ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Βρυξέλλες, 11.4.2024
COM(2024) 162 final
ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ
για την ενδιάμεση αξιολόγηση της στρατηγικής της ΕΕ για τη νεολαία 2019-2027
{SWD(2024) 90 final}
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
2. ΕΦΑΡΜΟΓΗ
3. ΚΥΡΙΑ ΠΟΡΙΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ
3.1. Αποτελεσματικότητα, αποδοτικότητα και συνοχή — πόσο επιτυχής είναι η στρατηγική της ΕΕ για τη νεολαία;
3.2 Ενωσιακή προστιθέμενη αξία — με ποιους τρόπους η στρατηγική της ΕΕ για τη νεολαία έχει κάνει έως τώρα τη διαφορά και για ποιους;
3.3 Συνάφεια — εξακολουθεί να είναι συναφής η στρατηγική της ΕΕ για τη νεολαία;
4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΔΙΔΑΓΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΝΤΛΗΘΗΚΑΝ
4.1 Συνολικά συμπεράσματα και διδάγματα που αντλήθηκαν
4.2 Συμμετοχή των νέων και ενσωμάτωση της διάστασης της νεολαίας
4.3 Μέσα διευκόλυνσης
4.4 Περιθώριο απλούστευσης
4.5 Μελλοντική πορεία
1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Στρατηγική της ΕΕ για τη νεολαία 2019-2027, γενικοί στόχοι
-να αποκτήσουν τα νεαρά άτομα τη δυνατότητα να σχεδιάζουν τα ίδια τη ζωή τους, να στηρίζουν την προσωπική τους ανάπτυξη και εξέλιξη προς την αυτονομία, να αναπτύσσουν την ανθεκτικότητά τους και να εφοδιάζονται με τις δεξιότητες ζωής που χρειάζονται για να ανταποκριθούν στις προκλήσεις ενός μεταβαλλόμενου κόσμου·
-να ενθαρρυνθούν οι νέοι και να λάβουν τα αναγκαία εφόδια για να γίνουν ενεργοί πολίτες, φορείς αλληλεγγύης και θετικής αλλαγής ορμώμενοι από τις αξίες της ΕΕ και την ευρωπαϊκή τους ταυτότητα·
-να βελτιωθούν οι αποφάσεις πολιτικής από την άποψη του αντίκτυπού τους στους νέους σε όλους τους τομείς, ιδίως στην απασχόληση, την εκπαίδευση, την υγεία και την κοινωνική ένταξη·
-να συμβάλει στην εξάλειψη της φτώχειας των νέων και όλων των μορφών διακρίσεων και να προωθήσει την κοινωνική ένταξη των νέων.
Η στρατηγική της ΕΕ για τη νεολαία 2019-2027 (ΣΕΕΝ) αποτελεί το πλαίσιο συνεργασίας της ΕΕ στον τομέα της νεολαίας το οποίο βασίζεται σε ψήφισμα του Συμβουλίου της 18ης Δεκεμβρίου 2018 1 . Η ΣΕΕΝ προωθεί τη συμμετοχή των νέων στον δημοκρατικό βίο, σύμφωνα με το άρθρο 165 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), υποστηρίζει την ενεργή συμμετοχή τους στα κοινά και στην κοινωνία και έχει ως σκοπό να διασφαλίσει ότι όλοι οι νέοι διαθέτουν τα απαραίτητα μέσα για να είναι ενεργά μέλη της κοινωνίας.
Η ΣΕΕΝ ενεργοποιεί, συνδέει και ενισχύει τους νέους, ενώ προωθεί τη συμμετοχή των νέων και την ενσωμάτωση της διάστασης της νεολαίας σε όλους τους τομείς πολιτικής. Ενθαρρύνει την ανάπτυξη πολιτικών για τη νεολαία, σε συνέργεια με άλλες πολιτικές που αφορούν τους νέους (π.χ. εκπαίδευση και κατάρτιση, απασχόληση, υγεία, πολιτισμός και περιβάλλον), προκειμένου να συμβάλει στην επίτευξη των 11 ευρωπαϊκών στόχων για τη νεολαία 2 .
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διενήργησε ενδιάμεση αξιολόγηση της ΣΕΕΝ, όπως προβλέπεται στο ψήφισμα του Συμβουλίου, με την υποστήριξη εξωτερικής μελέτης (που εκπονήθηκε κατά την περίοδο μεταξύ Φεβρουαρίου και Δεκεμβρίου του 2023) και διαβουλεύσεων. Αντικείμενό της ήταν η εκτίμηση, μεσοπρόθεσμα, της αποτελεσματικότητας, της αποδοτικότητας, της συνάφειας, της συνοχής και της προστιθέμενης αξίας της ΣΕΕΝ. Μια διυπηρεσιακή ομάδα της Επιτροπής επόπτευσε την αξιολόγηση.
Η αξιολόγηση επιβεβαίωσε τη συνεχιζόμενη σημασία του ΔΕΕΝ ως στρατηγικού πλαισίου για τη συνεργασία στον τομέα της νεολαίας. Έχει επίσης εντοπίσει ορισμένους τομείς που επιδέχονται βελτίωση, μεταξύ άλλων για την περαιτέρω επιτάχυνση της ενσωμάτωσης της διάστασης της νεολαίας σε όλους τους τομείς πολιτικής προς την επίτευξη των πιο μακροπρόθεσμων γενικών στόχων, σε συνδυασμό με τη συνέχιση της ενίσχυσης της συμμετοχής των νέων χωρίς αποκλεισμούς, την ενίσχυση της επικοινωνίας και τη μείωση της υποβολής εκθέσεων από τα κράτη μέλη. Η παρούσα έκθεση παρουσιάζει τα κύρια πορίσματα της αξιολόγησης και προτείνει δράσεις για το μέλλον. Το συνοδευτικό έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής παρέχει λεπτομέρειες σχετικά με τα πορίσματα, τις διαβουλεύσεις και τη μέθοδο που ακολουθήθηκε.
Η αξιολόγηση συμπληρώνει την ανακοίνωση σχετικά με το Ευρωπαϊκό Έτος Νεολαίας 2022 3 . Τόσο η αξιολόγηση όσο και η ανακοίνωση αποσκοπούν στην υποστήριξη κάθε επακόλουθης δράσης του Συμβουλίου, συμπεριλαμβανομένων πιθανής ενδιάμεσης επανεξέτασης και της κατάρτισης του προγράμματος εργασίας της ΣΕΕΝ για την περίοδο 2025-2027, καθώς και στην έναρξη συζητήσεων σχετικά με την επόμενη ΣΕΕΝ μετά το 2027.
2.ΕΦΑΡΜΟΓΗ
Η ΣΕΕΝ, ως στρατηγικό πλαίσιο για τη συνεργασία σε θέματα πολιτικής μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ και της Επιτροπής, βασίζεται στην ανοικτή μέθοδο συντονισμού και στη δέσμευση όλων των ενδιαφερόμενων μερών να αναλάβουν δράση για την επίτευξη κοινών στόχων και να παραγάγουν αποτελέσματα σε διάφορα επίπεδα.
Η ΣΕΕΝ λειτουργεί σε τριετείς κύκλους εργασίας, στο τέλος των οποίων η Επιτροπή παρέχει στοιχεία σχετικά με την πρόοδο που σημειώθηκε στην τριετή έκθεση της ΕΕ για τη νεολαία. Οι προτεραιότητες καθορίζονται από το Συμβούλιο σε συνεργασία με την Επιτροπή στα προγράμματα εργασίας της ΣΕΕΝ, τα οποία καλύπτουν δύο τριάδες προεδριών του Συμβουλίου. Η κυριότερη θεματική προτεραιότητα για την περίοδο 2019-2021 ήταν η «Δημιουργία ευκαιριών για τη νεολαία». Για την περίοδο 2022-2024 προτεραιότητα ήταν η «Κοινή προσπάθεια για μια βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς Ευρώπη» 4 .
Σχήμα 1. Χρονοδιάγραμμα της στρατηγικής της ΕΕ για τη νεολαία 2019-2027
Η εφαρμογή της ΣΕΕΝ υποστηρίζεται από μέσα που χρηματοδοτούνται από το πρόγραμμα Erasmus+ και το πρόγραμμα του Ευρωπαϊκού Σώματος Αλληλεγγύης (π.χ. ο διάλογος της ΕΕ για τη νεολαία, η Ευρωπαϊκή Δικτυακή Πύλη της Νεολαίας και το ευρωπαϊκό θεματολόγιο για τις κοινωνικομορφωτικές δραστηριότητες για τους νέους 5 ).
Το Ευρωπαϊκό Έτος Νεολαίας 2022 έδωσε ώθηση στις εργασίες σχετικά με τους στόχους και τα μέσα της στρατηγικής της ΕΕ για τη νεολαία μέσω της κινητοποίησης και της προβολής της 6 . Στις νέες ευκαιρίες για συμμετοχή των νέων περιλαμβάνονταν οι διάλογοι πολιτικής με τους Ευρωπαίους επιτρόπους και τις ομάδες πολιτών, οι οποίοι δρομολογήθηκαν κατά τη διάρκεια της Διάσκεψης για το Μέλλον της Ευρώπης.
3.ΚΥΡΙΑ ΠΟΡΙΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ
Με βάση τις κατευθυντήριες γραμμές της Επιτροπής για τη βελτίωση της νομοθεσίας 7 , η αξιολόγηση στηρίζεται στα στοιχεία που παρείχε μια εξωτερική μελέτη 8 . Η περίοδος κάλυψης αφορούσε τα έτη 2019 έως 2022 και μέρος του 2023. Η αξιολόγηση καταλήγει σε συνολικά θετική εκτίμηση για όλα τα κριτήρια αξιολόγησης και υποστηρίζει τη συνέχιση της εφαρμογής της ΣΕΕΝ.
3.1.Αποτελεσματικότητα, αποδοτικότητα και συνοχή — πόσο επιτυχής είναι η στρατηγική της ΕΕ για τη νεολαία;
Αποτελεσματικότητα
Από την αξιολόγηση διαπιστώθηκε ότι η ΣΕΕΝ αποτελεί ένα αποτελεσματικό πλαίσιο στρατηγικής συνεργασίας το οποίο θέτει στο επίκεντρο της διαδικασίας χάραξης πολιτικής σε επίπεδο ΕΕ και ευθυγράμμισης με τα προγράμματα της ΕΕ τους νέους, επηρεάζει θετικά τις πολιτικές για τη νεολαία στα κράτη μέλη της ΕΕ, ενισχύει το έργο των οργανώσεων νεολαίας και ωφελεί άμεσα τους νέους με τα μέσα της ΣΕΕΝ. Έχει συμβάλει στην ενθάρρυνση της συμμετοχής και της αλληλεγγύης των νέων, καθώς και στη στήριξη της ενδυνάμωσης των νέων και της ενεργού συμμετοχής τους στα κοινά. Τα κύρια πορίσματα που σχετίζονται με τα βασικά μέσα επισημαίνονται κατωτέρω:
ØΟ διάλογος της ΕΕ για τη νεολαία (ΔΕΕΝ) 9 είναι το μεγαλύτερο συμμετοχικό μέσο σε επίπεδο ΕΕ για τη συμμετοχή των νέων στη χάραξη πολιτικής. Άλλες συμμετοχικές δράσεις (όπως οι διάλογοι πολιτικής με τους Ευρωπαίους επιτρόπους, η πλατφόρμα της ΕΕ για τη συμμετοχή των παιδιών και το συμβούλιο εκπροσώπησης των νέων στην εξωτερική δράση της ΕΕ) έχουν επίσης αναδείξει τη σημασία του ρόλου του διαλόγου μεταξύ των υπευθύνων χάραξης πολιτικής της ΕΕ και των νέων.
Το ΔΕΕΝ έχει διευκολύνει τη μεγαλύτερη προβολή και συνεργασία με τους νέους. Ωστόσο, από την αξιολόγηση προέκυψαν περιορισμένα στοιχεία σχετικά με την άμεση και συστηματική επιρροή που ασκεί ο ΔΕΕΝ στη χάραξη και την παρακολούθηση των ενωσιακών και των εθνικών πολιτικών. Τα ενδιαφερόμενα μέρη δεν είναι πάντα ενήμερα σχετικά με τις τελικές συστάσεις και τις επακόλουθες ενέργειες. Ο ρόλος των εθνικών συμβουλίων νεολαίας στο πλαίσιο του ΔΕΕΝ θα μπορούσε επίσης να καταστεί σαφής.
Υπάρχει περιθώριο για:
üενίσχυση των μηχανισμών διαβίβασης των συστάσεων του ΔΕΕΝ στους υπευθύνους χάραξης πολιτικής και ανταλλαγής πληροφοριών σχετικά με επακόλουθες ενέργειες σε ενωσιακό και εθνικό επίπεδο·
üπροώθηση της διαδικασίας του ΔΕΕΝ και της προβολής του, ώστε να επιδιωχθεί η συμμετοχή δυσπρόσιτων ομάδων (π.χ. νέων από μειονεκτούντα περιβάλλοντα, νέων εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης και νέων της υπαίθρου) και να διατηρηθεί η πρόοδος που έχει σημειωθεί για τις μειονότητες και τους νέους με αναπηρία·
üστήριξη της προετοιμασίας των νέων για συμμετοχή τους στον ΔΕΕΝ και προώθηση της συστηματικής συμμετοχής των εθνικών συμβουλίων νεολαίας·
üχαρτογράφηση των συνεργειών μεταξύ των πρωτοβουλιών συμμετοχής στις δημοκρατικές διαδικασίες σε όλα τα επίπεδα και στήριξη των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στην αναζήτηση και την προώθηση των ευκαιριών.
ØΟ ρόλος του συντονιστή της ΕΕ για τη νεολαία είναι να ενισχύει τη διατομεακή συνεργασία και τις γνώσεις σχετικά με τη νεολαία εντός της Επιτροπής και να συνεργάζεται με τα ενδιαφερόμενα μέρη στο πλαίσιο της επικοινωνίας με τους νέους. Ο συντονιστής της ΕΕ για τη νεολαία, του οποίου ο ρόλος θεσπίστηκε τον Ιούνιο του 2021, πρωτοστατεί πλέον στις δράσεις για την υποστήριξη της ενσωμάτωσης της διάστασης της νεολαίας. Το δίκτυο νεολαίας της Επιτροπής που αποτελείται από ανταποκριτές νεολαίας, το οποίο εξαγγέλθηκε στην ανακοίνωση σχετικά το Ευρωπαϊκό Έτος Νεολαίας, θα υποστηρίξει τον συντονιστή της ΕΕ για τη νεολαία στις προσπάθειες αυτές.
Υπάρχει περιθώριο για:
üπεραιτέρω αξιοποίηση των επιτευγμάτων του συντονιστή της ΕΕ για τη νεολαία όσον αφορά την αύξηση της συμβολής των ενδιαφερόμενων μερών, της διοργανικής κινητοποίησης και της συνεργασίας στον τομέα της νεολαίας. Από την αξιολόγηση διαπιστώθηκε ότι η εντολή του συντονιστή της ΕΕ για τη νεολαία είναι εκτεταμένη και απαιτεί προσοχή και στήριξη με στόχο τη συνεργασία και την επικοινωνία με εξωτερικά ενδιαφερόμενα μέρη.
ØΤο πρόγραμμα Erasmus+ και το πρόγραμμα του Ευρωπαϊκού Σώματος Αλληλεγγύης παραμένουν τα κύρια και πιο γνωστά μέσα στο πλαίσιο της ΣΕΕΝ.
Από την αξιολόγηση διαπιστώθηκε ότι οι στόχοι της ΣΕΕΝ ευθυγραμμίζονται σε ικανοποιητικό βαθμό με τα προγράμματα, για παράδειγμα στις δραστηριότητες συμμετοχής των νέων στο πρόγραμμα Erasmus+, στο DiscoverEU και στη στήριξη των κοινωνικομορφωτικών δραστηριοτήτων για τους νέους. Τα σκέλη τυπικής εκπαίδευσης και κατάρτισης του Erasmus+ συμβάλλουν επίσης στη συμμετοχή και στην ενδυνάμωση των νέων. Το Ευρωπαϊκό Σώμα Αλληλεγγύης ευθυγραμμίζεται με τη ΣΕΕΝ μέσω εθελοντικών δράσεων. Οι οριζόντιες προτεραιότητες των προγραμμάτων (ένταξη και πολυμορφία, περιβάλλον και κλιματική αλλαγή, ψηφιακός μετασχηματισμός, συμμετοχή και δραστηριοποίηση στα κοινά, δραστηριότητες κατάρτισης και συνεργασίας και κέντρα πόρων SALTO 10 ) διευκολύνουν την ανάπτυξη δεσμών.
Μεταξύ των άλλων προγραμμάτων της ΕΕ που ωφελούν τους νέους περιλαμβάνονται το πρόγραμμα-πλαίσιο «Ορίζων Ευρώπη»· τα ταμεία της πολιτικής συνοχής της ΕΕ [συμπεριλαμβανομένων του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου+ (ΕΚΤ+), του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ), του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης και του Ταμείου Συνοχής]· ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας· το πρόγραμμα Ψηφιακή Ευρώπη· το πρόγραμμα «Πολίτες, ισότητα, δικαιώματα και αξίες»· το πρόγραμμα «Η ΕΕ για την υγεία»· το πρόγραμμα «Δημιουργική Ευρώπη» και το Μέσο Τεχνικής Υποστήριξης.
Υπάρχει περιθώριο για:
üδιασφάλιση των δεσμών μεταξύ της ΣΕΕΝ και του Erasmus+ και του Ευρωπαϊκού Σώματος Αλληλεγγύης· προώθηση ευκαιριών για τους νέους· και περαιτέρω διερεύνηση συνεργειών με άλλα ενωσιακά και εθνικά προγράμματα/ταμεία.
ØΗ Ευρωπαϊκή Δικτυακή Πύλη της Νεολαίας είναι ένας από τους 10 ιστοτόπους με τη μεγαλύτερη επισκεψιμότητα στο europa.eu και ένα ευρέως γνωστό κανάλι μεταξύ των νέων και των ενδιαφερόμενων μερών για ανάδειξη ευκαιριών και πρωτοβουλιών. Ενημέρωση και υποστήριξη στους νέους παρέχουν επίσης εθνικοί οργανισμοί, το δίκτυο Eurodesk και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.
Το Ευρωπαϊκό Έτος Νεολαίας έχει δώσει νέα ώθηση στην Ευρωπαϊκή Δικτυακή Πύλη της Νεολαίας με τον χάρτη δραστηριοτήτων της και τα νέα εργαλεία που παρέχονται στους νέους για να διατυπώνουν τις απόψεις τους. Χάρη σ' αυτές τις καινοτομίες, η Δικτυακή Πύλη παρέχει πλέον στους νέους μια πλατφόρμα για συμμετοχή.
Υπάρχει περιθώριο για:
üσυνέχιση της ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Δικτυακής Πύλης της Νεολαίας με φιλικό προς τον χρήστη περιεχόμενο για τις ομάδες-στόχους σύμφωνα με τις εξελίξεις πολιτικής.
ØΤο ευρωπαϊκό θεματολόγιο για τις κοινωνικομορφωτικές δραστηριότητες για τους νέους (EYWA) 11 συμπληρώνει τη ΣΕΕΝ, ενισχύοντας τη βάση πολιτικής για ποιοτικές κοινωνικομορφωτικές δραστηριότητες για τους νέους. Η εταιρική σχέση ΕΕ-Συμβουλίου της Ευρώπης για τη νεολαία 12 στηρίζει το EYWA με γνώσεις και στοιχεία, κυρίως μέσω συντονιστικής ομάδας 13 . Τα προγράμματα της ΕΕ για τη νεολαία στηρίζουν επίσης τις κοινωνικομορφωτικές δραστηριότητες για τους νέους και το Youthpass 14 και συμβάλλουν στην αναγνώριση των κοινωνικομορφωτικών δραστηριοτήτων για τους νέους.
Υπάρχει περιθώριο για:
üανάπτυξη δραστηριοτήτων αμοιβαίας μάθησης σχετικά με το EYWA στο πλαίσιο της κοινής προσπάθειας μεταξύ της Επιτροπής, της εταιρικής σχέσης ΕΕ-Συμβουλίου της Ευρώπης για τη νεολαία, των κρατών μελών και των ενδιαφερόμενων μερών, καθώς τα κράτη μέλη βρίσκονται σε διαφορετικά στάδια ανάπτυξης κοινωνικομορφωτικών δραστηριοτήτων για τους νέους.
ØΗ μαθησιακή κινητικότητα αποτελεί βασικό παράγοντα για τη συμμετοχή, τη συνδεσιμότητα και την ενδυνάμωση των νέων, καθώς και για την υλοποίηση του Ευρωπαϊκού Χώρου Εκπαίδευσης. Η σύσταση του Συμβουλίου του 2022 σχετικά με την κινητικότητα των νέων εθελοντών 15 αποτελεί παραδοτέο του Ευρωπαϊκού Έτους Νεολαίας και θα διευκολύνει τον εθελοντισμό των νέων στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Σώματος Αλληλεγγύης και των εθνικών προγραμμάτων. Τον Νοέμβριο του 2023 ακολούθησε πρόταση της Επιτροπής για σύσταση του Συμβουλίου με τίτλο «Η Ευρώπη σε κίνηση» — ευκαιρίες μαθησιακής κινητικότητας για όλους 16 .
Υπάρχει περιθώριο για:
üανάπτυξη δραστηριοτήτων αμοιβαίας μάθησης με στόχο την υποστήριξη των κρατών μελών και των ενδιαφερόμενων μερών στην υλοποίηση των συστάσεων για την κινητικότητα.
ØΗ ΣΕΕΝ ενθαρρύνει την ενσωμάτωση της διάστασης της νεολαίας και τη συμμετοχή των νέων σε όλους τους τομείς πολιτικής και σε όλα τα επίπεδα, με στόχο να διασφαλίζεται η συνεκτίμηση των επιπτώσεών τους στους νέους κατά τη χάραξη πολιτικής.
Από την αξιολόγηση διαπιστώθηκε αυξημένη έμφαση στη νεολαία στις στρατηγικές και τις πολιτικές της ΕΕ. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με την ολοκληρωμένη προσέγγιση της ψυχικής υγείας 17 . Το Ευρωπαϊκό Έτος Νεολαίας και ο συντονιστής της ΕΕ για τη νεολαία έχουν συμβάλει σ' αυτήν την ενισχυμένη συνεργασία στον τομέα της νεολαίας.
Σε εθνικό επίπεδο, ο αντίκτυπος της ΣΕΕΝ επικεντρώθηκε περισσότερο στην επιρροή των θεματολογίων και των πρακτικών πολιτικής παρά στην ενεργοποίηση της ανάπτυξης νέων εθνικών στρατηγικών. Η ΣΕΕΝ εξακολουθεί να αποτελεί καταλυτικό παράγοντα για την ευθυγράμμιση και την ανάπτυξη των εθνικών πολιτικών για τη νεολαία, ενδυναμώνοντας τα ενδιαφερόμενα μέρη στον τομέα της νεολαίας και ενισχύοντας τη νομιμοποίησή τους (μεταξύ άλλων απέναντι στους υπευθύνους χάραξης πολιτικής από άλλους τομείς).
Η αξιολόγηση δεν κάλυψε τη χρήση μέσων ενσωμάτωσης της διάστασης της νεολαίας [π.χ. έλεγχοι της νομοθεσίας από τη σκοπιά της νεολαίας και αξιολόγηση του αντικτύπου από τη σκοπιά της νεολαίας (youth test)]. Ωστόσο, οι εθνικοί φορείς χάραξης πολιτικής στο Βέλγιο (η φλαμανδική κοινότητα), στη Γερμανία, στη Γαλλία και στην Αυστρία ανέφεραν τη θετική εμπειρία που αποκόμισαν με τα εν λόγω εργαλεία. Επικείμενη αναλυτική έκθεση της Επιτροπής, η οποία θα δημοσιευθεί το 2024 και θα παρουσιάσει επισκόπηση των προσεγγίσεων ενσωμάτωσης της διάστασης της νεολαίας στα κράτη μέλη. Με τον τρόπο αυτόν θα διευκολυνθούν η ανταλλαγή ορθών πρακτικών και η διοργάνωση δραστηριοτήτων μάθησης από ομοτίμους στα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη.
Τον Ιανουάριο του 2024 στην ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με το Ευρωπαϊκό Έτος Νεολαίας 2022 18 εξαγγέλθηκαν δράσεις για την ενίσχυση της φωνής των νέων στις αποφάσεις που τους επηρεάζουν και την εμβάθυνση της διάστασης της νεολαίας σε σειρά πολιτικών της ΕΕ. Κατά τον σχεδιασμό των ενωσιακών πολιτικών, η Επιτροπή θα αξιοποιήσει το πλήρες δυναμικό της ενσωμάτωσης της διάστασης της νεολαίας στο πλαίσιο και στην εργαλειοθήκη της Επιτροπής για τη βελτίωση της νομοθεσίας, με αποτέλεσμα τον έλεγχο της νομοθεσίας από τη σκοπιά της νεολαίας. Αυτό θα συμπληρωθεί με τα ειδικά μέσα για τους νέους στο πλαίσιο του EUYS.
Υπάρχει περιθώριο για:
üδιασφάλιση της αποτελεσματικής παρακολούθησης των δράσεων με στόχο την ενίσχυση της διάστασης της νεολαίας στη χάραξη πολιτικής της ΕΕ και των σχετικών συνεργειών, καθώς και τη στήριξη των κρατών μελών που επιθυμούν να υιοθετήσουν ανάλογες προσεγγίσεις στο πλαίσιο της χάραξης πολιτικής σε εθνικό επίπεδο.
ØΤο σχέδιο δράσης για τη νεολαία στο πλαίσιο της εξωτερικής δράσης της ΕΕ 19 , το οποίο εγκρίθηκε τον Οκτώβριο του 2022 ως παραδοτέο του Ευρωπαϊκού Έτους Νεολαίας, έχει ενισχύσει τη διεθνή διάσταση της ΣΕΕΝ. Συμβάλλει στην υλοποίηση των διεθνών δεσμεύσεων της ΕΕ και στην προώθηση των αξιών της ΕΕ μέσω της ενίσχυσης της συμμετοχής και της ενδυνάμωσης των νέων στις πολιτικές εξωτερικής δράσης της ΕΕ.
Ο διεθνής αντίκτυπος της ΣΕΕΝ αποτυπώνεται επίσης στη δημιουργία γνώσεων και τη συνεργασία, στην εταιρική σχέση ΕΕ-Συμβουλίου της Ευρώπης για τη νεολαία, καθώς και στη θετική αντίληψη διεθνών οργανισμών, όπως η UNICEF. Η συμμετοχή τρίτων χωρών στο Erasmus+ και στο Ευρωπαϊκό Σώμα Αλληλεγγύης ενισχύει τη διεθνή απήχηση της στρατηγικής.
Υπάρχει περιθώριο για:
üπεραιτέρω προώθηση της εφαρμογής του σχεδίου δράσης για τη νεολαία στο πλαίσιο της εξωτερικής δράσης της ΕΕ.
ØΜέσω της επικοινωνίας όσον αφορά τη ΣΕΕΝ έχει καταστεί δυνατή η παροχή πληροφοριών σχετικά με τις ευκαιρίες χρηματοδότησης. Τα ενδιαφερόμενα μέρη έχουν θετική γνώμη για το EUYS, που συνδέεται με την υψηλή ευαισθητοποίηση και τη θετική εικόνα των προγραμμάτων Erasmus + και του Ευρωπαϊκού Σώματος Αλληλεγγύης. Η επικοινωνία ήταν λιγότερο επιτυχής όσον αφορά άλλες δραστηριότητες.
Από την αξιολόγηση διαπιστώθηκε έλλειψη επικοινωνιακών προϊόντων που να απευθύνονται στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και στις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Η έκθεση της ΕΕ για τη νεολαία περιέχει πολλές πληροφορίες σχετικά με την πρόοδο της EUYS, αλλά η συχνότητα και η μορφή της ενδέχεται να παρεμποδίσουν τη χρήση της από τα ενδιαφερόμενα μέρη.
Οι νέοι 20 υποστήριξαν ότι θα μπορούσαν να γίνουν ακόμη περισσότερα για τη χρήση κατάλληλων τρόπων και διαύλων επικοινωνίας με τους νέους.
Υπάρχει περιθώριο για:
üνα επικοινωνήσουν περισσότερα σχετικά με τον διάλογο της ΕΕ για τη νεολαία, τις δραστηριότητες αμοιβαίας μάθησης, την ενσωμάτωση της διάστασης της νεολαίας και τη βάση γνώσεων·
üνα αναπτυχθούν προϊόντα επικοινωνίας για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών·
üδοκιμή επικοινωνιακών προϊόντων σε νέους.
ØΗ βάση παρακολούθησης και τεκμηρίωσης της ΣΕΕΝ έχει ενισχυθεί με τη δημοσίευση επικαιροποιημένου πίνακα δεικτών της ΕΕ για τη νεολαία 21 κατά τη διάρκεια του Ευρωπαϊκού Έτους Νεολαίας 22 . Οι πίνακες δεικτών του Erasmus+ και του Ευρωπαϊκού Σώματος Αλληλεγγύης και οι ετήσιες εκθέσεις, καθώς και οι εθνικοί οργανισμοί, παρέχουν στοιχεία σχετικά με τα προγράμματα. Η πλατφόρμα «Youth Wiki» 23 παρέχει δεδομένα σχετικά με τις εθνικές πολιτικές, συγκριτικούς χάρτες και εκθέσεις. Η έκθεση της ΕΕ για τη νεολαία χρησιμοποιεί κυρίως αυτές τις πηγές δεδομένων. Ωστόσο, δεν είναι εύκολο να παρασχεθεί επισκόπηση ούτε φιλική προς τον χρήστη πρόσβαση σε δεδομένα για τα ενδιαφερόμενα μέρη.
Υπάρχει περιθώριο για:
üβελτίωση του τρόπου αντιμετώπισης των περιορισμών ως προς τη διαθεσιμότητα δεδομένων για τα ενδιαφερόμενα μέρη, ώστε να διευκολυνθεί η χρήση δεδομένων για σκοπούς παρακολούθησης, επικοινωνίας και χάραξης πολιτικής.
Αποδοτικότητα
Η ΣΕΕΝ είναι οικονομικά αποδοτική καθώς προσφέρει βέλτιστη σχέση κόστους-ωφέλειας σε επίπεδο ΕΕ. Το μέτριο κόστος της ΣΕΕΝ φαίνεται να είναι αναλογικό. Τα ενδιαφερόμενα μέρη συμφώνησαν ότι τα οφέλη της υπερτερούν του κόστους της. Η ΣΕΕΝ δεν συνεπάγεται σημαντικό διοικητικό φόρτο για τις δημόσιες αρχές ή άλλα ενδιαφερόμενα μέρη.
Υπάρχει περιθώριο για:
üΠεραιτέρω βελτιώσεις με στόχο την απλούστευση των προγραμματισμών των μελλοντικών εθνικών δραστηριοτήτων (εργαλείο της Επιτροπής για τη συλλογή πληροφοριών σχετικά με τις εθνικές πολιτικές για τη νεολαία), και μείωση της υποβολής στοιχείων από τα κράτη μέλη.
Συνοχή
Η ΣΕΕΝ λειτουργεί σε συνέργεια με πολλές πολιτικές της ΕΕ, μέσω κοινών προτεραιοτήτων, στόχων και αξιών 24 . Ένα παράδειγμα αποτελεί η συνέργεια μεταξύ της συμμετοχής των νέων και της συμμετοχής των παιδιών 25 . Η πλατφόρμα της ΕΕ για τη συμμετοχή των παιδιών 26 προωθεί τη συμμετοχή των παιδιών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων της ΕΕ και υποστηρίζει την ενεργό συμμετοχή τους στον δημοκρατικό βίο, συμβάλλοντας στη συμμετοχή των νέων και στην ενεργό δραστηριοποίησή τους στα κοινά στο πλαίσιο της ΣΕΕΝ. Η δέσμη μέτρων για την ιθαγένεια 27 στηρίζει τη δημοκρατική συμμετοχή των νέων πολιτών. Η δέσμη μέτρων για την προάσπιση της δημοκρατίας 28 υπογραμμίζει τη σημασία της συμμετοχής των νέων και των παιδιών στον δημοκρατικό βίο, στηρίζει τους νέους ψηφοφόρους και παραπέμπει σε βέλτιστες πρακτικές, συμπεριλαμβανομένου του διαλόγου της ΕΕ για τη νεολαία 29 . Η συμμετοχή των νέων αποτελεί πυλώνα της ευρωπαϊκής στρατηγικής για ένα καλύτερο διαδίκτυο για τα παιδιά (ΒΙΚ+) 30 . Ένα άλλο παράδειγμα είναι η συνέργεια με δημογραφικές πολιτικές που δίνουν προτεραιότητα στην ισότητα των φύλων, την απαγόρευση των διακρίσεων και τη δικαιοσύνη μεταξύ των γενεών 31 .
Η ΣΕΕΝ συνάδει με τις διεθνείς υποχρεώσεις, καθώς αντικατοπτρίζει ορισμένους από τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών, ωστόσο υπάρχει περιθώριο για επικοινωνία όσον αφορά τους δεσμούς.
Υπάρχει περιθώριο για:
üανάδειξη συνεργειών μεταξύ της ΣΕΕΝ και των συναφών τομέων πολιτικής, ιδίως εκείνων που περιλαμβάνονται στην ανακοίνωση για το Ευρωπαϊκό Έτος Νεολαίας (υγεία και ευεξία, περιβάλλον και κλιματική αλλαγή, εκπαίδευση και κατάρτιση, διεθνής συνεργασία και ευρωπαϊκές αξίες, απασχόληση και ένταξη).
3.2 Ενωσιακή προστιθέμενη αξία — με ποιους τρόπους η στρατηγική της ΕΕ για τη νεολαία έχει κάνει έως τώρα τη διαφορά και για ποιους;
Η ΣΕΕΝ έχει παράσχει προστιθέμενη αξία, η οποία υπερβαίνει τα όσα θα μπορούσαν να είχαν επιτύχει τα κράτη μέλη μεμονωμένα, με τους εξής τρόπους:
·διευκολύνοντας την ανταλλαγή γνώσεων και εμπειριών·
·λειτουργώντας ως παράδειγμα και ως καταλύτης για την ανάπτυξη εθνικών και διεθνών πολιτικών·
·δημιουργώντας συλλογική ευθύνη με στόχο την αντιμετώπιση των προκλήσεων για τη νεολαία σε επίπεδο ΕΕ·
·ενισχύοντας την κατανόηση της νεολαίας ως σύνθετης ομάδας για την οποία απαιτούνται ολιστικές προσεγγίσεις.
Η διακοπή της ΣΕΕΝ θα έχει αρνητικές επιπτώσεις, όπως μείωση της σημασίας των θεμάτων νεολαίας για τους υπευθύνους λήψης αποφάσεων, περιορισμός της διατομεακής συνεργασίας σε επίπεδο ΕΕ και επιβράδυνση της προόδου όσον αφορά την ανάπτυξη εθνικής πολιτικής για τη νεολαία.
3.3 Συνάφεια — εξακολουθεί να είναι συναφής η στρατηγική της ΕΕ για τη νεολαία;
Σύμφωνα με τις διαβουλεύσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη, στις πλέον επιτακτικές προκλήσεις που αντιμετώπισαν οι νέοι την περίοδο 2019-2023 περιλαμβάνονται το κόστος ζωής, η χρηματοπιστωτική σταθερότητα και η φτώχεια· η ψυχική υγεία και η ευεξία· η ανεργία των νέων· το περιβάλλον και η κλιματική αλλαγή· και η συμμετοχή των νέων στη λήψη αποφάσεων.
Η ΣΕΕΝ εξακολουθεί εν γένει να είναι συναφής όσον αφορά τις ανάγκες των νέων χάρη στους ευρύτερους στόχους της και στους ευρωπαϊκούς στόχους για τη νεολαία. Το Ευρωπαϊκό Έτος Νεολαίας έχει ενισχύσει τη συνάφειά της μέσω της εντατικοποίησης της συνεργασίας μεταξύ όλων των οικείων ενδιαφερόμενων μερών σε θέματα νεολαίας. Ωστόσο, σύμφωνα με τις διαβουλεύσεις, η ΣΕΕΝ θα μπορούσε να αντιμετωπίζει με πιο ορατό τρόπο τον αντίκτυπο ορισμένων νέων/επανεμφανιζόμενων προκλήσεων (π.χ. κόστος ζωής).
Υπάρχει περιθώριο για:
üπεραιτέρω προβολή των προσπαθειών για την ενίσχυση της ενσωμάτωσης της διάστασης της νεολαίας σε ενωσιακό και εθνικό επίπεδο στους τομείς που αφορούν τις ανάγκες των νέων.
4.ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΔΙΔΑΓΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΝΤΛΗΘΗΚΑΝ
4.1 Συνολικά συμπεράσματα και διδάγματα που αντλήθηκαν
Η αξιολόγηση τόνισε την αποτελεσματικότητα και την αμείωτη σημασία της ΣΕΕΝ ως στρατηγικού πλαισίου για τη συνεργασία, την ανταλλαγή γνώσεων και τη μάθηση από ομοτίμους σε επίπεδο ΕΕ, καθώς διοχετεύει πόρους και συντονισμένες δράσεις στην επίτευξη κοινών στόχων για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της νεολαίας και συμπληρώνει τη δράση και τις πρωτοβουλίες των κρατών μελών. Ειδικότερα, η ΣΕΕΝ εξακολουθεί να έχει ζωτική σημασία ως «καταλύτης» για την ευθυγράμμιση και ανάπτυξη πολιτικής. Αποτελεί παράδειγμα/μοντέλο για τις εθνικές στρατηγικές για τη νεολαία και τις εξελίξεις στον τομέα της πολιτικής για τη νεολαία (ιδίως στα κράτη μέλη που δεν διαθέτουν εθνική στρατηγική για τη νεολαία ή στα οποία η στρατηγική βρίσκεται σε στάδιο ανάπτυξης ή ανανέωσης) με στόχο τη στήριξη της σύγκλισης των προσεγγίσεων πολιτικής. Ο ρόλος αυτός εκτείνεται επίσης πέρα από την ΕΕ, όπως καταδεικνύεται στο σχέδιο δράσης για τη νεολαία στο πλαίσιο της εξωτερικής δράσης της ΕΕ, μέσω του οποίου η ΣΕΕΝ μπορεί επίσης να εμπνεύσει τρίτες χώρες να υιοθετήσουν ανάλογες προσεγγίσεις.
Η αξιολόγηση ανέδειξε την αμείωτη σημασία των στόχων της ΣΕΕΝ, οι οποίοι δίνουν ισχυρή έμφαση στην ένταξη και την πολυμορφία, καθώς και στη συμμετοχή των νέων και στη δραστηριοποίηση στα κοινά. Γενικά, διαπιστώθηκε ότι το εύρος των επιδιώξεων και των ευρωπαϊκών στόχων για τη νεολαία ανταποκρίνεται σε μια σειρά προκλήσεων και αναγκών που αντιμετωπίζουν οι νέοι.
Ωστόσο, η διαβούλευση κατέδειξε ότι υπάρχει περιθώριο να αντιμετωπιστεί με πιο ορατό τρόπο ο αντίκτυπος των νέων/επανεμφανιζόμενων προκλήσεων στους νέους (ιδίως του κόστους ζωής· της στέγασης· του περιβάλλοντος και της κλιματικής αλλαγής· ψηφιοποίηση· σωματική και ψυχική υγεία και η ευεξία· και προκλήσεις για τη νεολαία της υπαίθρου). Αυτό υπογραμμίζει τη σημασία της διττής προσέγγισης της ΔΕΕΝ, δηλαδή να επιδιωχθεί η ενσωμάτωση της διάστασης της νεολαίας σε όλους τους τομείς πολιτικής, με βάση την ισχυρή συμμετοχή των νέων και την εκπροσώπηση των νέων· και να κινητοποιήσει και να ενισχύσει τα ειδικά μέσα και πρωτοβουλίες στον τομέα της νεολαίας.
Το Ευρωπαϊκό Έτος Νεολαίας 2022 έφερε την ΕΕ πιο κοντά στους νέους, αυξάνοντας την ευαισθητοποίηση σχετικά με τις πολλές ευκαιρίες που έχουν στη διάθεσή τους. Ενίσχυσε τη συμμετοχή των νέων και επιτάχυνε την ενσωμάτωση της διάστασης της νεολαίας και αύξησε τη σημασία του ΔΕΕΝ. Η διατήρηση και η αξιοποίηση αυτών των θετικών αποτελεσμάτων, με βάση την ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με το Ευρωπαϊκό Έτος Νεολαίας 2022 32 , θα ενισχύσει την εφαρμογή και τις επιδόσεις του EUYS κατά τα επόμενα έτη.
Τα κύρια συμπεράσματα και τα διδάγματα που αντλήθηκαν από την αξιολόγηση προσανατολίζονται στην ενίσχυση της επιρροής που ασκεί η ΣΕΕΝ μέσω της περαιτέρω προώθησης ορισμένων από τα μέσα της. Τα μέσα αυτά επισημαίνονται κατωτέρω.
4.2 Συμμετοχή των νέων και ενσωμάτωση της διάστασης της νεολαίας
ØΔιάλογος της ΕΕ για τη νεολαία: αύξηση της συμπεριληπτικότητας, εστίαση της προσοχής στη συνέχεια που πρέπει να δοθεί
Ο διάλογος της ΕΕ για τη νεολαία πρέπει να συνεχίσει να εξελίσσεται και να αναπτύσσεται. Έχει ζωτική σημασία να διαφυλαχθεί η πρόοδος όσον αφορά την ένταξη που επιτεύχθηκε κατά τους τρεις τελευταίους κύκλους· να συνεχιστεί η πρόοδος όσον αφορά τη συμμετοχή των νέων από μειονοτικές ομάδες και των νέων με αναπηρία· και να αυξηθεί η συμμετοχή όλων των υποεκπροσωπούμενων ομάδων (συμπεριλαμβανομένων των νέων που βρίσκονται εκτός απασχόλησης, εκπαίδευσης ή κατάρτισης και των νέων της υπαίθρου) στη διαδικασία διαλόγου της ΕΕ για τη νεολαία. Η βελτίωση της προβολής και της επικοινωνίας μπορεί να αποτελέσει μέρος των μέτρων, όπως και η καλύτερη προετοιμασία και υποστήριξη των συμμετεχόντων (ιδίως των νέων που διαθέτουν λιγότερες ευκαιρίες).
Βασικός τομέας στον οποίο πρέπει να δοθεί προσοχή είναι η περαιτέρω ανάπτυξη και στήριξη μιας διαδικασίας διοχέτευσης των συστάσεων που καταρτίζονται στο πλαίσιο του διαλόγου της ΕΕ για τη νεολαία στα σχετικά ενδιαφερόμενα μέρη σε όλα τα επίπεδα (ιδίως στους υπευθύνους χάραξης πολιτικής). Είναι επίσης αναγκαία η θέσπιση μηχανισμών ενημέρωσης των συμμετεχόντων και των ενδιαφερόμενων μερών σχετικά με τη συνέχεια που σχεδιάζεται να δοθεί σε ενωσιακό και εθνικό επίπεδο. Σε επίπεδο ΕΕ, η Επιτροπή θα ευθυγραμμίσει καλύτερα τα κύρια θέματα του διαλόγου της ΕΕ για τη νεολαία με το πρόγραμμα εργασίας της Επιτροπής. Η ενίσχυση του διαλόγου της ΕΕ για τη νεολαία αποτελεί βασική δράση στο πλαίσιο της ανακοίνωσης της Επιτροπής για το Ευρωπαϊκό Έτος Νεολαίας (συμπεριλαμβανομένου του προβληματισμού σχετικά με τον τρόπο σύνδεσής του με τους ελέγχους της νομοθεσίας από τη σκοπιά της νεολαίας). Ο προβληματισμός αυτός είναι σημαντικός τόσο για τον τρίτο κύκλο της στρατηγικής της ΕΕ για τη νεολαία 2019-2027 όσο και για τη διάδοχη στρατηγική για την περίοδο μετά το 2027.
Θα ήταν επίσης σκόπιμο να δημιουργηθούν περισσότερες συνέργειες με άλλα μέσα που προάγουν τη συμμετοχή των νέων (π.χ. την πλατφόρμα της ΕΕ για τη συμμετοχή των παιδιών) σε ενωσιακό και εθνικό επίπεδο με στόχο την προβολή, και να γίνουν κοινές προσπάθειες για την προώθηση της συμμετοχής των νέων και των εκπροσώπων της νεολαίας με τη βοήθεια οργανώσεων και δικτύων της κοινωνίας των πολιτών.
Στην ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με το Ευρωπαϊκό Έτος Νεολαίας καθορίζονται δράσεις προτεραιότητας με στόχο την περαιτέρω ανάπτυξη της συμμετοχής των νέων και του διαλόγου της ΕΕ για τη νεολαία.
ØΕνσωμάτωση της διάστασης της νεολαίας: επιτάχυνση, αξιοποίηση και συνέχιση
Η αξιολόγηση ανέδειξε παραδείγματα πρωτοβουλιών πολιτικής της ΕΕ στα οποία έχει ενσωματωθεί η προοπτική της νεολαίας. Ορισμένες αναφέρονται επίσης ρητά στη ΣΕΕΝ (π.χ. η ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με μια ολοκληρωμένη προσέγγιση της ψυχικής υγείας, η οποία αναπτύχθηκε με τη συμβολή των νέων 33 ). Ωστόσο, μολονότι υπάρχουν πολλές συνέργειες ανάμεσα στις πολιτικές της ΕΕ, τα στοιχεία που αφορούν συγκεκριμένες δράσεις με στόχο την αξιοποίηση της συμπληρωματικότητας και των συνεργειών είναι περιορισμένα, κάτι που καταδεικνύει ότι υπάρχει περιθώριο για περαιτέρω ενίσχυση της συνεργασίας σε επίπεδο ΕΕ.
Με βάση την ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με το Ευρωπαϊκό Έτος Νεολαίας, υπάρχει η ευκαιρία να εντατικοποιηθούν οι προσπάθειες σε όλα τα επίπεδα με στόχο την επίτευξη περαιτέρω προόδου όσον αφορά την ενσωμάτωση της διάστασης της νεολαίας σε όλους τους τομείς πολιτικής, μεταξύ άλλων μέσω συγκεκριμένων μέσων ενσωμάτωσης.
Κατά τον σχεδιασμό των ενωσιακών πολιτικών, η Επιτροπή θα αξιοποιήσει το πλήρες δυναμικό της ενσωμάτωσης της διάστασης της νεολαίας στο πλαίσιο και στην εργαλειοθήκη της Επιτροπής για τη βελτίωση της νομοθεσίας, με αποτέλεσμα τον έλεγχο της νομοθεσίας από τη σκοπιά της νεολαίας. Η οριστικοποίηση και η πιλοτική εφαρμογή της προσέγγισης βρίσκεται σε εξέλιξη το 2024, με σκοπό την εφαρμογή του ελέγχου της νεολαίας σχετικά με τις νέες πρωτοβουλίες του ετήσιου προγράμματος εργασίας της Επιτροπής από το 2025. Οι προσπάθειες θα περιλαμβάνουν επίσης μεγαλύτερη προβολή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, των δικτύων και των νέων, προκειμένου να ενθαρρυνθούν να συμμετάσχουν σε διαβουλεύσεις για νέες πρωτοβουλίες της ΕΕ, μεταξύ άλλων σε ομάδες πολιτών. Θα δημιουργηθεί νέα πλατφόρμα ενδιαφερόμενων μερών για τη νεολαία, η πρώτη συνάντηση της οποίας θα πραγματοποιηθεί το φθινόπωρο του 2024 και η οποία θα διευκολύνει τις ανταλλαγές με οργανώσεις νεολαίας, ερευνητές σε θέματα νεολαίας, εκπροσώπους των κρατών μελών και άλλα θεσμικά όργανα της ΕΕ. Και το 2024 η συνέχιση των διαλόγων πολιτικής μεταξύ νεολαίας και Ευρωπαίων επιτρόπων, η διοργάνωση συζητήσεων στρογγυλής τραπέζης για την ενσωμάτωση της διάστασης της νεολαίας και η τακτική κινητοποίηση του εσωτερικού δικτύου νεολαίας της Επιτροπής (ιδίως μέσω του συντονιστή της ΕΕ για τη νεολαία) θα αποτελέσουν επίσης σημαντικούς τρόπους ενίσχυσης της ενσωμάτωσης.
Η Επιτροπή θα στηρίξει επίσης τις εθνικές προσπάθειες διοργανώνοντας δραστηριότητες αμοιβαίας μάθησης ως προς την ενσωμάτωση της διάστασης της νεολαίας σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, με στόχο την ανταλλαγή απόψεων σχετικά με τρόπους προώθησης της συμμετοχής των νέων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και συνεκτίμησης της προοπτικής της νεολαίας στις εθνικές διαδικασίες χάραξης πολιτικής που έχουν αντίκτυπο στους νέους. Η Επιτροπή ενθαρρύνει επίσης τα κράτη μέλη να διορίσουν εθνικούς ή περιφερειακούς συντονιστές για τη νεολαία, κατά το παράδειγμα του συντονιστή της ΕΕ για τη νεολαία.
Τα κράτη μέλη και η Επιτροπή θα μπορούσαν επίσης να προσδιορίσουν συγκεκριμένους τομείς για την εντατικοποίηση των συνεργειών και της συμπληρωματικότητας [π.χ. μεταξύ της συμμετοχής των νέων στο πλαίσιο της ΣΕΕΝ και της συμμετοχής των παιδιών στο πλαίσιο της στρατηγικής της ΕΕ για τα δικαιώματα του παιδιού και της στρατηγικής «Καλύτερο διαδίκτυο για τα παιδιά» (BIK +), καθώς και με τις εθνικές πολιτικές και πρωτοβουλίες σ' αυτούς τους τομείς] σε συνδυασμό με μέτρα για χωρίς αποκλεισμούς δραστηριοποίηση και συμμετοχή των πολιτών στα κοινά για τη δημοκρατική ανθεκτικότητα της ΕΕ τα οποία περιγράφονται στη δέσμη μέτρων της Επιτροπής για την προάσπιση της δημοκρατίας 34 .
Τα κράτη μέλη και η Επιτροπή θα μπορούσαν επίσης να συνεργαστούν στο πλαίσιο συγκεκριμένων πολιτικών και πρωτοβουλιών. Μεταξύ των παραδειγμάτων περιλαμβάνονται η στόχευση των προκλήσεων ψυχικής υγείας που αντιμετωπίζουν οι νέοι· η εξέταση των διασυνδέσεων με την ψηφιακή ζωή, συμπεριλαμβανομένων της τεχνητής νοημοσύνης, του αθλητισμού και του πολιτισμού· και η επιδίωξη υιοθέτησης ολιστικών προσεγγίσεων με βάση την ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με μια ολοκληρωμένη προσέγγιση της ψυχικής υγείας 35 και τα συμπεράσματα του Συμβουλίου 36 . Ακόμη ένα παράδειγμα είναι η στενή συνεργασία της Επιτροπής με τα κράτη μέλη μέσω της υποομάδας για την ψυχική υγεία της ομάδας εμπειρογνωμόνων για τη δημόσια υγεία 37 . Ανάλογες συνεργασίες μπορούν να διευκολυνθούν και σε άλλους βασικούς τομείς, με βάση τις προκλήσεις που έχουν εντοπιστεί από τους νέους και τα ενδιαφερόμενα μέρη στον τομέα της νεολαίας. Οι δημόσιες αρχές σε εθνικό και σε περιφερειακό επίπεδο μπορούν επίσης να ζητήσουν στήριξη στο πλαίσιο του Μέσου Τεχνικής Υποστήριξης της ΕΕ για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή πολιτικών που στοχεύουν τους νέους.
Υπάρχει επίσης ανάγκη και περιθώριο για αύξηση της συνεργασίας με τα ενδιαφερόμενα μέρη, βελτίωση της επικοινωνίας σχετικά με τον στόχο ενσωμάτωσης της διάστασης της νεολαίας και τον διατομεακό χαρακτήρα της ΣΕΕΝ, καθώς και για διάδοση και αύξηση της ευαισθητοποίησης σχετικά με την επιτυχή ενσωμάτωση της διάστασης της νεολαίας σε όλα τα επίπεδα.
Δράσεις προτεραιότητας για την περαιτέρω ενίσχυση της ενσωμάτωσης της διάστασης της νεολαίας καθορίζονται στην ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με το Ευρωπαϊκό Έτος Νεολαίας.
ØΣυντονιστής της ΕΕ για τη νεολαία: καθοριστικός παράγοντας για την ενσωμάτωση της διάστασης της νεολαίας, εστίαση της προσοχής στον ρόλο του
Η αξιολόγηση έδειξε ότι ο συντονιστής της ΕΕ για τη νεολαία είναι πρωτοπόρος στην ενσωμάτωση της διάστασης της νεολαίας σε επίπεδο ΕΕ, ιδίως μέσω του εσωτερικού δικτύου νεολαίας της Επιτροπής· και ότι έχει μεγάλες δυνατότητες και είναι σημαντική για τις συνεχείς προσπάθειες για την προώθηση της συμμετοχής των νέων. Οι παρατηρήσεις των ενδιαφερόμενων μερών έδειξαν ότι υπάρχει περιθώριο να αυξηθεί η προβολή του ρόλου και του έργου του συντονιστή της ΕΕ για τη νεολαία σε εξωτερικούς ενδιαφερόμενους φορείς· και για την καλύτερη επικοινωνία και ενδεχομένως περαιτέρω αποσαφήνιση της εντολής, η οποία είναι πολύ ευρεία.
Με βάση τις θετικές εμπειρίες κατά τη διάρκεια του Ευρωπαϊκού Έτους Νεολαίας, ο συντονιστής της ΕΕ για τη νεολαία θα είναι σε θέση να βασιστεί σε μια πλατφόρμα ενδιαφερόμενων μερών για τη νεολαία για διαβουλεύσεις, συζητήσεις, ανταλλαγές και συνδημιουργία, μέσω μιας κοινότητας πρακτικής που θα περιλαμβάνει ενδιαφερόμενα μέρη σε όλα τα επίπεδα και θα ενισχύει τη συμμετοχική διακυβέρνηση της EUYS.
4.3 Μέσα διευκόλυνσης
ØΠρογράμματα της ΕΕ: διερεύνηση περαιτέρω συνεργειών
Το Erasmus+ και το Ευρωπαϊκό Σώμα Αλληλεγγύης αποτελούν βασικά μέσα για τη στήριξη της ΣΕΕΝ σε επίπεδο ΕΕ. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να διαφυλαχθούν οι δεσμοί μεταξύ αυτών των προγραμμάτων και των στόχων και δραστηριοτήτων της ΣΕΕΝ. Υπάρχει επίσης περιθώριο για περαιτέρω διερεύνηση συνεργειών μεταξύ των εν λόγω προγραμμάτων και άλλων προγραμμάτων/ταμείων/μέσων σε επίπεδο ΕΕ (π.χ. του προγράμματος-πλαισίου «Ορίζων Ευρώπη», των ταμείων της πολιτικής συνοχής και του Μέσου Τεχνικής Υποστήριξης), καθώς και μεταξύ εθνικών προγραμμάτων/ταμείων. Το δίκτυο νεολαίας της Επιτροπής, καθώς και οι δραστηριότητες αμοιβαίας μάθησης, μπορούν να διευκολύνουν αυτό το εγχείρημα.
ØΠληροφόρηση και επικοινωνία για τη νεολαία: ανάπτυξη σχεδίου επικοινωνίας
Υπάρχει περιθώριο για σαφέστερη κοινοποίηση της ΣΕΕΝ και των συνιστωσών που συνδέονται μ' αυτήν, καθώς και των αποτελεσμάτων της, για μεγαλύτερη στόχευση της επικοινωνίας στους υπευθύνους χάραξης πολιτικής και στις οργανώσεις / στους επαγγελματίες της κοινωνίας των πολιτών και για βελτίωση των προϊόντων για τους νέους στην Ευρωπαϊκή Δικτυακή Πύλη της Νεολαίας. Αυτό θα μπορούσε να γίνει με την ανάπτυξη σχεδίου επικοινωνίας για τη ΣΕΕΝ.
ØΤεκμηριωμένα εργαλεία: συνεχής βελτίωση, εστίαση της προσοχής στην επικοινωνία
Απαιτούνται συνεχείς προσπάθειες για την έγκαιρη και φιλική προς τον χρήστη παροχή και κοινοποίηση συναφών δεδομένων σε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη όσον αφορά την εφαρμογή και τις επιδόσεις της ΣΕΕΝ και την εξελισσόμενη κατάσταση των νέων. Από την αξιολόγηση προέκυψε η ανάγκη καλύτερης αξιοποίησης των επιτευγμάτων που έχουν ήδη σημειωθεί. Υπάρχουν δυνατότητες εξορθολογισμού των πόρων για τους υπευθύνους χάραξης πολιτικής και τις οργανώσεις / τους επαγγελματίες της κοινωνίας των πολιτών (επί του παρόντος οι πόροι είναι διάσπαρτοι σε διάφορες δικτυακές πύλες και ιστοτόπους). Για τον σκοπό αυτόν, θα μπορούσαν, μεταξύ άλλων, να επανεξεταστούν η συχνότητα και η μορφή της έκθεσης της ΕΕ για τη νεολαία, προκειμένου να διαπιστωθεί αν μπορούν να τροποποιηθούν ώστε να ανταποκρίνονται καλύτερα στις ανάγκες των διαφορετικών αποδεκτών.
Για να διευκολυνθούν η παρακολούθηση και η αξιολόγηση, στην αξιολόγηση προτείνεται η ανάπτυξη ορισμένων βασικών δεικτών που θα συμβάλουν στην παρακολούθηση της προόδου και στη δημιουργία γέφυρας μεταξύ των στόχων υψηλότερου επιπέδου και της αμεσότερης σφαίρας επιρροής της ΣΕΕΝ (όσον αφορά την εξέλιξη των πολιτικών για τη νεολαία, τις πρακτικές των οργανώσεων νεολαίας και τη συμμετοχή των νέων), ενώ θα πρέπει να συνεχιστούν οι εργασίες για τη διαθεσιμότητα δεδομένων με βάση τις προτάσεις της ad hoc ομάδας εμπειρογνωμόνων για τους δείκτες για τη νεολαία.
Τα κράτη μέλη και η Επιτροπή θα μπορούσαν, με τη συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών στον τομέα της νεολαίας, να συνεργαστούν με στόχο την περαιτέρω ανάπτυξη βασικών δεικτών, μεθοδολογιών και δεδομένων για την παρακολούθηση της ΣΕΕΝ.
4.4 Περιθώριο απλούστευσης
ØΠρογραμματισμοί των μελλοντικών εθνικών δραστηριοτήτων: εξέταση εναλλακτικών δυνατοτήτων
Από την αξιολόγηση προέκυψε ότι υπάρχει περιθώριο απλούστευσης και μείωσης της επιβάρυνσης που συνεπάγεται για τα κράτη μέλη η υποβολή στοιχείων όσον αφορά τους προγραμματισμούς των μελλοντικών εθνικών δραστηριοτήτων 38 . Οι διαβουλεύσεις έδειξαν ότι οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής έκριναν επαχθή την ολοκλήρωσή τους και περιορισμένης χρήσης. Αυτό καταδεικνύει την ανάγκη να εξεταστούν εναλλακτικοί τρόποι συλλογής πληροφοριών σχετικά με τις εθνικές προτεραιότητες πολιτικής για τη νεολαία, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη (για παράδειγμα μέσω της πλατφόρμας Youth Wiki και απλουστευμένων ερευνών).
4.5 Μελλοντική πορεία
Το Ευρωπαϊκό Έτος Νεολαίας 2022 έθεσε τους νέους στην κορυφή της πολιτικής ατζέντας. Δημιούργησε ισχυρή κινητοποίηση και δυναμική για περισσότερες ευκαιρίες, χώρο και εργαλεία για τη συμμετοχή των νέων, καθώς και όσων εργάζονται με νέους και για τους νέους. Η ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με το Ευρωπαϊκό Έτος Νεολαίας περιλαμβάνει δράσεις προτεραιότητας για τη διατήρηση και την αξιοποίηση των επιτευγμάτων του. Αυτό, σε συνδυασμό με τα συμπεράσματα της παρούσας αξιολόγησης της στρατηγικής της ΕΕ για τη νεολαία, προσφέρει ευκαιρίες για περαιτέρω επιτάχυνση της εφαρμογής και ενίσχυση της επιρροής της στρατηγικής της ΕΕ για τη νεολαία 2019-2027.
Μεσοπρόθεσμα, οι εν λόγω προσπάθειες θα μπορούσαν να συνεχιστούν και να ενταχθούν στους υφιστάμενους στόχους της στρατηγικής και των ευρωπαϊκών στόχων για τη νεολαία (στο πλαίσιο των βασικών τομέων της ενεργοποίησης, της σύνδεσης και της ενίσχυσης) και στην ενσωμάτωση της διάστασης της νεολαίας σε όλα τα επίπεδα, με τη χρήση υφιστάμενων μηχανισμών και διαδικασιών, όπως το πρόγραμμα εργασίας για την περίοδο 2025-2027.
Η Επιτροπή προτείνει να δρομολογηθεί, κατά την περίοδο 2025-2026, διαδικασία ακρόασης και συνδημιουργίας με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, η οποία θα τροφοδοτήσει με περαιτέρω στοιχεία τις προετοιμασίες για τη συνεργασία στον τομέα της πολιτικής της ΕΕ για τη νεολαία μετά το 2027, μεταξύ άλλων στο πλαίσιο του νέου πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου. Η Επιτροπή θα κινητοποιήσει την πλατφόρμα ενδιαφερόμενων μερών για τη νεολαία με σκοπό τη συγκέντρωση απόψεων και ιδεών, τη συνεργασία και τη συνδημιουργία δεδομένων. Οι δραστηριότητες αυτές θα μπορούσαν να λάβουν τη μορφή συνεδριάσεων και εκδηλώσεων ή διαδικτυακής εκστρατείας και να αποτελέσουν μέρος των διαβουλεύσεων στο πλαίσιο του διαλόγου της ΕΕ για τη νεολαία.