ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Βρυξέλλες, 3.9.2025
SWD(2025) 593 final
ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ
ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ
για το πρόγραμμα για την ενιαία αγορά και τα τελωνεία
που συνοδεύει το έγγραφο
κανονισμός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου
σχετικά με τη θέσπιση του προγράμματος για την ενιαία αγορά και τα τελωνεία για την περίοδο 2028-2034 και για την κατάργηση των κανονισμών (ΕΕ) 2021/444, (ΕΕ) 2021/690, (ΕΕ) 2021/785, (ΕΕ) 2021/847 και (ΕΕ) 2021/1077
{COM(2025) 590 final} - {SEC(2025) 592 final} - {SWD(2025) 592 final}
Εκτίμηση επιπτώσεων του επόμενου μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού της ΕΕ (ΠΔΠ) — ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΙΑΙΑ ΑΓΟΡΑ ΚΑΙ ΤΑ ΤΕΛΩΝΕΙΑ
1.Ανάγκη ανάληψης δράσης
Ποια είναι τα προβλήματα;
Η εύρυθμη λειτουργία της ενιαίας αγοράς αποτελεί προϋπόθεση για την ανταγωνιστικότητα της ΕΕ και για τη διασφάλιση της βιώσιμης ευημερίας και της οικονομικής ασφάλειας της Ευρώπης. Ωστόσο, εξακολουθεί να απαιτείται δράση για την ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς και τη διασφάλιση μιας τελωνειακής ένωσης υψηλών επιδόσεων, ικανής να προσαρμόζεται στις γεωπολιτικές αβεβαιότητες και στις ολοένα ασταθέστερες διεθνείς εμπορικές τάσεις και προκλήσεις. Η σημασία της ενιαίας αγοράς και της συνδεδεμένης με αυτήν τελωνειακής ένωσης αυξάνεται σε συνάρτηση με τις αναδυόμενες πολιτικές προκλήσεις που προσδιορίζονται στις πολιτικές κατευθυντήριες γραμμές και στις πρόσφατες εκθέσεις των Enrico Letta και Mario Draghi.
Ως εκ τούτου, είναι απολύτως αναγκαίο να διασφαλιστεί η συνεχής χρηματοδότηση στον τομέα της ενιαίας αγοράς και να βελτιωθεί η συνεργασία μεταξύ των εθνικών διοικήσεων. Το τρέχον σύνθετο χρηματοδοτικό τοπίο στερείται ευελιξίας και συνεργειών, ενώ οι φραγμοί παρεμποδίζουν την αποτελεσματική πρόσβαση στα διαθέσιμα κονδύλια. Η μεγαλύτερη ευελιξία στο σύστημα χρηματοδότησης του ΠΔΠ θα διευκολύνει την προσαρμογή των προγραμμάτων στις εξελισσόμενες προτεραιότητες, προωθώντας παράλληλα την τελωνειακή ένωση της ΕΕ και την παγκόσμια ανταγωνιστικότητα της ενιαίας αγοράς, και θα συμβάλει στη δημιουργία πιο ισότιμων όρων ανταγωνισμού.
Ενώ υφίστανται σημαντικοί διαθέσιμοι πόροι από το πρόγραμμα για την ενιαία αγορά (SMP), το πρόγραμμα «Τελωνεία», το πρόγραμμα Fiscalis και το πρόγραμμα της Ένωσης για την καταπολέμηση της απάτης, τα οποία αποτελούν αντικείμενο της παρούσας εκτίμησης επιπτώσεων, διάφοροι παράγοντες παρεμποδίζουν την αποτελεσματική κατανομή και απορρόφηση των πόρων αυτών.
Τι πρέπει να επιτευχθεί;
Γενικός στόχος της παρούσας πρωτοβουλίας είναι η ενίσχυση και η εμβάθυνση της λειτουργίας της ενιαίας αγοράς και η ενδυνάμωση της τελωνειακής ένωσης, καθώς και η προστασία των δημοσιονομικών και οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ και των κρατών μελών της, μέσω μεγαλύτερης ευελιξίας, απλούστευσης και συνεργειών.
Ειδικότερα, η παρούσα πρωτοβουλία αντιμετωπίζει την πρόκληση του κατακερματισμού, της πολυπλοκότητας και των ελλείψεων συντονισμού στους ακόλουθους τρεις τομείς, όπου τα στοιχεία καταδεικνύουν την ανάγκη παρέμβασης της ΕΕ με τη μορφή ενωσιακής χρηματοδότησης.
·Τα κενά γνώσεων και δεδομένων συγκαταλέγονται στα κωλύματα που εμποδίζουν τους πολίτες, τους καταναλωτές, τις επιχειρήσεις και τους οικονομικούς φορείς να επωφεληθούν από την ενιαία αγορά.
·Η ανάπτυξη ικανοτήτων, καθώς και η διοικητική και επιχειρησιακή συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών και μεταξύ κρατών μελών και Ευρωπαϊκής Επιτροπής, παραμένει ανεπαρκής.
·Η θέσπιση κανόνων, ο καθορισμός προτύπων και η επιβολή σε επίπεδο ΕΕ ενδέχεται να μην μπορέσουν να προσαρμοστούν σε ένα μεταβαλλόμενο περιβάλλον.
Ελλείψει δράσης της ΕΕ που να διασφαλίζει συντονισμένη χρηματοδότηση στον τομέα της ενιαίας αγοράς, της τελωνειακής ένωσης, της φορολογίας και των πολιτικών για την καταπολέμηση της απάτης, τα ζητήματα που εντοπίστηκαν και οι ρίζες τους θα εξακολουθήσουν να υφίστανται. Εάν το τοπίο της χρηματοδότησης παραμείνει αμετάβλητο, μπορεί να περιοριστεί η ικανότητα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να διατηρεί τις δραστηριότητες που απαιτούνται από τις νομικές υποχρεώσεις της και να αξιολογεί πλήρως την επιβολή του δικαίου της ΕΕ. Αυτό θα εμπόδιζε τις προσπάθειες για περαιτέρω βελτίωση και ολοκλήρωση της λειτουργίας της ενιαίας αγοράς και για ενδυνάμωση της τελωνειακής ένωσης.
2.Λύσεις
Περιγραφή των επιλογών πολιτικής
Εξετάστηκαν δύο επιλογές πολιτικής, συγκεκριμένα ένα σενάριο ολοκλήρωσης και ένα σενάριο ενοποίησης. Οι δύο επιλογές βασίζονται σε διαφορετικά επίπεδα φιλοδοξίας για την συνένωση των υφιστάμενων χρηματοδοτικών μέσων.
Με την ενισχυμένη εναρμόνιση των νομικών διατάξεων, το σενάριο ολοκλήρωσης θεσπίζει ένα ενιαίο, πιο εξορθολογισμένο ευέλικτο πλαίσιο, αλλά εξακολουθεί να διατηρεί σαφή διαχωρισμό μεταξύ των υφιστάμενων τεσσάρων προγραμμάτων. Αυτό θα σήμαινε ότι το μελλοντικό πρόγραμμα θα αναπαρήγαγε την τρέχουσα προσέγγιση βάσει πυλώνων και τα μοντέλα διακυβέρνησης του προγράμματος για την ενιαία αγορά και θα ενσωμάτωνε τα νέα σκέλη (τελωνεία, φορολογία και καταπολέμηση της απάτης) ως νέους πυλώνες (με εξαίρεση τα σκέλη των ΜΜΕ και των τροφίμων και ζωοτροφών).
Το σενάριο ενοποίησης συνεπάγεται πλήρη συγχώνευση όλων των προτεραιοτήτων πολιτικής εντός του πεδίου εφαρμογής, με μια ενιαία κοινή βασική πράξη, δηλαδή ένα σύνολο νομικών και θεσμικών απαιτήσεων για όλες τις καλυπτόμενες δραστηριότητες. Το σενάριο αυτό θα μπορούσε να προσφέρει μεγαλύτερη ευελιξία μέσω αυξημένων δυνατοτήτων ανταπόκρισης σε μεταβαλλόμενες συνθήκες ή ανάγκες, καθώς και μεγαλύτερη ευελιξία στη μεταφορά πιστώσεων του προϋπολογισμού μεταξύ διαφόρων τομέων πολιτικής.
Σύγκριση των επιλογών
Το σενάριο ολοκλήρωσης έχει περιορισμένες δυνατότητες για αυξημένη ευελιξία, συνέργειες και απλουστεύσεις. Είναι αναγκαίο να διευκολυνθούν σε μεγάλο βαθμό πρόσθετες ή προηγμένες δραστηριότητες, όπως η ταχύτερη και καλύτερη ανταπόκριση σε μεταβαλλόμενες συνθήκες, καθώς και να δημιουργηθούν περισσότερες κοινές δραστηριότητες.
Το σενάριο ενοποίησης ενδέχεται να είναι πολύπλοκο από διοικητική άποψη λόγω των απαιτητικότερων αναγκών διαχείρισης και συντονισμού, ωστόσο έχει τη δυνατότητα να δημιουργήσει ένα σταθερό και ευέλικτο πλαίσιο και να οδηγήσει σε βαθμιαίες βελτιώσεις σε σύγκριση με την τρέχουσα κατάσταση των τεσσάρων προγραμμάτων. Θα οδηγούσε σε απλουστευμένες και εξορθολογισμένες διαδικασίες, συνέργειες ανάμεσα στις πολιτικές, ολοκληρωμένα ψηφιακά εργαλεία για την πρόσβαση σε χρηματοδότηση, καθώς και αποτελεσματική εφαρμογή των προγραμμάτων και υποβολή εκθέσεων για όλους τους τομείς πολιτικής, χωρίς αύξηση του διοικητικού φόρτου για τα ενδιαφερόμενα μέρη.
Προτιμώμενη επιλογή
Κατόπιν αξιολόγησης των δύο επιλογών πολιτικής, η οποία επικεντρώθηκε κυρίως στον σχεδιασμό τους, η προτιμώμενη επιλογή είναι το σενάριο ενοποίησης. Χάρη στον σχεδιασμό του και στους τομείς πολιτικής που καλύπτει, έχει τις μεγαλύτερες δυνατότητες να επιτύχει τον γενικό στόχο του προγράμματος και να αντιμετωπίσει όλα τα προβλήματα και τις αιτίες των προβλημάτων που έχουν εντοπιστεί.
Οι ανάγκες των σχετικών τομέων πολιτικής μπορούν να αντιμετωπιστούν καλύτερα με το σενάριο ενοποίησης, για τη συνένωση των τεσσάρων προηγούμενων προγραμμάτων μέσω απλούστευσης και εξορθολογισμού των διαδικασιών. Αυτό θα συμβάλει στην προώθηση των πολιτικών και των προγραμμάτων της ΕΕ, θα ενθαρρύνει τη συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών και θα αυξήσει τη συνάφεια των δραστηριοτήτων. Το σενάριο ενοποίησης επιφέρει ενισχυμένες επιχειρησιακές και διοικητικές συνέργειες, αυξημένη ευελιξία, προώθηση της απλούστευσης και μείωση του διοικητικού φόρτου μέσω απλουστευμένων διαδικασιών χρηματοδότησης της ΕΕ και βελτιωμένης ψηφιακά συμβατής και τεκμηριωμένης χάραξης πολιτικής.
3.Επιπτώσεις του προτιμώμενου σεναρίου
Το σενάριο ενοποίησης θα καταστήσει αποτελεσματικότερες τόσο τις οριζόντιες δραστηριότητες για τη στήριξη των εθνικών αρχών όσο και τον ρόλο της Επιτροπής στη χάραξη πολιτικής και την επιβολή του νόμου. Ενδέχεται να προκύψουν πρόσθετα οφέλη σε περιοχές αλληλεπίδρασης των πολιτικών και σε οριζόντιες δραστηριότητες, καθώς και αυξημένη προσαρμοστικότητα και δυνατότητες για συνέργειες και για απλούστευση όσον αφορά τη διαχείριση και τη διοίκηση των προγραμμάτων, με πιθανή μείωση του διοικητικού φόρτου και μείωση του κόστους.
Είναι σημαντικό να δοθεί προτεραιότητα στις ειδικές ανά πολιτική νομικές δεσμεύσεις, ενώ ταυτόχρονα θα παρέχεται η μέγιστη δυνατή ευελιξία στη συνολική διακυβέρνηση και υλοποίηση του προγράμματος.
4.Παρακολούθηση
Πότε θα επανεξεταστεί η πρωτοβουλία;
Η πρωτοβουλία αυτή θα παρακολουθείται μέσω του πλαισίου επιδόσεων για τον προϋπολογισμό μετά το 2027, που θα εξεταστεί σε χωριστή εκτίμηση επιπτώσεων. Το πλαίσιο επιδόσεων προβλέπει την υποβολή έκθεσης υλοποίησης κατά τη διάρκεια της φάσης υλοποίησης του προγράμματος, καθώς και τη διενέργεια αναδρομικής αξιολόγησης σύμφωνα με το άρθρο 34 παράγραφος 3 του κανονισμού (ΕΕ, Ευρατόμ) 2024/2509. Η αξιολόγηση θα διενεργηθεί σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές της Επιτροπής για τη βελτίωση της νομοθεσίας και θα βασίζεται σε δείκτες σχετικούς με τους στόχους του προγράμματος.