1.

Από το 1969, μία ολλανδική ρύθμιση απαγορεύει την πώληση του άρτου στον καταναλωτή κάτω από ορισμένη ελάχιστη τιμή. Η ρύθμιση αυτή περιλαμβάνεται επί του παρόντος στη Verordening broodprijzen, η οποία εκδόθηκε στις 2 Σεπτεμβρίου 1976 από την Produktschap voor Granen, Zaden en Peulvruchten (Ένωση παραγωγών σιτηρών, σπόρων και οσπρίων) βασιζόμενη σε ένα βασιλικό διάταγμα της 26ης Ιουνίου 1974' η ισχύς της ρύθμισης αυτής παρατείνεται κάθε χρόνο.

Για τον άρτο που παράγεται στις Κάτω Χώρες το άρθρο 2, παράγραφοι 1 και 2, της Verordening broodprijzen προβλέπει ότι:

Όσον αφορά τον εισαγόμενο άρτο, η Verordening broodprijzen δεν περιελάμβανε αρχικά καμία διάταξη.

Με κανονιστική απόφαση της 22ας Νοεμβρίου 1982, προσετέθη στη Verordening broodprijzen το άρθρο 2α το οποίο αναφέρεται στον εισαγόμενο άρτο και του οποίου οι δύο παράγραφοι έχουν διατυπωθεί ως εξής:

Με κανονιστική απόφαση της 7ης Μαρτίου 1985, η οποία άρχισε να ισχύει στις 23 Μαρτίου 1985, στο άρθρο 2α προστέθηκε η παράγραφος 3, η οποία έχει ως εξής:

« 3.

Η απαγόρευση που προβλέπεται στην παράγραφο 1 δεν έχει εφαρμογή στον άρτο που πωλείται σε τιμή ίση ή υψηλότερη από την ελάχιστη τιμή που αναφέρεται στο άρθρο 2 για τον παραγόμενο στις Κάτω Χώρες άρτο. »

2.

Η εταιρία Edah BV, η οποία εκμεταλλεύεται πολυκαταστήματα, άρχισε από τον Ιανουάριο του 1985 μία « διαφημιστική προσφορά » για την πώληση τεμαχισμένου άρτου ολλανδικής προελεύσεως. Διέθεσε προς πώληση, σε διάφορα υποκαταστήματα, άρτο παρασκευασμένο στις Κάτω Χώρες στην τιμή των 1,59 HFL αντί της ελαχίστης τιμής των 1,86 HFL που προβλέπεται γι' αυτόν τον τύπο άρτου από την προαναφερθείσα απόφαση της 23ης Ιουλίου 1984.

3.

Η απόφαση του προέδρου του Arrondissementsrechtbank του Almelo πρωτοκολλήθηκε στη γραμματεία του Δικαστηρίου την 1η Απριλίου 1985· η απόφαση του Arrondissementsrechtbank του Bois-le-Duc πρωτοκολλήθηκε στις 28 Μαΐου 1985.

Σύμφωνα με το άρθρο 20 του πρωτοκόλλου περί του οργανισμού του Δικαστηρίου, γραπτές παρατηρήσεις κατέθεσαν, στην υπόθεση 80/85η Nederlandse Bakkerij Stichting, εκπροσωπούμενη από τον R. Α. Α. Duk, δικηγόρο Χάγης, καθώς και η Edah BV στις υποθέσεις 80/85 και 159/85, εκπροσωπούμενη από τον Τ. R. Ottervanger, δικηγόρο Rotterdam του δικηγορικού γραφείου Loeff & van der Ploeg, η ολλανδική κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από τον Ι. Verkade, Secretaris-Generaal του Υπουργείου Εξωτερικών και η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, εκπροσωπούμενη από τον Th. van Rijn, μέλος της νομικής υπηρεσίας.

Κατόπιν εκθέσεως του εισηγητή δικαστή, και μετ' ακρόαση του γενικού εισαγγελέα, το Δικαστήριο διέταξε την ένωση και τη συνεκδί-καση των υποθέσεων προς διευκόλυνση της προφορικής διαδικασίας και προς έκδοση κοινής αποφάσεως και αποφάσισε να προχωρήσει στην προφορική διαδικασία χωρίς προηγούμενη διεξαγωγή αποδείξεων σύμφωνα με το άρθρο 95, παράγραφος 1, του κανονισμού διαδικασίας ανέθεσε την υπόθεση στο τρίτο τμήμα.

«1.

2.

Η ρύθμιση κράτους μέλους που απαγορεύει την πώληση στον τελικό καταναλωτή ορισμένου εγχωρίου προϊόντος σε τιμή κατώτερη από τη δεδομένη ελάχιστη τιμή, αλλά που δεν εφαρμόζεται στα εισαγόμενα προϊόντα, δεν είναι ασυμβίβαστη προς την απαγόρευση οποιασδήποτε διακρίσεως λόγω ιθαγενείας, που προβλέπεται στο άρθρο 7 της Συνθήκης ΕΟΚ. »

—

στη μεν υπόθεση 80/85 του Arrondissementsrechtbank του Almelo στο πλαίσιο της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του παραπέμποντος δικαστηρίου μεταξύ

—

στη δε υπόθεση 159/85 του Arrondissementsrechtbank του Bois-le-Duc στο πλαίσιο της ποινικής δίκης που εκκρεμεί ενώπιόν του μεταξύ

—

η Nederlandse Bakkerij Stichting, εκπροσωπούμενη από τον R. Α. Α. Duk, δικηγόρο Χάγης, κατά την προφορική και έγγραφη διαδικασία,

—

η Edah BV, εκπροσωπούμενη από τον Τ. R. Ottervanger, δικηγόρο Rotterdam, κατά την προφορική και έγγραφη διαδικασία,

—

η ολλανδική κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από τον Ι. Verkade, Secretaris-Generaal στο Υπουργείο Εξωτερικών, κατά την έγγραφη διαδικασία, και από τον G. Μ. Borchardt κατά την προφορική διαδικασία,

—

η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, εκπροσωπούμενη από τον Th. van Rijn, μέλος της νομικής υπηρεσίας, κατά την προφορική και έγγραφη διαδικασία,

1

Με απόφαση της 13ης Μαρτίου 1985, η οποία περιήλθε στο Δικαστήριο την 1η Απριλίου 1985, ο πρόεδρος του Arrondissementsrechtbank του Almelo και, με απόφαση της 20ής Μαΐου 1985 που περιήλθε στο Δικαστήριο στις 28 Μαΐου 1985, το Arrondissementsrechtbank του Bois-le-Duc υπέβαλαν, δυνάμει του άρθρου 177 της Συνθήκης ΕΟΚ, από δύο προδικαστικά ερωτήματα ως προς την ερμηνεία των άρθρων 7 και 30 της Συνθήκης ΕΟΚ και της γενικής αρχής της απαγόρευσης των διακρίσεων. Δεδομένου ότι τα εν λόγω ερωτήματα είχαν ταυτόσημο ή συναφές αντικείμενο, το Δικαστήριο ένωσε και συνεκδίκασε τις υποθέσεις προς διευκόλυνση της προφορικής διαδικασίας και προς έκδοση κοινής απόφασης.

2

Τα ερωτήματα αυτά υποβλήθηκαν στο πλαίσιο δύο δικών κατά της εταιρίας Edah BV, η οποία εκμεταλλεύεται πολυκαταστήματα στις Κάτω Χώρες. Αντικείμενο των δύο δικών είναι η πώληση άρτου εκ μέρους της Edah BV σε τιμή κατώτερη από την ελάχιστη τιμή πωλήσεως που έχει καθοριστεί δυνάμει της ολλανδικής ρυθμίσεως περί της τιμής πωλήσεως του άρτου (Verordening broodprijzen). Η διαδικασία ενώπιον του προέδρου του Arrondissementsrechtbank του Almelo έχει ως αντικείμενο αίτηση για τη λήψη προσωρινών μέτρων, που υπέβαλαν η Nederlandse Bakkerij Stichting, η οποία υπερασπίζεται τα συμφέροντα των ολλανδών αρτοπωλών, καθώς και πολλοί αρτοπώλες τα καταστήματα των οποίων βρίσκονται πλησίον ενός καταστήματος που εκμεταλλεύεται η Edah BV με την εν λόγω αίτηση επιδιώκεται να απαγορευθεί στην εταιρία αυτή η εφαρμογή τιμών κατώτερων από την ελάχιστη τιμή. Η Edah BV, διώχθηκε ενώπιον του Arrondissementsrechtbank του Bois-le-Duc από τον Officier van Justitie, στο πλαίσιο ποινικής δίκης, λόγω παραβάσεως της ρυθμίσεως που αναφέρθηκε πιο πάνω.

3

Η Verordening broodprijzen η οποία εκδόθηκε στις 2 Σεπτεμβρίου 1976 από την Produktschap voor Granen, Zaden en Peulvruchten (Ένωση παραγωγών σιτηρών, σπόρων και οσπρίων ), απαγορεύει, στο άρθρο 2, την πώληση άρτου ολλανδικής παρασκευής σε τιμή πιο χαμηλή από την ελάχιστη τιμή πωλήσεως. Κατά τον καθορισμό της ελάχιστης αυτής τιμής, ο πρόεδρος της Produktschap οφείλει ιδίως να λαμβάνει υπόψη του το σύνολο των εξόδων παραγωγής των αρτοποιείων που είναι καλά οργανωμένα και εργάζονται κατά τρόπο αποδοτικό καθώς και το σύνολο των εξόδων διανομής των επιχειρήσεων που είναι οργανωμένες καλά και λειτουργούν κατά τρόπο αποδοτικό.

4

Το 1982, προσετέθη στην Verordening broodprijzen, το άρθρο 2α, προκειμένου να απαγορευθεί η πώληση στους καταναλωτές του άρτου που δεν είναι ολλανδικής παρασκευής σε τιμή κατώτερη από την τιμή αγοράς αυξημένη κατά το περιθώριο που αντιστοιχεί στο σύνολο των εξόδων διανομής των καλά οργανωμένων και κατά τρόπο αποδοτικό λειτουργουσών επιχειρήσεων, προσθέτοντας επιπλέον το φόρο προστιθεμένης αξίας. Από τις 23 Μαρτίου 1985, δυνάμει αποφάσεως της 7ης Μαρτίου 1985, η απαγόρευση αυτή που αφορά το μη ολλανδικό άρτο δεν εφαρμόζεται πλέον στον άρτο που πωλείται σε τιμή ίση ή ανώτερη από την ελάχιστη τιμή που εφαρμόζεται στον άρτο που παράγεται στις Κάτω Χώρες.

5

Από τον Ιανουάριο έως το Μάρτιο του 1985, η Edah BV πώλησε στο πλαίσιο διαφημιστικής προσφοράς στα πολυκαταστήματα της τεμαχισμένο άρτο ολλανδικής παρασκευής στην τιμή του 1,59 HFL αντί της ελαχίστης τιμής του 1,86 HFL που εφαρμοζόταν την εποχή των συμβάντων σ' αυτό τον τύπο άρτου δυνάμει αποφάσεως του προέδρου της Produktschap, της 23ης Ιουλίου 1984. Στο πλαίσιο των κύριων δικών, η Edah BV δικαιολόγησε τη μη τήρηση της ελάχιστης τιμής επικαλούμενη ότι η ολλανδική ρύθμιση περί της ελάχιστης τιμής άρτου ήταν ασυμβίβαστη προς τα άρθρα 7 και 30 της Συνθήκης ΕΟΚ.

6

Κατόπιν αυτού, τα επιληφθέντα δύο εθνικά δικαστήρια αποφάσισαν να υποβάλουν το καθένα στο Δικαστήριο δύο ερωτήματα ως προς την ερμηνεία των άρθρων αυτών. Το Arrondissementsrechtbank του Bois-le-Duc, αναφερόμενο στην ολλανδική ρύθμιση που εφαρμοζόταν έως τις 23 Μαρτίου 1985, υπέβαλε το πρώτο ερώτημα που διατύπωσε ως εξής:

« Είναι αντίθετη προς την απαγόρευση των μέτρων ισοδύναμου αποτελέσματος του άρθρου 30 της Συνθήκης ΕΟΚ μια κανονιστική ρύθμιση τιμών η οποία, δυνάμει της νομοθεσίας κράτους μέλους, εφαρμόζεται στις πωλήσεις προς τον τελικό καταναλωτή που γίνονται από λιανοπωλητές οι οποίοι εδρεύουν στο εν λόγω κράτος μέλος, όταν για τα εισαγόμενα προϊόντα η εν λόγω ρύθμιση επιβάλλει ορισμένο περιθώριο εντός του οποίου ορίζεται ένα ποσό, σε απόλυτους αριθμούς, που προστίθεται στην τιμή αγοράς και αποτελεί ένα μικρό σχετικώς τμήμα της τελικής τιμής λιανικής πωλήσεως, ενώ το εγχώριο προϊόν πρέπει να πωλείται σε ελάχιστη ονομαστική τιμή που καθορίζεται από το εν λόγω κράτος μέλος; »

7

Το πρώτο ερώτημα που υπέβαλε ο πρόεδρος του Arrondissementsrechtbank του Almelo, το οποίο αναφέρεται στη ρύθμιση περί της τιμής του άρτου, όπως τροποποιήθηκε από τις 23 Μαρτίου 1985, έχει διατυπωθεί ως εξής:

« Νομοθετική διάταξη κράτους μέλους, με την οποία θεσπίζεται περιθώριο που αντιπροσωπεύει απλώς σχετικά περιορισμένο μέρος της οριστικής λιανικής τιμής πωλήσεως, είναι αντίθετη προς την απαγόρευση των μέτρων ισοδύναμου αποτελέσματος προς ποσοτικούς περιορισμούς επί των εισαγωγών που προβλέπεται στο άρθρο 30 της Συνθήκης ΕΟΚ, εφόσον και καθόσον αυτή η διάταξη εφαρμόζεται κατά την πώληση προς τον τελικό καταναλωτή από λιανοπωλητή, που είναι εγκατεστημένος στο εν λόγω κράτος μέλος, προϊόντος εισαχθέντος σε κατώτερη τιμή από την ελάχιστη τιμή που καθορίζεται από αυτό το κράτος μέλος, ενώ η πώληση του εγχωρίου προϊόντος υπό τις ίδιες συνθήκες απαγορεύεται κατά πάσα περίπτωση; »

8

Εξάλλου, τα δύο παραπέμποντα δικαστήρια υπέβαλαν ένα δεύτερο ερώτημα με ταυτόσημη διατύπωση, που έχει ως εξής:

« Ρύθμιση κράτους μέλους, η οποία απαγορεύει την πώληση στον τελικό καταναλωτή από λιανοπωλητή, εγκατεστημένο σε αυτό το κράτος μέλος, ορισμένου προϊόντος σε τιμή κατώτερη της καθορισμένης ελαχίστης τιμής, είναι αντίθετη προς την απαγόρευση κάθε διακρίσεως λόγω ιθαγενείας που διατυπώνεται στο άρθρο 7 της Συνθήκης ΕΟΚ, εφόσον η απαγόρευση πωλήσεως σε κατώτερη τιμή εφαρμόζεται ( πάντοτε ) στο εγχώριο προϊόν αλλά δεν εφαρμόζεται στο εισαγόμενο προϊόν; »

9

Πρέπει καταρχάς να υπενθυμιστεί ότι το Δικαστήριο, αποφασίζοντας στο πλαίσιο του άρθρου 177 της Συνθήκης ΕΟΚ, δεν μπορεί να αποφανθεί ως προς το αν μία εθνική νομοθετική ή κανονιστική διάταξη συμβιβάζεται με το κοινοτικό δίκαιο. Μπορεί όμως, εν πάση περιπτώσει, να παράσχει στο εθνικό δικαστήριο τα ερμηνευτικά στοιχεία όσον αφορά το κοινοτικό δίκαιο, τα οποία θα επιτρέψουν σ' αυτό να δώσει λύση στο νομικό πρόβλημα του οποίου έχει επιληφθεί.

10

Τα πρώτα ερωτήματα που υπέβαλαν τα παραπέμποντα δικαστήρια αποβλέπουν επομένως, καταρχάς, στη διευκρίνιση της ερμηνείας του άρθρου 30 της Συνθήκης ΕΟΚ, σε σχέση με εθνική ρύθμιση περί καθορισμού μιας τιμής λιανικής πωλήσεως, ως η ισχύουσα για τον άρτο στις Κάτω Χώρες, όπως διατυπώθηκε και ίσχυσε διαδοχικώς πριν και μετά τις 23 Μαρτίου 1985, η οποία συνεπάγεται την υποχρέωση εφαρμογής μιας ελάχιστης τιμής σταθερού ποσού για την πώληση εγχωρίου άρτου και τηρήσεως ενός ορισμένου περιθωρίου διανομής για τον εισαγόμενο άρτο.

11

Προκειμένου για την εφαρμογή στα κρατικά συστήματα ρυθμίσεως των τιμών της απαγορεύσεως, που θεσπίζεται από το άρθρο 30, των μέτρων ισοδυνάμου αποτελέσματος προς ποσοτικό περιορισμό κατά την εισαγωγή, το Δικαστήριο έχει ήδη κάνει δεκτό (βλέπε αποφάσεις της 26ης Νοεμβρίου 1976, Tasca, 65/75, Rec. σ. 291 της 24ης Ιανουαρίου 1978, van Tiggele, 82/77, Jurispr. σ. 25, και της 29ης Ιανουαρίου 1985, Cullet, 231/83, Συλλογή 1985, σ. 305) ότι αυτά τα συστήματα, τα οποία εφαρμόζονται αδιακρίτως στα εθνικά προϊόντα και τα εισαγόμενα προϊόντα δεν συνιστούν καθαυτά μέτρα ισοδυνάμου αποτελέσματος προς ποσοτικό περιορισμό, αλλά μπορούν να παράγουν αυτό το αποτέλεσμα όταν οι τιμές βρίσκονται σε ένα τέτοιο επίπεδο που τα εισαγόμενα προϊόντα να βρίσκονται σε μειονεκτική θέση σε σχέση προς τα ταυτόσημα εθνικά προϊόντα, είτε επειδή δεν θα μπορούν να διατεθούν επικερδώς κάτω από τις δεδομένες συνθήκες είτε επειδή το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα που προκύπτει από τις κατώτερες τιμές κόστους εξουδετερώνεται.

12

Εν πάση περιπτώσει, τα ερωτήματα που υποβλήθηκαν δεν έχουν ως στόχο τους μία ρύθμιση που εφαρμόζεται αδιακρίτως στα εγχώρια και τα εισαγόμενα προϊόντα αλλά ξεχωριστούς κανόνες για τις δύο ομάδες προϊόντων, οι οποίοι περιλαμβάνονται σε διαφορετικές διατάξεις που θεσπίστηκαν σε διαφορετικά χρονικά σημεία και οι οποίοι διαφέρουν επίσης ως προς την ουσία. Όπως το Δικαστήριο έκρινε με την απόφαση του της 29ης Νοεμβρίου 1983 (Roussel Laboratoria, 181/82, Συλλογή σ. 3849), μια παρόμοια διαφοροποιημένη για τις δύο ομάδες προϊόντων ρύθμιση πρέπει να θεωρηθεί ως μέτρο ισοδύναμου αποτελέσματος προς ποσοτικό περιορισμό, εφόσον μπορεί να επηρεάσει δυσμενώς, με οποιονδήποτε τρόπο, τη διάθεση των εισαγομένων προϊόντων.

13

Όταν δυνάμει παρόμοιας ρυθμίσεως τιμών, όπως συνέβαινε με τη Verordening broodprijzen που εφαρμοζόταν έως τις 23 Μαρτίου 1985, το υποχρεωτικό περιθώριο διανομής προστίθεται στην τιμή αγοράς του εισαγομένου άρτου, όποιο και αν είναι το ποσό αυτής της τιμής αγοράς, η εν λόγω ρύθμιση καταλήγει, σε ορισμένες περιπτώσεις, στην επιβολή για την πώληση εισαγομένου άρτου ανώτερης τιμής από την ελάχιστη τιμή που εφαρμόζεται στον εγχώριο άρτο. Η ρύθμιση αυτή μπορεί, επομένως, να δημιουργήσει για τον εισαγόμενο άρτο μια μειονεκτική κατάσταση όσον αφορά τον ανταγωνισμό σχετικά με την τιμή λιανικής πωλήσεως και να επηρεάσει δυσμενώς τη διάθεση του. Η ρύθμιση που μπορεί να έχει ένα τέτοιο αποτέλεσμα είναι σε θέση να παρεμβάλει εμπόδια στο εμπόριο μεταξύ κρατών μελών και επομένως αντίκειται στο άρθρο 30 της Συνθήκης ΕΟΚ.

14

Αντιθέτως, όταν, όπως συνέβη στην περίπτωση της Verordening broodprijzen κατά την ισχύουσα από τις 23 Μαρτίου 1985 διατύπωση της, ο κανόνας που επιβάλλει την τήρηση του περιθωρίου διανομής δεν εφαρμόζεται στον εισαγόμενο άρτο που πωλείται σε τιμή ίση ή ανώτερη από την ελαχίστη τιμή που εφαρμόζεται στον εγχώριο άρτο, η μειονεκτική ανταγωνιστική θέση που αναφέρθηκε πιο πάνω αποφεύγεται. Σε περίπτωση που δεν υπάρχει παρόμοια μειονεκτική θέση, η διάθεση του εισαγομένου άρτου δεν επηρεάζεται δυσμενώς και το εμπόριο μεταξύ των κρατών μελών δεν εμποδίζεται από αυτή τη ρύθμιση.

15

Δεν μπορεί, όπως ισχυρίστηκε η Edah BV, να θεωρηθεί ότι παρόμοια ρύθμιση μπορεί εντούτοις να παρεμβάλει εμπόδια στο εμπόριο καθόσον εμποδίζει τους λιανοπωλητές, που είναι ιδιαιτέρως καλά οργανωμένοι και εργάζονται κατά τρόπο πολύ αποδοτικό, να αυξήσουν το ανταγωνιστικό τους πλεονέκτημα όταν πωλούν εισαγόμενο άρτο. Πράγματι, όταν το ίδιο περιθώριο, το οποίο αντιστοιχεί στα έξοδα διανομής επιχειρήσεων διανομής που είναι καλά οργανωμένες και λειτουργούν κατά τρόπο αποδοτικό, επιβάλλεται για την πώληση του εισαγομένου άρτου και λαμβάνεται υπόψη για τον καθορισμό της ελάχιστης τιμής του εγχώριου άρτου, για τα εγχώρια και τα εισαγόμενα προϊόντα υπάρχουν οι ίδιες επιπτώσεις από το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα που ένας λιανοπωλητής ενδεχομένως έχει λόγω της οργανώσεως του και της αποδοτικότητας της εργασίας του, ενώ το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα που κατά περίπτωση προκύπτει από μία κατώτερη τιμή κόστους του εισαγόμενου προϊόντος μπορεί να αυξηθεί και δεν εξουδετερώνεται. Η διάθεση των εισαγομένων προϊόντων, επομένως, δεν επηρεάζεται δυσμενώς κατά κανένα τρόπο.

16

Προκειμένου να αποδείξει ότι, ακόμη και όπως ίσχυσε από τις 23 Μαρτίου 1985, η εν λόγω ρύθμιση μπορεί να παρεμβάλει εμπόδια στο εμπόριο, η Edah BV αναφέρθηκε ακόμη στον ακόλουθο υπολογισμό: όταν η τιμή αγοράς του εισαγομένου άρτου είναι 1,69 HFL και η τιμή του ολλανδικού άρτου 1,72 HFL, ο εισαγόμενος άρτος πρέπει να πωληθεί με το υποχρεωτικό περιθώριο του 0,17 HFL στην τιμή του 1,86 HFL, ενώ στην περίπτωση του ολλανδικού άρτου, ο οποίος επίσης πωλείται στην ελάχιστη τιμή του 1,86 HFL, ο λιανοπωλητής μπορεί να περιοριστεί σε ένα περιθώριο διανομής 0,14 HFL. Κατά την άποψη της Edah BV, με την οποία συμφώνησε ως προς το σημείο αυτό η Επιτροπή κατά την προφορική διαδικασία, το αριθμητικό αυτό παράδειγμα δείχνει ότι ο εισαγόμενος άρτος, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, υπόκειται σε δυσμενή διάκριση.

17

Είναι γεγονός ότι στην περίπτωση που ανέφερε η Edah BV ο καταναλωτής δεν μπορεί να επωφεληθεί από την χαμηλότερη τιμή κόστους που επιβάλλει ο λιανοπωλητής για τον εισαγόμενο άρτο. Εντούτοις, πρέπει να αναφερθεί ότι το περιθώριο διανομής του εισαγομένου άρτου είναι, επομένως, ανώτερο από το περιθώριο του εγχωρίου άρτου και ότι το γεγονός αυτό μπορεί να παρακινήσει το λιανοπωλητή στο να ευνοήσει την πώληση του πρώτου σε βάρος του δευτέρου. Κάτω απ' αυτές τις συνθήκες δεν μπορεί να συναχθεί ότι η εισαγωγή άρτου εμποδίζεται.

18

Δεν μπορεί να υποστηριχθεί ούτε η άποψη της Edah BV, κατά την οποία παρόμοια ρύθμιση αντίκειται στο άρθρο 30 της Συνθήκης ΕΟΚ, επειδή επιτρέπει, κατά περίπτωση, να πωληθεί ο εισαγόμενος άρτος, του οποίου η τιμή αγοράς είναι λίγο υψηλή σε τιμή πωλήσεως κατώτερη από την ελάχιστη τιμή που εφαρμόζεται στον εγχώριο άρτο. Πράγματι, το άρθρο αυτό αποβλέπει στην εξαφάνιση των εμποδίων κατά την εισαγωγή των εμπορευμάτων και όχι στην εξασφάλιση, σε όλες τις περιπτώσεις, ίσης μεταχειρίσεως των εγχώριων και των εισαγόμενων εμπορευμάτων. Η διαφορετική μεταχείριση που δεν μπορεί να εμποδίσει την εισαγωγή ή να επηρεάσει δυσμενώς την εμπορία των εισαγομένων εμπορευμάτων αλλά που αντίθετα τα ευνοεί δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της απαγόρευσης που προβλέπεται από το εν λόγω άρθρο.

19

Τέλος, δεν είναι αναγκαίο να εξεταστεί η άποψη της Edah BV και της Επιτροπής, κατά την οποία παρόμοια ρύθμιση αντίκειται στο άρθρο 30 της Συνθήκης ΕΟΚ, καθόσον η ελάχιστη τιμή έχει καθοριστεί για ορισμένα συγκεκριμένα είδη άρτου εγχώριας παρασκευής, ενώ το περιθώριο διανομής εφαρμόζεται σε κάθε εισαγόμενο άρτο. Πράγματι, εφόσον τίποτα στις αποφάσεις περί παραπομπής δεν δείχνει ότι η διαφορά αυτή, αν υποτεθεί ότι δεν είναι απλώς τυπική, μπορεί να παίξει οποιοδήποτε ρόλο στο πλαίσιο των κυρίων δικών, το Δικαστήριο κρίνει ότι το ερώτημα αν το άρθρο 30 αντίκειται σ' αυτή τη διαφορετική μεταχείριση δεν του υποβλήθηκε από τα παραπέμποντα δικαστήρια.

20

Από τα ανωτέρω προκύπτει ότι στα πρώτα ερωτήματα που υπέβαλαν ο πρόεδρος του Arrondissementsrechtbank του Almelo και το Arrondissementsrechtbank του Bois-le-Duc πρέπει να δοθεί ως απάντηση ότι το άρθρο 30 της Συνθήκης ΕΟΚ έχει την έννοια

21

Με το δεύτερο ερώτημα που υπέβαλαν τα παραπέμποντα δικαστήρια ερωτάται αν το άρθρο 7 της Συνθήκης ΕΟΚ ή η γενική αρχή της απαγόρευσης των διακρίσεων αντιτίθενται στο να μπορεί, στο πλαίσιο μιας ρυθμίσεως όπως η προκείμενη, η τιμή πωλήσεως για τον εισαγόμενο άρτο να είναι, ενδεχομένως, κατώτερη από την ελάχιστη τιμή που καθορίζεται για τον εγχώριο άρτο και συνεπώς να επηρεάζει δυσμενώς τον τελευταίο αυτόν σε σχέση με τα εισαγόμενα προϊόντα.

22

Η αναφερθείσα διαφορετική μεταχείριση αφορά διάκριση που καθιερώθηκε από μία εθνική ρύθμιση μεταξύ των εμπορευμάτων ανάλογα με την προέλευση τους και μεταξύ λιανοπωλητών ανάλογα με το εμπόρευμα που πωλούν. Αντιθέτως, στην εξεταζόμενη περίπτωση δεν υπάρχει καμία διάκριση μεταξύ επιχειρηματιών ανάλογα με την ιθαγένεια τους ούτε επίσης ανάλογα με τον τόπο εγκαταστάσεως τους. Επομένως, δεν μπορεί να υπάρξει θέμα « διαφορετικής μεταχειρίσεως που ασκείται λόγω της ιθαγένειας », ακόμη και αν είναι συγκεκαλυμμένη ή έμμεση, κατά την έννοια του άρθρου 7 της Συνθήκης ΕΟΚ.

23

Όσον αφορά τη γενική αρχή της απαγόρευσης των διακρίσεων, πρέπει να παρατηρηθεί ότι δυσμενής μεταχείριση των εγχώριων προϊόντων σε σχέση με τα εισαγόμενα προϊόντα ή ακόμη των λιανοπωλητών που πωλούν εγχώρια προϊόντα σε σχέση με αυτούς που πωλούν εισαγόμενα προϊόντα, επιχειρούμενη από ένα κράτος μέλος σε έναν τομέα που δεν υπόκειται σε κοινοτική ρύθμιση ή σε εναρμόνιση των εθνικών νομοθεσιών, δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του κοινοτικού δικαίου.

24

Επομένως, πρέπει να δοθεί ως απάντηση στο δεύτερο ερώτημα που υπέβαλαν το Arrondissementsrechtbank του Almelo και το Arrondissementsrechtbank του Bois-le-Duc ότι ούτε το άρθρο 7 της Συνθήκης ΕΟΚ ούτε η γενική αρχή της απαγόρευσης των διακρίσεων του κοινοτικού δικαίου εφαρμόζονται στην περίπτωση διαφορετικής μεταχειρίσεως που συνίσταται στο ότι η τιμή πωλήσεως του εισαγόμενου άρτου μπορεί ενδεχομένως, στο πλαίσιο παρόμοιας ρυθμίσεως, να είναι κατώτερη από την τιμή που έχει καθοριστεί για τον εγχώριο άρτο.

25

Τα έξοδα στα οποία υποβλήθηκαν η ολλανδική κυβέρνηση και η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, οι οποίες κατέθεσαν παρατηρήσεις στο Δικαστήριο, δεν αποδίδονται. Δεδομένου ότι η παρούσα διαδικασία έχει ως προς τους διαδίκους της κύριας δίκης το χαρακτήρα παρεμπίπτοντος, που ανέκυψε ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων, σ' αυτά εναπόκειται να αποφανθούν επί των δικαστικών εξόδων.

Για τους λόγους αυτούς

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ (τρίτο τμήμα),

κρίνοντας επί των ερωτημάτων που του υπέβαλαν ο πρόεδρος του Arrondissementsrechtbank του Almelo με απόφαση της 13ης Μαρτίου 1985 και το Arrondissementsrechtbank του Bois-le-Duc, με απόφαση της 20ής Μαΐου 1985, αποφαίνεται: