Υπόθεση C-59/89

Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων

κατά

Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας

«Οδηγίες — Φύση του μέτρου μεταφοράς στο εσωτερικό δίκαιο — Ατμοσφαιρική ρύπανση — Μόλυβδος»

Έκθεση για την επ' ακροατηρίου συζήτηση

Προτάσεις του γενικού εισαγγελέα J. Mischo της 6ης Φεβρουαρίου 1991   2625

Απόφαση του Δικαστηρίου της 30ής Μαΐου 1991   2626

Περίληψη της αποφάσεως

1. Πράξεις των οργάνων – Οδηγίες – Εκτέλεση από τα κράτη μέλη – Μεταφορά οδηγίας στο εθνικό δίκαιο χωρίς νομοθετική πράξη – Προϋποθέσεις – Ύπαρξη γενικού νομικού πλαισίου εξαοφαλίζοντος την πλήρη εφαρμογή της οδηγίας – Δεν αρκεί η ύπαρξη πρακτικής σύμφωνης με τις επιταγές της οδηγίας

   (Συνθήκη ΕΟΚ, άρθρο 189, τρίτο εδάφιο)

2. Περιβάλλον – Ατμοσφαιρική ρύπανση – Οδηγία 82/884 – Καθορισμός οριακής τιμής που ισχύει για τη συγκέντρωση του μολύβδου – Θέσπιση αναγκαστικού νομικού κανόνα – Υποχρέωση των κρατών μελών

   (Οδηγία του Συμβουλίου 82/884, άρθρο 2)

3. Προσφυγή λόγω παραβάσεως – Αντικείμενο της διαφοράς – Προσδιορισμός του στην αιτιολογημένη γνώμη – Προθεσμία που τάσσεται στο κράτος μέλος – Μεταγενέστερη παύση της παραβάσεως – Συμφέρον για τη συνέχιση της διαδικασίας – Ενδεχόμενη ευθύνη του κράτους μέλους

   (Συνθήκη ΕΟΚ, άρθρο 169)

1.  Η μεταφορά στο εσωτερικό δίκαιο μιας οδηγίας δεν απαιτεί κατ' ανάγκη ρητή και κατά γράμμα επανάληψη των διατάξεών της σε μία σαφή και ειδική νομοθετική διάταξη, μπορεί δε να είναι επαρκές, λόγω του περιεχομένου του, ένα γενικό νομοθετικό πλαίσιο, εφόσον με αυτό διασφαλίζεται πράγματι η πλήρης εφαρμογή της οδηγίας κατά τρόπο επαρκώς σαφή και συγκεκριμένο, προκειμένου, στην περίπτωση κατά την οποία η οδηγία αποβλέπει στη δημιουργία δικαιωμάτων για τους ιδιώτες, οι ευεργετούμενοι από αυτή να είναι σε θέση να γνωρίζουν πλήρως τα δικαιώματά τους και να μπορούν ενδεχομένως να τα επικαλούνται ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων.

   Το σύμφωνο μιας ακολουθουμενης πρακτικής προς τις σχετικές με την προστασία επιταγές μιας οδηγίας δεν μπορεί να αποτελεί λόγο για τη μη μεταφορά της οδηγίας αυτής στην εσωτερική έννομη τάξη με διατάξεις δυνάμενες να δημιουργήσουν μια κατάσταση επαρκώς ακριβή, σαφή και διάφανη ώστε να έχουν οι ιδιώτες τη δυνατότητα να γνωρίζουν τα δικαιώματά τους και τις υποχρεώσεις τους. Πράγματι, προκειμένου να διασφαλιστεί η πλήρης εφαρμογή των οδηγιών, από νομικής και όχι μόνο από πραγματικής απόψεως, τα κράτη μέλη οφείλουν να λαμβάνουν πρόνοια για την ύπαρξη επακριβούς νομικού πλαισίου στον οικείο τομέα.

2.  Η υποχρέωση που επιβάλλεται στα κράτη μέλη να καθορίσουν μια οριακή τιμή ως προς τον μόλυβδο που περιέχεται στην ατμόσφαιρα, της οποίας δεν πρέπει να γίνεται υπέρβαση υπό ορισμένες συνθήκες, που προβλέπεται από το άρθρο 2 της οδηγίας 82/884, θεσπίστηκε, κατά το άρθρο 1, προκειμένου να συμβάλει ειδικά στην προστασία της υγείας του ανθρώπου από τις συνέπειες του μολύβδου στο περιβάλλον. Πλην της περιπτώσεως της εκθέσεως στη ρύπανση στον τόπο εργασίας ως προς την οποία δεν εφαρμόζεται, η υποχρέωση αυτή συνεπάγεται ότι σε όλες τις περιπτώσεις κατά τις οποίες η υπέρβαση των οριακών τιμών μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την υγεία τους, τα άτομα μπορούν να επικαλούνται κανόνες δεσμευτικού χαρακτήρα για να προβάλλουν τα δικαιώματά τους. Εξάλλου, ο καθορισμός μιας οριακής τιμής σε ένα νομοθέτημα, του οποίου ο υποχρεωτικός χαρακτήρας είναι αναμφισβήτητος, επιβάλλεται επίσης ώστε όλοι αυτοί των οποίων οι δραστηριότητες είναι δυνατόν να προκαλέσουν ενοχλήσεις να γνωρίζουν επ' ακριβώς τις υποχρεώσεις τις οποίες υπέχουν.

3.  Το αντικείμενο προσφυγής που ασκείται βάσει του άρθρου 169 της Συνθήκης προσδιορίζεται με την αιτιολογημένη γνώμη της Επιτροπής και, ακόμη και στην περίπτωση κατά την οποία η παράβαση εξαλειφθεί μετά την προθεσμία που τάχθηκε βάσει του δευτέρου εδαφίου του εν λόγω άρθρου, η συνέχιση της διαδικασίας εξακολουθεί να δικαιολογείται προκειμένου να προσδιοριστεί η βάση της ευθύνης του κράτους μέλους που μπορεί ενδεχομένως να στοιχειοθετηθεί συνεπεία της παραβάσεως του έναντι άλλων κρατών μελών, της Κοινότητας ή ιδιωτών.