Δικαστήριο:

* να διαπιστώσει ότι η Γαλλική Δημοκρατία, διατηρώντας σε ισχύ, με την ευκαιρία χρησιμοποιήσεως από πλοίο λιμενικών εγκαταστάσεων κειμένων στο ηπειρωτικό ή νησιωτικό έδαφός της, όταν οι επιβάτες προέρχονται από ή κατευθύνονται προς λιμένες άλλου κράτους μέλους, ένα σύστημα εισπράξεως τελών κατά την επιβίβαση και την αποβίβαση των επιβατών, ενώ στην περίπτωση μεταφοράς μεταξύ δύο λιμένων ευρισκομένων στο εθνικό έδαφος τα εν λόγω τέλη εισπράττονται μόνον για την επιβίβαση επί του πλοίου κατά την αναχώρησή του από τον ηπειρωτικό ή τον νησιωτικό λιμένα, και εισπράττοντας υψηλότερα τέλη για την περίπτωση που οι επιβάτες προέρχονται ή κατευθύνονται προς λιμένες άλλων κράτων μελών απ' ό,τι για την περίπτωση που αυτοί κατευθύνονται προς λιμένα του εθνικού εδάφους, παρέβη τις υποχρεώσεις που υπέχει από το άρθρο 1 του κανονισμού 4055/86 του Συμβουλίου, της 22ας Δεκεμβρίου 1986, για την εφαρμογή της αρχής της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών στον τομέα των θαλασσίων μεταφορών μεταξύ κρατών μελών και μεταξύ κρατών μελών και τρίτων χωρών

* να καταδικάσει τη Γαλλική Δημοκρατία στα δικαστικά έξοδα.

Η Γαλλική Δημοκρατία ζητεί από το Δικαστήριο:

* να κρίνει την προσφυγή αβάσιμη

* να καταδικάσει την προσφεύγουσα στα δικαστικά έξοδα.

Β * Ανάλυση

30. Ι. Η προσφυγή της Επιτροπής θέτει κυρίως το ερώτημα αν το γεγονός ότι το σύστημα επιβολής τελών για τις εθνικές μεταφορές είναι πιο ευνοϊκό για τους ενδιαφερομένους επιχειρηματίες απ' ό,τι αυτό που προβλέπεται για τις ενδοκοινοτικές μεταφορές συνιστά προσβολή της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών που εγγυάται ο κανονισμός 4055/86. Η Επιτροπή διακρίνει σ' αυτό μία αυτοτελή παράβαση της Συνθήκης. Η συγκεκαλυμμένη δυσμενής διάκριση για λόγους ιθαγενείας, την οποία αναφέρει η Επιτροπή, δεν συνιστά αντιθέτως, κατά την άποψη αυτής της τελευταίας, όπως προκύπτει από τα επιχειρήματά της που αναφέρθηκαν συνοπτικώς πιο πάνω, παρά μόνο ένα δευτερεύον αποτέλεσμα της παραβάσεως αυτής.

31. ΙΙ. Ως προς το ερώτημα το οποίο, ενόψει των σκέψεων αυτών, αποτελεί το κεντρικό σημείο της διαφοράς, πρέπει, καταρχάς, να διαπιστωθεί ότι το γαλλικό σύστημα δεν προβαίνει σε διάκριση λόγω της ιθαγενείας ή του τόπου εγκαταστάσεως του παρέχοντος υπηρεσίες, αλλά ανάλογα με τα αντίστοιχα δρομολόγια.

32. Συνεπώς, πρέπει να εξεταστεί αν, πέραν των νομοθεσιών που δημιουργούν διακρίσεις λόγω ιθαγενείας ή λόγω του τόπου εγκαταστάσεως, η αρχή της ελεύθερης παροχής των υπηρεσιών, όπως ορίζεται στον κανονισμό 4055/86, απαγορεύει επίσης τις νομοθεσίες που αφορούν τη διάκριση για την οποία πρόκειται στην παρούσα υπόθεση.

33. Εκτός της αποφάσεως Corsica Ferries I, της οποίας η αξία ως σημείου αναφοράς αμφισβητείται μεταξύ των διαδίκων, το Δικαστήριο δεν αποφάνθηκε ακόμη επί του ερωτήματος αυτού. Εντούτοις, ορισμένες αποφάσεις που ερμήνευσαν τις θεμελιώδεις ελευθερίες σε άλλους τομείς παρέχουν χρήσιμες ενδείξεις, όταν λαμβάνεται υπόψη μια σταθερά των εν λόγω θεμελιωδών ελευθεριών. Η σταθερά αυτή συνίσταται στο ότι η άσκηση των θεμελιωδών ελευθεριών αφορά πάντοτε * τουλάχιστον * δύο κράτη μέλη της Κοινότητας: οι δραστηριότητες, των οποίων όλα τα στοιχεία περιορίζονται στο εσωτερικό ενός μόνο κράτους μέλους, δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής των θεμελιωδών ελευθεριών (18).

34. Προκειμένου οι θεμελιώδεις ελευθερίες να μπορούν να είναι πλήρεις αποτελεσματικότητας, όλα τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη πρέπει να συνεργάζονται για την υλοποίησή τους, δηλαδή η διάβαση ενδοκοινοτικού συνόρου δεν πρέπει να εμποδίζεται από ειδικούς περιορισμούς.

35. Η σκέψη αυτή προϋποθέτει ήδη την οικονομία των άρθρων 30 επ.: δεν απαγορεύεται μόνο στο κράτος εισαγωγής (άρθρο 30) αλλά επίσης στο κράτος εξαγωγής (άρθρο 34) να εμποδίζει την ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων.

36. Η τελευταία αυτή διάταξη αφορά, κατά πάγια νομολογία του Δικαστηρίου από την απόφαση Groenveld και εφεξής (19),

"τα εθνικά μέτρα, τα οποία έχουν ως αντικείμενο ή ως συνέπεια τον περιορισμό ειδικώς των ρευμάτων των εξαγωγών κατά την κατ' αυτόν τον τρόπο καθιέρωση διαφορετικής μεταχειρίσεως μεταξύ του εσωτερικού εμπορίου και του εξαγωγικού εμπορίου ενός κράτους μέλους, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται ένα ιδιαίτερο πλεονέκτημα υπέρ της εθνικής παραγωγής ή της εσωτερικής αγοράς του οικείου κράτους εις βάρος της παραγωγής ή του εμπορίου άλλων κρατών μελών".

37. Κατ' άλλη διατύπωση: το κράτος μέλος εξαγωγής, εντός του οποίου εκδίδεται η πράξη που αποβλέπει στη διαφύλαξη της θεμελιώδους ελευθερίας, δεν μπορεί να αντιμετωπίζει τις μετακινήσεις εμπορευμάτων που διέρχονται τα σύνορά του και, συνεπώς, εμφανίζουν το καθοριστικό ενόψει των άρθρων 30 επ. στοιχείο της διελεύσεως των συνόρων, λιγότερο ευνοϊκά απ' ότι αυτές που περιορίζονται στο εσωτερικό των συνόρων του και από τις οποίες το στοιχείο αυτό, επομένως, απουσιάζει.

38. 'Οπως ήδη εξήγησα με τις προτάσεις μου στην απόφαση Peralta (20), η ίδια αρχή εφαρμόζεται επίσης στους τομείς της ελευθερίας εγκαταστάσεως και της ελεύθερης κυκλοφορίας των υπηρεσιών. Ως προς την ελευθερία εγκαταστάσεως, που διέπεται από τα άρθρα 52 επ., το Δικαστήριο διευκρίνισε με την απόφαση Daily Mail (21) τα εξής:

"Οι διατάξεις αυτές έχουν μεν κύριο σκοπό να εξασφαλίσουν στο κράτος μέλος υποδοχής ίση μεταχείριση προς τους ημεδαπούς, απαγορεύουν όμως και στο κράτος μέλος καταγωγής να εμποδίζει την εγκατάσταση σε άλλο κράτος μέλος ενός από τους υπηκόους του ή μιας εταιρίας που έχει συσταθεί σύμφωνα με τη νομοθεσία του και καλύπτεται από τον ορισμό του άρθρου 58. 'Οπως ορθώς παρατήρησε η Επιτροπή, τα δικαιώματα που εγγυώνται τα άρθρα 52 επ. θα καθίσταντο κενά περιεχομένου, αν το κράτος καταγωγής μπορούσε να απαγορεύει στις επιχειρήσεις να αποχωρούν προκειμένου να εγκατασταθούν σε άλλο κράτος μέλος. Για τα φυσικά πρόσωπα, το δικαίωμα να εγκαταλείψουν τη χώρα τους προς τον σκοπό αυτό προβλέπεται ρητά από την οδηγία 73/148 (...)"

39. Η απόφαση Corsica Ferries Ι και, ιδίως, η προπαρατεθείσα σκέψη 7 (22), ακολουθεί επίσης την ίδια λογική. Η διατυπουμένη στο σημείο αυτό σκέψη συμπίπτει με τις προτάσεις που παρουσίασα στο πλαίσιο της ιδίας υποθέσεως. Υποστήριξα εκεί τη σκέψη ότι, αν ο κανονισμός 4055/86 είχε ήδη τύχει εφαρμογής κατά τη διάρκεια της συναφούς για την εποχή εκείνη περίοδο, θα είχαμε ενώπιόν μας έναν περιορισμό της ελεύθερης παροχής των υπηρεσιών, διότι οι διερχόμενες τα σύνορα μεταφορές δεν υπέκειντο στους ίδιους όρους με τις καθαρά εσωτερικές μεταφορές (23).

40. Πράγματι, αν ο παρέχων υπηρεσίες (θαλασσίων μεταφορών), εγκατεστημένος στο κράτος μέλος Α, μεταφέρει πρόσωπα ή εμπορεύματα μεταξύ του κράτους αυτού και ενός άλλου κράτους μέλους Β, η μεταφορά αυτή εμφανίζει το στοιχείο της διελεύσεως των συνόρων, το οποίο είναι καθοριστικό ως προς την ελεύθερη παροχή των υπηρεσιών κατά την έννοια του άρθρου 1 του κανονισμού 4055/86, εφόσον η εν λόγω παροχή υπηρεσιών πραγματοποιείται, τουλάχιστον μερικώς, εντός άλλου κράτους μέλους από αυτό εντός του οποίου ο εν λόγω επιχειρηματίας είναι εγκατεστημένος (24). Εφόσον μια μεταφορά η οποία εμφανίζει το εν λόγω στοιχείο της διελεύσεως των συνόρων, αντιμετωπίζεται λιγότερο ευνοϊκά απ' ό,τι μια μεταφορά από την οποία λείπει το στοιχείο αυτό, η ελεύθερη παροχή υπηρεσιών του εν λόγω επιχειρηματία εμποδίζεται λόγω περιορισμού παρόμοιου με αυτόν που αναφέρεται στην απόφαση Groenveld στον τομέα της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων.

41. Η άποψη της Γαλλικής Κυβερνήσεως, κατά την οποία η αρχή της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών δεν εφαρμόζεται ακόμη, έως την 1η Ιανουαρίου 1999, στις καθαρά εσωτερικές μεταφορές που αναφέρονται ως στοιχείο συγκρίσεως, δεν επηρεάζει ουδόλως τη συλλογιστική αυτή. Για τους σκοπούς της παρούσας υποθέσεως, αρκεί να υφίσταται αγορά cabotage και να ευνοείται σε σχέση προς την αγορά στο πλαίσιο της οποίας οι Γάλλοι πλοιοκτήτες ενεργούν ως εξαγωγείς παροχών υπηρεσιών. 'Οπως η Γαλλική Κυβέρνηση δέχθηκε, αυτή η αγορά cabotage υφίσταται, ιδίως μεταξύ της Κορσικής και της ηπειρωτικής Γαλλίας. Το γεγονός ότι η ελεύθερη παροχή υπηρεσιών δεν εφαρμόζεται ακόμη στο πλαίσιο της αγοράς αυτής σημαίνει απλώς ότι οι επιχειρηματίες άλλων κρατών μελών δεν έχουν δικαίωμα προσβάσεως σ' αυτή. Πάντως, αυτό δεν έχει σχέση με την πρότασή μου, κατά την οποία οι παροχές υπηρεσιών που αφορούν το έδαφος άλλου κράτους μέλους πρέπει να μπορούν να υπόκεινται στους ίδιους όρους με αυτές που περιορίζονται στο εσωτερικό του εδάφους του κράτους μέλους εγκαταστάσεως (25).

42. Εντούτοις, είναι ορθό ότι όλες αυτές οι σκέψεις αφορούν άμεσα μόνο τους επιχειρηματίες που είναι εγκατεστημένοι στη Γαλλία. Οι επιχειρηματίες άλλων κρατών μελών (καθώς και εκείνοι που εξομοιούνται προς αυτούς δυνάμει του άρθρου 1, παράγραφος 2, του κανονισμού 4055/86), οι οποίοι παρέχουν υπηρεσίες μεταφοράς μεταξύ της Γαλλίας και άλλων κρατών μελών, δεν είναι, σε σχέση προς τη Γαλλία, εξαγωγείς αλλά εισαγωγείς των εν λόγω παροχών υπηρεσιών (26).

Η παρούσα υπόθεση, η οποία αφορά τις γαλλικές διατάξεις εν γένει, περιέχει, στο μέτρο αυτό, ένα νέο στοιχείο σε σχέση προς την υπόθεση Corsica Ferries I, η οποία αφορούσε παρέχοντα υπηρεσίες εγκατεστημένο στη Γαλλία.

43. Ως προς το σημείο αυτό, αρκεί να σκεφθούμε τι θα συνέβαινε αν το εφαρμοζόμενο στο cabotage ευνοϊκότερο σύστημα επεκτεινόταν, στο πλαίσιο των μεταφορών από και προς άλλα κράτη μέλη, μόνο σε εκμεταλλευομένους πλοία που είναι εγκατεστημένοι στη Γαλλία. Αυτό θα σήμαινε σαφή παραβίαση της διατυπουμένης στο άρθρο 8 του κανονισμού 4055/86 αρχής της απαγορεύσεως των διακρίσεων, που συνιστά στοιχείο της "ελεύθερης παροχής των υπηρεσιών" κατά την έννοια του άρθρου 1 του εν λόγω κανονισμού. Από τη σχετική με το άρθρο 60, παράγραφος 3, της Συνθήκης νομολογία προκύπτει ότι το άρθρο αυτό του κανονισμού αφορά κάθε δυσμενή διάκριση πραγματοποιουμένη έναντι του παρέχοντος υπηρεσίες λόγω της ιθαγενείας του ή του γεγονότος ότι είναι εγκατεστημένος σε άλλο κράτος μέλος από αυτό εντός του οποίου πρέπει να πραγματοποιηθεί η παροχή υπηρεσίας (27).

44. Επομένως, οι επίδικες γαλλικές διατάξεις συνιστούν παράβαση του άρθρου 1 του κανονισμού 4055/86.

45. Ο ισχυρισμός του καθού κράτους μέλους, κατά τον οποίο, λόγω του ύψους της τιμής της μεταφοράς και της σχέσεως μεταξύ των τιμών των δύο κατηγοριών μεταφορών, τα επίδικα τέλη δεν μπορούν να επηρεάσουν την επιλογή του προορισμού των επιβατών, δεν θίγει ουδόλως το συμπέρασμα αυτό.

46. Η απαγόρευση του να αντιμετωπίζονται ευνοϊκότερα οι εθνικές παροχές υπηρεσιών απ' ό,τι αυτές που αφορούν το έδαφος άλλου κράτους μέλους δεν αφήνει περιθώριο για έναν κανόνα de minimis. Η απαγόρευση αυτή αποτελεί, πράγματι, την ανεστραμμένη εικόνα της απαγορεύσεως της διακρίσεως λόγω της ιθαγενείας ή του τόπου εγκαταστάσεως του παρέχοντος υπηρεσίες. Η τελευταία αυτή απαγόρευση επεκτείνεται πάντως σε "κάθε διάκριση" αυτής της φύσεως (28), χωρίς να προβλέπεται επιφύλαξη ως προς τις διακρίσεις που έχουν μικρή σημασία (29).

47. Ο ισχυρισμός, τον οποίο προέβαλε το καθού κράτος μέλος κατά την προφορική διαδικασία και ο οποίος στηρίζεται στη διαφορά μεταξύ των μεταφορών μεταξύ της Κορσικής και της ηπειρωτικής Γαλλίας αφενός και της Κορσικής και της Ιταλίας αφετέρου (30), επίσης δεν με πείθει. Αυτός περιορίζεται ουσιαστικά στην επανάληψη του επιχειρήματος που μόλις εξέτασα σχετικά με τον ήσσονος σημασίας χαρακτήρα της παραβάσεως και πρέπει, επομένως, να απορριφθεί για τους ίδιους λόγους.

48. Αν ο ισχυρισμός αυτός πρέπει να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι το καθού κράτος μέλος επικαλείται προς υπεράσπισή του το άρθρο 90, παράγραφος 2, της Συνθήκης, επίσης δεν μπορεί να γίνει δεκτός. Εκτός του γεγονότος ότι η επίκληση της διατάξεως αυτής γίνεται με καθυστέρηση ενόψει του άρθρου 42, παράγραφος 2, του Κανονισμού Διαδικασίας, δεν αποδεικνύεται επίσης ότι η επιβολή διαφορετικού τέλους είναι αναγκαία για την εκπλήρωση του έργου που έχει ανατεθεί στον δικαιούχο της αδείας εκμεταλλεύσεως.

49. Η κατά τον τρόπο αυτό διαπιστωθείσα παράβαση του άρθρου 1 του κανονισμού 4055/86 εξακολούθησε μετά τη λήξη της προθεσμίας που έταξε η Επιτροπή με την αιτιολογημένη γνώμη της (και έως μετά την κατάθεση του υπομνήματος ανταπαντήσεως). Η επελθούσα με το διάταγμα 94-420 (31) τροποποίηση δεν μπορεί να ληφθεί υπόψη για τους σκοπούς της παρούσας διαδικασίας, δεδομένου ότι, ως προς αυτή, σημασία έχει μόνο η νομική κατάσταση που υφίστατο κατά τη λήξη της αναφερθείσας προθεσμίας (32).

Γ * Πρόταση

50. Βάσει των προεκτεθεισών σκέψεων, προτείνω στο Δικαστήριο:

* να κρίνει παραδεκτή την προσφυγή της Επιτροπής

* να καταδικάσει το καθού κράτος μέλος στα δικαστικά έξοδα σύμφωνα με το άρθρο 69, παράγραφος 2, του Κανονισμού Διαδικασίας.

(*) Γλώσσα του πρωτοτύπου: η γερμανική.

(1) * Κανονισμός του Συμβουλίου της 22ας Δεκεμβρίου 1986 για την εφαρμογή της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών στον τομέα των θαλασσίων μεταφορών μεταξύ κρατών μελών και μεταξύ κρατών μελών και τρίτων χωρών (ΕΕ L 378, σ. 1).

(2) * Βλ., επίσης, τη δεύτερη αιτιολογική σκέψη του κανονισμού 4055/86.

(3) * Πάγια νομολογία: βλ., τελευταία, την απόφαση της 17ης Μαΐου 1994, C-18/93, Corsica Ferries Italia (Συλλογή 1994, σ. Ι-0000, σκέψη 24).

(4) * Εξάλλου, με τις διατάξεις αυτές εξηγείται το άρθρο 9 του κανονισμού που εμπνέεται από το άρθρο 65 της Συνθήκης.

(5) * Κανονισμός του Συμβουλίου, της 7ης Δεκεμβρίου 1992, για την εφαρμογή της αρχής της ελεύθερης κυκλοφορίας των υπηρεσιών στις θαλάσσιες μεταφορές στο εσωτερικό των κρατών μελών (θαλάσσιες ενδομεταφορές * cabotage) (ΕΕ L 364, σ. 7).

(6) * Βλ. το κωδικοποιηθέν κείμενο σύμφωνα με το διάταγμα 78-487 [Journal officiel de la Republique francaise (JORF) της 2.4.1978].

(7) * Η αιτιολογημένη γνώμη φέρει ημερομηνία 25 Ιανουαρίου 1993. Σ' αυτή διευκρινίζεται ότι το οικείο κράτος μέλος καλείται να συμμορφωθεί προς την αιτιολογημένη γνώμη εντός προθεσμίας δύο μηνών από της κοινοποιήσεως αυτής. Υποθέτω ότι το έγγραφο αυτό απεστάλη αμέσως μετά τη σύνταξή του.

(8) * Διάταγμα 92-1089 (JORF της 7.10.1992).

(9) * Η παράγραφος 2 προέβλεπε ορισμένες εκπτώσεις, οι οποίες πάντως δεν παρουσιάζουν ενδιαφέρον για την παρούσα διαφορά.

(10) * Απόφαση C-49/89, Corsica Ferries France (Συλλογή 1989, σ. 4441).

(11) * Βλ. τη σκέψη 14 της παρατεθείσας αποφάσεως στην προηγουμένη υποσημείωση.

(12) * Βλ. το δεύτερο εδάφιο του σημείου Ι.1 της εκθέσεως ακροατηρίου στην απόφαση Corsica Ferries Ι.

(13) * 'Οπ.π., σημείο 17.

(14) * Απόφαση της 3ης Φεβρουαρίου 1982, 62/81 και 63/81, Seco et Desquenne και Giral (Συλλογή 1982, σ. 223, σκέψη 8). Βλ., πιο πρόσφατα, τις αποφάσεις της 25ης Ιουλίου 1991, C-288/89, Collectieve Antennevoorziening Gouda (Συλλογή 1991, σ. Ι-4007, σκέψη 10), και C-353/89, Επιτροπή κατά Κάτω Χωρών (Συλλογή 1991, σ. Ι-4069, σκέψη 14).

(15) * 'Οπ.π., σημείο 19.

(16) * Μεταξύ της 27ης Ιανουαρίου 1969 και της 12ης Μαρτίου 1981, στις μεταφορές μεταξύ της Κορσικής και της Ιταλίας εφαρμοζόταν ένα σύστημα ενιαίας επιβολής τέλους (κατά την επιβίβαση): βλ. το τρίτο εδάφιο του σημείου Ι-1 της εκθέσεως ακροατηρίου στην απόφαση Corsica Ferries Ι.

(17) * Βλ. JORF της 28.5.1994.

(18) * Σχετικά με την ελεύθερη κυκλοφορία των υπηρεσιών βλ., για παράδειγμα, την απόφαση της 23ης Απριλίου 1991, C-41/90, Hoefner και Elser (Συλλογή 1991, σ. Ι-1979, σκέψη 37).

(19) * Απόφαση της 8ης Νοεμβρίου 1979, 15/79, Groenveld (Συλλογή τόμος 1979/ΙΙ, σ. 649, σκέψη 7).

(20) * Προτάσεις της 11ης Μαΐου 1994 στο πλαίσιο της αποφάσεως της 14ης Ιουλίου 1994, C-379/92, Matteo Peralta (Συλλογή 1994, σ. Ι-0000, σημεία 90 έως 93).

(21) * Απόφαση της 27ης Σεπτεμβρίου 1988, 81/87, Daily Mail (Συλλογή 1988, σ. 5483, σκέψη 16).

(22) * 'Οπ.π., σημείο 19.

(23) * Προτάσεις της 8ης Νοεμβρίου 1989, Συλλογή 1989, σ. 4447, 4450, σημείο 17.

(24) * Συγκρίνατε τις σκέψεις 9 και 10 των αποφάσεων της 26ης Φεβρουαρίου 1991, C-154/89, Επιτροπή κατά Γαλλίας (Συλλογή 1991, σ. Ι-659), και C-198/89, Επιτροπή κατά Ελλάδος (Συλλογή 1991, σ. Ι-727) τις σκέψεις 8 και 9 της αποφάσεως της 26ης Φεβρουαρίου 1991, C-180/89, Επιτροπή κατά Ιταλίας (Συλλογή 1991, σ. Ι-709). Βλ. επίσης τις προτάσεις μου στην υπόθεση Peralta, προπαρατεθείσα υποσημείωση 20, σημεία 74 και 75.

(25) * Βλ., επίσης, το σημείο 23 των προτάσεών μου στην υπόθεση Corsica Ferries I, προπαρατεθείσα υποσημείωση 23, ανωτέρω.

(26) * Ενώ, στην περίπτωση της κυκλοφορίας των εμπορευμάτων, η διαδικασία εξαγωγής αφορά το κράτος εντός του οποίου το εμπόρευμα (προτού να εξαχθεί) βρίσκεται σε ελεύθερη κυκλοφορία, στην περίπτωση της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών, το κράτος εξαγωγής , κατά την έννοια των προπαρατεθεισών σκέψεων, είναι το κράτος εγκαταστάσεως, από το έδαφος του οποίου πραγματοποιείται η παροχή. 'Οσον αφορά τον προβληματισμό σχετικά με τις παροχές υπηρεσιών που πραγματοποιούνται από εγκατάσταση εντός άλλου κράτους μέλους με σκοπό να περιγραφούν οι εθνικές διατάξεις, βλ. τις προτάσεις μου της 16ης Ιουνίου 1994 στην υπόθεση C-23/93, TV 10 SA (Συλλογή 1994, σ. Ι-0000) και τη νομολογία που αναφέρεται εκεί.

(27) * 'Οπ.π., σημείο 21 και υποσημείωση 14.

(28) * Βλ. τις παρατιθέμενες στην υποσημείωση 16 αποφάσεις, ιδίως τις σκέψεις 10 και 11 της αποφάσεως Collectieve Antennevoorziening Gouda, καθώς και τις σκέψεις 14 και 15 της αποφάσεως Επιτροπή κατά Κάτω Χωρών.

(29) * Βλ., επίσης, τη σκέψη 8 της αποφάσεως Corsica Ferries I, προπαρατεθείσα στην υποσημείωση 10.

(30) * 'Οπ.π., σημείο 27.

(31) * 'Οπ.π., υποσημείωση 17.

(32) * Βλ., για παράδειγμα, την απόφαση της 17ης Ιουνίου 1987, 154/85, Επιτροπή κατά Ιταλίας (Συλλογή 1987, σ. 2717, σκέψη 6).