61986J0302

++++

1. Ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων - Ποσοτικοί περιορισμοί - Μέτρα ισοδυνάμου αποτελέσματος - Εμπορία προϊόντων - Διαφορές μεταξύ εθνικών νομοθεσιών - Εμπόδια στο ενδοκοινοτικό εμπόριο - Επιτρέπονται - Προϋποθέσεις - Αναγκαία για την ικανοποίηση επιτακτικών αναγκών του κοινοτικού δικαίου - Προστασία του περιβάλλοντος

(Συνθήκη ΕΟΚ, άρθρο 30)

2. Ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων - Ποσοτικοί περιορισμοί - Μέτρα ισοδυνάμου αποτελέσματος - Υποχρεωτικό σύστημα επιστροφής των συσκευασιών μπύρας και αναψυκτικών - Δικαιολογία - Προστασία του περιβάλλοντος - Επιτρέπεται - Υποχρέωση χρήσεως μόνον εγκεκριμένων τύπων συσκευασίας - Δυσανάλογος χαρακτήρας - Δεν επιτρέπεται

(Συνθήκη ΕΟΚ, άρθρο 30)

1. Ελλείψει κοινής ρυθμίσεως της εμπορίας των περί ων πρόκειται προϊόντων, τα προκύπτοντα από τις διαφορές των εθνικών ρυθμίσεων εμπόδια στην ελεύθερη κυκλοφορία εντός της Κοινότητας πρέπει να γίνονται δεκτά εφόσον η εθνική ρύθμιση, εφαρμοζόμενη αδιακρίτως στα εθνικά και στα εισαγόμενα προϊόντα, δύναται να δικαιολογείται ως αναγκαία για την ικανοποίηση επιτακτικών απαιτήσεων του κοινοτικού δικαίου και είναι ανάλογη προς τον επιδιωκόμενο σκοπό, δημιουργεί δηλαδή τα λιγότερα εμπόδια στην ελευθερία των συναλλαγών. Η προστασία του περιβάλλοντος, εφόσον αποτελεί ουσιώδη στόχο της Κοινότητας, συνιστά τέτοια επιτακτική απαίτηση.

2. Η επιβαλλόμενη από εθνική νομοθεσία στους παραγωγούς και εισαγωγείς, στο πλαίσιο συστήματος στο οποίο η εμπορία μπύρας και αναψυκτικών επιτρέπεται μόνον εντός συσκευασιών που μπορούν να ξαναχρησιμοποιηθούν, υποχρέωση οργανώσεως συστήματος χρέωσης και επιστροφής των κενών συσκευασιών πρέπει να θεωρηθεί αναγκαία προς επίτευξη των σκοπών της προστασίας του περιβάλλοντος και, επομένως, οι συνακόλουθοι περιορισμοί της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων δεν είναι δυσανάλογοι.

Αντιθέτως, η υποχρέωση των αλλοδαπών παραγωγών είτε να χρησιμοποιούν μόνο συσκευασίες εγκεκριμένες από τις εθνικές αρχές, οι οποίες δύνανται να αρνηθούν την έγκριση έστω και αν ο παραγωγός διατίθεται να εξασφαλίσει την επαναχρησιμοποίηση των επιστρεφομένων συσκευασιών, είτε να μην διαθέτουν ετησίως στο εμπόριο ποτά σε μη εγκεκριμένη συσκευασία υπερβαίνοντα ορισμένο όγκο πρέπει να θεωρηθεί δυσανάλογη και συνεπώς απαγορευόμενη, εφόσον το σύστημα επιστροφής των μη εγκεκριμένων συσκευασιών, καίτοι δεν εξασφαλίζει, όπως το προβλεπόμενο για τις εγκεκριμένες συσκευασίες σύστημα, μέγιστο ποσοστό επαναχρησιμοποιήσεως, είναι κατάλληλο προς προστασία του περιβάλλοντος, πολλώ μάλλον που οι εισαγόμενες ποσότητες ποτών είναι περιορισμένες σε σχέση προς το σύνολο της εθνικής κατανάλωσης, λόγω της περιοριστικής επίδρασης την οποία ασκεί η υποχρέωση επιστροφής των φιαλών.

Στην υπόθεση 302/86,

Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, εκπροσωπούμενη από το νομικό της σύμβουλο R. Wainwright και τον J. Christoffersen, μέλος της νομικής της υπηρεσίας, με αντίκλητο στο Λουξεμβούργο τον Γεώργιο Κρεμλή, μέλος της νομικής της υπηρεσίας, κτίριο Jean Monnet, Kirchberg,

προσφεύγουσα,

υποστηριζόμενη από το

Ηνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Βρεττανίας και Βόρειας Ιρλανδίας, εκπροσωπούμενο από τον S. J. Hay, Treasury Solicitor, με τόπο επιδόσεων στο Λουξεμβούργο τη βρετανική πρεσβεία, 14, boulevard Roosevelt,

παρεμβαίνον,

κατά

Βασιλείου της Δανίας, εκπροσωπούμενου από τον J. Molde, νομικό σύμβουλο στο Υπουργείο Εξωτερικών, με τόπο επιδόσεων στο Λουξεμβούργο την πρεσβεία της Δανίας, 11 b, boulevard Joseph-II,

καθού,

που έχει ως αντικείμενο να αναγνωριστεί ότι το Βασίλειο της Δανίας, θεσπίζοντας και εφαρμόζοντας το υποχρεωτικό σύστημα επιστροφής των συσκευασιών μπύρας και αναψυκτικών, το οποίο καθιέρωσε με το διάταγμα 397, της 2ας Ιουλίου 1981, παρέβη τις υποχρεώσεις που υπέχει από το άρθρο 30 της Συνθήκης ΕΟΚ,

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ

συγκείμενο από τους Mackenzie Stuart, πρόεδρο, G. Bosco, O. Due, J. C. Moitinho de Almeida και G. C. Rodiguez Iglesias, προέδρους τμήματος, U. Everling, K. Bahlmann, Y. Galmot, Κ. Ν. Κακούρη, R. Joliet και F. A. Schockweiler, δικαστές,

γενικός εισαγγελέας: Sir Gordon Slynn

γραμματέας: B. Pastor, υπάλληλος διοικήσεως

έχοντας υπόψη την έκθεση για την επ' ακροατηρίου συζήτηση και κατόπιν της προφορικής διαδικασίας της 15ης Μαρτίου 1988,

αφού άκουσε το γενικό εισαγγελέα που ανέπτυξε τις παρατηρήσεις του κατά τη συνεδρίαση της 24ης Μαΐου 1988,

εκδίδει την ακόλουθη

Απόφαση

1 Με δικόγραφο που κατέθεσε στη γραμματεία του Δικαστηρίου την 1η Δεκεμβρίου 1986, η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων άσκησε, δυνάμει του άρθρου 169 της Συνθήκης ΕΟΚ, προσφυγή με την οποία ζητεί να αναγνωριστεί ότι το Βασίλειο της Δανίας, θεσπίζοντας και εφαρμόζοντας το υποχρεωτικό σύστημα επιστροφής των συσκευασιών μπύρας και αναψυκτικών, το οποίο καθιέρωσε με το διάταγμα 397 της 2ας Ιουλίου 1981, παρέβη τις υποχρεώσεις που υπέχει από το άρθρο 30 της Συνθήκης ΕΟΚ.

2 Το σύστημα, για το οποίο η Επιτροπή αμφισβητεί ότι συμβιβάζεται προς το κοινοτικό δίκαιο, χαρακτηρίζεται από την επιβολή υποχρέωσης στους παραγωγούς να διαθέτουν στο εμπόριο μπύρα και αναψυκτικά αποκλειστικά εντός συσκευασιών που μπορούν να ξαναχρησιμοποιηθούν. Οι συσκευασίες αυτές πρέπει να εγκρίνονται από την Εθνική Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος, η οποία μπορεί να αρνηθεί να χορηγήσει έγκριση για νέο τύπο συσκευασίας, ιδίως αν κρίνει ότι η συσκευασία δεν είναι τεχνικώς προσαρμοσμένη για σύστημα επιστροφής, ότι το προβλεπόμενο από τους ενδιαφερομένους σύστημα επιστροφής δεν εξασφαλίζει την πραγματική επαναχρησιμοποίηση σημαντικής αναλογίας συσκευασιών ή αν έχει ήδη εγκριθεί συσκευασία ίσης χωρητικότητας, διαθέσιμη και κατάλληλη για την ίδια χρήση.

3 Τροποποίηση της προαναφερθείσας ρύθμισης εισήχθη με το διάταγμα 95, της 16ης Μαρτίου 1984, με το οποίο επιτράπηκε, υπό τον όρο της οργανώσεως συστήματος χρέωσης και επιστροφής των συσκευασιών, η χρήση μη εγκεκριμένων συσκευασιών, πλην των παντός είδους μεταλλικών, εντός του ορίου των 3 000 εκατολίτρων (hl) ανά παραγωγό και κατ' έτος, καθώς και στο πλαίσιο πωλήσεων πραγματοποιουμένων από αλλοδαπούς παραγωγούς προς δοκιμή της αγοράς.

4 Με Διάταξη της 8ης Μαΐου 1987, επιτράπηκε στην κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου να παρέμβει στην υπόθεση υπέρ της Επιτροπής.

5 Στην έκθεση για την επ' ακροατηρίου συζήτηση αναπτύσσονται διεξοδικώς τα πραγματικά περιστατικά της υποθέσεως, η εξέλιξη της διαδικασίας και οι ισχυρισμοί και τα επιχειρήματα των διαδίκων. Τα στοιχεία αυτά της δικογραφίας δεν επαναλαμβάνονται κατωτέρω παρά μόνο καθόσον απαιτείται για τη συλλογιστική του Δικαστηρίου.

6 Προς επίλυση της υπό κρίση διαφοράς, πρέπει καταρχάς να σημειωθεί ότι, κατά πάγια νομολογία (απόφαση της 20ής Φεβρουαρίου 1979 στην υπόθεση 120/78, Rewe, Sml. 1979, σ. 649 και απόφαση της 10ης Νοεμβρίου 1982 στην υπόθεση 261/81, Rau, Συλλογή 1982, σ. 3961), ελλείψει κοινής ρυθμίσεως της εμπορίας των εν λόγω προϊόντων, τα προκύπτοντα από τις διαφορές των εθνικών ρυθμίσεων εμπόδια στην ελεύθερη κυκλοφορία εντός της Κοινότητας πρέπει να γίνονται δεκτά εφόσον η εθνική ρύθμιση, εφαρμοζόμενη αδιακρίτως στα εθνικά και στα εισαγόμενα προϊόντα, δύναται να δικαιολογείται ως αναγκαία για την ικανοποίηση επιτακτικών απαιτήσεων του κοινοτικού δικαίου.Επιπλέον, μια τέτοια ρύθμιση πρέπει να είναι ανάλογη προς τον επιδιωκόμενο σκοπό. Αν ένα κράτος μέλος δύναται να επιλέξει μεταξύ διαφόρων μέτρων, με τα οποία είναι δυνατόν να επιτευχθεί ο ίδιος σκοπός, οφείλει να επιλέξει το μέτρο που δημιουργεί τα λιγότερα εμπόδια στην ελευθερία των συναλλαγών.

7 Εν προκειμένω, η δανική κυβέρνηση υποστηρίζει ότι το υποχρεωτικό σύστημα επιστροφής των συσκευασιών μπύρας και αναψυκτικών που ισχύει στη Δανία δικαιολογείται από την επιτακτική απαίτηση της προστασίας του περιβάλλοντος.

8 Το Δικαστήριο έχει ήδη θεωρήσει, με την απόφαση της 7ης Φεβρουαρίου 1985 (υπόθεση 240/83, Association de defense des bruleurs d' huiles usagees, Συλλογή 1985, σ. 531), την προστασία του περιβάλλοντος ως "έναν από τους ουσιώδεις στόχους της Κοινότητας", δυνάμενο γι' αυτό να δικαιολογήσει ορισμένους περιορισμούς της αρχής της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων. Την εκτίμηση αυτή επιβεβαιώνει άλλωστε η Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη.

9 Ενόψει των προεκτεθέντων, πρέπει να γίνει δεκτό ότι η προστασία του περιβάλλοντος συνιστά επιτακτική απαίτηση δυνάμενη να περιορίσει την εφαρμογή του άρθρου 30 της Συνθήκης.

10 Η Επιτροπή διατείνεται ότι η δανική ρύθμιση συνιστά παραβίαση της αρχής της αναλογικότητας, διότι ο στόχος της διαφύλαξης του περιβάλλοντος μπορεί να επιτευχθεί με μέσα λιγότερο περιοριστικά για το ενδοκοινοτικό εμπόριο.

11 Σχετικώς πρέπει να υπομνηστεί ότι, με την προαναφερθείσα απόφαση της 7ης Φεβρουαρίου 1985, το Δικαστήριο διευκρίνισε ότι τα θεσπιζόμενα προς προστασία του περιβάλλοντος μέτρα δεν πρέπει "να υπερβαίνουν τους αναπόφευκτους περιορισμούς που δικαιολογούνται από την επιδίωξη του στόχου γενικού συμφέροντος που είναι η προστασία του περιβάλλοντος".

12 Πρέπει, επομένως, να εξεταστεί αν όλοι οι περιορισμοί τους οποίους επιβάλλει η επίδικη ρύθμιση στην ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων είναι αναγκαίοι προς επίτευξη των σκοπών που επιδιώκονται με τη ρύθμιση αυτήν.

13 'Οσον αφορά καταρχάς την υποχρέωση οργανώσεως συστήματος χρέωσης και επιστροφής των κενών συσκευασιών, πρέπει να σημειωθεί ότι η υποχρέωση αυτή αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο ενός συστήματος που επιδιώκει να εξασφαλίσει την επαναχρησιμοποίηση των συσκευασιών και παρίσταται επομένως αναγκαία προς επίτευξη των στόχων που επιδιώκονται με την επίμαχη ρύθμιση. Βάσει αυτής της διαπίστωσης, οι περιορισμοί τους οποίους επιβάλλει στην ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων δεν πρέπει να θεωρούνται υπέρμετροι.

14 Πρέπει στη συνέχεια να εξεταστεί η υποχρέωση των παραγωγών ή των εισαγωγέων να χρησιμοποιούν αποκλειστικά τις συσκευασίες που είναι εγκεκριμένες από την Εθνική Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος.

15 Η δανική κυβέρνηση ανέφερε, κατά την ενώπιον του Δικαστηρίου διαδικασία, ότι η λειτουργία του ισχύοντος συστήματος χρέωσης και επιστροφής των συσκευασιών θαεπλήττετο, αν ο αριθμός των εγκεκριμένων τύπων συσκευασίας υπερέβαινε τους τριάντα περίπου, διότι οι λιανοπωλητές που συμβάλλουν στη λειτουργία του συστήματος δεν θα ήταν πρόθυμοι να δεχθούν υπέρογκο αριθμό τύπων φιαλών, εφόσον αυτό θα συνεπαγόταν αύξηση των δαπανών φορτοεκφορτώσεως και αυξημένες ανάγκες χώρου αποθηκεύσεως. Γι' αυτό το λόγο άλλωστε η Εθνική Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος φρόντισε οι νέες εγκρίσεις να συνοδεύονται κατά κανόνα με ανάκληση ήδη υφισταμένων εγκρίσεων.

16 Καίτοι τα επιχειρήματα αυτά δεν στερούνται αξίας, πρέπει ωστόσο να γίνει δεκτό ότι το σύστημα που ισχύει σήμερα στη Δανία επιτρέπει στις δανικές αρχές να αρνούνται την έγκριση σε αλλοδαπό παραγωγό, έστω και αν αυτός διατίθεται να εξασφαλίσει την επαναχρησιμοποίηση των επιστρεφομένων συσκευασιών.

17 Υπ' αυτές τις περιστάσεις, ο αλλοδαπός παραγωγός που θα ήθελε παρά ταύτα να πωλήσει το προϊόν του στη Δανία θα αναγκαζόταν να κατασκευάζει ή να αγοράζει συσκευασίες ήδη εγκεκριμένου τύπου, πράγμα που θα τον επιβάρυνε με σημαντικά πρόσθετα έξοδα, δυσχεραίνοντας έτσι σοβαρά την εισαγωγή των προϊόντων του στη χώρα.

18 Για να άρει το εμπόδιο αυτό, η δανική κυβέρνηση τροποποίησε τη ρύθμισή της με το προαναφερθέν διάταγμα 95 της 16ης Μαρτίου 1984, επιτρέποντας σε κάθε παραγωγό να διαθέτει στο εμπόριο μέχρι 3 000 hl κατ' έτος μπύρας και αναψυκτικών σε μη εγκεκριμένες συσκευασίες, εφόσον όμως έχει οργανώσει σύστημα χρέωσης και επιστροφής τους.

19 Η διάταξη του διατάγματος 95 που περιορίζει σε 3 000 hl την ποσότητα μπύρας και αναψυκτικών που μπορεί να διατεθεί στο εμπόριο ανά παραγωγό και κατ' έτος σε μη εγκεκριμένες συσκευασίες αμφισβητείται από την Επιτροπή, ως μη αναγκαία προς επίτευξη των στόχων που επιδιώκονται με το σύστημα.

20 Σχετικώς πρέπει να παρατηρηθεί ότι, ασφαλώς, το υφιστάμενο σύστημα επιστροφής για τις εγκεκριμένες συσκευασίες εξασφαλίζει μέγιστο ποσοστό επαναχρησιμοποιήσεως και, ως εκ τούτου, πολύ υψηλό βαθμό προστασίας του περιβάλλοντος, εφόσον οι κενές συσκευασίες μπορούν να επιστρέφονται σε οποιονδήποτε λιανοπωλητή ποτών, ενώ οι μη εγκεκριμένες συσκευασίες, ενόψει της αδυναμίας να οργανωθεί και γι' αυτές ένα εξίσου πλήρες σύστημα, μπορούν να επιστρέφονται αποκλειστικά στο λιανοπωλητή που πώλησε τα ποτά.

21 Ωστόσο, το σύστημα επιστροφής των μη εγκεκριμένων συσκευασιών είναι κατάλληλο προς προστασία του περιβάλλοντος και αφορά άλλωστε, ως προς τις εισαγωγές, περιορισμένες μόνο ποσότητες ποτών σε σχέση προς την ποσότητα ποτών που καταναλίσκεται στη χώρα, λόγω της περιοριστικής επίδρασης την οποία ασκεί στις εισαγωγές η υποχρέωση επιστροφής των συσκευασιών. Υπ' αυτές τις συνθήκες, ο περιορισμός της ποσότητας των προϊόντων που μπορούν να διαθέσουν στο εμπόριο οι εισαγωγείς είναι δυσανάλογος προς τον επιδιωκόμενο σκοπό.

22 Πρέπει επομένως να συναχθεί ότι το Βασίλειο της Δανίας, περιορίζοντας, με το διάταγμα 95, της 16ης Μαρτίου 1984, την ποσότητα μπύρας και αναψυκτικών που μπορεί να διατεθεί στο

εμπόριο με μη εγκεκριμένες συσκευασίες σε 3 000 hl ανά παραγωγό και κατ' έτος, παρέβη τις υποχρεώσεις που υπέχει από το άρθρο 30 της Συνθήκης ΕΟΚ.

23 Η προσφυγή πρέπει να απορριφθεί κατά τα λοιπά.

Επί των δικαστικών εξόδων

24 Κατά το άρθρο 69, παράγραφος 2, του κανονισμού διαδικασίας, ο ηττηθείς διάδικος καταδικάζεται στα δικαστικά έξοδα. Ωστόσο, κατά την παράγραφο 3, πρώτο εδάφιο, του ίδιου άρθρου, το Δικαστήριο μπορεί να συμψηφίσει τα έξοδα ολικώς ή μερικώς σε περίπτωση μερικής ήττας των διαδίκων. Επειδή η προσφυγή έγινε δεκτή μερικώς μόνο, πρέπει να συμψηφιστούν τα δικαστικά έξοδα. Η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου, παρεμβαίνουσα, φέρει τα δικά της δικαστικά έξοδα.

Για τους λόγους αυτούς

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ

αποφασίζει:

1) Το Βασίλειο της Δανίας, περιορίζοντας, με το διάταγμα 95, της 16ης Μαρτίου 1984, την ποσότητα μπύρας και αναψυκτικών που μπορεί να διατεθεί στο εμπόριο με μη εγκεκριμένες συσκευασίες σε 3 000 hl ανά παραγωγό και κατ' έτος, παρέβη τις υποχρεώσεις που υπέχει από το άρθρο 30 της Συνθήκης ΕΟΚ.

2) Απορρίπτει την προσφυγή κατά τα λοιπά.

3) Συμψηφίζει τα δικαστικά έξοδα. Το παρεμβαίνον φέρει τα δικά του δικαστικά έξοδα.