Στην υπόθεση 34/82,

που έχει ως αντικείμενο αίτηση του Hoge Raad der Nederlanden προς το Δικαστήριο, κατ' εφαρμογή του άρθρου 3 του πρωτοκόλλου της 3ης Ιουνίου 1971, για την ερμηνεία από το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων της συμβάσεως της 27ης Σεπτεμβρίου 1968, για τη διεθνή δικαιοδοσία και την εκτέλεση των αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις, με την οποία ζητείται, στο πλαίσιο αναιρέσεως που εκκρεμεί ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου μεταξύ

Martin Peters Bauunternehmung GmbH, γερμανικής εταιρείας περιορισμένης ευθύνης γερμανικού δικαίου που εδρεύει στο Άαχεν της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας,

και

Zuid Nederlandse Aannemers Vereniging, ενώσεως προσώπων ολλανδικού δικαίου, που έχει αποκτήσει νομική προσωπικότητα, την καταστατική της έδρα στο Maastricht και την έδρα της διοικήσεως της στο Heeze, επαρχία Noord Brabant, Κάτω Χώρες,

η έκδοση προδικαστικής αποφάσεως ως προς την ερμηνεία του άρθρου 5, περίπτωση 1, της εν λόγω συμβάσεως,

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ

συγκείμενο από τους J. Mertens de Wilman, πρόεδρο, Α. O'Keeffe και U. Everling, προέδρους τμήματος, G. Bosco, Τ. Koopmans, Κ. Bahlmann και Y. Galmot, δικαστές,

γενικός εισαγγελέας: G. F. Mancini

γραμματέας: P. Heim

εκδίδει την ακόλουθη

ΑΠΟΦΑΣΗ

Περιστατικά

Τα πραγματικά περιστατικά της υποθέσεως, η εξέλιξη της διαδικασίας, καθώς και οι παρατηρήσεις που κατατέθηκαν δυνάμει του άρ8ρου 20 του Πρωτοκόλλου περί του Οργανισμού του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων συνοψίζονται ως εξής:

Ι — Πραγματικά περιστατικά και διαδικασία

Α — Η διαφορά οτψ κύρια δίκη

α) Τα πραγματικά περιστατικά

Με δικόγραφο της 12ης Μαΐου 1978, το Zuid Nederlandse Aannemers Vereniging (σωματείο επιχειρηματιών της νότιας Ολλανδίας), αποκαλούμενο από τώρα και στο εξής «ZNAV», αναιρεσίβλητο, ενήγαγε την οικοδομική εταιρεία Martin Peters Bauunternehmung GmbH, αποκαλούμενη από τώρα και στο εξής «Peters», αναιρεσείουσα, ενώπιον του Arrondissementsrechtbank 's-Hertogenbosch, ζητώντας να του επιδικαστεί ποσό 112725 φιορινιών, πέρα από τους νόμιμους τόκους και έξοδα, δυνάμει μιας δεσμευτικής αποφάσεως του ZNAV που είχε ληφθεί κατ' εφαρμογή του άρθρου 16 του καταστατικού του σωματείου αυτού, του οποίου η εταιρεία Peters είναι μέλος.

Το ZNAV, ένωση προσώπων που έχει συσταθεί κατά το ολλανδικό δίκαιο, έχει νομική προσωπικότητα και αποτελείται από τις οικοδομικές επιχειρήσεις που ασκούν τις δραστηριότητες τους στις επαρχίες Limburg, Noord Brabant, Zeeland και μέρος της επαρχίας Gelderland. Σύμφωνα με το παραπέμπον δικαστήριο σκοπός αυτού του σωματείου είναι «η προώθηση των οικονομικών, νομικών και λοιπών συμφερόντων των μελών του ... στο μέτρο που τα συμφέροντα αυτά αφορούν, συνδέονται ή υπό ευρύτατη έννοια έχουν σχέση με τη ρύθμιση των τιμών στο πλαίσιο του συστήματος αναθέσεως δημόσιων συμβάσεων και με τις συνέπειες της για τους επιχειρηματίες».

Δυνάμει του άρθρου 36 του καταστατικού του, το ZNAV μπορεί να λάβει αποφάσεις δεσμευτικές για τα μέλη του που έχουν κατατεθεί στο υπουργείο οικονομικών των Κάτω Χωρών σύμφωνα με τον ολλανδικό νόμο περί οικονομικού ανταγωνισμού (Wet Economische Mededinging). Στις αποφάσεις αυτές περιλαμβάνεται ο «Οδηγός για τις προσφορές τιμών σε διαδικασίες απευθείας αναθέσεως έργων ανεγέρσεως οικοδομών και κοινής ωφελείας», ο οποίος περιέχει ομοιόμορφη ρύθμιση τιμών και επιβάλλει, στα μέλη του ZNAV που υποβάλλουν προσφορές για την εκτέλεση οποιουδήποτε έργου μέσα στη ζώνη δραστηριότητας του σωματείου, σειρά κοινών κανόνων ως προς την αποδοχή, από ένα μέλος του, αναθέσεως έργων και ως προς τις σχέσεις μεταξύ του υπερθεματιστή και του σωματείου.

Έτσι, σύμφωνα με τις διατάξεις του «οδηγού» αυτού, κάθε μέλος του σωματείου που προτίθεται να υποβάλει προσφορά για ένα έργο πρέπει να ενημερώνει σχετικά το ZNAV (άρθρο 3 του «οδηγού»), το οποίο, σε περίπτωση που περισσότερα μέλη του έχουν την πρόθεση να υποβάλουν προσφορές για το ίδιο έργο, συγκαλεί τα ενδιαφερόμενα μέλη με πρόεδρο ένα από τα μέλη της διοικήσεως του (άρθρο 4 του «οδηγού»). Κατά τη συνέλευση αυτί], τα μέλη του ZNAV μπορούν να συμφωνήσουν ότι στις προσφορές των τιμών τους θα περιλάβουν «αποζημιώσεις και εισφορές» που προορίζονται να καλύψουν είτε «έξοδα και απασχόληση των μελών που συνδέονται με τις προσφορές των τιμών τους» (άρθρο 11 του «οδηγού») είτε «εισφορά υπέρ του 2NAV προς κάλυψη των εξόδων του γραφείου του» (άρθρο 12 του «οδηγού») είτε «εισφορά υπέρ μιας οργανώσεως εργοληπτών» (επίσης άρθρο 12).

Τα μέλη του ZNAV υποχρεούνται να παρίστανται στη συνέλευση αυτή είτε αυτοπροσώπως είτε με αντιπρόσωπο. Το μέλος του ZNAV που θα εκτελέσει τελικά το έργο οφείλει στο σωματείο τις αποζημιώσεις που αποφασίστηκαν στη συνέλευση και είναι υποχρεωμένο να τις καταβάλει σ' αυτό μέσα στις προθεσμίες που τάσσει ο «οδηγός», δηλαδή, καταρχήν, αμέσως μόλις το μέλος αρχίσει την εκτέλεση του έργου. Η υποχρέωση αυτή βαρύνει τον υπερθεματιστή, μέλος του ZNAV, είτε αυτός παρέστη στη συνέλευση είτε όχι (άρθρο 17 του «οδηγού»).

Στην προκειμένη περίπτωση, η εταιρεία Peters, μέλος του ZNAV, υπέβαλε προσφορά και πέτυχε να της κατακυρωθεί ένα έργο που βρισκόταν στο Kerkrade, δηλαδή μέσα στη ζώνη δραστηριότητας του σωματείου. Κατ' εφαρμογή των διατάξεων του «οδηγού», το ZNAV συγκάλεσε συνέλευση στις 3 Μαΐου 1977, κατά την οποία τα μέλη του καθόρισαν «αποζημιώσεις και εισφορές» κατά την έννοια του «οδηγού».

Η Peters, αν και μέλος του ZNAV, δεν γνωστοποίησε την πρόθεση της να υποβάλει προσφορά για το έργο στο Kerkrade ούτε και παρέστη στη συνέλευση της 3ης Μαΐου 1977. Αφού η Peters άρχισε τις εργασίες, το ZNAV αξίωσε από αυτή τα ανωτέρω ποσά' η Peters όμως αμφισβήτησε ρητά ότι έχει τέτοια υποχρέωση και αρνήθηκε να καταβάλει στο ZNAV τα οφειλόμενα ποσά που καθορίστηκαν κατ' εφαρμογή των διατάξεων του «οδηγού».

6) Η διαδικασία ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων

Με δικόγραφο της 12ης Μαΐου 1978, το ZNAV ενήγαγε την Peters ενώπιον του Arrondissementsrechtbank 's-Hertogenbosch, δικαστήριο στην περιφέρεια του οποίου είναι εγκατεστημένη η έδρα της διοικήσεως του ZNAV.

Η Peters παρέστη αποκλειστικά και μόνο για να αμφισβητήσει την αρμοδιότητα του δικαστηρίου αυτού με την αιτιολογία ότι αφού είχε την έδρα της στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, δεν μπορούσε, δυνάμει του άρθρου 2 της συμβάσεως της 27ης Σεπτεμβρίου 1968 για τη διεθνή δικαιοδοσία και την εκτέλεση των αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις, να εναχθεί ενώπιον ολλανδικού δικαστηρίου.

Πάντως, με απόφαση της 2ας Μαρτίου 1979, το Arrondissementsrechtbank 's-Hertogenbosch απέρριψε την ένσταση αναρμοδιότητας που προέβαλε η Peters, κρίνοντας ότι η διαφορά είναι διαφορά εκ συμβάσεως και συνεπώς υπάγεται στην αρμοδιότητα του δυνάμει του άρθρου 5, περίπτωση 1, της συμβάσεως της 27ης Σεπτεμβρίου 1968, το οποίο ορίζει:

«Πρόσωπο που έχει την κατοικία του στο έδαφος συμβαλλομένου κράτους μπορεί να εναχθεί σε άλλο συμβαλλόμενο κράτος:

Κατά της αποφάσεως αυτής η Peters άσκησε έφεση ενώπιον του Gerechtshof 's-Hertogenbosch, το οποίο όμως, με απόφάση της 7ης Μαΐου 1980, επικύρωσε την απόφαση της 2ας Μαρτίου 1979, δεχόμενο, μεταξύ άλλων, στις σκέψεις 7 και 9, ότι:

Σκέψη 7: «Η υποχρέωση της Peters να καταβάλει τα ποσά που της ζητούνται στη διαδικασία επί της ουσίας πρέπει να θεωρηθεί ως ενοχή εκ συμβάσεως κατά την έννοια της συμβάσεως. Πράγματι, η υποχρέωση αυτή απορρέει από τη σχέση μεταξύ μέλους και σωματείου, η οποία δημιουργήθηκε μεταξύ της Peters και του ZNAV με την είσοδο της Peters ως μέλους στο σωματείο αυτό. Η είσοδος αυτή αποτελεί σύμβαση, η οποία στηρίζεται στη σύμπτωση των βουλήσεων των δύο συμβαλλομένων και από την οποία απορρέει για τους συμβαλλομένους ένα σύνολο δικαιωμάτων και υποχρεώσεων.»

Σκέψη 9: «Κατά συνέπεια, ορθώς έκρινε το Arrondissementsrechtbank ότι η υποτιθεμένη υποχρέωση καταβολής των αποζημιώσεων και εισφορών λογίζεται ως ενοχή εκ συμβάσεως.»

Η Peters άσκησε αναίρεση κατά της αποφάσεως αυτής του Gerechtshof, προσβάλλοντας το χαρακτηρισμό που έδωσε το δικαστήριο αυτό, ως προς τη φύση της έννομης σχέσης μεταξύ της Peters και του ZNAV.

Για να εκτιμήσει το βάσιμο του λόγου αυτού, το Hoge Raad, με απόφαση της 25ης Ιανουαρίου 1982, ανέβαλε την εκδίκαση της υποθέσεως και έκρινε αναγκαίο να υποβάλει στο Δικαστήριο το ακόλουθο ερώτημα:

«Το άρθρο 5, περίπτωση 1, της συμβάσεως έχει εφαρμογή στις αξιώσεις που έχει κατά μέλους της ένωση προσώπων, που έχει τη νομική προσωπικότητα, και οι οποίες αφορούν την καταβολή χρηματικού ποσού και απορρέουν από τη σχέση ενώσεως και μέλους που υφίσταται μεταξύ των διαδίκων, όταν η σχέση αυτή είναι συνέπεια της προσχωρήσεως του διαδίκου ο οποίος καλείται να συμμορφωθεί στην ένωση αυτή με δικαιοπραξία που καταρτίζεται προς το σκοπό αυτό; Μήπως πρέπει ως προς αυτό να γίνει διάκριση μεταξύ της περιπτώσεως κατά την οποία οι υποχρεώσεις απορρέουν απευθείας από την προσχώρηση και της περιπτώσεως κατά την οποία απορρέουν από την προσχώρηση σε συνδυασμό με μία ή περισσότερες αποφάσεις οργάνων της ενώσεως;»

Β — Η έγγραφη οιαοικαοία

Η αίτηση του Hoge Raad περί εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως περιήλθε στη γραμματεία του Δικαστηρίου στις 21 Ιανουαρίου 1982.

Σύμφωνα με το άρθρο 20 του Πρωτοκόλλου περί του Οργανισμού του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, κατέθεσαν γραπτές παρατηρήσεις η εταιρεία Martin Peters, εκπροσωπούμενη από τον Η. J. Bronkhorst, δικηγόρο παρά τω Hoge Raad των Κάτω Χωρών το ZNAV, εκπροσωπούμενο από τον Ε. Korthals Altes, δικηγόρο Χάγης η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, εκπροσωπούμενη από τον δρ. Ε. Zimmermann, νομικό σύμβουλο της Επιτροπής, επικουρούμενο από τον W. J. L. Caikoen, δικηγόρο Ρότερνταμ' η κυβέρνηση της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, εκπροσωπούμενη από τον δρ. C Böhmer και η κυβέρνση της Ιταλικής Δημοκρατίας, εκπροσωπούμενη από τον Oscar Fiumara, avvocato dello Stato.

Κατόπιν εκθέσεως του εισηγητή δικαστή και μετ' ακρόαση του γενικού εισαγγελέα, το Δικαστήριο, σύμφωνα με το άρθρο 45 του κανονισμού διαδικασίας, διέταξε τη διεξαγωγή των εξής αποδείξεων:

II — Γραπτές παρατηρήσεις που κατατέθηκαν ενώπιον του Δικαστηρίου

Α — Παρατηρηθείς της αναιρεαείουοας

Η εταιρεία Martin Peters παρατηρεί προκαταρκτικά ότι μεταξύ των διαφόρων εθνικών νομικών συστημάτων της Κοινότητας υφίσταται διαφορά απόψεων ως προς τη νομική φύση της ενώσεως προσώπων.

Σε ορισμένα νομικά συστήματα, στα οποία πρέπει να περιληφθούν το γαλλικό, το ιταλικό και το βελγικό σύστημα, επικρατεί η «συμβατική θεωρία», κατά την οποία υποστηρίζεται ότι η ένωση προσώπων είναι σύμβαση που καταρτίζεται μεταξύ των ιδρυτικών μελών της και υλοποιείται με το καταστατικό της, το οποίο από νομικής απόψεως εξομοιώνεται προς σύμβαση. Κατά την άποψη αυτή, η είσοδος νέου μέλους στην ένωση προσώπων που έχει ήδη συσταθεί γεννά επίσης μία συμβατική σχέση και οι αποφάσεις που λαμβάνονται από την ένωση λογίζονται ως αποτέλεσμα της ιδρυτικής συμβάσεως.

Σε άλλα νομικά συστήματα, και ιδίως στο γερμανικό και στο ολλανδικό, επικρατεί αντίθετα η «οργανική θεωρία», κατά την οποία το σωματείο, είναι ιδιάζουσα νομική έννοια δημιουργούμενη με μία «sui generis» δικαιοπραξία: μία συλλογική δήλωση βουλήσεως που αποσκοπεί στη δημιουργία σχέσεως συνεργασίας. Κατά τη θεωρία αυτή, το καταστατικό έχει την ισχύ του «εξ αντικειμένου δικαίου» για τα μέλη και οι αποφάσεις που λαμβάνονται κατ' εφαρμογή του αποτελούν δικαιοπραξίες που δεν στηρίζονται στην αρχή της αμοιβαίας συμφωνίας, αλλά στην «αρχή της πλειοψηφίας». Στο πλαίσιο του συστήματος αυτού, το σωματείο, που έχει νομική προσωπικότητα, συμμετέχει, άμεσα και ανεξάρτητα από τα μέλη του, στις έννομες σχέσεις.

Ως προς την ερμηνεία των διατάξεων της συμβάσεως της 27ης Σεπτεμβρίου 1968, η εταιρεία Peters προβάλλει ότι το Δικαστήριο έχει χρησιμοποιήσει εναλλακτικώς δύο μεθόδους: αφενός μεν, τη μέθοδο της αυτόνομης ερμηνείας, και αφετέρου, τη μέθοδο ερμηνείας με παραπομπή στο εθνικό νομικό σύστημα το οποίο έχει εφαρμογή στην έννομη σχέση που αποτελεί το αντικείμενο της διαφοράς ενώπιον του επιληφθέντος δικαστηρίου ενός συμβαλλόμενου κράτους, μέθοδο ερμηνείας που αποκαλείται επίσης ερμηνεία κατά τη «lex causae». Η Peters υποστηρίζει ότι, όποια από τις δύο αυτές μεθόδους και αν εφαρμοστεί τελικά, η ερμηνεία που πρέπει να δοθεί εν προκειμένω στο άρθρο 5, περίπτωση 1, της συμβάσεως οδηγεί στον αποκλεισμό του ζητήματος που αποτελεί το αντικείμενο της κύριας δίκης από το πεδίο εφαρμογής του άρθρου αυτού της συμβάσεως.

Β — Παρατηρήσεις τον αναιρεσώΑήτον

To 2NAV υπενθυμίζει, κατά πρώτο, αφενός, ότι η εν λόγω υποχρέωση που αμφισβητείται στην κύρια δίκη πρέπει να εκτελεστεί στις Κάτω Χώρες και, αφετέρου, ότι το εφαρμοστέο ουσιαστικό δίκαιο στην υπόθεση για την οποία έχει επιληφθεί το παραπέμπον δικαστήριο είναι το ολλανδικό δίκαιο τόσο λόγω της σιωπηρής επιλογής ως προς το εφαρμοστέο δίκαιο που έκαναν τα μέρη κατά την είσοδο της Peters στο ZNAV, όσο και λόγω του άγραφου κανόνα του ολλανδικού ιδιωτικού διεθνούς δικαίου σύμφωνα με το οποίο οι σχέσεις μεταξύ ολλανδικού σωματείου και ενός από τα μέλη του — οποιαδήποτε κι αν είναι η πραγματική ιθαγένεια ή η

πραγματική του εγκατάσταση — διέπονται από το ολλανδικό δίκαιο.

Με την ευκαιρία αυτή, το ZNAV τονίζει ότι, δυνάμει του άρθρου 1429, παράγραφος 2, του ολλανδικού αστικού κώδικα, η παροχή καταβάλλεται, εκτός αν υπάρχει αντίθετη συμφωνία μεταξύ των μερών στον τόπο, όπου ο δανειστής έχει την κατοικία του, στη συγκεκριμένη περίπτωση το ZNAV, του οποίου η έδρα ευρίσκεται στην περιφέρεια του Arrondissementsrechtbank 's-Hertogenbosch.

Ως προς την απάντηση που πρέπει να δοθεί στο ερώτημα του παραπέμποντος δικαστηρίου, το ZNAV, αναφέρει ότι το Δικαστήριο ερμήνευσε το άρθρο 5, περίπτωση 1, της συμβάσεως αναφερόμενο σε περισσότερες μεθόδους, είτε στη μέθοδο της «lex causae» δεχόμενο, με την απόφαση του της 6ης Οκτωβρίου 1976 (Industrie Tessili Italiana Como, 12/76, Jurispr. σ. 1473), ότι η έκφραση «τόπος παροχής» περιέχει παραπομπή στο εφαρμοστέο εθνικό δίκαιο είτε στη μέθοδο της «αυτόνομης ερμηνείας», δεχόμενο, με την απόφαση του της 6ης Οκτωβρίου 1976 (Α. De Bloos, Spri, 14/76, Jurispr. σ. 1497), ότι η έννοια «παροχή» που αναφέρεται στο ίδιο άρθρο έπρεπε να ερμηνευτεί κατά τρόπο αυτόνομο και αρμόζοντα με τη σύμβαση.

Γ — Παρατηρηθείς νης Επιτροπής

Αφού επιχείρησε να υπενθυμίσει τα περιστατικά που έδωσαν αφορμή για τη διαφορά στην κύρια δίκη, η Επιτροπή παρατηρεί ότι, σύμφωνα με την έκθεση Jenard οι διατάξεις της συμβάσεως της 27ης Σεπτεμβρίου 1968 έχουν ως αντικείμενο την προώθηση της ελεύθερης κυκλοφορίας των δικαστικών αποφάσεων μέσα στην Κοινότητα μέσω της θεσπίσεως κανόνων για την αρμοδιότητα που να είναι κοινοί σε όλα τα κράτη μέλη.

Γι' αυτό η Επιτροπή θεωρεί ότι οι διατάξεις της συμβάσεως αυτής και ιδίως οι διατάξεις που θέτουν κανόνες για την αρμοδιότητα, πρέπει να ερμηνευτούν κατά αυτόνομο τρόπο, σε σχέση με τους στόχους της συμβάσεως, για να παρασχεθούν εχέγγυα μεγαλύτερης ασφάλειας του δικαίου μέσω σαφούς και ενιαίας ερμηνείας για όλα τα κράτη μέλη της Κοινότητας και για να επιτραπεί στο δικαστή που έχει επιληφθεί να καθορίσει αν είναι πράγματι αρμόδιος χωρίς να πρέπει να μελετήσει εμβαθύνοντας πολύ τις ουσιαστικές πλευρές της υποθέσεως. Η Επιτροπή τονίζει, εξάλλου, ότι το Δικαστήριο έχει, με τη μεταγενέστερη από την απόφαση της 6ης Οκτωβρίου 1976 νομολογία του (Industrie Tessili Italiana Como, 12/76, Jurispr. σ. 1473), πάντοτε χρησιμοποιήσει τη μέθοδο αυτή.

Για την υποστήριξη αυτής της μεθόδου ερμηνείας, η Επιτροπή προβάλλει εξάλλου την ύπαρξη διαφορών των εθνικών νομικών συστημάτων και της θεωρίας ως προς τη νομική φύση του σωματείου και την ιδιότητα μέλους σωματείου. Οι εθνικές έννομες τάξεις διακρίνονται σε εκείνες που ακολουθούν τη «συμβατική» θεωρία — σύμφωνα με την οποία οι υποχρεώσεις των μελών σωματείου απορρέουν από σύμβαση, αν και ορισμένες υποχρεώσεις μπορούν, ενδεχόμενα, να γεννηθούν χωρίς την ελεύθερη βούληση ενός μέλους (ισχύουσα θεωρία στη Γαλλία, Ιταλία, Βέλγιο, Ηνωμένο Βασίλειο και Δανία) — και εκείνες που ακολουθούν την «οργανική» θεωρία — σύμφωνα με την οποία οι υποχρεώσεις αυτές απορρέουν όχι μόνο από την είσοδο του μέλους αλλά επίσης και από το καταστατικό, έτσι ώστε η ιδιότητα του μέλους πρέπει να θεωρηθεί ως «σχέση ειδικού χαρακτήρα» ή ακόμη «κοινωνικονομική σύμβαση» («Sozialrechtlicher Vertrag») (θεωρία που ισχύει στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας και στις Κάτω Χώρες).

Πάντως, κατά την Επιτροπή, η αντίθεση μεταξύ αυτών των δύο θεωριών δεν έχει, στην προκειμένη περίπτωση, παρά λίγη μόνο σημασία, διότι, ως προς τους κανόνες αρμοδιότητας, το άρθρο 22 του γερμανικού κώδικα πολιτικής δικονομίας θέτει ειδικό κανόνα για την επίλυση των διαφορών που αναφέρονται στην καταβολή απαιτήσεως, δικαιούχος της οποίας είναι σωματείο, καθιστώντας αρμόδιο το δικαστή του τόπου όπου βρίσκεται η έδρα του σωματείου.

Για το λόγο αυτόν η Επιτροπή υποστηρίζει ότι δεν πρέπει να δοθεί πάρα πολύ μεγάλη σημασία στη διαφορά απόψεων μεταξύ των διαφόρων εθνικών δικαίων ως προς τη νομική φύση του σωματείου, διότι η συζήτηση των συγγραφέων για το θέμα δεν είχε ως αντικείμενο να διευκρινίσει ζητήματα αρμοδιότητας, αλλά έγινε προς το σκοπό να επιλυθεί το ζήτημα αν οι γενικοί κανόνες του δικαίου των συμβάσεων έχουν εφαρμογή στις διαφορές όπου αμφισβητείται η σχέση που υπάρχει μεταξύ ενός σωματείου και του μέλους του.

Κάτω από αυτές τις προϋποθέσεις, αν ληφθεί υπόψη η αναγκαιότητα αυτόνομης μεθόδου ερμηνείας για την ασφάλεια του δικαίου και τη σαφήνεια, η Επιτροπή προτείνει ότι η απάντηση στο πρώτο τμήμα του ερωτήματος του παραπέμποντος δικαστηρίου είναι ότι το άρθρο 5, περίπτωση 1, της συμβάσεως έχει εφαρμογή για κάθε αξίωση που έχει ένα σωματείο απέναντι σε ένα από τα μέλη του.

Τέλος, προς υποστήριξη της απόψεως αυτής, η Επιτροπή προβάλλει, αφενός, την αναγκαιότητα, προς το συμφέρον της ορθής απονομής της δικαιοσύνης, να αναγνωριστεί η αρμοδιότητα του δικαστή του τόπου όπου ευρίσκεται η έδρα του σωματείου, ο οποίος είναι επίσης καλύτερα σε θέση να αντιληφθεί το καταστατικό του σωματείου και τα περιστατικά που αναφέρονται στη σύσταση του και τη λειτουργία του, αφετέρου, την απλότητα ενός τέτοιου διαδικαστικού κανόνα που επιτρέπει στο σωματείο να ενάγει τα μέλη του ενώπιον του ίδιου δικαστηρίου οποιαδήποτε κι αν είναι η διαμονή τους και, τέλος, το γεγονός ότι ούτε η θεωρία ούτε το κείμενο της συμβάσεως δεν αντιτίθενται σε μια τέτοια ερμηνεία.

Προκειμένου να δοθεί απάντηση στο δεύτερο τμήμα του ερωτήματος που υπέβαλε το Hoge Raad, η Επιτροπή υποστηρίζει ότι είναι αδιάφορο το αν οι εν λόγω υποχρεώσεις απορρέουν κατευθείαν από την είσοδο του μέλους ή απορρέουν από την είσοδο του μέλους και από μία ή περισσότερες αποφάσεις που έχουν λάβει τα όργανα του σωματείου. Η Επιτροπή στηρίζει την ερμηνεία αυτή στην αναγκαιότητα καθορισμού κοινοτικών κανόνων για την αρμοδιότητα που επιτρέπουν τόσο στο δικαστήριο που έχει επιληφθεί να καθορίσει ευχερώς την αρμοδιότητα του χωρίς να υποχρεώνεται να εξετάσει τις λεπτομέρειες της υποθέσεως που εκκρεμεί ενώπιον του, όσο και στους διαδίκους, ενώπιον του δικαστηρίου αυτού, να επικαλεστούν τους κανόνες της συμβάσεως μετά την έναρξη της διαδικασίας.

Α — Παρατηρήσεις της κυβερνήσεως της Ομοσπονδιακής Æ/μοκρατιας της Γερμανίας

Η κυβέρνηση της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας αναφέρει, ευθύς εξαρχής, ότι οι παρατηρήσεις της περιορίζονται αποκλειστικά στα ερωτήματα που έχει διατυπώσει το Hoge Raad, διότι αμφιβάλλει ότι κατά το γερμανικό δίκαιο η αμφισβήτηση που αποτελεί το αντικείμενο της διαφοράς στην κύρια δίκη μπορεί να θεωρηθεί ως υπαγόμενη στο εμπορικό ή το αστικό δίκαιο, εξαιτίας της φύσεως των δραστηριοτήτων του ZNAV και των αρμοδιοτήτων που έχει, προφανώς, υπό τον έλεγχο του ολλανδικού κράτους.

Εν πάση περιπτώσει, η γερμανική κυβέρνηση υποστηρίζει ότι το άρθρο 5, περίπτωση 1, της συμβάσεως πρέπει, τόσο λόγω της προελεύσεως του και των όρων που χρησιμοποιεί η διάταξη αυτή, όσο και λόγω αναγκών πρακτικής φύσεως, να ερμηνευθεί διασταλτικά.

Πράγματι, αν και ορισμένες υποχρεώσεις που υπέχει το μέλος ενός σωματείου μπορούν, σε ορισμένα εθνικά νομικά συστήματα, να μη θεωρηθούν ότι υπάγονται κατευθείαν στο δίκαιο των συμβάσεων, εντούτοις σε όλα τα εθνικά δίκαια και, ιδίως στο γερμανικό δίκαιο, η είσοδος στο σωματείο συντελείται με σύμβαση που γεννά δικαιώματα και υποχρεώσεις για τον προσχωρούντα. Δηλώνοντας τη βούληση του να προσχωρήσει, ο προσχωρών περικλείει με τη δήλωση βουλήσεως του όχι μόνο την αποδοχή του υπάρχοντος καταστατικού αλλά επίσης και την αποδοχή των αποφάσεων που μπορούν να ληφθούν μεταγενέστερα κατ' εφαρμογή του καταστατικού αυτού, από το οποίο δεν μπορεί να αποδεσμευτεί παρά μόνο με καταγγελία της συμβάσεως προσχωρήσεως.

Για το λόγο αυτόν, φαίνεται αναγκαίο, κατά τη γερμανική κυβέρνηση, να περιληφθούν στο πεδίο εφαρμογής του άρ9ρου 5, περίπτωση 1, της συμβάσεως όλες οι διαφορές μεταξύ του σωματείου και ενός μέλους, διαφορετικά η εφαρμογή της διατάξεως αυτής εξαρτάται από τυχαία περιστατικά, ανάλογα με το αν η εν λόγω υποχρέωση προκύπτει κατευθείαν από το καταστατικό ή συνάγεται από ρητή συμφωνία μεταξύ του μέλους και του σωματείου.

Μία πολύ στενή ερμηνεία της έννοιας «διαφορές εκ συμβάσεως» κατά την έννοια της συμβάσεως της 27ης Σεπτεμβρίου 1968 οδηγεί, συνεπώς, στον πολλαπλασιασμό των αρμοδιοτήτων ανάλογα με τις κατοικίες των διαφόρων μελών του σωματείου, πράγμα που οδηγεί αλλοδαπά δικαστήρια, μερικές φορές πολύ απομακρυσμένα από τη ζώνη δραστηριότητας του σωματείου, να επιλύουν διαφορές σύμφωνα με κανόνες εθνικού δικαίου που μπορούν να διαφέρουν από το ένα κράτος στο άλλο, και καταλήγει, έτσι, σε λύσεις που προσβάλλουν την ίση μεταχείριση μεταξύ των διαφόρων μελών ενός και του αυτού σωματείου.

Για αυτούς τους διαφόρους λόγους, η κυβέρνηση της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας προτείνει να δοθεί απάντηση στο ερώτημα του Hoge Raad των Κάτω Χωρών κατά τον εξής τρόπο:

«Το άρθρο 5, περίπτωση 1, της συμβάσεως έχει εφαρμογή στις αξιώσεις που έχει κατά μέλους της μία ένωση προσώπων αποτελούσα νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου και οι οποίες αφορούν χρηματικές ενοχές απορρέουσες από τη σχέση ενώσεως και μέλους που υφίσταται μεταξύ των διαδίκων, όταν η σχέση αυτή έχει δημιουργηθεί [με δικαιοπραξία που έχει συναφθεί προς το σκοπό αυτό] μεταξύ του μέλους και του σωματείου.

Ως προς αυτό έχει μικρή σημασία το ότι οι εν λόγω υποχρεώσεις απορρέουν απευθείας από τη σύμβαση προσχωρήσεως ή απορρέουν από την προσχώρηση, σε συνδυασμό με μία ή περισσότερες αποφάσεις των οργάνων του σωματείου.»

Ε — Παρατηρήσεις της κυΰερνήσεως της Ιταλικής Δημοκρατίας

Η ιταλική κυβέρνηση υποστηρίζει ότι μία συστηματική και συνολική εξέταση του άρθρου 5 της συμβάσεως δείχνει ότι η διάταξη αυτή τείνει να περιλάβει εξ ολοκλήρου το πεδίο του ενοχικού δικαίου (ενοχές εκ συμβάσεων, εξωσυμβατικές, εξ αδικοπραξίας, εξ οιονεί αδικοπραξίας ή εκ του νόμου) για να θεσπίσει, για τις διαφορές που αναφέρονται στο δίκαιο αυτό, ένα σύνολο κανόνων για την αρμοδιότητα που συμπληρώνει τη διάταξη του άρθρου 1 της συμβάσεως.

Συνεπώς, φαίνεται δυνατό να δοθεί στην έκφραση «διαφορές εκ συμβάσεως» της περιπτώσεως 1 του άρθρου 5η έννοια που είναι «κοινή και γενική» στα διάφορα εθνικά δίκαια, δηλαδή η σημασία της κατά νόμο δικαιοπραξίας που παράγει αστική ενοχή αποτελούσα βάση αγωγής.

Μέσα στο πλαίσιο αυτό, φαίνεται πολύ λίγο ορθό να αναζητείται η πραγματική πηγή της ενοχής, η εκτέλεση της οποίας αποτελεί αντικείμενο της διαφοράς στην κύρια δίκη. Πράγματι, είτε προέρχεται κατευθείαν από την προσχώρηση του μέλους στο σωματείο είτε απορρέει από απόφαση του ZNAV που έχει εκδοθεί σύμφωνα με το καταστατικό του, η ενοχή αυτή πάντοτε έχει συμβατική προέλευση.

Κατά συνέπεια, η ιταλική κυβέρνηση προτείνει να δοθεί καταφατική απάντηση στο πρώτο μέρος του ερωτήματος που έθεσε το παραπέμπον δικαστήριο και αρνητική απάντηση στο δεύτερο μέρος του παραπάνω ερωτήματος.

III — Προφορική διαδικασία

Στη συνεδρίαση της 11ης Ιανουαρίου 1983, το Zuid Nederlandse Aannemers Vereniging, εκπροσωπούμενο από τον Ε. Korthals Altes, δικηγόρο Χάγης, και η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, εκπροσωπούμενη από τους Erich Zimmermann και W. J. L. Calkoen, δικηγόρο Ρότερνταμ, ανέπτυξαν προφορικώς τις παρατηρήσεις τους.

Ο γενικός εισαγγελέας ανέπτυξε τις προτάσεις του στη συνεδρίαση της 1ης Φεβρουαρίου 1983.

Σκεπτικό

1. Όσον αφορά το πρώτο ερώτημα

2. Όσον αφορά το δεύτερο ερώτημα

Επί των δικαστικών εξόδων

( 1 ) ΈκΑεαη P. Jenard για τη σύμβαση της 27ης Σεπτεμβρίου 1968 — PB C 59. σ. Ι, της 5η Μαρτίου 1979.