«—

είτε να παράσχει στο εξής το ευεργέτημα της απαλλαγής από το φόρο στις εισαγωγές ακατέργαστων διαμαντιών από οποιοδήποτε κράτος μέλος, υπό τις ίδιες προϋποθέσεις με τις εφαρμοζόμενες για τις Κάτω Χώρες, — είτε, αντίθετα, να καταργήσει την απαλλαγή που έχει παραχωρηθεί μόνο υπέρ των Κάτω Χωρών».

Α —

Το Δικαστήριο ερωτάται καταρχήν με το πρώτο ερώτημα, σχετικά με τα άρθρα 9, 12, 13, 18 και 95 της Συνθήκης, αν οι δασμοί ή φορολογικές επιβαρύνσεις ισοδυνάμου αποτελέσματος που αναφέρονται στα άρθρα αυτά ή σε ορισμένα από αυτά, πρέπει να έχουν «όλα τα χαρακτηριστικά της φορολογικής επιβαρύνσεως» και, αφετέρου, αν αυτοί οι δασμοί ή φορολογικές επιβαρύνσεις είναι μόνον εκείνοι τους οποίους εισπράττει το Δημόσιο ή που μειώνουν τα έξοδά του ή, γενικά, όλοι εκείνοι τους οποίους επιβάλλει ένα κράτος μέλος επ' ευκαιρία των εισαγωγών, οποιοσδήποτε και αν είναι ο σκοπός τους, φορολογικός, διοικητικός ή κοινωνικός. Φαίνεται αμέσως ο λόγος που προκάλεσε αυτό το ερώτημα. Η επίδικη «εισφορά» — είναι ο όρος που χρησιμοποιεί ο βελγικός νόμος, ο οποίος δεν αναφέρει πουθενά τη λέξη «φορολογική επιβάρυνση» ή «φόρος» — διαφέρει πράγματι με την ονομασία και τον προορισμό της από τις κλασσικές μορφές φορολογικών επιβαρύνσεων που επιβάλλονται επί των προϊόντων. Αυτή είναι μια εκδήλωση του αρκετά σύγχρονου γενικού φαινομένου που φέρει το ελαφρώς ασαφές όνομα «φορολογία υπέρ τρίτων». Επομένως, πρόκειται για το αν αυτή μπορεί να υπαχθεί στο πεδίο εφαρμογής ενός από τα προαναφερθέντα άρθρα, χωρίς να καθορίζεται ποιο από αυτά. Είναι δύσκολο και, χωρίς αμφιβολία, στερείται χρησιμότητας το να δοθεί συγκεκριμένη απάντηση στο πρώτο σκέλος του ερωτήματος.

Αν και ο όρος «φορολογική επιβάρυνση» απαντάται σε διάφορα μέρη της Συνθήκης και του πρωτοκόλλου περί των προνομίων και ασυλιών, αυτός δεν έχει αναγκαστικά παντού την ίδια σημασία και η απάντηση που έδωσε το Δικαστήριο με την απόφαση Klomp της 25ης παρελθόντος Φεβρουαρίου (23/68, Rec. XV-1969, σ. 43) δεν μπορεί, με κανένα τρόπο, αντίθετα προς ό, τι υποστηρίζει ο ενάγων της κύριας δίκης, να μεταφερθεί στην παρούσα υπόθεση. Εξάλλου, ο δικαστής που υπέβαλε το προδικαστικό ερώτημα στο Δικαστήριο φαίνεται ότι αναφέρεται σε έναν όρο «φορολογική επιβάρυνση» που μπορεί να έχει μεν συγκεκριμένη έννοια κατά το βελγικό δίκαιο, μιαν άλλη όμως στο δίκαιο άλλων κρατών μελών.

Αντίθετα, στο δεύτερο σκέλος του ερωτήματος μπορεί να δοθεί πιο άμεση και επαρκής απάντηση, η οποία προαναγγέλλει αυτήν που θα δοθεί στα επόμενα ερωτήματα.

Μόλις ένα κράτος ή ένας οργανισμός — στον οποίο αυτό έχει παραχωρήσει τη σχετική αρμοδιότητα — επιβάλλει φόρους ή επιβαρύνσεις επ' ευκαιρία της εισαγωγής εμπορευμάτων, τίθεται το πρόβλημα κατά πόσο αυτοί συμβιβάζονται προς τη Συνθήκη. Δεν είναι απαραίτητο να αναζητηθεί αν αυτές εισπράττονται υπέρ του Δημοσίου ή αν καταβάλλονται, αντίθετα, σε ειδικό ταμείο, ούτε είναι δυνατό να αποκλειστεί η εφαρμογή των άρθρων της Συνθήκης επί φόρων ή φορολογικών επιβαρύνσεων λόγω του ταμιευτικού, κοινωνικού ή διοικητικού τους σκοπού (με εξαίρεση εντούτοις τις επιβαρύνσεις για παρασχεθείσες υπηρεσίες που πρέπει να ερμηνεύονται στενά).

Β —

Τα ερωτήματα 2, 3 και 4, τα οποία υποβάλλονται αναφορικά με τα ίδια άρθρα, αφορούν το αν αυτό που είναι αποφασιστικό στοιχείο είναι η φύση της είσπραξης του φόρου ή του αποτελέσματός της, αν το ισοδύναμο αποτέλεσμα συνίσταται στην ταυτότητα του σκοπού ή στην ταυτότητα των αποτελεσμάτων της είσπραξης του φόρου, αν τα αποτελέσματα αυτά πρέπει ενδεχομένως να εκτιμηθούν ως προς τα εισπραττόμενα ποσά, ή ως προς την επίδρασή τους επί της ελεύθερης κυκλοφορίας των αγαθών. Με άλλα λόγια, πρέπει να καθοριστεί ποια είναι τα καθοριστικά στοιχεία για να εκτιμηθούν από τη σκοπιά της Συνθήκης οι αναφερόμενοι στα άρθρα 9, 12 και 13 δασμοί και φορολογικές επιβαρύνσεις ισοδυνάμου αποτελέσματος και οι εσωτερικοί φόροι, οι οποίοι επιβαρύνουν τα εισαγόμενα προϊόντα και προβλέπονται στο άρθρο 95. Στο σημείο αυτό πρέπει να γίνει διάκριση.

Προκειμένου καταρχήν περί δασμών, τα σχετικά με αυτούς άρθρα της Συνθήκης εφαρμόζονται σε όλες τις επιβαρύνσεις που ονομάζονται έτσι στα πλαίσια των εθνικών νομοθεσιών, συμπεριλαμβανομένων των δασμών ταμιευτικού χαρακτήρα και οι οποίοι απαιτείται να καταβάλλονται λόγω της διελεύσεως των συνόρων. Μόνη η ονομασία επαρκεί, χωρίς να είναι αναγκαίο να αναζητηθούν τα αποτελέσματα αυτών των επιβαρύνσεων, που μπορούν να διαφέρουν ανάλογα με την περίπτωση.

Παράλληλα με τους δασμούς, η Συνθήκη αναφέρει τις φορολογικές επιβαρύνσεις ισοδυνάμου αποτελέσματος, επί των οποίων το Δικαστήριο απεφάνθη επανειλημμένα μετά από την απόφαση της 14ης Δεκεμβρίου 1962 (Επιτροπή της ΕΟΚ κατά Μεγάλου Δουκάτου του Λουξεμβούργου και Βασιλείου του Βελγίου, 2 και 3/62, Rec. ΧΙΙΙ-1962, σ. 813). Από τη νομολογία του Δικαστηρίου δεν θα λάβω υπόψη τώρα παρά μόνο τα στοιχεία εκείνα που είναι χρήσιμα για την απάντηση των υποβληθέντων ερωτημάτων.

Από αυτά προκύπτει ότι ούτε η ονομασία της φορολογικής επιβαρύνσεως, ούτε ο τρόπος επιβολής της ούτε ο σκοπός που επιδιώκει το κράτος επιβάλλοντάς την είναι καθοριστικά στοιχεία. Αυτό που είναι αναγκαίο για να διαπιστωθεί αν μια φορολογική επιβάρυνση εμπίπτει σ' αυτή την κατηγορία, είναι η εξέταση των αποτελεσμάτων της σε σχέση με τους στόχους της Συνθήκης, ειδικότερα σε σχέση με την ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων, ελάχιστα δε ενδιαφέρει το αν συντρέχουν όλα τα αποτελέσματα του δασμού ή μόνο ένα από αυτά, ή ακόμη αν επιδιώκονται και άλλοι κύριοι ή επιβοηθητικοί σκοποί. Απομένουν οι «εσωτερικοί φόροι», για τους οποίους το άρθρο 95 που τους αφορά προσθέτει τη φράση «οποιασδήποτε φύσεως». Από αυτό μπορεί να παρέχεται η ένδειξη ότι και σ' αυτό το σημείο η ονομασία, ο τρόπος επιβολής ή ο επιδιωκόμενος από τη δημόσια αρχή σκοπός δεν είναι καθοριστικά στοιχεία.

Γ —

Όμως, αυτές οι ενδείξεις δεν αποτελούν ακόμα παρά μια πρώτη προσέγγιση του προβλήματος. Με την ερώτηση 5, α και β, ερωτάται το Δικαστήριο αν η έννοια των εμποδίων στο εμπόριο προϋποθέτει πάντα ότι ο εισπραττόμενος δασμός συνεπάγεται δυσμενείς διακρίσεις ή προστατευτικά αποτελέσματα και αν θα μπορούσαν να υπάρχουν εμπόδια στο εμπόριο ελλείψει ανταγωνισμού από την εθνική παραγωγή.

Το ερώτημα έχει υποβληθεί σχετικά με τα άρθρα 9 και 12 (δηλαδή τις φορολογικές επιβαρύνσεις ισοδυνάμου αποτελέσματος), όμως έχει επίσης ενδιαφέρον για τον ορισμό των εσωτερικών φόρων του άρθρου 95, διότι τα άρθρα 12 και 13, αφενός, και 95, αφετέρου, δεν μπορούν να εφαρμοστούν συγχρόνως σε μια συγκεκριμένη περίπτωση (16 Ιουνίου 1966, Lütticke, 57/65, Rec. XII, 1966, σ. 294).

Καταρχήν, μια παρατήρηση ορολογίας: η Επιτροπή παρατηρεί σχετικά με τη διατύπωση του ερωτήματος ότι τα άρθρα 9 και 12 δεν αναφέρουν τα εμπόδια στο εμπόριο και ότι, υπό ορισμένες προϋποθέσεις και δυνάμει άλλων διατάξεων της Συνθήκης, φόροι ή φορολογικές επιβαρύνσεις μπορούν να επιβάλλονται επί των εισαγομένων προϊόντων, αυτοί δε έχουν πάντοτε ως αποτέλεσμα τον περιορισμό των εισαγωγών όσο και αν αυτό συμβαίνει σε περιορισμένο βαθμό.

Η παρατήρηση αυτή είναι ορθή, το ζήτημα όμως παραμένει ότι τα άρθρα, η ερμηνεία των οποίων ζητείται, ανήκουν στον τίτλο I του δεύτερου μέρους που επιγράφεται «Η ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων», πράγμα το οποίο αποτελεί την ένδειξη μιας αρχής και της πρόθεσης των συντακτών της Συνθήκης να εξαλειφθούν αυτά τα εμπόδια στο εμπόριο. Εν πάση περιπτώσει, τα δύο σκέλη του υποβληθέντος ερωτήματος είναι στενά συνδεδεμένα: αν δεν υπάρχει φορολογική επιβάρυνση ισοδυνάμου αποτελέσματος υπό την έννοια του άρθρου 12, παρά μόνο υπό τον όρο ότι αυτή συνεπάγεται δυσμενείς διακρίσεις ή προστατευτικά αποτελέσματα, η φορολογική επιβάρυνση που πλήττει ένα εισαγόμενο προϊόν, το οποίο δεν έχει ανταγωνιστή σε εθνικό επίπεδο, βρίσκεται αναγκαστικά εκτός του πλαισίου του άρθρου 12. Μπορεί να τεθεί το ερώτημα αν η απάντηση δεν έχει ήδη δοθεί από την ήδη αναφερθείσα απόφαση του Δικαστηρίου 2 και 3/62, από την οποία θα αναφέρω ένα απόσπασμα:

«Η φορολογική επιβάρυνση ισοδυνάμου αποτελέσματος μπορεί να θεωρηθεί, οποιαδήποτε και αν είναι η ονομασία και ο τρόπος εφαρμογής της, ως δασμός επιβαλλόμενος μονομερώς, είτε κατά την εισαγωγή, είτε μεταγενέστερα και ο οποίος, πλήττοντας ειδικά εισαγόμενο από άλλο κράτος μέλος προϊόν κατ' αποκλεισμό του ομοειδούς εγχώριου προϊόντος, έχει ως αποτέλεσμα, αλλοιώνοντας την τιμή του, να έχει έτσι τις ίδιες επιπτώσεις επί της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων όπως και ο δασμός.» Αυτή η αντίληψη εκφράζεται με σχεδόν όμοια φρασεολογία στην απόφαση της 8ης Ιουλίου 1965, Waldemar Deutschmann (10/65, Rec. XI-1965, σ. 601), καθώς και στην απόφαση της 16ης Ιουνίου 1966, Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας κατά Επιτροπής της ΕΟΚ (52 και 55/65, Rec. XII-1966, σ. 227). Επομένως, η αντίληψη αυτή φαίνεται ότι είναι πολύ κατανοητή, στο μέτρο που το εισάγον δυσμενή διάκριση αποτέλεσμα — «όσο περιορισμένο και αν είναι αυτό», αναφέρει η απόφαση 52 και 55/65 — αρκεί για να γίνει δεκτό ότι η φορολογική επιβάρυνση επί των εισαγομένων προϊόντων είναι ισοδύναμη προς δασμό, περιορίζεται όμως στην περίπτωση κατά την οποία υφίσταται ομοειδές εγχώριο προϊόν.

Πιστεύω, εντούτοις, ότι είναι χρήσιμο να εξεταστεί σήμερα σε βάθος, να διευκρινιστεί αυτή η νομολογία, και, ενδεχομένως, να διορθωθεί.

Σημειώνω κατ' αρχήν ότι, στις υποθέσεις που προκάλεσαν τις αποφάσεις στις οποίες αναφέρθηκα, τα εισαγόμενα προϊόντα ανταγωνίζονταν πάντοτε ομοειδή εγχώρια προϊόντα. Στο πλαίσιο του προβλήματος που είχε τεθεί ενώπιον του Δικαστηρίου, αρκούσε να διαπιστωθεί ότι η φορολογική επιβάρυνση εισήγε διακρίσεις για να γίνει δεκτό ότι αυτή είχε αποτελέσματα ισοδύναμα προς εκείνα ενός δασμού.

Εξάλλου το Δικαστήριο διακήρυττε πάντοτε ότι η νομιμότητα των φορολογικών επιβαρύνσεων έπρεπε να εξετάζεται «υπό το φως των στόχων της Συνθήκης».

Αυτοί, κατά το άρθρο 3, είναι ιδίως:

Για την επίτευξη αυτών των στόχων, η Συνθήκη επιβάλλει την εξάλειψη όλων των δασμών, και δεν κάνει διάκριση ανάλογα με το αν τα προϊόντα στα οποία επιβάλλονται ανταγωνίζονται ή όχι εγχώρια προϊόντα. Έτσι, δυνάμει του άρθρου 17, οι σχετικές με την εξάλειψη των δασμών διατάξεις εφαρμόζονται και επί των δασμών ταμιευτικού χαρακτήρα. Και, με το ίδιο πνεύμα, η Συνθήκη προβλέπει την κατάργηση των εξαγωγικών δασμών. Επομένως, μπορεί να υποστηριχτεί ότι δεν έχει ως σκοπό μόνο την κατάργηση των διακρίσεων ή την προστασία της εγχώριας βιομηχανίας, αλλά την κατάργηση κάθε εμποδίου στο εμπόριο. Επίσης, αυτή η σκέψη είναι παρούσα στη νομολογία του Δικαστηρίου. Χωρίς αμφιβολία, το Δικαστήριο αναφέρθηκε πριν απ' όλα στην ιδέα της δυσμενούς διακρίσεως και θεώρησε ότι, μόλις εγένετο διαπίστωσή της, υφίστατο φορολογική επιβάρυνση ισοδυνάμου αποτελέσματος, διότι, όσο περιορισμένη και αν ήταν αυτή η διάκριση, ήταν ικανή να νοθεύσει τον ανταγωνισμό, να παρεμποδίσει το εμπόριο και, επομένως, ήταν αντίθετη προς τους στόχους της Συνθήκης. Όμως, μολονότι η ύπαρξη δυσμενούς διάκρισης είναι, πράγματι, το συνηθέστερο χαρακτηριστικό της φορολογικής επιβαρύνσεως ισοδυνάμου αποτελέσματος, εντούτοις από αυτό δεν προκύπτει κατ' ανάγκη ότι η διάκριση αποτελεί την conditio sine qua non της υπάρξεως της.

Οι δασμοί εξ ορισμού δεν επιβάλλονται παρά μόνο στα προϊόντα που διέρχονται το σύνορα. Επομένως, αρκεί για να δικαιολογηθεί η απαγόρευσή τους η διαπίστωση ότι αυτοί αποτελούν εμπόδιο στην ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων. Το ίδιο κριτήριο μπορεί να εφαρμοστεί στις φορολογικές επιβαρύνσεις, οι οποίες, χωρίς να έχουν τη μορφή δασμού, έχουν εντούτοις, όπως και εκείνοι, ως αποτέλεσμα την παρεμπόδιση αυτής της ελεύθερής κυκλοφορίας, χωρίς όμως ωστόσο να εντάσσονται στο γενικό σύστημα εσωτερικών φόρων στο οποίο αναφέρεται το άρθρο 95 της Συνθήκης. Αλλά, αν αρκεστούμε σ' αυτό το κριτήριο της παρεμπόδισης του εμπορίου, δεν υφίσταται ανάγκη να γίνει διάκριση μεταξύ των φορολογικών επιβαρύνσεων που επιβάλλονται επί των προϊόντων στα οποία αντιστοιχούν ομοειδή εγχώρια προϊόντα και αυτών που δεν υφίστανται ένα τέτοιο ανταγωνισμό, διότι το γεγονός ότι ορισμένα αγαθά δεν παράγονται σε ένα κράτος μέλος δεν μπορεί να παραχωρήσει σ' αυτό το κράτος την εξουσία να επιβάλλει, στα πλαίσια του άρθρου 12, εισαγωγικούς δασμούς επί των αγαθών χυτών. Η ελεύθερη κυκλοφορία των εμποιευμάτων, την εξασφάλιση της οποίας επιδιώκει ο τίτλος I του δεύτερου μέρους της Συνθήκης, αποτελεί κανόνα που πρέπει να Σφαρμοστεί εξίσου σε όλα τα προϊόντα εντός της Κοινότητας. Μπορεί ίσως να προβληθεί η αντίρρηση ότι μια τόσο αυστηρή αντίληψη της ελευθερίας των εμπορικών ανταλλαγών παραβλέπει την παγματικότητα και ότι μια φορολογική επιβαρυνση τόσο μικρού ποσού, παραδείγματος χάρη, όσο η «εισφορά» που προκάλεσε την ενώπιον του ειρηνοδικείου της Αμβέρσας διαφορά, δεν μπορεί να έχει de acto καμία επίπτωση στην πορεία των συναλλαγών.

Πρέπει όμως να αποφευχθεί επιμελώς κάθε τι που θα μπορούσε να ανοίξει ρωγμές σε ένα σύστημα βασισμένο στην απαγόρευση των δασμών και των φορολογικών επιβαρύνσεων ισοδυνάμου αποτελέσματος. Πρόκειται περί κινδύνου, τον οποίο αναφέρει ήδη η απόφαση του Δικαστηρίου 2 και 3/62, και η δημιουργία ειδικών ταμείων, χρηματοδοτούμενων από εισφορές που εισπράττονται κατά την εισαγωγή, θα ήταν ένας τρόπος, στον οποίο τα κράτη θα παρακινούντο ιδιαίτερα να ανατρέξουν για να καταστρατηγήσουν τις επιταγές των άρθρων 9 και 12 της Συνθήκης.

Συνοψίζοντας, θεωρώ σε τελική ανάλυση ότι μπορούν να υφίστανται εμπόδια στην ελεύθερη κυκλοφορία των αγαθών, ακόμα και αν η φορολογική επιβάρυνση ισοδυνάμου αποτελέσματος δεν συνεπάγεται διακρίσεις ή δεν έχει προστατευτικά αποτελέσματα, ακόμη και αν δεν υφίσταται ανταγωνισμός από την εγχώρια παραγωγή.

Εντούτοις, αυτή η λύση δεν είναι προφανής. Σε περίπτωση που το Δικαστήριο δεν την κάνει δεκτή, θα ήθελα να λάβω εν συντομία θέση επί ορισμένων σημείων των παρατηρήσεων της Επιτροπής, τα οποία εξάλλου υπερβαίνουν τα όρια του ερωτήματος, όπως αυτό υποβλήθηκε από το Βελγικό δικαστήριο. Εξετάζοντας το βάσει όχι των άρθρων 9 και 12, αλλά του άρθρου 95, η Επιτροπή αναφέρει ότι η νομολογία του Δικαστηρίου (ειδικότερα οι αποφάσεις 27/67 και 31/67 της 4ης Απριλίου 1968) δέχεται τη δυνατότητα επιβολής εσωτερικών φόρων επί προϊόντων προελεύσεως άλλων κρατών μελών, τα οποία δεν ανταγωνίζονται άλλα ομοειδή ή υποκαταστατα προϊόντα. Έτσι το Δικαστήριο έκρινε για τις φορολογικές επιβαρύνσεις που εισπράττονται στα πλαίσια της σχετικής με το φόρο κύκλου εργασιών νομοθεσία, δηλαδή για μια γενική φορολογική επιβάρυνση που επιβάλλεται αδιακρίτως σε όλες τις κατηγορίες προϊόντων, τόσο εγχωρίων όσο και εισαγομένων. Πράγματι, το Δικαστήριο έκρινε ότι μια τέτοια φορολογική επιβάρυνση, όταν εισπράττεται κατά την εισαγωγή, έχει ως προορισμό να θέσει στην ίδια μοίρα από φορολογική άποψη όλες τις κατηγορίες προϊόντων, οποιαδήποτε και αν είναι η καταγωγή τους και ότι δεν υφίσταται λόγος, ορισμένα εισαγόμενα προϊόντα να απολαύουν προνομιακού καθεστώτος, λόγω του ότι δεν υφίσταται εγχώρια παραγωγή που να μπορεί να τύχει προστασίας. Εντούτοις, το Δικαστήριο έθεσε ως προϋπόθεση το ύψος του φόρου που καθορίζεται γι' αυτά τα προϊόντα να βρίσκεται εντός του γενικού πλαισίου του οικείου φορολογικού συστήματος.

Βασιζόμενη σε αυτό, η Επιτροπή αναφέρει ότι δεν είναι επίσης δυνατό, βάσει της Συνθήκης, να αποκλειστεί το δικαίωμα ενός κράτους μέλους να επιβάλλει ειδικούς εσωτερικούς φόρους στα προϊόντα για τα οποία δεν υφίστανται άλλα αντίστοιχα στην εγχώρια παραγωγή. Υπό την επιφύλαξη, στην περίπτωση αυτή, το ύψος του φόρου να μην είναι ανώτερο από «το σύνολο των εσωτερικών φόρων που επιβάλλονται σ' αυτά και τα λοιπά προϊόντα», η δε προνομιακή φορολογική μεταχείριση των προϊόντων, για τα οποία δεν υφίσταται εγχώρια παραγωγή, δεν θα μπορούσε να δικαιολογηθεί σ' αυτή την περίπτωση παρά μόνο σ' εκείνη του γενικού συστήματος του φόρου κύκλου εργασιών.

θεωρώ απλώς ότι η εξομοίωση είναι συζητήσιμη, διότι, αν η φορολογική επιβάρυνση είναι ειδική, τότε εξ ορισμού δεν τίθεται ζήτημα συγκρίσεως του πληττόμενου προϊόντος με άλλα προϊόντα και αν στο εισαχθέν εμπόρευμα, το οποίο δεν ανταγωνίζεται εγχώρια προϊόντα, δεν επιβαλόταν ο φόρος, δεν θα απήλαυε κανενός προνομίου. Όμως, ακόμη μια φορά, εδώ υπερβαίνω τα πλαίσια που καθόρισε το βελγικό δικαστήριο.

Δ —

Στη συνέχεια του πέμπτου ερωτήματος, το δικαστήριο αυτό επιζητεί, συνδυάζοντας διαδοχικά το άρθρο 12 με άλλα άρθρα της Συνθήκης, τη διευκρίνιση του περιεχομένου αυτού του άρθρου 12.

Όμως, τα διάφορα προβλήματα που θέτει παρουσιάζονται ενίοτε κατά τρόπο λίγο ασαφή και φαίνονται να συνδέονται λιγότερο άμεσα με τη διαφορά.

Ε —

Έκτο και τελευταίο ερώτημα. Η διαφορά, όπως διαπιστώνει η απόφαση, παρουσιάζει αυτή την ιδιαιτερότητα ότι είναι οι ίδιοι οι εισαγωγείς πρώτης ύλης που θεωρούν ότι θίγονται από την ίδια την κυβέρνησή τους και αυτό χωρίς να μπορούν να αποδείξουν ότι ένας παραγωγός ομοειδούς πρώτης ύλης πλεονεκτεί εντός των συνόρων του κράτους που έλαβε τα αμφισβητούμενα μέτρα, εφόσον το βελγικό έδαφος δεν παράγει διαμάντια. Μπορούν όμως να θεωρούν ότι βρίσκονται σε δυσμενέστερη θέση, σε σχέση με τους ανταγωνιστές τους σε άλλα κράτη, οι οποίοι δεν υποχρεούνται να καταβάλλουν τη φορολογική επιβάρυνση. Εξάλλου, οι βελγικές επιχειρήσεις κατεργασίας διαμαντιών πλεονεκτούν έναντι εκείνων των άλλων κρατών μελών, τούτο δε εις βάρος των εισαγωγέων, διότι οι τελευταίοι υφίστανται μέρος των κοινωνικών βαρών που έπρεπε να βαρύνουν τις ίδιες τις επιχειρήσεις κατεργασίας.

Βάσει αυτών των διαπιστώσεων, το δικαστήριο υποβάλλει το ερώτημα αν πρέπει, κατά την εκτίμηση των εμποδίων στο εμπόριο που αναφέρουν τα άρθρα 9 και 12, να λαμβάνεται υπόψη μόνο η ζημία που υφίστανται τα άλλα κράτη μέλη ή οι υπήκοοι τους, ή αν πρέπει να εξετάζεται επίσης η ζημία την οποία υφίστανται όλοι οι υπήκοοι της Κοινότητας, συμπεριλαμβανομένων των υπηκόων του κράτους μέλους που λαμβάνει το εν λόγω μέτρο, έστω και μόνο λόγω του μεγαλύτερου ανταγωνισμού, τον οποίο πρέπει να αντιμετωπίσουν από τους υπηκόους άλλων κρατών.

Πιστεύω ότι αρκεί να αναφέρω ότι τα άρθρα 9 και 12 λαμβάνουν υπόψη τους δασμούς ή τις φορολογικές επιβαρύνσεις ισοδυνάμου αποτελέσματος ως εμπόδια κατά της ελεύθερης κυκλοφορίας των προϊόντων. Εφόσον συντρέχει αυτή η προϋπόθεση, λίγο ενδιαφέρει ποιας χώρας της Κοινότητας είναι υπήκοοι εκείνοι που υφίστανται τη ζημία που προκύπτει από τα μέτρα που ελήφθησαν έτσι.